Ka Nupepa Kuokoa, Volume XX, Number 16, 16 April 1881 — Page 1

Page PDF (1.56 MB)

This text was transcribed by:  Gayla J Peek
This work is dedicated to:  Awaiaulu

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

BUKE XX. HELU 16 }         POAONO, APERILA 16, 1881.       {NA HELU A PAU 1011.

 

KA NUPEPA

Kuokoa me ke Au Okoa

I HUIIA.

 

NA OLELO HOOLAHA:--O na Olelo Hoolaha he 10 laina kakau lima, he Hookahi Dala no ka puka mua ana; elua puka ana, he $1.50; no hookahi mahina, he $2.00

 

NA KANIKAU A ME NA MELE:  He 10 Ke@eta ka uku no ka lalani hookahi, ua like me $1.00 no 10 lalani.

 

HOOLAHA MAU:  E hoomanao na makamaka a e hookomo mai i na olelo hoolaha mamua ae o ke awakea Poaha, i ole e kaukai ia aku a kekahi pule ae.

            E hoomanao e na lehulehu, aole e hoopuka kekahi Olelo Hoolaha, Kanikau a me ke Mele ke ole e hookaa mua ia mai ka uku.

            E hoouna pololei mai i na leta i ka Nupepa Kuokoa.

 

HEMOOLELO

NO KE KOA

OSEWOLEDA

KA

OPIO PUUWAI LIONA

O

ALEBIONA!

Buke I.

MOKUNA VIII.

KA ENEMI ELEELE HOU.

 

OIA no.  He mea maopopo ua ola hou o Wulefa, a ke hele lanakila hou nei oia i ka loa a me ka laula o ka ulul@au, a nolaila aole loa au e hoomaha an@ a hiki i kona make ana ia’u.

            No keia mau hoaolelo a Osewoleda, ua haikea ano e ae la na helehelena o Adela, me he mea la e hai mai ana ua eha loko ka lua o ka manao, a mahope pane mai la ia:

            “E kuu Osewoleda, e akahele oe no kou ola iho.”

            Ia wa pane mai la oia me ka mino aka ana iho, “E kuu lede, he mea pono ia’u ke loaa ona iaoa a oia kau e @a-i aka. hele nei.”

            Lele aku ia o Adela a paa aku la i ka h@a o Osewoleda, a pane aku ia me ka le@ m@he ku i ke aloha:

            Ea, ke olelo nei na kanaka a pau, he diabolo keia kanaka, a he oi aku kona mana a me ka ikaika imua o ko ke kanaka maoli.”

            Pane mai la hoi o Osewoleda, “Ke kanalua nei au ia mea.  Aka, ina he d@bolo io ia a aole paha, ua paa no kuu manao e apahu pu ae i kona poo mai @ona kino mai.”

            Iaia i pane ae ai i keia mau haaolelo, oaka hulili ae ia kona mau onohi maka a ua like me ko ka hona opiopio, a no keia helehelena o Osewoleda, ua hoomaopopo iho la o Adela, ua pau io no ko Osewoleda manao e hele imua a make a lanakila paha.

            Nolaila, pane aku la ia me ka holoi ana ae i kona mau waimaka:

            “Nolaila, e hele oe, a na ka lokomaikai o na Lani e haawi mai ia oe i ka lanakila.”

            “Ke lana loa nei ko’u manao i pane ae ai ka kakou koa opio, “ua hoouna mai nei na Lani ia oe i anel@ ki@ a alakai pono ia’u.”

            Me ia mau huaolelo nana iho la ua koa opio la i na hiohiona mohala o Adela, a haele aku ia laua.

            A mamua iki aku h@ oia @a i halawai aku ai ke Daimonio Eleele me Girifita Panedegona.

            E hoomaopopo ko makou mau makamaka heluhelu, he mua ka ike ana o Osewoleda i ke Alii Powa e @ mai @ mailoko mai o ka laulaau. a he hope ka halawai ana’ku o ua Powa la me Girifita Panedegona, a oiai hoi e kamakamaiho @ o Osewoleda me Adela, kani @e ai ka pa a Walefa.

 

MOKUNA XI.

KA ENEMI I KONA SEKONA HOPE—

HALAWAI HOU NA HOA PAIO

KAHIKO—MAKE KEKAHI

O LAUA.

 

            Ia Girifita i halawai ae me ka Powa, aole no ia i kuemi a komo mai hoi ka hopohopo iloko o kona naau, aka, aole nae i like ke ano o kona wiwo ole e like me ko Osewoleda.

            Oiai ma ko Osewoleda puuwai e aa mau ana ke ahi okooko o ka wiwo ole, a e makaukau mau ana hoi ia e haulei i kono ikaika a pau no ke ola a me ka palekana o ka poe nawaliwali, a o ko Girifita hoi he ano okoa loa kona, he wahi ano like me ko na powa.

            Nolaila, iaia i ike mai ai i keia kanaka hapa helehelena diamonio ua nee mai la oia imua me ka hapai ana ae i kana laau ihe.

            Aia hoi na maka debolo o Wulefa e lena mai ana me ke ano e iaia a pane mai la me ka leo nui:

            “Ka wai keiki ilio o oe?”

            No keia pane a ua Wulefa nei, ua hooweia koke ia aku la ka inaina iloko o Girifita, a pane mai la oia:

            “Owau no ke keiki a Owene Panedegona, kekahi Naita kaulana loa a wiwo ole hoi o Wale.”

            “Ho-ho!”  i aka ae ai ua Nunui la, me ka leo ku i ka hoonaukiuki, me ka hoomau ana mai hoi i ke kamailio, “U! he Naita kaulana io no ia a me ka wiwo ole, a he kanaka Wale hoi—u.  A heaha la oe e kuu wahi pua mauu, he hiki loa ia’u ke opa pu ae ia oe mawaena o kuu mau manamanalima, a hoouna hou aku au ia oe e hoi e ai pinao ma na kuahiwi o kou aina hanau, a e loaa auanei ia oe ka waha muololo iki, e hiki ole ai ia oe ke hoonuu ino i na pinao.”

            Ua piha loa o Girifita i ka inaina.  Pii ino ae la ke koko kanaka Wale a hoholo ae la ma o a maanei o kona kino, a me ka huhu, panai mai la oia i kana pane:

            “Ua ike no au ia oe e kena kanaka lapuwale ma ke ano o kou aahu debolo.  O oe no ka holoholona kanaka e kapaio nei e na kanaka o ke Diamonio Eleele o Serawuda.”

            Owau no ia, @ pane aku ai o Wulefa me ka leo nui, “a e ike auanei oe ia’u ma ka hana a kuu mau lima nei ia oe e kena bebe puuwai keokeo.”

            I nei wa hapai ae la o Girifita @ kana ihe iluna, a pahu mai la me kona ikaika a pau ia Wulefa, aka, ua hala ae la nae, a ku aku la ka maka o ua ihe la i ke kumu o kekahi laau.

            “Ho-ho-ho!” i aku ae ai ua Wulefa nei, me kona hele ana’ku imua ma kahi e ku ana o Girifita, me kana laau newa e paa ana ma ka lima.

            Ia wa huki ae la o Girifita i kana pahikaua.  Aka, he mea ole nae ia i ka newa a ka Nunui e wiliwili mai ana.

            Manawa ole hahau mai @a ua Naita nei o Wale i kana pahikaua, aka, ua pale ia mai la me ka eleu e ke Alii Powa.

            Ike iho la ua Alii Powa la, aole no i lawa ko Girifita makaukau hakaka e hiki ai iaia ke paio mai iaia, nolaila, hoao aku ia oia e hikaka paani.  No ka mea, e hu mau ana kona aka i kela wa a me keia wa a Girifita e hahau aku ai iaia a paa mai la i kana pale.

            Ua hookuu aku la ke Alii Powa ia Girifita no kahi manawa, a hiki wale@ i ke ano nawaliwali ana o kona lima.

            Nolaila, manao ae la ua Alii Powa nei e hoopokole i ka hakaka waiwai ole ana a Girifita; nolaila, wili ae la oia i kaua laau me ka ikaika a hili aku la i ka pahikaua @ Girifita.

            Ia manawa hai pu ae la ka pahikaua a ua opio nei ma ke kumu a lele aku la hoi o Wulefa me ka mama e like me ka @ ahiu a hopu aku ia ia Girifita, a me k@ ikaika o kona lima ua kulai aku la oia iaia ilolo.

            Alaila, kaikai ae la ia i kana laau iluna me ka manao e hal@u iho i ke kino o Girifita e waiho ana malalo, a he sekona koe a halawai o Girifita me ka make, aia hoi, e like me kekahi nei halulu hekili pela i loheia ae ai kekahi mea kapalulu e uina ana mahope o ke poo o Wulefa.

            Ia wa kunewa ino aku la ua Nunui la imua me ka uwo ana ae o kona leo kohu pipi bulu.

            A i kona huli ana ae i hope, ike ae la ai ia Osewoleda e ku hou aku ana imua ona@ me kana pahikaua oi loa ma kona k@a, e paa ana hoi oia i kana laau ma ka lima, a o kona mau maka e hulili mai ana imua ona.

            Hooho hou maiu la hoi ua Wulefa nei, “Eia hou no eo?”

            “Ae, eia hou no au,” wahi a Osewoleda i pane aku ai me ka hopo ole.

            “A heaha kau mea i imi hou mai nei?”  wahi a Wulefa i ninau mai ai.

            “Ka mua, i hele mai nei au e hoopakele i keia keonimana, a o ka lua e hoopau pono loa i ka hana a’u hoohiki ai.”

            “A heaha ia?”  i pane piena mai ai o Wulefa.

            “E lawe ae i kou poo pu hulu mai kou apahu kino ae,”  wahi a Osewoleda.

            Ua wela loa o Wulefa i ka huhu, aka, ua hoomanao nae ia no ua haawina i loaa aku ai iaia i na hora mamua ae mai a Osewoleda aku, nolaila, aole no oia i piena loa mai, aka nee iki aku la ia ma kekahi wahi a ku iho la.

            Aole i pau.

 

Lunalili Home.

 

            I ke awakea Poaono nei i hoomoe ia ai ka pohaku kihi o keia home o na ilihune o Hawaii nei, malalo o na hoohanohano a ke Aliiwahine Kahu Aupuni, na mea kiekie na ‘Lii Likelike, Keelikolani a me Pauahi; a me na Luna o na Aupuni e, na Kuhina a me na Luna Aupuni o Hawaii nei, na poe hanohano o ka aina, ka lehulehu makaainana a me na puali koa.  Malalo o na hooponopono ana a ka hui malu Free Masons ka hoomoe ia ana o ka pohaku kihi.  He mau olelo hoakaka kai haawi@ @e kehal@ o na kahu malama waiwai o ka Moi Lunalilo oia o S. B. Dole Esq., a he mau himeni na ka papa himeni.  Ua haawi mai ka Hon. A. F. Judd, (Alapaki Kauka) i keia haiolelo malalo iho nei:

            E KE KAHU AUPUNI, NA ‘LII A ME NA MAKAMAKA HAWAII:

            Ua loaa ia’u ka haawina hanohano o ka haiolelo i keia la.

            O ke “Lii nana keia makana aloha i kona lahui, ua hana oia i kona Palapala Kauoha me ka noiau i ka M. H. 1871, iloko o kona wa noho wale.  I ka make ana o Kamehameha V. na ka leo o keia paeaina holookoa i kahea ia Lunalilo i Moi no kakou, a mahope o kona nohoalii ana no ka makahiki hookahi ua make oia, aole nae oia i haalele i kona manao aloha, aka, ua paa no kona kauoha i kakau mua ia.  O Lunalilo he Alii kiekie no, o kona makuahine oia o Kekauluohi, he kaikamahine na Kalaimamaku (k) a me Kaheiheimalie (w.)  O Kalaimamaku he keiki ia na Keoua (k) me Kamakaheikuli (w).  O keia Keoua (k) me Kekupoiwa (w) loaa o Kamehameha I, moe o Kamehameha I ia Kaheiheimalie a han@u mai o Kinau, ka makuahine o na Kamehameha IV me V; nolaila, elua ano pili o Lunalilo i na kaikuaana Moi elua, ma o na makuahine a ma o na kupunakane.

            Ua hoopaauao ia o Lunalilo ma ke kula o na Keiki Alii malalo o Mika Kuke me li.  He keiki miki oia i ka buke, a ua wikiwiki loa no kona hopu ana i ka olelo Beritania, a ua naauao no oia ma na ike a pau i aoia ma ia kula.

            Aka, puka mai oia a noho wale no aole hana.  Ua noho nae oia. ma ka Ahaolelo, aka, no ka mea he nui no kona mau aina mai ka makuahine mai, a ua lako pono oia, aole ona mau pilikia e alakai aku ai iaia iloko o ka imi hana.  A e like hoi me ka mea mau o ka hapanui o ka poe hana ole, lilo oia i ka lealea i kekahi manawa.  He mea minamina nui keia, no ka mea, he manaolana no ko’u ina ua hoonoho ia oia me kekahi oihana aupuni i kona wa opiopio, malia paha ua hooikaika oia a lilo i kanaka miki i ka hana a kaulana no kona akamai.  Aole kakou i ike pono ia mea, no ka mea, aole i ho@o ia oia ma kekahi hana.  I ka make ana o Kamehameha V. hoomaka oia e haalele i kona mau hana kam@l@, a ua hooikaika no oia ma ke alakai ana i kona Aupuni me ka oluolu a me ke akahele a me ka naauao a pau i loaa iaia, aka, aole liuliu loa a hoomaka mai ka nawaliwali o koaa kino @ mai, a make i ka la 3 o Feberuari, M. H. 1874, me ka piha pono o kona mau makahiki he 39 me na la 3 i keu.

            He kumakena a luuluu oiaio ko ka lahui Hawaii nona, no ka mea, he nui no ko lako@ aloha i keia Alii aloha aina a aloha lahui.  Ua make oia me ke keiki ole; aole ona mamo e oia ai kona inoa aole oia i nele i ka hooilina, no ka mea, o ka lahui Hawaii kona mau hooilina ma kona Palapala Kauoha.  Eia ke ano nui o keia Alii:

            1.  He Alii puni ole a makemake ole no hoi i na hana naaupo o ka wa kahiko, na hoomanamana a me na hoopunipuni a na kahuna oiaio ole.

            2.  He Alii oluolu loa.  He maliu oia i ke kanaka haahaa.  He makemake ole ne oia i na mea e hookano wale i kona no@o alii ana.

            3.  Aka, o kona hana nui, ka mea e nalowale ole ai kona inoa a hiki i ka manawa pau ole, oia no keia Palapala Kauoha.

            He nui ka poe i keia wa e kaena wale ana no ko lakou aloha aina; he lili nui kekahi poe no ka aina Hawaii.  He nui na mea e oleloia nei ma na nupepa a me na halawai makaainana no Hawaii oiaio; Owai la ka Hawaii oiaio?  O ka’u haina o ka Hawaii Oiaio ke kanaka e hoike mau ana kona puuwai aloha ma kana mau hana aloha no keia aina.

            Aole i kamakamailio nui mai o Lunalilo i kona aloha no kona one hanau, aka, ma ka la 7 o Iune 1871, ua kakau oia i keia Palapala Kauoha e hoolilo ana i kona mau aina o pau, mahope o ka make ana o kona makuakane, i kumupaa e kukulu ai i hale, kahi e noho ai a e malama ai i ka poe ilihune, nele a nawaliwali paha, o ke koko Hawaii maoii, a o ka poe elemakule ka poe i manao nuiia e malamaia ma ia hale.

            He nui loa na Kia Hoomanao i kukulu ia ma na aupuni kahiko o ka honua nei.  Kukuluia ma Aikupita na kia kiekie i kalai ia mai ka pohaku hookahi, aole nae i ku mau keia mau pohaku ilaila, kekahi ua laweia i Roma, kekahi i Parisa, hookahi i Ladana a hookahi hoi i Nu loka 1 keia makahiki.  He ekolu mau kaukani makahiki mamua aku nei ke kalai ana o keia mau kia.  Aole i kukuluia keia mau kia 1 mea e hoomanao ai kekahi mau hana maikai, aka @ mea e hoomanao ai ka inoa o ke alii nana 1 kukulu, a ke ike nei kakou ke hele malihini nei keia mau kia i na aina e.

            Aka, o keia Hale @ hoomoe ia kona pohako kihi 1 keia ia, ne @ aloha, he hana maikai a e hoomau loa aku oia i ka inoa o ka mea nana i haawi.  Pono e noonoo nui kakou i keia makana.  Aole Alii Hawaii e ae, aole hoi kanaka Hawaii, i hana i kekahi hana like me keia.  O Lunalilo ka mea hookahi a hiki wale i keia la i hoolilo i kona mau waiwai no ka pomaikai o kona lahui Hawaii!  Pono e hiipoi mau i kona inoa!

            I keia la e hoomoe ia ana ka pohaku kihi o keia Home no na elemakule a me na luahine ilihune o Hawaii. O keia Hale he puuhonua a he awa kumoku lulu no na la hope o ko lakou nawaliwali.  Maanei e loaa ai ia lakou ka oluolu a me ka maluhia, mahope o ko lakou hooikaika ana ma ka pale ana i ke ino o na kai kupikipikio o ka noho ana ma ke ao nei.

            E kukulu ia ana keia hale nui me na pohaku i eli ia mai keia Puowaina mai, nolaila, o ka pohaku Hawaii e hoomaluia ana ka iwi Hawaii.

            Aole keia he Haukipila no ka poe mai.  He Home keia no ka poe kahiko i nele i ka hale ole, ke koena o na ohana Hawaii, a ua hala aku paha ka nui o ka ohana, ma ke ala hoi ole mai, aole mea ikaika @ koe e hiki ke huli a hoolako i kahi e noho ai.

            Aole keia he Home no ka poe opiopio a i ikaika a i ilihune mamuli o ka molowa wale no!  He home keia no ka poe i hiki ole ke imi i ko lakou o@a, mamali o ka palupalu o ke kino no ke kahi@o, a no na kumu e ae i ano like.  Ke manaolana nei au, a pela hoi ko’u makemake maoli, e nuku ana ka poe e imi ana i ka pomaikai o keia.Home, no ka mea, aole i waiwai keia Paeaina ina o ka nui o kona poe makaainana aia lakou iloko o na Haukipila. a me na Hale malama ilihune. O ke aupuni i holomua, oia ke aupuni i hoolaupai ia kona aina me na kanaka ikaika, miki i ka hana, a kuonoono, mai ka hana lima mai, a e loaa ana i ka pomaikai nui o ka ai ana i kona ai ponoi, ka ai ana i loaa, mai ka luhi o kona mau lima ponoi a me ka hou o kona @ae.

            Aka, ina ma ke ano o kanaka Hawaii he mau elemakule a luahine i nawaliwali a ilihune, he kuleana lakou maanei, iloko o keia hale a ka puuwai Alii i makana ai mamuli o ke aloha palena ole no kon@ makaainana.

            E mau aku keia hale!  E ka Ua, k@ La. ka Makeni a me ka Uil@!  E hana oluolu mai oukou i keia hale, e palekana aku oia i ka niho anai o ka manawa.  A na ke Akua lokomaikai o ka Lani e kokua i na Kahu o keia waiwai me ka naauao, a e haawi i ka hoomanawanui a me ka oluolu i na poe a pau e kipa ana maloko o kona mau paia.

            A pau kana, poha mai la ka leo o ke ‘Lii Simon Kaloa Kaai, me nei mau mapana o ka liule, penei:

            E NA’LII KIEKIE; NA POE HANOHANO A ME O’U HOA MAKAAINANA:--Ano, i loaa pu mai nei ia’u ka hanohano, e ku aku imua o oukou e haiolelo no na mea e pili ana i keia oihaha a kakou i akoakoa mai nei.  A nolaila, e Hawaii o Keawe, e Maui o Kama, e Oahu o Kakuihewa, e Kauai o Manokalanipo; e huli! e maliu! eia he leo uwalo, e polosi aku ana e hoolohe mai; ano i hanaia iho ai ka hauna hope loa o ka hamare nana e hoonoho a e hooni paa aku i ka pohaku kihi o ka home, ka hale, ka punana a me ke opu weuweu, nana e hookanaaho mai i na hoopulupa-u ana a na paka-ua hekili o ka hooilo, a e hoakakuu ia mai ai hoi ke koehaeha, ka ikiiki, a me ke kukanono, o na ia moanopu kuhaoa o ke kau.

            He hale makahalau, he auolo a he opu malumalu e hoolaupai aku ai o na la kulolia o keia noho ana’ku.  He makaha, he oioina, he wahi e kuu ai o ka nae, o ka poe a pau a na pomaikai i nana kee mai ai.

E o’u hoa makaainana:--He haawina kamahao a hemolele keia na ko kakou makua Moi i aloha nui ia Lunalilo.  Ka hiapo a me ka panina a Kekauluohiomano, he aa, he weli, mailoko mai o ka Nai Aupuni Kaulana o ka Pakipika nei; na ia Puuwai Alii i haimahele i ke aloha ia oe a me a’u, nana i hai mai nei i ke akea i na mea huna makamae e like me keia, a ke au pouliuli i huna kele ai, me ka awahua lua ole.  Keia ka oi o na hana hoehaa, i opuu a mohala ae nei i ka houpo ou e Hawaii ponalo ole.  Nolaila, ke uwalo aku nei ke kupinai o kela leo kahea alii, i na elemakule nele, i na luahine hune a me na keiki makuaole, e noho ana ma na pipa alanui, iloko o na pupupu hale, iluna aku o na kualono, ila@o iho o na awawa, a i o aku i na kula uliuli a me na aina panoa; e hele mai hookahi, e hele mai elua, a e hele mai no a pau; eia he ahu’na ai, he halenaue, he wahi e kuapapa nui ai o ka luakaha ana.

            Nolaila, e o’u hoa lahuikanaka, ka poe hoi nona keia liuliu ana a ka Puuwai alii i haakulou ai me ka maeele i ke aloha, e pono kakou e hoopili paa aku i na hoomanao nluku ana i na papaku o ko kakou mau naau i ka iwihilo, a iloko loa aku.  No ka mea he makana @ i loaa mai ai ia kakou me ke kumukuai ole.  O keia kekahi o na hana oi kela, e puka mai ana mailoko mai o ka puuwai i hookahua ia e ka pono Karistiano; ka pomaikai i kipa ole aku ma na ipuka o Kaleimemehu, oiai na la pagana a konouli o ia au makona i hala e aku la i o kikilo loa, ilalo loa i o Milu la, ilalo loa aku.

            E na hoa’loha o na makua alii i hala, me na hanauna o ia auna, e hoomanao ae i ua lalani noho alii la, aohe o lakou kawai ma na hana maikai e like me keia.  Me he mea la ua muimuia pakahiia ko lakou mau ipuka a hale e na hana hoehaa ku like ole.

            Ke huli aku kakou a nana, ia Kamehameha I iloko o ka manawa pouliuli o ka hewa a me ka noho ana haahaa o ke ano pegana; aia hoi, poha mai la ka leo alii, e kauoha mai ana e oki ka pepehi kanaka, oia hoi:  “E hele ka elemakule a me ka luahine a moe i ke ala.”

            A heaha hoi ka Iouli, Iolani, Kamehameha II i hana ai?  Eia kana, Wehe ae la oia i ke poi o ka umeke a ke kane a me ke poi o ka ipukai a ka wahine, a i mai la—“e noa ka ai kapu ana.”  Keia mau mea ka mea nana i uhae i ka paku pau e kau ana iwaena o ka malamalama a me ka pouli.

            A heaha hoi ka Kaleiopapa Kauikeaouli Kamehameha III i hana ai?  Lu helelei mai la ia me na lima hamama i ka aina, ka luhi, ka mea i eha ai ka ili o kona makua, a kaipuu mai la iwaena o kona lahui kanaka.

            A heaha hoi ka Kamehameha IV i hana ai?  Aole i poina ia’u, a ia kakou no a pau ke huli aku na maka a kiei aku maluna o kela ahua, a malalo iho.  Ke ku la he heiau nani, he ana komo, he makaha no ke ola.  Ka Halemai Moiwahine.

            Ke ku mai nei imua o’u na hiohiona kupaa. kanaka makua o Kamehameha V.  Ka mea nana i hana i kekahi hana kaulana i ike kakaikahi ia ma na aupuni nui o ke ao nei. oia hoi—kona kiola ana ilalo a okaoka loa me he puupuu paakai la ke Kumukanawai o Kamehameha III.  A haawi mai la oia he Kumukanawai i kupono i kona manao no ka poma@kai o ka aina mamuli o kona mana alii.

            A o ka ninau hope loa o ka manawa, heaha hoi ka ko kakou Haku Alii ka Moi Kalakaua I i hana ai i ola pu ai kona inoa me kona mau kaikuaana Moi?  Ua haalale iho la oia i kona home, na hoahanau, na hoa’loha, kau aku la iluna o ka apana laa@, e alo ana i ka loa o ka moana Pakipika, e noho ana iwaena o na kanaka malihini, e molia ana i kona ola alii makamae iloko o na poino, no ka imi ana i pono, i pomaikai e kuonoono ai kona lahuikanaka a me kona aina.  Ano hoi, aia oia ma ia huakai hookahi, a o oukou a me a’u na hoike o keia mau mea kamahao a’u i olelo iho nei mamua—ua hana o Lunalilo a me kona mau hoahanau Moi i hana hoehaa like ole.  A o kono aku au ia kakou e na puuwai Hawaii oiaio a pau, e lawe mai kakou i na hoomanao poina ole ana i keia mau kiahoomanao nani a ko kakou mau makua Moi i kukulu ai.  A na ke Akua, ka Moi o na Moi, e hoomau mai i ka hoopiha ana i ka makalua o ko kakou Noho Alii me na Moi o keia ano.

 

MAIKAI KA HOI KAPAPA

--A ME—

KA LAAU O KOU HALE!

NO HE LA!

KAI NO HOI NO KAHI O

WAILA MA!

Nana aku no hoi ia la

Ohi ka Io o ka Laau o Makawae

l ka ua mea hoi o ka nani

Na PAPA! Na PAPA!

--A ME—

NA PONO KUKULU HALE

O NA ANO NO A PAU

 

Aia ma ke kihi o na

ALANUI PAPU me MOIWAHINE,

HONOLULU

MALAILA E LOAA AI

E LIKE me ka MAKEMAKE

--NO KE—

KUMUKUAI MAKEPONO LOA!

 

PAPA, PAPA, PA@,

 

Na Papa Huluhulu,

Na Papa Manoanoa.

Na Papa i kahiia

Na Papa Kepa,

Papa Hole Keokeo,

Papa Hole Ulaula.

 

NA LAAU, NA LAAU

 

Na Kua,

Na Kaola.

Na Aaho,

Na Molina

Na Peapea.

Pine Huluhulu,

Pine i kahua

 

NA Papa a me na Laau Ulaula

 

Pili ulaula,

Pili Keokeo,

Pani Puka,

 

Pani Puka Aniani,

Ipuka Aniani,

Puka Olepelepe.

 

PENA O NA ANO A PAU

 

Hulu Pena mai ka Liilii a ke Nui.

Aila Pena,

Aila Hoomalo@,

Waniti, Pat@.

 

NA LAKO O KELA A ME KEIA ANO

 

Na Ami Puka Hale.

Na Ami Puka Pa.

ANIANI!

 

Pepa Hale a me na Lihilihi

E LOAA NO MALAILA.

PAAKAI HELU I O KAKAAKO me PUULOA

            No ke Dala Kuike, e loaa no na mea a pau i hai ia ae la, no ke Kumukuai @ loa.  O na kauoha mai Hawaii a Niihau, @ loaa aku no ia lakou. e hooko k@ ia @ ia me ka lawa pono.  E kipa nui ilaila e ike i loa niaio.  90@