Ka Nupepa Kuokoa, Volume XX, Number 17, 23 April 1881 — KALAKAUA MA IAPANA. HOOKIPA ALII KILAKILA. [ARTICLE]

KALAKAUA MA IAPANA.

HOOKIPA ALII KILAKILA.

O ka huakai au moana a ke Alii ka Moi mai Kapalakiko ae no Iokohama, Iapana, ua ulolohi iki mamuli o ke pakuikui o ka makani mamua mai. Ma ke kakahiaka wanaao hora 2 o ka la 4 o Maraki, ua ike ia aku na kukui o na hale kukui o na aekai o Iapana e oili mai ana i ka iu, a i ke kani'na o ka hora 5 oia kakahiaka, halulu ana ka heleuma o ka halelana Oceanica i ke awa, me kana ukana ilihia ma kona umauma. I ka wa a ka mokuahi Oceanica me kana ukana ilihia maluna ona e hookomo aku ana i ke awa, ua aahu koke ae la na moku kaua Rusia elima, elua Beritania, elua Farani a ekolu moku kaua Iapana e ku ana iloko o ke awa me na hae mai mua a hope, a me ko lakou mau kanaka iluna o na i-a, me ka panai pu ana mai i na pu aloha alii. Holo mai la kekahi alii kiekie o ke aupuni iluna o ka moku, a hoike aku la i ke Alii ka Moi, he ukali oia mai ka Emepera; ia wa ua lawe ia aku la ka Moi a me kona mau ukali mai ka moku aku a no ka aina. I ka waapa alii i pae aku ai, ua mele mai la ka puali puhi ohe i ka leo "Hawaii Ponoi" a ua haawi pu mai la hoi na puali koa e ku laina ana i na pu aloha i ke alo. Lele aku la ke Alii a me Kona mau ukali a kau aku la iluna o ke kaa Emepera a lawe ia aku la no kahi hale hooluolu o ka Emepera. O na alanui keia, ua hookeke i na kanaka, a ua kukulu ia na makai ma na alanui no ke ple ana aku i ka lehulehu e pulama mai ana e ike i ka lakou malihini alii. Ma na wahi he lehulehu wale o ke kulanakauhale, ua ike ia e pulele like ana i ka eheu makani ka hae Hawaii a me ko Iapana. He hoike ana mai no ia, i ka noho pili aloha oia aupuni me Hawaii. I ke komo ana aku a ka huakai Alii iloko o ka hale noho o ka Emepera, ua hoolauna ia mai la na alii o ka ohana alii me lakou. He la ua nae ia a e haule nui ana ka hau. I ke ahiahi oia la, ua haawi aku la ke Kiaaina o Kanagaira i ke kauoha, e hoolele ia na ahi kao a e hookani ia na mea kani hoopahupahu ma ke alo o ka hale. Ma ka la 8 o Maraki, haalele ke Alii ia Iokohama ma ke kaa ahi no Tokia, me ka ukali hele ia ana he umi mau aliikoa kiekie. I ka hiki ana o ke Alii ma keia wahi, ua pulama ia aku Oia e kekahi poe kanaka o ke kulana kiekie he lehulehu wale. Haalele iho la ke Alii i ke kaa ahi a kau aku la ma ke kaa Emepera a lawe loa ia aku la no ka Halealii. O na alanui, ua kukulu laina ia me na puali koa no na mile elua ka loihi, a mahope aku o na koa ka lehulehu i hele a paiahaa. I ke Alii i hiki ai i ka Halealii, ua launa mai la me Ia ka Puuku, a nana i lawe aku a i ke keena hookipa. Mahope iho o ke Alii Kona mau ukali, a mahope aku o lakou ka lehulehu o na poo aupuni. I keia wa ua hoolauna ia aku la ka Moi me ka Emepera a lulu lima pumehana iho la Laua, a Kona mau ukali aku mahope. Kono mai la ka Emepera i ke Alii e ukali aku iaia, a nana i alakai aku i ke Alii i ukali ia e ka lehulehu ma kekahi keena okoa aku. Ma keia keena ka Emepera Wahine, e noho ana ma ka aoao o kekahi pakaukau, a hoolauna ia aku la ke Alii imua ona. Ma ka aoao o ka Emepera Wahine e ku ana kekahi opio kaikamahine Iapana nohea, nana i kamailio mai i ka olelo Beritania me ka moakaka, - me he puana leo la no ka wahine Beritania. He kaikamahine oia na ke Kuhina o ko na Aina e. Nana i unuhi mai i na ninau a ka Emepera Wahine no ko ke Alii ola kino, a me Kana huakai kaahele mai keia mau Paeaina aku. He umi minute ka loihi o keia kukai kamailio ana me ka Emepera Wahine. Mahope o ka haalele ana iho o ka Moi i ka Halealii, ua lawe ia aku la Oia i kekahi Halealii hou aku o ka Emepera. I kekahi la, ua makaikai aku la ka Moi i ka hale hoikeike lahui o na mea i hana ia, i kekahi la ae, makaikai aku la Oia i ke Keena Paipalapala Aupuni nona na lima hana he ekolu tausani ka nui. A ua makaikai pu loa aku oia i kekahi o na luakini kaulana loa o ka poe Buda. Ma ka la 8, ua ukali hou aku la Oia i ka Emepera, no ka hookahakaha paikau o na koa he ehiku tausani. Ma ka aina awakea o kela a me keia la a ke Kamahele Aukai i luakaha iho ai ma ke Aupuni Imeperiela, ua kono ia aku he mau heluna o ka poe kiekie o ke Aupuni i mau hoa'i e hoomuimui ai i ka Lani a Hawaii. O ka hoomoa ia ana o na mea ai ua hana ia ma ke ano Farani, ua maoli no i ka mikioi ka hana ana. A o na rumi o Kalani Kauliluaikeanuowaialeale i noho ai, oia no na rumi a Gen Kalani i noho ai, i kona wa i hiki ai i Iapana. Ma na kaha'na la a me ke ahiahi, o ka wa ia e hoonanea ia ai ke Alii, me ka hula kahiko o Iapana maloko o ka rumi pala, a me na hana keaka akamai. I ke ahiahi, ua kaha ia mai kekahi mau kii me ka hikiwae loa ma ke alo o ke Alii, he eono poe kahakii, me ka noho no iluna o ka papahele. Ma ka la 9 ae, ua hoomakaikai ia aku la ke Alii iloko o ka halekula kaua moana. A maloko o ka rumi hoomaamaa, i hoohalike ia me ka aoao o kahi moku kaua nui, a ua kukulu ia hoi maluna o ka lihi o ke kaikuono o Tokio, a malaila e hoomaamaa ai i ke ki

ana i na pukuniahi nunui. Mai keia wahi aku ua lawe hou ia aku la ke Alii iloko o ka pa pua Imeperiela e hoopuni ana i ke kulanahale o Tycoon o ka wa kahiko, e hoomakaikai ia ai, a no ka mano no o kamaaina e houpu lewalewa auanei ka Malihini, nolaila, a» pahola koke ta mai la no na hikina ai ono, maloko o ka hale hooluolu o ka Emepera ke hiki i ke kau, a ua kukulu ia hoi keia hale ma kekahi wahi nani loa, iwaena konu o ka pa pua. Ma ia hope iho, ua lawe hou ia aku la ke Alii e hoomakaikai iloko o ka halekoa, o na koa kiai o ke kino o ka Emepera, a ua paikau no hoi na koa imua o ka Malihini. Eia ka mea kupanaha, he mea hoi i maa i ko Iapana: Ina ua ahewa ia kekahi mau koa no ka hewa liilii, a ua hoopaahaoia, alaila, e hookuu ia ana ia poe pio. Pela hoi i kahea ia aku ai na poe pio, ua hookuu ia lakou mai ko lakou noho pio ana, ma o ka hiki kino ana aku o ke Alii ka Moi imua o lakou. Ma o ka la 9 o Maraki, ua haawi ia he aha hoonanea keaka maloko o ka hale keaka Iapana imua o ka Moi. O ke alanui keia ma ke alo o ka hale keaka, ua owela i ka malamalama o na kukui. Maluna ae o ka papahele e ku mai ai ka poe keaka, e kau ana na hae o Iapana a me ko Hawaii nei i hele a luhiehu i na lau lipo o ka wao. O ke anaina wale no o keia aha hoolealea, oia na poo aupuni kiekie o ka Imeperiela he lehulehu i akoakoa mai. Ua hoomakaukau loea loa ia na mea hana keaka no ka uniki ana imua o ka Moi. O ka paku keaka a ke anaina e ike mua aku ai, oia ka paku i hoikeike ia imua o Kenela Kalani, i hoowehiwehi ia me na kahiko o ia aupuni ma kekahi anaina hoolealea i haawi ia no kona hanohano o ka hiki kino ana, a pela imua o ke Alii ka Moi. Ma ka la 10 ae o Maraki, ua holo hou ka Moi no Iokohama ma ka auina la, a luakaha pu me ke anaina haipule o ka lunakini Kakristiano Iapana. I ka makahiki 1853, ua lulu na ekalesia a pau o ka Paeaina o Hawaii nei he hookahi tausani dala no ke kukulu ana i keia luakini a ka Lani Moi i komo ai ma Iaana. O keia la 10 o Maraki, oia ka la hoomanao, o ka hoolaa ana i ka Betela o ke Akua. Ua kono ia ke Alii ka Moi e hiki kino ilaila, a pela Oia i hooko ai. Iaia i komo aku ai i ka paehumu o ka luakini, ua lawe ia aku la Oia i ka auwai a me ka paia loko o hope o ka luakini; ua kakau ia i na hua palapala moakaka i haku ia mai na lau lipo mai o ka waokele penei: Hawaii Iapana IA IA Iapana Hawaii 1853. 1881.

Maluna ae o ka awai, e kau mai ana i kapaia ka huaolelo "Aloha," mahope o ka pule'na, ua haawi mai la o Kauka TW Kulika he haiolelo e pili ana no na lulu dala ana ana ekalesia o Hawaii nei. Wahi ana i pane mai ai, mamua ae o ka haalele ana a ke Alii ka Moi KALAKAUA ia Honolulu, ua hiki kino ae Oia a me ka Loio Kuhina a me Kale Kauka i ka hoolaa ia ana o ka luakini Pake e ku nei ma Honolulu; a ano, ua hiki kino mai nei Oia a me Kona mau ukali no ka hoomanao ana i ka hoolaa ia ana o ko kakou luakini Iapana nei. Pane hou mai la oia, ua nui ka olioli o na kanaka no ka oluolu ana i ke Alii ka Moi KALAKAUA e hiki kino mai ma keia hana maikai; a nolaila, ua ku mai la iluna kekahi luna Iapana o ka ekalesia, a heluhelu mai la ma ka olelo Iapana i kekahi olelo hoalohaloha i ka Moi, a ma ka inoa o na Kristiano Iapana a pau, makana ia aku la i ka Moi he Kauoha Hou ma ka olelo Iapana, Ku ae la ka Moi iluna a pane aku la. "He mea hauoli nui No'u ka launa pu ana me na Kristiano a pau o Iapana, a ua hauoli Au no ka oukou makana, a he mea hoi ia no na Kristiano o Ko'u aupuni e olioli nui ai ke hoea aku ka lohe no ko oukou holomua." Mahope o ka pule ana, ua malama ia he luana paina ma kekahi keena o ka hale, ilaila hoi kahi a na keonimana a me na lede o ka oihana misiona i hoolauna ia ai imua o ka Moi. I ka hora 7 o ke ahiahi oia la, hele aku la ke Alii ka Moi i ka halawai. a me ka ahaaina a ka Hui Malu Alii Masons, a ma ka hora 10, huli hoi aku la Oia i ka halealii ma Tokio. Ua hoopihoihoi nui ia na Kristiano Iapana o Iokohama no keia hiki ana aku a ka Moi io lakou la, a ua nana aku lakou Iaia me ka manao, aole e kipa ia ana ko lakou kulana haahaa e kekahi Mea Kiekie, aka, i ko lakou ike ana i ka hialaai o ka manao o kekahi o na Moi o ka aina e, e komo i ko lakou luakini me ke kamailio ana imua o lakou a lawe aku i ka lakou makana he Kauoha Hou mai ko lakou mau lima mai, ua kapae ia ae la ia mau noonoo olalau. Ua olelo ae kekahi o na misionari. "O keia kipa ana a ke Alii i ko lakou luakini, he koo ia e hooikaika ana i na Kristiano Iapana. Ma ka la 11 ae o Maraki, ua kipa aku ke Alii i ke Kulanui Imeperiela o ka poe Eneneginia. Maloko o kekahi keena o keia kula ua hoonoho ia kekahi haole Beritania e hoopaa i na hoohakui ana a ke olai; a ma na wahi he lehulehu wale o ka Emepire, ua hookahua ia na mea ana, e hoike ana i kahi, ka naue ana a me ka mau ana o ka hoonaue ana a ke olai. Ua malama akahele ia na pepa palapala aina e hoike ana no keia mau mea. Maloko o keia keena ua kukulu ia kekahi aha no ke ao ana i ke ano o ke olai no ka poe Iapana a me na aina e. Ma ka la 12 ae, ua makaikai aku ka Moi i ka hale hana pepa o ke aupuni, kahi i ha-

na ia ai na pepa nota banako maikai loa i like aku me ko na wahi e ae. Mahope o keia makaikai ana, ua kipa ka Moi ma kekahi hale hana pepa ponoi o kekahi keonimana Iapana, a mai laila aku i kona hale noho, a ua kahiko ia me ka nani ma ko Iapana mau ano. Ma na makaikai ana a pau a Kaulilua, o ke kaa alii o ka Emepera wale no Kona kaa, me ka ukali mau ia e kekahi Alii Emeperiela hookahi. Ma kahi a ke kaa a Kaulilua e holo ai, ua lehau na kapa o na alanui me na makaainana Iapana. Aole he mau nupepa puka la o Tokio, aka, i ka hiki ana aku nei o ke Alii ka Moi ilaila, ua hoea ae i kela a me keia la na pepa e hoike ana i ka hi a ke kapuai Alii e makaikai aku ai. I kekahi ahiahi oia la, ua hookipa iia ke Alii ma kekahi papaaina i hoomakaukau ia e ke Kanikela Hawaiii Iapana oia o Mr R W Irwin. O keia keonimana he hoalauna aloha loa ia me na poo aupuni kiekie o ka Emepire a ua aloha ia oia. Mahope iho o keia nanea ana a ke Alii ma keia papaaina, ua hoi aku la Oia no ka Halealii, oiai e hooikeike ia ana maloko o kekahi keena o ka Halealii ka hula ana o ka wa kahiko o Iapana. He eono ka nui o ka poe hula, a ua aahu ia lakou me na kahiko o na makahiki elua tausani i hala, a i ko lakou hula ana, ua ane like loa no me ka hula olapa o Hawaii nei. O ka lakou mau pila (ipu hula) he mau mea o ka wa kahiko loa. O kekahi o keia mau ipu hula he ehiku haneri makahiki ke kahiko, a o ko kekahi he akahi tausani makahiki. O ke kumukuai o ka aahu hula o na kanaka eono he $15,000. I kekahi la ae ua makaikai aku la ka huakai Alii i ka heiau o ka poe Buda a paina pu me kekahi Keiki Alii Imeperiela ma kona Halealii, ua akoakoa pu mai ma keia papaaina na Kama Aliiwahine i kahiko ia me na aahu Iapana nani. Maluna o ke pakaukau o ke keena hookipa nui, he papahi pua me ka huaolelo "Aloha" iwaena konu i hana ia mai na opuu pua keokeo mai, a pela no hoi iluna o na mea hoonani a pau o ka papaaina. Mahope iho o ka papaaina, ua lawe ia aku la ka huakai Alii i ka hale aina hui o na 'lii a ilaila i pahola hou ia mai ai he papaaina i luhiehu me na ono Iapana ma ka hora 3:30 oia auina la, a ma ka hora 9 o ka po i hookuu ia ai na luakaha ana a ke anaina. Mamua ae o ka noho ana o ka papaaina, ua aahu iho la ke Alii ka Moi a me Kona mau ukali i ko Iapana mau kahiko. Ma kekahi poo o ke keena aina, he iwakalua poe himeni i mele mai a me ka poe e hula ana. Ua malama ia keia mau hoonanea ana me ke akahele a hookahi wa e pau like ai me ka papaaina. I ka po ana iho, o ka honua e hoopuni ana i keia hale, ua hoomalamalama ia me na kukui pepa Iapana, a iluna o kela a me keia kukui pepa, ua pena ia ka Hae Hawaii a me ko Iapana. Ma ka la 4 ae, ua paina pu ke Alii ka Moi a me Kona mau ukali me ka Emepera ma kona Halealii Imeperiela. Mamua ae o ka luakaha ana o na hoaai, ua hookau aku la ka Emepera ma ka umauma o ka Lani a Hawaii i ke kea hanohano o ka "Puka'na La." I ke Alii ka Moi i haalele iho ai i ka Emepera a huli hou aku la no Kona Halealii. Ua halawai mai la me Ia kekahi leta mai ka Emabasedoa Rusia, e hoike mai ana i ka make ana o ka Emepera o Rusia. Ma ia po iho he aha hula kai haawi ia e ka Hui Masonic o Iapana no ka hoohanohano ana i ka huakai a ke Alii, aka, aole ke Alii i hiki aku iloko o ia aha hula, mamuli o ka lono kaumaha i loaa mai iaia no ka Emepera o Rusia. O na makana i haawi ia aku e ka Emepera o Iapana i ke Alii, he mau makana maikai loa. Ke nee awiwi nei ka huakai Alii ma ke kaahele ana, a e hookau lua iki ana paha lakou ma Sanahai, Kina, no elua la wale no. He maikai ke ola o ke Alii ka Moi ma ka aina a me Kana huakai aumoana. He telegarama kai hiki mai i Iapana, i kakau ia ma Sanahai, o ka la 6 o Aperila mai ka huakai Alii mai me keia huaolelo hookahi "Maikai." Mamua ae o ka haalele ana mai a ke Alii ia Iapana, ua makana hou aku ka Emepera Iaia he kea hoohanohano hou, nona ke kumukuai i hiki aku i ka $4,000; a ua panai aku ke Alii ka Moi i ke kea hanohano o Kamehameha ma Kona aoao i ka Emepera.