Ka Nupepa Kuokoa, Volume XX, Number 18, 30 April 1881 — Page 1

Page PDF (1.59 MB)

This text was transcribed by:  M. Jourdane
This work is dedicated to:  Awaiaulu

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

BUKE XX. HELU 18

POAONO, APERILA 30, 1881.

 

KA NUPEPA

Kuokoa me ke Au Okoa

I HUIIA.

 

KA OLELO HOOLAHA: - O na Olelo Hoolaha laina kakau lima he Hookahi Dala no @@ puka mua ana; elua puka ana, he $1.50; no hookahi mahina, he $2.00

 

NA KANIKAU A ME NA MELE: He 10 Ke@@@ ka uku no ka lalani hookahi, ua like me @@ @@@@@ 10 lalani.

HOOLAHA MAU: E  hoomanao na makamaka @ @ hookomo mai i na olelo hoolaha ma@@ @@ o ke awakea Poaha. i ole e kaukai ia  @@ @ kekahi pule ae. E hoomanao e na lehulehu, aole e hoopuka @@@.  Olelo Hoolaha, Kanikau a me ke Mele @@@@ hookaa mua ia mai ka uku. E hoouna pololei mai i na leta i ka Nupepa Kuokoa.

 

MOOLELO O NA LA

O KA

HAKU VISAKAUNA NELEKONA,

KE DUKE O BERONETI.

KE KAUA ANA O NA AUMOKU KAUA BERITANIA, - A ME KO ENELANI MAU PAPU LAAU, &C.

 

" @@KAHI KA MANAO, AKA, HE HOOKAHI WALE IHO NO O `NELEKONA` " Earl St. Vincent

 

Oiai ka moku kialua Kite e @alewa nei iwaho o Yarmouth, ma ka hora 8 o ke @@kahiaka, hookomo aku la lakou iloko o ke awa a kuu iho la ka heleuma mamua pono @@ o ka Halemai o Garinawika. O ka mea  @@@ a ka Haku Nelekona i hana ai, ua hele mua aku oia e makaikai i kona mau hoaloha @ waiho ana maloko o ka Halemai, mai kela @ahua kaua o Kopenahegena i hala. I kona manawa i ike maka aku ai i kona mau @oaloha, ua nele kekahi o lakou i na lala ole, @@ mea ia nona e hoomanao ae ai, o lakou @@@ahi i hooikaika pu me ko lakou alakai  @@ @na oia kahua, a mai keia manawa mai, @@oholo ai ua Nelekona nei i kona manao,  @ no@ ana oia i ke Keena Kaua o Enelani,  e @aa@@ ia ona mau makana no na mea a pau @ komo iloko o kela kahua kaua i hala.

I ka pau ana o kona makaikai i kona mau @@aloha, o ka lua o kana mau wahi e hele aku ai, oia hoi kona Haku Adimarala St. Vincent maloko o ke Keena Kaua o Enelani. @oko o keia wahi, i waiho`ku ai ua Nelekona nei i ka papa hoike o kona mau aumoku imua o kona hanohano. Ma ke ahiahi poeleele ana ino, hoohiki loa aku la oia i kona wahi kulanakauhale uuku ma Bonehama Tope, a ilaila oia i hui aloha ai me kona mau kaikuaana, na kaikuahine, a i ka manawa hope loa, hui aku la oia me kana aloha Ema Hamiletona.

Ma keia wahi o ko kakou moolelo e na poe heluhelu, ua hiki mai kakou i ka palena hope o ko Nelekona mau la ma ka moana, a no ka aina keia mua aku o ko kakou kamai@@ ana. Aole he mau mea ano nui oiai oia @oko o keia mau la ma Enelani, aka, e hoi@@ aku ao i kekahi o ka Nelekona mau hana kaulana, i kona manawa i noi uku ai i ka A@a Kuhina o Enelani, e haawi ia on a mau makana no na koa i hoouka ai i kela kaua i @@ia. No ka mea, o keia wahi o kona moolelo, he hapa ia no ke kahua kaua o Kopenabegena, in a ke hoomanao nei ko makou poe heluhelu.

 

MOKUNA VIII

Iloko o ka mahina o Iulai, oia ka piha ana o na makahiki elima o ka noho Adimarala Kiekie ana o ka Haku St. Vincent ma ke Keena Kaua, a o ka pau ana hoi keia o kona noho ana maloko o ka oihana  kaua moana e kau kona luhi, a e ai hoi i ka loaa  a kona aupuni, a me ka hanohano o kona inoa. I ka @aka@aka ana o kela wahi, hookohu ia aku la ia wahi o Sir John E@mer, ka Haku Meia o ke kulanakauhale o Ladana, a o keia kanaka i hoike ia ae la, he kanaka ia aole i k@like kona manao a me kana mau hana imua o ka Haku Nelekona.  O ke kahea kaua kaulana o Kopenahegena i hala, i ka wa i lohe ia aku ai ka lanakila ana o ka Haku Nelekona maluna o na aumoku De@e@aka, @a p@@ola ia ae ia kaua,  @@ me ka papa ekahi o na kaua moana ikaika loa. Ua hauoli na mea a pau me Enelani no keia lanakila hiwahiwa i loaa ia lakou, aole i hana ia e kekahi o na Adimarala @ ae o na aumoku. O ko lakou hauoli ana iloko o ia manawa no ke kanaka a lakou i mahalo ai, aka, iloko o keia wa, no ka mau o ka manao @li hanohano o kekahi i kekahi, nana kee mai la keia Adimarala Kiekie ia Nelekona, a haawi mai la i kana makana he ole; oia hoi, e hoao ana oia, e hooemi iho i ke kaulana o ka inoa o ka Haku Nelekona maluna o kela kahua kaua i hala.

Lawe ia aku nei keia lono a hiki imua o ka Haku Nelekona, aole e hooko ia ana kona makemake, nolaila, kakau aku nei ua Nelekona nei i kekahi leta, e hai aku ana i ke Kuhina Nui no kona huli hoi ana mai, a pehea la hoi ke kahua kaua o Kopenahegena, ua nalowale anei ia kaua iloko o ka moolelo kaua moana o Enelani. 

O keia mau olelo ua Nelekona nei imaa o ke Kuhina Nui, aole ia he mau huaolelo uuku; aka, no ka nui o ia mau olelo, ua hai ia keia mea iloko o ka Hale o na Haku no na olelo koa a keia kanaka.

@ ka la i malama ia ai keia halawai, aole i hiki koke aku ua Nelekona nei a hiki wale i ka manawa a Mr. Adinetona e haiolelo ana no ka pono o kona aoao, a ia wa oia i komo aku ai iloko o ke keena ha@wai, a ike koke mai la o Mr. Adinetona i komo aku ai a pane mai la oia ia Nelekona i keia mau huolelo ano nui e pili ana no ka hoohoka ana a ka Haku Nelekona i ka hae kahea hoailona a ka Alihikaua Sir Ha@da Paka,  penei:

" O kela kanaka nona kekulana kilakila ma o," wahi a Mr. Adinetona me ke kuhi ana o koua lima ia Nelekona, "he kanaka oia e hoolilo ai i na kauoha a ke kanaka nui i mea ole."

O keia mau olelo i kamailio ia mai ia Nelekona, ku koke ae la oia iluna a pane aku la imua o keia Hale i keia mau huaolelo ano nui penei:

"O na mea a pau," wahi a ua Nelekona nei, "e hilinai no auanei kakou maluna o na kumu i maa mau, e like me ke kanaka nona ka waiwai io i mauna i kona ola malalo o na @@@@@@@. Aka," wahi hou a ua Nelekona nei, "iwaena o ke@a mau mea, ke hilinai nei au maluna ou, no ka mea, ina e loaa kekahi mau uli@ ma ko'u alahele, a hooko au i ke kauoha i haawi ia mai ia'u, alaila, ua ike au, e ku mau oe ma ko'u aoao."

O keia Hale i lohe ai i keia mau olelo, ua huli ae la ko lakou mau pepeiao kuli, a kapili ae la ka olelo ana ma ka olelo hooholo, e haawi ia na medala kaua moana i na koa o na aumoku i hoouka ai i ke kaua o Kopenahegena, i ka manawa e pau ai ka aie o ke aupuni i ka hookaa ia.  A hiki mai i ka la i haulehia ai ka Haku Nelekona iloko o ka lanakila, aole oia i poina iki i kela kaua, a keia poe lili hanohano @ kue ai iaia iloko o kela Hale.

Huli hoi mai la ka Haku Nelekona i kona wahi kauhale uuku, me ka poina ole iaia no na hana a keia poe i kue ai iaiai. O ua poe la, aia lakou ma ka aoao o Sir Haida Paka, a no ka hoopau ia ana o kona kulana iloko o na aumoku, nolaila, ua ala mai na manao ino o kona mau hoaloha ia Nelekona a me ka Haku St Vincent.

I mea e hoomama ae ai i kona manao nui ana no keia mau mea, kakau iho la oia i keia leta na kona hoaloha Mr. Davisekona, no na mea e pili ana i na manao lili o keia Haku Meia hou, a penei kana palapala ana aku:

"O ke kulanakauhale o Ladana, " wahi a @a Nelekona, "aole paha e haule hope kona mau lanakila kaua moana, au hoi e hiki ai ke olelo wale ae, o ke kulanakauhale pookela loa paha o ke ao nei, aole paha e like me ke@a. Ke hoomanao nei no au i kekahi mau makahiki i hala ae nei, i ko'u wa i hiki aku ai imua o ka Haku Meia, ina ke hoomau nei no ke kulanakauhale o Ladana i ka manawalea ana i na makana, alaila, he mea ia e kauo aku ana i ke aupuni iloko o kekahi pilikia nui o ke Keena Kaua, aka, o keia Haku Meia, ua paa mai oia @'u ma ko'u poohiwi a pane mai la i keia mau huaolelo: `A! o ka Haku Meia o Ladana, ke olelo aku nei ia oe, --E imi oe i ka lanakila, a e imi hoi makou i na makana! O keia mau olelo lehelehe wale a ua Haku Meia la, ua imi au a loaaa he elu@ lanakila e ku nei, o oukou, a me Europa holookoa nei na hoike no ia mau mea i hana ia.  Ua malama au i ka'u mau olelo a hooko ia, a e loaa hoi ia'u ka mana e kamailio aku ai i ke kulanakauhale o Ladana, aole oia i hooko i @ana mau olelo mua. He olelo mua i kamailio wale ia @ ua Haku Meia la, a hookomo aku la oia i kona hooholo ana iloko o ka pokaa kaula, a i kok@k@ loa hoi ma ke alo o k@ Hale o na Haku. He manao keia i puka ae mailoko o na manaolana maikai, a he koi hanohano hoi i ke kulanakauhale o Ladana, aole oia i hoopiha i ka io o ka olelo aelike."

O keia mau olelo a ua Nelekona nei e @hewa ana, aole oia @ hilinai hou i na olelo mua a ke kulanakauhale o Ladana ma o ka Haku Meia la, lawe @@ aku nei ia mau lono @ huna wale ia e na poe lili hanohano o ka  Hale o na Haku, a i ka manawa i lohe ia ai ka hoomakaukau ana o Napoliona me kona @wapo pakui ma Bolona e holo mai no Enelani, noho hou iho la na hoa o ka Hale o na Haku a imi iho la i ke kanaka kupono nana e alai ke Kowa Pelekane mawaena o Enelani a me Farani.  No ka hiki ole ia lakou ke koho aku i ke kanaka i kaulana @i o Enelani, nolaila, akahi no a hooholo keia poe i kekahi olelo hooholo,  e haawi aku ana i na hoomaikai a pau o na hoa o keia Hale i ka Haku Nelekona no kana huakai lanakila i hoouka ai ma na kahakai o Denemaka, a iloko o ia manawa, e noi aku ana keia Hale i ka lokomaikai o ka Haku Nelekona, e oluolu mai oia e lawe ae i ke alakai o na aumoku Beritania ma ke kowa Pelekane, no @e pale ana aku i ka uwapo pakui a Napoliona @a Bolona.

O keia olelo hooholo a keia Hale e hoomaikai'na i ua Nelekona nei, hoolaha ia ae la ia mea i loko o na nupepa o Ladana ma ke kauoha a ka Hale o na Haku. O keia olelo hooholo nae, pale aku la ua Nelekona nei i na hoomaikai a keia Hale Hanohano, ma o ka haawi wale ia ana mai no ma ona hoookahi wale no, a aole hoi me kona mau hoaloha kekahi, nolaila, kakau hou aku la ua Nelekona nei i keia leta hoowahawaha i ka Hale o na Haku, ma o ka mea kamailio Mr. Adinetona, a penei kana palapala ana aku:

"He mau la i kaa hope ae nei, ua ike iho au iloko o na nupepa i kekahi olelo hooholo i hooholo ia e ka Hale o na Haku, e hoomaikai mai ana ia'u, e lawe ae au i ke alakai o na aumoku ma k@ Kowa no ke pale ana aku i na enemi mai ko kakou mau kahakai aku; aka, o ia olelo hooholo i hana ia, ke ku nei no ia no kekahi mau Hale Ahaolelo hou aku. O ko'u hoomaikai ia ana mai aia a loaa ka manawa pilikia, alaila, loaa na hoomaikai mai kela Hale mai, ke olelo aku nei au, aole paha hookahi kanaka o ke ao nei i hoopii ia ae kona hanohano e ke kulanakauhale o Ladana iloko o k@  manawa pilikia, a o owau wale no. Nolaila, ke haawi mai nei ke au punei o ke Alii i na aumoku ikaika a me na kanaka koa malalo o'u, a e hele aku imua o ka enemi, au hoi i manao ai, he hoouka kaua ka mea i kapa @a he enemi, a ke olelo aku nei hoi au imua o keia Hale, ua hoowahawaha ia anei kela mau koa no ko lakou kupaa a me ka hooko ana i ka oukou mau kauoha,  e pale aku i na enemi mai ko kakou mau aekai aku? a pehea hoi na koa i wae ia no keia Kowa? O ke kahua kaua i hala, ke ku nei no ia he moolelo kaua moana kaulana loa no na aumoku Beritania, au hoi e hiki ai ke koi aku i ke kulanakauhale o Ladana, e haawi mai i ka noho ana oluolu a me ka hanohano no na koa o kela mau aumoku i hoouka ai i kela kaua paakiki.' Aole i pau.

 

MAKE 'NA O MRS. S. K. MAUNALOA

Ma ka la 6 o Feb. 1881, ua oluolu i ko kakou Makua Lani ke kii ana mai i ka'u wahine a hookaawale ae la ia maua mailoko ae o ka nipuu paa o ka berita mare, i ka 25 o na makahiki me na malama he 10 o kona ola ana, a i ka 9 o na malama o ko maua noho oluolu ana iloko o ka berita mare, a i ka 7 o na malama o kona noho ana ma ka aina malihini, no ka hana misionari.

Iloko o kona hele ana aku ua waiho iho oia mahope nei ia'u a me ko maua mau hoaloha i ka ukana luuluu a ke aloha, a pela no hoi paha me kona mau kini ke lohe aku. Aka, iloko o kona mau la hope e waiho ana i ka nawaliwali, ua lilo ia mau la he mau la hauoli wale no nona, no ka mea, ua maopopo ia ia, ua kokoke loa kona manawa e ike aku ai i kona Haku aloha.

Iloko no hoi oia wa, o ka mea nui iloko o kona naau o  ka hoonani mau i ke Akua a ua kono mai oia ia makou i ka poe e noho aku ana ma kona mau aoao e kokua pu aku ma ka hoonani ana i ke Akua ma no himeni. O na himeni i paanaau iaia, oia no hoi kana e haawi mai ai ia makou e mele. Oi a keia.

"Ka lani kuu home" "Iesu ka moku holo" "Nearer my God to thee" " The home of my soul" "Ring the bell of heaven" " In the Christian's home in Glory &c."

Iloko o ka wa e mele ia ana keia mau leo mele, me he la aia no makou a pau iloko o ka home lani o ko kakou Haku, kahi i hoolai malie ai, no ka mea o na pegana, aole i ike ia e holoholo ana a hoohaunaele hoi mawaho o ko maua hale e like me ko lakou ano mau.

O ka poe e noho ako@koa pu ana, oia o Rev. J. H. Taylor a me kana wahine, Rev. A. C. Walkup, a me kana wahine Rev. g. Leleo a me na haumana o ke kula kahunapule.

O kona kulana, he heahea, he hookipa, a he aloha ia hai, a he kulana hoi o ke kristiano io.

He nui kona @ini e hoohuli i na pegana ilo@ @o ka pono o Iesu, e like me ke ano o kaua hana i hele mai ai, a e hoonaauao no hoi @ lakou elike me na mea i ao ia iaia. O @@na ano ona,  ua hoomau ia no a hiki i kona haalele ana mai i keia ao.

Mamua ae o kona hala ana, ua pahola mua ae oia i kana olelo ao hope loa imua o ka makou mau haumana ma ka olelo Hawaii a na Rev. Leleo i unuhi ma ka olelo G@@@ti.

@@anei ke kakau nei au ia mau olelo ao, me @e la oia mau olelo ao. aole paha ia i pili @a makou wale no, aka, i na mea no a pau e h@@helu ana ia. Oia keia:

Ookou a pau na kane a me na wahine,  he mau keiki oukou na makou, a o makou ua like no me na makua.  O maua Rev. J. H. Taylor Rev. A. C. Walkup, a me ka laua mau wahine, ua haalele aku makou iko makou mau aina hanau, na makua, na hoaloha a @@ hele mai e ao ia oukou no ka pomaikai mau loa o na uhane. Aka, owau nei i keia wa ua makemake ke Akua e lawe aku  ia'u, a ua makaukau au no ka hele, noho p@ me ia ma knona aupuni. O ka noho pu aha me ke Akua ma kona aupuni, he mea au@@@ a i ka poe no hoi e hana ole ana e like me kona makemake.

Nolaila, @ ka'u e kauoha aku nei ia oukou e k@@@ oukou ma ka pono. I ko oukou wa e hele ai e ao i kanaka e hana oukou me ka ikaika i hoohuli ia'@ lakou iloko o @@ pono o ko kakou Haku o Iesu Kristo aole @@molowa. Aka, owau nei, aole a'u hana i koe, no ka mea, ua kokoke ko'u manawa e hele aku ai, aole he mea i koe @ ka@@hou@ai, a e loaa ana ia'u ka maha mau loa. Me ke aloha ia oukou a pau loa. Me keia mau ano i ike ia, nanan i hoohauoli mai i ko makou mau puuwai nona, me ke @@ e ao mai ana ko kakou Haku ia make @@mai hookaumaha ia ko oukou naau nona aka e hoolilo i ko oukou kaumaha ma@@@@ o ka poe i @@ kaukau ole."

@@@@@@kai ka pee i ma@@@@@  @@@@ iloko o ka @@@@ Iesu Kristo.  S. K. Maunaloa

 

OLELO HOALOHALOHA NA NA MISIONARI AMERICA NO MRS. S. K. MAUNALOA IMUA O KANA KANE A ME KONA MAU KINI, A ME KA AHAHUI EUANELIO O KO HAWAII PAEAINA.

No ka mea ua oluolu i ko kakou Makua Lani ka hea ana mai  i ko makou kaikuahine aloha, a hoaloha hoi iloko o ka hana hoopomaikai a ko kakou Haku, ko kakou hoela.

Ua hea mai o Iesu Kristo ia makou iloko ka ehaeha walania o ka naau mahope iho o na malama ehiku o ko makou hui hauoli puana.

Ano ke hoomanano nei makou i ko makou kaikuahine, me ka launa pu ana, ma na hui lokani ana ma ka hana hookahi, me ka na kii paa ia o ke aloha hoalauna no ka manawa loihi, e like me ke au o ko makou noho paa hana ana.

Nolaila, me komakou manao paa, ke pahola pu aku nei makou i ko makou ehaeha pu me ka puuwai aloha oiaio me ko makou kaikunane S. K. Maunaloa, ma ka nalowale ana o kona hoapili i nakii paa ia ma keia ilihonua.

Pela no hoi-- me ka Ahahui Euanelio o ka Paeaina Hawaii, ma ko laua nalowale ana, ua hoopoho iaka manaolana ma ka hoolaha ana i ka Euanelio o Iesu.

Pela no hoi--na kini, na hoaloha ka poe e hoomaopopo ana i kona ano hou, a me na hana maikai, malia paha, e ike hou no oukou i kona mau  helehelena, a lohe hou hoi i kona leo.   Mrs. A. C. Walkup

NA ANOAI O KAUAI

Ma keia mau pule aku nei i hala, ua hookuu ia na haole hana o ka mahiko o Kilauea, Kauai nei, no ka pau ana o ko lakou me kekahi, a aole hoi i pau pono ka makahiki, no ka manao paha o ka ona mahiko, he mea pono wale no, ka noho ana mai o na haole hoopua manawa, a he nui ka lilo ia lakou; aole like meka poe e ae.

--Ke hoi mai nei ka malie o ke koolau nei, ua walea na keiki o Kahili, Kilauea i ka pa mai o ke aheahe makani mai ka moana mai o na hana keia he mau hana maal@hi wale no, i luna no ka la; aole hoi e like me na hana o kekahi mau wahi, mai ka po a i ka po, hele wale kela a k@h@l@ku.

-- Ke mahuahua ae nei na hale o Kilauea. O ka hale wili ko, ka makuahine ia o na hale, a ke pupupu ae nei na keiki hale ma kona aoao. O ke ku aku koe o ka luakini ka Betela hoi o ke Akua, a he kia hoomanao hoi ia. Ua kanu ia ka pono ma Kilauea nei. A e kani mai auanei kona leo i kanaka.  E @ihi oukou ua kokoke mai nei ke aupuni o ke Akua.

-- O na kanaka i O ia na lima a me na keiki i O ia he mea kahaha i ka ike aku; ua pehu ino loa ia na lima, a me he puha la ka lima o na makua a me keiki, a ua manuahi hou ia iho he mau puu nui ma na poaeae lima a me na a-i, a me na poo a nui ka eha. Pehea la ke aupuni i hoouna mai ai i ka palahehe ino? A i ole ia, na ke kauka paha i anoni me ka palahehe o ka poe i loaa i ka mai ino a me na mai e ae e laha nei ma ka aina? Me he mea la ua kapulu ke kauka, ma ka nana ana, i keia mea ano nui; a ua wae ia paha ka palahehe maikai po ka poe ana i makemake ai, a o ka palahehe ino ua makana ia i ke kanaka? he koho wale keia, i ole o ka oiaio paha ia.

Ua nana ke kauka i keia mea, a ua olelo iho, maikai aole loaa hepela mahope nuinui maikai, wahi a kauka Pika.  Aole nae pau ke kahaha o ka manao i keia mea. A ke aai loihi nei ka O o na lima. J. H. M

NA KEENA HOAHU BUKE

He nui wale na keena hoahu buke no ka lehulehu ma Auseturiai ko na aupuni e ae o Europa. Aia ma Auseturia he 577 mau keena buke, nona ka huina o na buke o kela a me keia ano 5,475,798 mau buke, me ka helu ole ia o na owili palapala aina o kela a me keia ano a me na pepa kakau lima ia, ua like ia me 26.8 buke ka averiga no kela a me keia haneri kanaka hookahi.

He 500 mau keena buke o Farani, nona ka huina buke 4,598,000 a me 135,000 pepa i kakau lima ia; ua like aku ia me 12.5 buke na kela a me keia haneri kanaka.

He 493 mau keena buke o Italia, nona ka huina he 4,349,281 buke a me 330,570 kakau lima; ua like aku ia me 16,2 na kela a me keia haneri kanaka.

He 398, mau keena buke o Perusia, nona ka huina he 2,640,450 buke me 58,000 kakau lima; ua like aku ia me 11 buke na kela @@@@@@@@@.

He 200 mau keena buke o Beretania Nui nona ka huina he 2,87@,493 buke me 26,000 kakau lima.

He 169 mau keena buke o Bavaria, nona ka huina he 1,368,500 buke a me 24,000 kakau lima, a ua ukali aku oia mahope o Auseturia maka nui o na buke a kela a me keia haneri kanaka.

He 145 mau keena buke o Rusia, nona ka huina he 952,000 a me 24,300 kakau lima; ua like aku ia me 1.3 buke na kela a me keia haneri kanaka.

O ke keena hoahu buke lahui o Farani, oia ka pane poo o na keena hoahu buke e ae o ka aina, nona ka huina he 2,078,000 buke, ua aneane aku ia i ka hapalua o ka huina o na buke a pau o 500 keena hoahu buke iloko o ka aina; o ke Keena Hoikeike o na mea kahiko o Beritania kona lalo aku, nona ka huina he 1,000,000 buke;  a o ke keena hoahu buke alii aku, nona ka huina he 800,000; ko Berlina mai he 700,000; ko Dresden, 500,000; Viena 420,000.

O ke keena hoahu buke o ke Kulanui o Oxford he 300,000 buke; ua oi aku ia imua oke keena hoahu he 90,000 buke wale no.

O ke keena buke o ka Pope ma Roma, he uuku loa, nona ka huina he 30,000 buke, aka, he maikai loa na buke i kakau lima ia no lakou ka heluna he 25,000. F. L. C. C.

KE OLA O KE KANAKA

Ma ka helu kanaka o Amerika Huip@ia o ka makahiki 1890, ua ike ia he 2,500 poe e ola ana mawaena o na makahiki 100 a me 140, a mai laila mai a hiki i keia wa, he 20,000 poe e ola nei ma Amerika mai ka wa mai i kakau inoa ia ai ke kuokoa oia aupuni i ka 1776.

Ua ike ia hoi ma ka helu kanaka o Rusia oia wa hookahi, he heluna nui o ka poe e ola ana mawaena o 120 a me 150 makahiki. O ka ohana Rovena o Hunegari, he ohana ola loihi, oiai ua ola ka makuakane he 172 makahiki, a o ka makuahine hoi, 164 ona mau makahiki, ua hoomanao ia e laua 142 mau la mare,  a i ko laua make ana, ua hiki aku na makahiki o ka laua keiki hope loa i ka 115.

 

He manao paipai. -- I o'u mau hoa lawe Nupepa e pue ana i ka huli a @a makani he Hauapepee o ka aina. Ke kauleo aku nei au ia oukou, e hookaa lokahi mai i ke ola o ko kakou Kilohana,  ka lala i ka wai la kuua mai, mai nonohua a opukopekope iho, i hookahi manao o ke Kii o ka Moiwahine o kakou, lu ia mai na aia paa o Kauelea, a o ka nani ia. DWP Kahananui. Luna Haawi Pepa.

 

MAIKAI KA HOI KAPAPA

 A ME

KALAAU O KOU HALE!

NO HEA LA?

KAI NO HOI NO KAHI O

WAILA @A!

Nana aku no hoi ia la

Ohi ka lo o ka Laau o Makawao

I ka ua mea hoi o ka nani

Na PAPA! Na PAPA!

A ME

NA PONO KUKULU HALE

O NA ANO NO A PAU

 

Aia ma ke kihi o na

ALANUI PAPU me MOIWAHINE

HONOLULU

 

MALAILA E LOAA AI

E LIKE me ka MAKEMAKE

--NO KE--

KUMUKUAI MAKEPONO LOA!

 

 

PAPA, PAPA, PAPA,

Na Papa Manoanoa

Na Papa i k@h@a

Na Papa Kepa,

Papa Hole Keokeo,

Papa Hole Ulaula,

 

 

NA LAAU, NA LAAU,

Na Kua,

Na Kaola,

Na Aaho,

Na Moli@@

Na Peapea

Pine Huluhulu,

Pine i kah@a

 

NA PAPA a me na Laau Ulaula

Pili ulaula,

Pili keokeo,

Pani Puka,

Pani Puka Aniani,

Ipuka Aniani

Puka Olepelepe.

 

PENA O NA ANO A PAU

Hulu Pena mai ka Liilii a ke Nui,

Aila Pena

Aila Hoomaloo,

Wa@iti, Pate.

 

NA LAKO O KELA A ME KEIA ANO

Na ami Puka Hale

Na Ami Puka Pa.

ANIANI!

 

Pepa Hale a me na Lihilihi

E LOAA NO MALAILA

PAAKAI HELU I O KAKAAKO ME PUULOA

 

No ke Dala Kuike, e loaa no na mea a pau i hai ia ae la, no ke Kumukuai Emi loa. O na kauoha mai Hawaii a Niihau, e loaa aku no ia lakou, e hooko koke ia no ia me ka lawa pono. E kipa mai ilaila @ ike ik@ oiaio.  90t@