Ka Nupepa Kuokoa, Volume XX, Number 19, 7 May 1881 — Moolelo o ke Koa Kaulana KEOKI WASINETONA Ka Alihikaua Pookela Loa no ke Kuokoa o Amerika. KA MUA O NA KANAKA KOA,-A O KA MAKUA HOI O KONA LANUI, &c., &c., &c. [ARTICLE]

Moolelo o ke Koa Kaulana KEOKI WASINETONA Ka Alihikaua Pookela Loa no ke Kuokoa o Amerika.

KA MUA O NA KANAKA KOA,-A O KA MAKUA HOI O KONA LANUI, &c., &c., &c.

[E like me ke noi a Mr D. Hauola o Lahoina no ka moolelo o Keoki VVasinetona, pela makou e panee nku nei i kona helu mun loa i keia pule, no ka pomaikai o na tausani poe heluhelu oka nupepa "Kuokoa. ,, Aole makou i lawe mai ika moolelo piha pono o keia kanaka koa i!o--ko o kana mau kaua a pau me Enelani, uka, e iike me ke noi i noi ia m&i ia makou, —e hoikeaku ike kumu oke kaua ana o keia mau aupuni, a me ka loaa ana hoi o ke kuokoa i ke aupuni o Amenka, noleila, ua lawe mai makou i kona moolelo mailoko mai oka Buke Moolelo o na kanaka koa, a no ke kuokoa hni o Amerika, mailoko mai o ka Buke Kaulana Amenka ' Ko Kakou Keneturia Mua." He inooleio piha ko Waainelona i hoike ia maloko o ka buke moolelo kaua huliamahi o Amerika, aka, me ka loihi loa nae oka manawa e hoike ia ai no ia mau mea ; a aoie wale 110 hoi o ka poe i kapa iho ia lakou he Amerika ke kuleana iloko o ia kaua huliamahi, aka, ua kokua ia na Amenka i hoouka ia mau kaua me na Faruni a me na alakai kiekie, na oleio e a me na I!ikm». I mea e pokole iki ai ka manawa ma kona ola ponoi, he hookahi wale ao kaua kaulana loa a Wasinetona i hoouka ei, oia ka hoopuni la ana oka Haku Konawt»!isa, ka Alihikaua o na pua!i koa B€frtania, a o ka hiki ana mai hoi ia ika hopena o keia kaua huiiamahi, a loaa ke kuukoa ia Amenli mailoko (naī 0 ia ia a h»kf i ka hora e puki aku nei o kona moolelo. ♦ Mamua oko kakou hoomaki ana e heluheiu i ka moolelo o keia koa kaulaaa, e heluhelu ia kei* mau pauku malalo iho nei me ka hoomaopopo !ei ia, ike kumu nana i alako aku na aupuni e!«a Hoko o ka hookahe koko weliweli; ke kulaoa o keaupunio Amenka uia ke ano, he Pana* Uau £io Eneiani; ame ke ano hoi oka lahaik&naka e noho aua ibko o la mau ! okana t*na, » ktpa iho i* !akou, he pe« Amenka, ahe aupuni kuokoa ma!ak> o 1 looa miu Kumukanawai,J

|gyjfcOKAfll Hanen makahiki » oi i «Hpiili ae nei, ma ka !a eha o lulai, I i hookani ia ai ka Bele Kahiko i ai o Amerika,-e kakaia aku ana i nil pluwai oiaio lokahi i hookahe ia ko lak*ifi loau koko, —"Ua Hanau ae ma ka Ha|& Poepoe Komohaoa o ke Ao nei,— he r>.|uīkanaka hou i kapa ia,— u Ka Reo Amerika Huipuia." Ua ho*ia kona umauma e ka uwila o k | ihi ma ka waha o na pukuniahi. a o k<fiKuokoa a me ka Naauao ka mea e mai.sp mau ana ma kona mau maka. O na .-ueu a me na pukonakona o keia au pumhanau hou, ua hoaln iho lakou i na ku|& o ko lakou mau manaotana f a kaheaf£ku ia i kona iahuikanaka mai kela pea.e keia pea o ka aina,— U E hoohaahatv aku i ka mana o ka Noho Kalaunu o Be|īiania Nui, e iike me na manaoiana maika» i ioaa ia iakou. O kona mau Haie Haukannwai a me na Kuhina nana i alakai aku na uupuni eiua iioko oka hookahe koko weiiweii, e iawe mai lakou i keifl mau tnea a kiolo aku i ka honua ma ko lakou mau wawae. A o ke kanaka e oieio ae ana, no ka iahuikanaka oiaio wau o Beritania Nui,—:e iawe mai no auanei iakou i ka hanohano o ke Kuokoa, a uhola f»ku i na eheu o ka Aeko, nana e pnni aku i na kukuna weio o ka ia, e lele oia maiona o na kuahiwi kiekie ioa a me na kualono me ka haaheo nui, a,e hoi aku hoj oia iioko o kona punana me ka maka hoi|)oi i kana mau kamaiki, —peia iho ia kamea nona ka inoa o Keoki WasineT<mA, ke Koa Wiwo ole nona keia mooleb i huli hoi aku ai mai na kahua kaua iehulehu o na enemi, a haawi aku i kana m&kana kiekie loa i kona iaiiuikanaka, -4- Ke Kuokoa o na Mokuaina Hui o Aihenlia Huipuia !!" |i> Keoki l r l ksi 4 Moi e:'na»&«jaa ma ka Noho Alii o Beritania Nui, feia maiaio o kona mnlu a me na Kumukanawai ke pupuni o Amenka, ua Kapa ia oia,—-He Panaiaau no he «'iupuni o Beritania Nui. Iloko o ka makahiki 1751, he hapa ona mokuaina hikina o Amerika, ua lilo mai maiaio o ka hoopakele ana a ke aupuni o Eneiani, a nona ia mau okana aina, a he poe koko Peiekane na koa a me na kanaka i hoouna ia mai mai Eneiani mai, e malama a kiai i keia mau aina waiwai mai na enemi mai. O ka enemi i oleio ia ma keia wahi, oia nokeaupuni Farani, a he enemi nui hoi oia no ke aupuni o Enelani i na au kahiko i haia aku ia. He iehulehu wale o na hookahe kokomawaena o keia mau lahui eiua, ma ka aina, a he nui wale imi o na powa ma ka inoana no na moku waiwai e holo ana. A iloko 0 kekahi manawa o keia mau iahui eiua e hoonuu ana i ka waiwai o Amenka, me ka iaw; ana i ko iakou mau aupuni, aia hoi na kanaka puuwai oiaio o Amenka i kapa ia,—Na Ilikini Hihiu o ka waonaheie, no iakou ka aina, a o ko iakou one hanau ia, ala hke mai ia iakou a kue mai ia i na Pelekane e maiama ana i na okana aioa hikina, a he iehulehu o na kaua weiiweii i hoouka ia iloko o na ululaau me keia poe hupo nui wale. lioko o ka makahiki 1764, hoohoio iho ia ka Aha Kuhma o Enelani i kekahi kanawai i kapaia lk He.Kanawai no na Poo Leti/' no kona aupuni Panaiaau o Amerika. O keia kanawai i hoohoio ia e uku lakou i ka auhau makahiki oo na poo iena keia mea i hoopii ae i ko iakou huhu a ine ka inaina, a o na kanaka e noho ana ma ke kuianakauhaie o Boselona, ua huk» ae la iakoa i na hae a hoohapa iho la ma oa kia, a hookani ia iho ia ka beie o na haiepule me he mea la no na huakai hooiewa. I ka manawa e ku mai »» o na moku mai Eoelaoi mai, hoao aku h iakooe pale aku t ka iawe iaana o na pooleta iloko e Amenki. Ai 1 ka hooko ole ia ana o ko iakou makeoiake tho> kukaia aku la iakou, aoie iakou e hoouea i kekahi !eta na ko lakoa mau hoaloh* ma Enelani, no ka niea, e kau no auaoei keia poo leta mawaho o ka la* kou mau lets ; a o ka lakou mea hoi ia i hoino loa ai. O kem Kanaw&i Poo Lela i hoike ia ae la maluoa, o ka hooiuaka mua ana iho la keia o ke kaee mawnena o ke aupuni o Enelam a me kona Panalaau, m o ke kuma mi m hoi īa nana i alako aku i keia [ maa aopuni iloko o ka hookahe koko [ welīweh o 8t makaoiki loih». No ka t»#o

o ka paakiki o keīa poe roa ko lakou ma« kemake iho meka poma ole i keia auhau nnlaila, mahope mai oia manawa, ua hoopau w»le ia ka auhau ana o na poo !ela oo ia maoana wale no» a hiki ika niar.awn e ooonoo hou ia ai ia kanawai. He muu makahiki pokole mahope mai o ia tttanaira, ua puka ae ma o & maanei 0 ka aina, na manao e hikiai ke kue aku 1 na auhuu e haawi ia mai ana. e !<ke ive ke Kanawai o na Poo Lela i hoopau wale ia no ko iakou makemake ole. Ona Hale Ahaolelo o Enekni, olelo iho la lakou, —he mana hiki ia lakou ke hooko aku ikc ina ua kupono no ia hana ana, no ka mea, hc aupuni Panalaau Amer»ka no Enelani, a pehea la c hiki ai ia lakou ke kapae ae i kona mau kanuwai. 0 keiu aupuni P&uaiaau n e ha koa he heluna nui o na tausani, hoole ioa aku la lakou, aoie he mana ona Hale Ahaoi« lo o Enelani e kau mai ai i kekahi kunawai o i* ano, a kukala pu aku ia hoi lakou, aole ioa iakou e uku i kekahi auhau maluna o ka aina a lakou e noho ana. I mea e hooiaio ai i keia mau hana hookiekie a ke Panalaau o Amenka, e oleio ana. aole lakou e uku i kekahi auhau o ia ano, nolaila, ma ka* makahiki 1774, ua hoouna ia mai la kekahi -noku mai Enelani mai me ka piha i na eke ti lau no na kanaka o ka Panaiaau, me ko lakou uku pu mai i.ka auhau dutc, i loan aku ai keia mau mea a pau ia lakoa. I ka wa i ku aku ai keia inoku ma Boseto< na, ua holo mai la na kanaka o uka iluna o ka moku, a kiola oku la i ua ti lau iloko oke kai, ao ka hana hoi na wahine he wawahi i na ipu ti, a kukala aku la lakou, —ua ahona na kanaka o ke Panalaau e inu ole i ke ti, mamiia o ka uku aiiii nku i na dute no iu mea. Laweia aku la keia mau lono a hiki i Eneiani, no na hana haihai kanawai a na kanaka okona Panalaau no keiu mau bila elua, noiaila, hooholo ae la ka Ahaolelo o Enelani no ka uku hoopai ina kanaka o Boset«»nn, e hoOunn mai i na moku kauu, u e paniku aku ike awa o Bosetona, i ole e loaa kekahi mau lako ai ia lakou mai kekuhi mau wahi e ae. I ka manawa i paniku ia ai ke awa o Bosetona e na aumoku Beritania, o kekahi mau mokuaina e pili kokokeana, kukala like mni la lakou, ua ahona no iakou a pau loa e nele like i keia haawina e like me na kanaka o Bosetona. Nolaila, ika mana'wa u na aumoku Beritania e paniku nei i ke owa o Boaetona, maiama ae la na kanaku koikoi oka ainu i keknhi halawai akea ma Piladelepia, a iloko oia la i loaa ai ka inoa o ko iakou Ahaolelo a hiki ioa mai i keia manawa i kapa ia The Congress. i ka makahiki 1775, oolopu ae la na ao panopano eleele a poiia ae la ka leo o ke kaua mawaena o ke nupuni o Enelani ame kona Panalaau. O kekahi mau koa Pelekane i hoolele ia ina kekahi wahi i kapaia o Lekinekona, hakaka iho la lakou me na koa Amenka, a pau loa iho la na Amerika hakihaki kanawai ika pepehiia, ano ia kumu, ala hke mai la na kanaka o Nu Enelani mai o a o o ka aina, konio ae )a lakou iioko ona iaina koa me ka makaukau ina mea kaua. Mai ke kulanakauhale ponoi mai o Bo§e« tona, oa hiki aku la ka heluna nui ona koa ikaiwakalua tausani i makaukau i ke kaua no ka la apopo no ke kookoa e ko lokou auia. Ma keia wahi o ko kakou moolelo, ua pau ae !a oa wehewehe e pili ana i ke ku mu i ala mai ai o ke kaua «uawaena o keia mao aupuni. E nee aku kakou tmua a e ninau ae, nawa: ia t alakai na koa o ke Paoalaau imua o ke kahua kaua me Enelanl 1 A owai fa hoi ka inoa oua kanaka la/ AoU i pau. Mawaeoakonu o ka po Poaono nei, ua hopaia kaiii poe |>epapili ma Waikiki a pu.liulia aui ana ika Haiewai. ika nohe ana o ka Aha e hooiohe ia hihia, ua hookou la a pao. No ke kumu, ua koeno wale ka eaakai e hopu iioko o ko hai hale me ka pa< iapala hopa ole. Ea! pakele eoaoli na ihu ona makai naaupo mai lilo i momokuahi, ina he maamialea kekahi ooa lawehala Ua iohe makou ua hoopii hou k iākou no kahehiSahati