Ka Nupepa Kuokoa, Volume XX, Number 35, 27 August 1881 — Page 1

Page PDF (1.58 MB)

This text was transcribed by:  John Hamas
This work is dedicated to:  To my wife Trina.

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

BUKE XX. HELU 35 POAONO. AUGATE 27, 1881. NA HELU A PAU 1030.

KA NUPEPA

Kuokoa me ke Au Okoa

I HUILA.

NA OLELO HOOLAHA : - O na Olelo Hoolaha he 10 laina kakau lima, he Hookahi Dala no ka puka mau ana ; elua puka ana, he $1.50; no hookabi mahina, be $2.00

NA KANIKAU A ME NA MELE :  He 10 Keneta ka uku no ka lalani hookahi, ua like me $1.00 no 10 lalani.

            HOOLAHA MAU :  E hoomanao na makamaka a e hookomo mai i na olelo hoolaha mamua ae o ke awakea Poaha, i ole e kaukai ia aku a kekahi pule ae.

            E hoomanao e na lehulehu, aole e hoopuka kekahi Olelo Hoolaha, Kanikau a me ke Mele ke ole e hookaa mua ia mai ka uku.

            E hoouna pololei mai i na leta i ka Nupepa Kuokoa.

 

KA HELE MAKAIKAI ANA I

KA

AINA O NA PARAO.

KAKAU IA NO KA POMAIKAI O KA POE

HELUHELU O KE KUOKOA

HELU 9.

Pulemida

            O ka lua o na puremida he aoku iki iho kona nui i ka puremida o Ghizeh, ua hana ia nae he mau alapii i kalai ia mailoko mai o na pohaku.

            O ke kiekie o kekahi alapii mai kahi alapii mai he ekolu kapuai a hiki i ka eha kapuai.  E kokoke ana ma kahi o na puremida i ku ni, he wahi kauhale aoku no ka poe makaikai ma ka pii ana i na alapii a me ka hoomakaikai ana i na keena e loko e ka puremida.

            A o ka uku e uku ia ai ka mea hookahi he 50 keneta a he poo no ko keia poe e hoomalu ai maluna o lakou, i ko makou wa i hiki aku ai ma ke alapii e pii ai iluna o ka puremida, ua hoonoho mai la ka Shekh he ekolu mau kanaka no ka mea hookahi, o ko'u mau kanaka nana e kokua ia'u ma ka pii ana, he mau kanaka Nubia a he hoolohe loa i ka'u mau olelo.

            I ka hiki ana o makou iluna loa o ka puremida a ia'u e nana ana i na mea i halawai mai me kuu mau maka, he ku i ka nani, hu li ae la au a nana aku la i ka aina o Aigupita e waiho ana ka waoakua i paka ia o Sahara omaomao na ilina kupapau na awaawa uliuli e kokoke ana i ka muliwai o Nile me na mala laau pama, na kia o na moku na oioi o na luakini o ke kulanakauhale o Cairo o na mahina ai na mala lanu &@, o keia mau mea a kuu maka i ike ai he mea na'u e paina ole ai.  O ka laula o kahi a makou e ku ana oia hoi o luna loa.

            O na puremida he 30 kapuai kaea a i waena konu e ku ana he pahu hae ana-aina, na ke ana-aina a puni e kokoke ana ma kahi a makou e ku ana, he puka nui i wawahi ia e na lii Arabia.

            He tausani paha makahiki i hale aku nei no ka imi ana ina waiwai huna, aka, aole i lo a ia lakou, o na mea i halawai mai @ e lakou, o na pahu kupapau pohaku o na alii kahiko loa o Aigupita.

            Ma keia mau puka i wawabi ia, ua alakai aku la ko makou mau alakai iloko o ka puremida, ua alakai ia aku la wau e ko'u mau alakai ma ka aoao hik na o ka puremida.

            I ka hiki ana o makouma kekahi wahi hoomaha a mai kahi a makou e hoomaha ana, ua hele aku la makou he ala ololi nona ka los he 200 kapuai, i ha hala ana o ka hapalua o ke ala.  ua hiki aku la makou @ kekahi punawai hohonu nona ka hohonu he 191 kapuai, a mai keia wahi aku he ala ololi hou no e moe ana a hiki i kekahi keena nui i kapa ia 'ke keena nui.'

            O ka loa o keia keena he 151 kapuai a he 28 kapuai ke kiekie, a ua uhi ia keia keena me ke akamai loi, aole i hamo ia me ka puna, aka nae, ina oe e nana aku ma ka paia o keia keena e manao ana oe he hookahi wale no pohaku mai o a o, no ke akamai loa o ka @@@@ ana, paakiki l@a i ka poe akamei o keia au, ka hana e like me ka ka poe o ke au kahiko.

            Maluna ae o keia keena, he wahi keena i kepaia "Ke Keena o @@ Alii," a he wahi alapii @ @oe ana mai keia keena aku a i ke Keena o na Alii.  O ka nui o keia wahi keena, he 35 kapuai ka loa, he 17 kapuai ka laula, a he 19 kiekie; a ua hanaia keia wahi keena me ka nani loa, a ua pahee loa kona mau paia, ina e hamo aku oe i kou mau lima ma ka paia, aole e loaa kekahi wahi apuupuu ia o@, ua pahee loa e like me ke aniani.

            He wahi alapii ololi e moe ana mai keia keena aku a hiki ma kekahi keena hou i kapaia "Ke Keena o na Moiwahine."  He pouli ma keia wahi, a ua ano inoino loa ke ea, a ua ho-a ia he mau kukui omaomao, no ka mea, he pouli loa.  A i ke hiki ana o makou iwaho, ua ano oluolu ae, no ka hanu hou ana i na ea maikai.

            Ua uku aku la makou i ko makou mau alakai, a alakaiia aku la i kekahi wahi hale inu kope e kokoke ana ma ke kahua o na puremida, i kukuluia no ke Keiki Alii o Wale, i kona wa i hele ai e makaikai, he elua makahiki paha i hala ae nei, a ma keia wahi hale mahou i hoopiha ai i ka lua o ka inaina.

            He mea ano e no keia mau puremida a me na pahu kupapau pohaku o na alii kahiko loa o Aigupita, ma na rumi a pau a makou i hele ai e wahi ana na pahu kupapau.  Ua olelo ka poe naauao ua hiki aku ke kahiko i ka 4,000 makahiki, a ua ike no o Aberahama i keia mau mea kahiko loa, i kona wa i iho ai oia i Aigupita mai ka aina mai o Kanaana, a ua hookum@ia no kekahi mau puremida mamua aku o ka wa a Mose i alakai ai i na mamo a Iseraela.

            O keia mau puremida, he hoike keia a he mea hui na keia au malamalama e nana aku ai a e ike ai i ke akamai a me ka hoomanawaoui o na kanaka ma ke kukulu ana i keia mau puremida, a ke hoike mai nei keia mau mea i ka hana hookaumaha a na alii o ka wa kahiko, ma ke kukulu ana i keia hana nui, no ka waiho ana i ke kino kupapau o na alii o lakou; a ma ko'u manao, ua kukalu lakou ma ke ano hookauwa ia, a me ka hooluhi ia, e like me na mamo a Iseraela i hooluhi ia ai no na hanen makehi@i eha.

Aole i pau.

KE ALOHA OIAIO.

He Halolelo na Rev. A. Mackintosh.

I.  Ioane III:1S.  "E na pokii o'u, mai aloha kakou ma ka waha, aole hoi ma ke alelo wale no; aka, ma k ahana ana, a me ka oiaio aku"

            Ua hoolaha aku nei kekahi poe noiau a akamai hoi, i ke Kauoha Hou.  Ua nana pono keia poe naauao i ke Kauoha Hou mai kinohi mai a i ka hopena, a ua hooponopono hou, a hoopololei hoi lakou i na kuhihewa a lakou i ike ai iloko o keia Buke, Aka, heaha la keia mau kuhihewa?  Aole anei ke Kauoha Hou ka Olelo a ke Akua?  A e hiki anei i na kuhihewa ke komo iloko olaila?  Ae, e hiki no.  No ka mea, ua kakau mua ia ke Kauoha Hou i ka Olelo Helene, a o keia olelo, he olelo e, a namunamu hoi i na lahuikanaka i pili ole i ka poe Helene.  Nolaila, mamua loa o ka haiolelo ana o ka Euanelio i na lehui e ae, he mea pono i ka poe akamai ke wehewehe, a unuhi hoi i ka olelo Helene iloko o na olelo e ae, oia hoi, ka olelo Helene iloko o na olelo e ae, oia hoi, ka olelo Enelani, Farani, Hispaniola, Hawaii, a pela aku.  Ua haawi mai ke Akua i na kanaka i ka mana no keia hana maikai ana, aka, no ka nawaliwali ana o ke ano kanaka, he hana oia i na kuhihewa.  Nolaila, he mea hewa ko ke kanaka apana o keia hana, oia hoi, ka wehewehe ana, a aole hewa ka Olelo a ke Akua.

            Ke ike pono nei oukou i keia, o kela, o kela mea i kapaia e kakau, he pepa, a o kela hana i kepaia he pai ana, aole mai kinohi; aka, mamua o ka loaa ana i ka poe kanaka keia mau mea maikai, ua kakau lakou me ka lima maluna o na lau o ka laau, a maluna hoi o kepau pipili, a ua kopeia keia mau leia e ka poe he lehulehu; nolaila, ua hana kuhihewa kekahi o lakou i kekahi maoawa.

            Aka, no ka mea, o ka Uhane Hemolele o ke Akua pu me lakou, aole e hiki i ka poe Kakaeolelo ke hana i na hewa nui.

            A, iloko o keia mau la, he imi mau na kanaka i na mea e pili ana i ke Akua a me kana Olelo.  A ke hoao nei lakou me ka ikaika e loaa ia lakou ka mea hou; nolaila ua loaa ia lakou iwaena o na umikumamao kahi makahiki, na kuhihewa he nui loa, a ua hooponopono a hoopololei hoi lakou i keia mau mea.  Iwaena o keia ua hai mai lakou ia kakou i keia.  E pono ia kakoa e waiho wale i na huaolelo hope loa o ka Pule a ka Haku, "Nou ke aupuni a me ka mana a me ka hoonaniia a mau loa aku."  A ma ka moolelo o ea wahine moekolohe iloko o ka Euanelio a Ioane; a ua hoololiloli lakou i na huaolelo he nui loa.  Aka, e na hoohanau, aole lakou i ako i na haioleio.  "E na pokii o'u, mai aloha kakou ma ka waha, aole hoi ma ke alelo wale ne; aka, ma ka hana ana a me ka oiaie aku."

            Iloko o keia mau hu@olelo, aole kuhihewa o ka Aposetolo o loane, ka punahele a leau, oia ka mea i nonoi mai ai ia kakou a pau loa, e aloha aku i ko kakou Hoola i aloha ia ma ka hana ana a me ka oiaio aku.  Heaha la ke ano o ko kakou aloha nona@  Aia elua ano kahi a kakou e hoike aku ai i ko kakou aloha ia Iesu.  Ka mua, ma ko kakou aloha i ko kakou mau hoa'loha, hoalauna, makua, pilikoko, makamaka.  Ina aole kakou e aloha ia lakou, ina aole e hiki ia kakou ke hoomaka e aloha i ke Akua me kaua Keiki.  A eia kekahi, aole kakou e aloha i ko kakou mau hoalauna me ke aloha oiaio, ina kakou e kakali e hoike aku i ko kakou aloha no lakou a hiki mai ka manawa kupono no kakou, a i ole ia, ina kakou e hoopanee, a hookaulua i ka hana maikai ana ia lakou.  E pono no ia kakou e imi mau e hana i ke aloha. _ Eia kekahi moolelo pokole e hoike i ka oiaio o keia:

            Ma ka aina Farani, noho aku la kekahi kahunapule, o loane kona inoa.  He pule mau oia i ke Akua, no ka ikaika e haiolelo i ka Euanolia, a e hoopalupalu i na naau o kona ohana hipa.  He mea maa iaia e pule mehameha i ke ao, i ke awakea, a i ke ahiahi.  I kekahi manawa, pule oia i ke ahiahi a he nui ka hekili, ka uila, a me ka ua mawaho o kona hale noho.  Iwauna o kana pule ana, kikeke aku la kana kauwa i kona puka, a olelo aku la iaia, "Ua mai loa kekekahi o kou poe hoahanau, a ke makemake nei oia e ike ia oe."  Aka, pane mai la ke kahunapule, "E hoi oe a olelo aku i ka mai e hele aku no au i ona la mahope iho e ka pule."  A alaila, kokuli hou iho la oia, aka, aole e hiki iaia ke pule no ka hoomanao ana i ka mai.  Nolaila, ala ae la oia a hele aku la i ka hale noho o ka mai.  A i ke alanui, halawai pu me ia kekahi anela, i aku aku la iaia, "Ina aole oe e hele i ka mai, ina aole ke Akua e lohe i kau pule."  Nolaila, ke ike nei kakou i keia, o ka kakou pule, aole kupono me ka hana ole.

            Ano, heaha ia ke ano o ka kakou hana i ke Akua?  O keia ka manao o kekaha e hele i hookahi wale no manawa iloko o ka pule, i ka halepule, alaila, mahope aku o kela, e hana e like me ko lakou makemake.

            A o keia ka manao o kekahi:  ina lakou e haawi aku i ka apana hini o ko lakou waiwai i ka poe ilihune, a i ole, e kokua i ko lakou mau makamaka, a aole e hana i ka hewa nui, e like me ka aihue, ka hoopunipuni, ka moekolohe, a pela aku; o kela na mea a pau loa a ke Akua e makemake ai mai o lakou aku.

            A o kekahi poe aole manao hookahi e pili ana i ka lakou hana kupono; aka e ola mau ana lakou i kela me keia la o ko lakou ola ana iluna o keia honua, me ka manao ole i ke Akua, a me kona lokomaikai ia lakou; a i@ka wa o ko lakou make ana, 'e halawai pu lakou me ko lakou Akua, me ka hoomakaukau ole.  Auwe no kela poe!

            A eia ka manao o kekahi, o ka Hale o ke Akua, a me kona hoomana ana, he mau mea no ko lakou lealea wale no, a nolaila, ma ke kaha@apule e haiolelo ole i ka mea no lakou e akaaka ai a me ke lealea, alaila aole lakou makemake e hele i ka pule.

            E na hoahanau aloha, ua hewa keia poe naaupo a pau, no ka mea, ke makemake nei ko kakou Akua a me ka Hoola i ka kakou naau pumehana.  Ke makemake nei oia ia kakou e hookauwa iaia me ka uhane a me ka oiaio, oia hoi, me ke Aloha alunu ole.  Ke makemake nei ka Hoola ia kakou e lilo i mau kauwa i piha i ka hilinai a me ka manaoio, e kaohi ia kakou iho mai ka hewa o ka manao, ka oleio a me ka hana, e hoomanao mau, e pule aku iaia, no na pomaikai, a mahope iho o ko kakou loaa, e hoomanawalea, a e hoomaikai iaia; e like me keia manawa.  Ua pule a ua nonoi kakou i ke Akua iloko o keia mau la, i ka wa a noho ai ka mai hepela iwaena o kakou, e hoopakele mai ia kakou mai keia mai ahulau, e hoopakele mai ia kakou mai keia mai ahulau.  Ano, ua pane ke Akua i ka kakou mau pule, nolaila e pono ia kakou e hoomanawalea iaea, a hoike aku i ko kakou Aloha Oiaio nona, ma ko kakou lokomaikai i kona hoomana ana.

 

            Ke makemake nei au e hoomanao ia oukou e na hoahanau, o kei@ la, ka La Pule elua o ka mahina, ka la o ko kakou lulu no ko kakou Halepule hou.  Ua haule loa, a ua hooemi loa ka @@l@ i keia mau mahina i hala aku nei, a pela no me ka lulu me ke kokua i ka Halepule i kela a me keia La Pule.  Nol@@la, ke nonoi aku nei au ia oukou, e hoomakaukau, a kokua e like me ke hiki, i ka hana nani loa, oia hoi, ke kekulu ano i ka Halepule maikai a nani hoi, no ko kakou Akua lokomaikai.

 

HUNAHUNA O KO NA IANA E

            Ua pau i ke ahi ka hale hoolulu o na kaa ahi o Aspinawala a me Panama.  No ae hana e pili ana ne ka eli ana i ke kowa o Panama, aole i hoopapau loa ia na hoolala ana, aka na hoomaka ka hana.

            O aa hana ana o na dala maoli ms Amerika Hui, ua oi pakolu ae ia mamua o ke gala, a ma kekahi wahi e ae, na paluaia ka hana o ke gala.

            Oiai kekahi kaikamahine a kekahi Kenela o Enelani i haule ai iloko o ke kai, ua hoao aku la ka makuahine a me kona kaikuahine e hoopakele iaia, aka, ua pao loa aku ia lakou i ka piholo a make.

            Ua hoike ae o Guitteau ka mea nana i ki i ka Peresidena o Amerika Hui, i kona manao mahi penei: "Ina e loaa hou he manawa e kaawale hou ae ko'u mau lima mai keia hoopaahao ia ana, aole loa au e ki hou i ka Peresidena.  Ua manao au ma ko'u ki ana iaia i ka pu, e make ana oia, aka, ua ike au ua kuhihewa ia manao o'u.  Ua manao au aole no i ae ka Mea Mana Loa e make ka Peresidena, a no ia kumu.  aole loa au e ki hou iaia i ka pu, ina e loaa ana ia'u he manawa kupono no ka hooko hou ana aku i ko'u manao a me ka'u hana i hana ai maluna ona.  Ina i manao ka Mea Mana Loa e make ka Peresidena, heaha la kona mea e ola nei i keia wa mai ka poka a'u i ki aku ei iaia?  Ua kau aku au i ka pu mahope pono o kona kua, aole i haalulu ko'u lima, ua oolea e like me ka hao, ua ki aku ae iaia me ka manao e make oia, aka, oia manao o'u, ua hooko ole ia ma o na Mana Lani la, a ua pakele oia."

            Ua manao ke Aupuai o Italia e hana hou i mokukaua hao i hana ia.  Ua manao ke aupuni Italia aole he mokukaua nana e hoopoino i keia moku.  He 13,000 tona o keia moku, a o ka ikaika o kona enegini he 10,000 ikaika lio; he 18 mile ka holo i ka hora hookahi.

            Iloko o ka mahina i hala, ua hanaia e Amerika Hui a hoounaia a puni ka honua nei he 141,500 dala keokeo.

            Iloko oia, mahina hookahi no i ka makahiki i haia, he 114,000 dala i hanaia a hoounaia a puni ka honua.  He hoike keia i ka pii mahuahua o ka hanaia o ke dale maoli ma Amerika mamua o kekahi wahi e ae.

            Ua hoounaia ae e hoike ana i ka haawi pio ana o Kieta, kekahi o na alii kipi i ka wa i kaua iho nei o Enelani me na Zalu, iaia iho a me kona poe kanaka malalo ona, i na mana Beritania ma ia wahi.

            Ua hoounaia ae no hoi kekahi palapala hoomaikai i ka wahine a ka Peresidena o Amerika, mai kekahi Hui o Aferika, e hoike aku ana i ko lakou manao aloha i ka Peresidena, me ko lakou hoike aku no ko lakou manaolana no ka pakele ana o ka Peresidena mai na palapu i loan maluna o kona kino, a e hoike ana i ko lakou manao e pono e hoohanaia ka mea nana i ki i ka pu ma na hana oolea.

            O ka nui o na Hui i paho ma Amerika Hui iloko o na mahina eone i hala o keia makahiki, he 2,497.  O ka huina nui o na dala i poho he 40,000,000 iloko o ka hapa mua o kia makahiki, a he 33,000,000 dala poho iloko o na mahina mua o ka makahiki i hala; he 65,000,000 dala iloko o na mahina mua o ka makahiki 1879.

            Ua hoike ae ka nupepa Honua o Ladana, he lono mai kekahi mea kakau ma Sana Peteroboro e hoike ana, ke neenee loa aku nei o Rusia i kahi e pau ai ka mana o ke aupuni a me na kanawai maluna o ka lahuikanaka.  Ke hoopaa nei no hoi ka Emepera iaia iho he paahao maloko o kona hale alii.  I kona wa e kaheaia ai no kekahi i hana ma ke kulanekauhale, ua haalele oia i kona halepaahao a hele aku i ke kulanakauhale ma ke ano he mea haahaa loa, aole hoi he Emepera.  Ua hele oia me ke akahele loa a huli hoi i kona hale me ka malie; aole he hiki iaia ke ku ma ke alanui, aole he hiki iaia ke kamaiho i kekahi mea.  O na kanaka mahiai ma na apana aina kuaaina, oiai ua ala pono ka lakou mau mea kano, eia nae, ua makau lakou ke hoohana aku i ua mau mea kanu la ma o na kamailio i laulaha ae e pili ana no ea hana e hanaia aku ana maluna o lakou e na kipi.

            Ua eli ia he alanui malalo o ka honua mai Siberia kahi i hoopaahaoia kekahi poe kipi a hiki i ka halepai nupepa kahi i paiia ai na manao hoelala kipi o lakou.  Ua ikeia no keia alanui malalo o ka honua e na mana aupuni, eia nae aole he hana i hanaia no ka hoopau a koe aku hoi i keia mea.  Ma ka nana ana, me he mea la oa hopohopo ka Emepera ma e kue ia ana keia hana, o ulu a nui loa na hana kipi ma na palena o Rusia.

            Mai ka makahiki 1492 a hiki i ka makahiki 1848, ua ikeia he 85,234,546,000 o na dala maoli i hanaia ma ka Poepoe Honua Kamohana, i ei palua mamua o na wahi e ae o ka honua nei, i hanaia mei ka makahiki 1848 a hiki i ka makahiki 1880.

            Ua hoolaha ae ke Keaela e hoomalu nei i ka pualikae Kile ma Peru, aole lea e aeia kekahi nupepa, huke, o kele a me keia ano, na pepa e ike ia ana he mau hua pai kekahi ua kapu loa, a o ka poe e kue ana i keia, e hookolokolo ia no ma na kanawai o ka pualikoa.

            O ka mokukaua Peru Rimac i hoopiholo ia ma ke kaikaono o Callao, no ka makau ia o lilo i na Kile, ua huli ia a ua loaa me ka nui ole o kona poino, a e hana hou ia ana no ka hoohui ana me ka aumoku kaua Kile.

            He pauahi nui ma ke kulanakauhale o Okalana.  Ua hoomaka keia ahi ma kekahi halekuai mea ai, a mamaa o ka hoea ana aku o na kaa wai, ui pahola aku la ke ahi ma o a maanei o ke kulanakaohale, a ua hiki ole ke kinai ia.  O na hale hoolala kaa ahi, a me na pono a pau e pili ana no ia oihana, ua pau i ke ahi iloko o hookahi hora; na kaa lawa ukana o ke kulanakaahale, na lio kauo kaa o ka ahi, ua lilo he mau paa lehu.  Ua nui ka pilikia o na makaainana o keia kulanakauhale.  Ua hiki aku ke poho i ka 3,000 dala a oi.

            Ua hoala ia kekahi pua dala ma Bosetona no ka haawi ana aku i ka poe ilihune a me ka poe pilikia.

            He lehulehu na kaa laau lapaau a me kekahi mau mea e ae kai hoounaia aka i ka Peresidena mai na wahi lehulehu o Amerika Hui.

            Ua hoike ae na kiaaina a pau o na apana aina o Amerika Hui i ko lakou manao, e hookaawaleia i la e hoomana aku ai i ku Mea Mana Loa, no kona pahola ana mai i kona oluolu palena ole, a hoopau ae i na palapu i loaa maluna o ko lakou Peresidena, a me ka noi ana aku i Kona oluolu e nana aloha mai i ko lakou Peresidena.

 

KA MAKE ME KA LUAKUPAPAU

            Me ke ano paiuma i ka make - aia me ka hakahaka o loko ona, i mai la ka Luakupapau i ka Make.  Nana aku kaua, ua pololi au, haawiia mai i ai na'u.

            Pane mai la @ make.  E hoouna aku no au i kuu elele kuhina o ka hoopoino weliweli, a e hoopauia kou pololi ana.

            Ninau mai la ka lua.  Owai kau kuhina e hoouna aku ai?

            Pane mai la ka make.  E hoouna aku no au ia Alakohola, e hele aku no ia ma kona ano he ai, he laau ka lealea a me ka hookipa ana; e inu no na kanaka, a e make.

            A pane mai la ka lua, loa pela, ua maha iho la au.

            Ia manawa no, kani ke mai la ka hele kanikau a kumakena, me kona mau leo aloha, a hoomaka mai la ke kai ana mai a ka huakai kumakena.

            Ninau hou mai la ka lua, Owai keia a lakou e lawe mai nei?

            A!  wahi a ka make.  O ka ohana keia a ua huak i nei e lawe mai nei.  Ua uhau aku la ka makuakane ona i ka wahine, ua pepehi aku oia i ka makuahine a me kana keiki, a mahope pepehi iho la oia i kona ola ponoi.

            Ninau hou mai la no ka lua, A owai hoi keia e uhai mau ia ne e ke kaoo o na keiki e kumakena ana?

            Pane mai la hoi ka make, He wahine ke ia @ wawahiia kona puuwai, ua loihi kona ola ana iloko o ka ilihune, oiai kana kane ua ahuoi i kana mau loaa maloko o ka hale inu rama, a o ua kane la kekahi mahope mai, ua pepehiia e na lima o ka mea ino.

            A ninau hou mai la ka make, Owai aku hoi kela e manele ia mai la?

            O ka maka no kai pane mai, He kanaka opiopio o ke kulana maikai; eia nae ma kela a me keia anua ua kuluma mau kona hele ana i ka ona, a ua pau loa kona waiwai i ka uhauha ia.  Na kua elele i kipaku iaia e make maeele mawaho o ke alanui.

            Hamau!  Wahi a ka lua, Ano ke lohe aku nei au he kanikau manaonao ana, e hiki ole ai ke hoomaalili ia.

            A!  Wahi a ka make.  Ka awe no ia o ka wahine kanemake; e kanikau ana oia no kana keiki hookahi i make, ua hoowalewaleia oia e ke kiaha, ua mamina ole oia i na oleloao a kona makeahine; ano ke maneleia mai nei oia i ou nei me ke kino make ua pehu.  A pala lakou e hele mai nei, - a oi aku mamua o ka mea a ka maka e ike ai; ke kai mai nei ua hoakai 'la i kou mau hale pooli.  A oini ua hoowalewale ia lakou e ke kiaha awahia, he hoohiki mai koe i ou nei o na keiki a kanaka.  Aole lokou i ike i ka hana a kou elele kahina, aka me na mele a me na hula ana, ke pia mai nei lakou i ou nei.  "O!  E ka Luakupapau, auhea kou lanakila?"  E hookau aku no au i kuu mana maluna o ka poe opiopio, aole e emo a hiki mai lakou i ou nei?

            Ano, e o'u mau hoa opio, ke ike pu ae la no kakou i ka hana a ka Alakohola, he make, a he haulehia iloko o kekahi pilikia noi.  A ke noi aku nei au ia oukou e haa'ele i keia ino, oiai oe me ke kino ohana maikai, oi ko,o ole keia mea ino iloko ou, a hoomaka mai o Lua a me Make e hoomakaokau aou, iloko o kona hale pouli.

K.L.I.

 

MAIKAI KA HOI KA PAPA

-A ME-

KAL\AU O KOU HALE!

NO HEA LA

KAI NO HOI NO KAHI O

WAILA MA

Nana aku no hoi ia la

Ohi ka lo a ka laau o Makawao

I ka ua mea hoi o ka nau

Na PAPA!  Na PAPA!

-A ME-

NA PONO KUKULU HALE

O NA ANO NO A'PAU

 

Aia ma ke kihi o na

ALANUI PAPU me MOIWAHINE

HONOLULU

MALAILA E LOAA AI

E LIKE me ka MAKEMAKE

-NO KE-

KUMUKUAI MAKEPONO LOA

 

PAPA, PAPA, PAPA,

Na Papa Huluhulu,

Na Papa Manoanoa,

Na Papa i kahiia

Na Papa Kepa.

Papa Hole Keokeo

Papa Hole Ulaula

 

NA LAUU, NA LAAU

Na Kua,

Na Kaola,

Na Aaho,

Na Molina

Na Peapea

Pine Huluhulu,

Pine i kahiia

NA Papa a me na Laau Ulania?

Pili ulaula,

Pili Keokeo,

Pani Puka,

Pani Puka Aniani,

Ipuka Aniani,

Ouka Olepelepe.

 

PENA O NA ANO A PAU

Hulu Pena mai ka Liilii a ke Nui.

Aila Pena,

Aila Hoomaioe,

Waniti, Pate.

NA LAKO O KELA A ME KEIA ANO

Na Ami Puka Hale.

Na Ami Puka Pa.

ANIANI!

Pepa Hale a me na Lihilihi

E LOAA NO MALAILA

PAAKAI HELU I O KAKAAKO me PUULOA

            No ke Dala Kuike, e loaa no na mea a pau i hai ia ae la, no ke Kumukuai Emi loa.  O na kauoha mai Hawaii a Niihau, e loaa aku no ia lakou, e hooko keke ia ao ia me ka lawa pono.  E kipa nui ilaila i ike i ka oiaio.

905 tf