Ka Nupepa Kuokoa, Volume XX, Number 41, 8 October 1881 — Page 1

Page PDF (1.63 MB)

This text was transcribed by:  Hartwig Hermann
This work is dedicated to:  to Frank Ka'anana Akima

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

BUKE XX. HELU41 }   POAONO, OKATOBA 8, 1881.   { NA HELU A PAU 1036.

 

KA NUPEPA

Kuokoa me ke Au Okoa

I HUIIA

 

  NA OLELO HOOLAHA :-O na Olelo Hoolaha @@  10  laina kakau lima, he Hookahi Dala no ka puka mua ana: elua puka ana, he $1.50; no hookahi mahina, he $2.00

  NA KANIKAU A ME NA MELE: He 10 Ko@@ ka uku no ka lalani hookahi, ua like me $1.00 no 10 lalani.

  HOOLAHA MAU: E hoomanao na makamaka a e hookomo mai i na olelo hoolaha mamua ae o ke awakea Poaha, i ole e kaukai ia aku kekahi pule ae.

  E hoomanao e na lehulehu, aole e hoopuka kekahi Olelo Hoolaha, Kanikau a me ke Mele ae ole e hookaa mua ia mai i ka uku.

  E hoouna poloöei mai i na leta i ka Nupepa Koukoa.

 

MOOLELO O NA LA

O KA

Haku Visakauna Nelekona,

KE DUKE O BERONETI.

KE KAUA ANA O NA AUMOKU KAUA

BERITANIA, - A ME KO ENELANI

MAU PAPU LAAU. &c.

 

UA LOKAHI KA MANAO, - AKA, HE HOOKAHI

WALE IHO NO O NELEKONA!"

Earl St. Vincent.

 

KE KAHUA KAUA KAULANA MA KA LAE

TARAPARAGA:

 

  I KA manawa i malamalama ae ai, ua ikeia aku la ka papu o Pohaku Daimana e ku ana no, a o na aumoku kaua hui a lakou i lohe ai, aole nae he wahi hoailona o ka ike ia ana aku o na enemi. Nolaila, o keia mau hoololoiahili ana o keia mau lono ano ole, he mea hoonaukiuki loa ia imua o ka Haku Nelekona. No ka mea, aole i maopopo inia, o ke alahele hea la kana e holo ai, a ihea la ia e ku ai a hiki i kona hui ana me na enemi. O Kapena Maurice, hoouna mai la oia i kekahi lono i ka Haku Nelekona, ua haalele iho ua aumoku kaua hui ia Pohaku Daimana i ke ahiahi onehinei, a ua holo aku i ka mokupuni o Garena ua me ka awiwi nui.

  O keia mau lono hou i loaa mai i ka Haku Nelekona, aole e hiki iaia ke kali loihi i keia awa no kekahi mau mea e ae, ma ka hora 10 o ua kakahiaka nei, haawi hou ae la ka Haku Nelekona i ke kauoha i kona mau aumoku, a haalele aku la lakou i keia awa, me ka hoopii malie ana me kekahi makani maikai mamua mai. Iloko o ua la nei nei a po, mai ia po a hiki i ka hora 8 o ke kakahiaka o kekahi la ae, kalewa ae la na aumoku Beritania iwaho o Garenada ma ka la 9 o Iune, a aole nae he mau hoailona no ka ike ana aku i na enemi, a he mau mea ku keia i na manao maikai ole imua o ka Haku Nelekona, no ka mea, aole no i maopopo iaia kona alahele e holo hou aku ai nolaila, ma ua kakahiaka nei, hoouna mai la o Kenela Prevost i ka lono i ka Haku Nelekona, a e hui mai ana oia, ua maalo ae ma keia awa na aumoka kaua hui i ka la inehinei, a e holo ana lakou i ka akau o ka mokupuni o Dominica, a he mea maopopo, aole o lakou awa e ae e komo ai, aka, o ka mokupuni wale no o Montserrat, a i ole, ma ke Kaikuono o St. John.

  O keia lono hou i hai ia mai i ka Haku Nelekona no na enemi, ua haawi hou ae la oia i ke kauoha i kona mau aumoku, a haalele aku la lakou i keia awa me ka hoopii malie ana imua o ka makani. Ma ka au@@@ ia o kekahi la ae, kaalo ae la na aumoku Beritania ma ka aoao hema o ka mokupuni o Antigua, a ilaila, hopu pio ia iho la kekahi moku kalepa Sepania e huli hoi ana no kona aupuni me ka piha i ka ukana o na lako kaua. Ua laweia na mea a pau, a hoekuuia aku la ka moku me ka hoopoino ole ia e ke ola o na kanaka.

  Ma ka la 11 o Iune, kaalo ae la na aumoku Beritania he 15 mile iwaho o ka mokupuni o Montserrat, a aole no he mau hoailona no ka ike ana aku i na enemi, nolaila, hoolo@i hou ae la ka Haku Nelekona i kona manao mua, a hooiho pololei aku la i ko Kaikuoano o St. John, a ke aku la na aumoku Beritania i ua kaikuono la ma ke ahiahi o ka la 12, a aole no he mau hoailona no ka ike ana aku i na enemi, nolaila, iloko o keia mau la o ka holo wale ana o ua Nelekona nei, manao iho la oia, na haalele mai na enemi i ke Panalaau i Inia Komohana, nolaila, haawi ae la oia i ke kauoha i na koa kuikawa malalo o Kenela Sir W Myer, a hoolele ia aku la lakou ma ke koena o ua ala.

  Noho iho la ua Nelekona nei i keia awa no ke kali ana i kekahi mau lono hou no na enemi, no ka mea, aole i ike ia ke alahele a na enemi i holo aku ai, malia paha, ua haalele mai lakou i na kahakai o Inia Komohana no ko lakou awa mua i holo mai ai, nolaila, ao ka hiki ole iaia ke koho hou aku i alahele hou, ua ku iki iho oia i keia awa no na la pokole, e kakau aku i na hoike o kona mau aumoku i ke Keena Kaua o Enelani, a mai loko mai o ia mau lete, e heluhelu ia keia palapala a Nelekona i hoouna aku ai na ke Keiki Alii ke Duke o Kalalena, kona hoa 'loha o ka wa kamalii, no na mea e pili ana no na aumoku hui penei:

  "Ua lohe wale paha oe i ka moolelo o ko'u mau aumoku a me a'u iho ma keia huakai e ka Mea Kiekie, no ko'u halalwai ole ana me na aumoku hui a me ko laokou nalowale honua ana, mamuli o na lono oiaio ole i loaa mai ia'u, ina la ua hui au me lakou ma ke Kaikuono o Ferola i ka wa a lakou e hoopuka mai ai, ma kahi i hoouka ai o Adimarala Rodene i ke kaua me Adimarala De Grasse. Aole o'u mau manaolana ua haalele mai lakou i ke Panalaau nei no Europa no ko makou huli aku ia lakou, aka, i ka manawa a'u e hooholo loa ai i ko'u manao, alaila, o ke Kowa o Gibaraleta kahi a'u e ku ai me ka nee@ ole aku, ke maopopo pono ia'u ka pakele o ko kakou Panalaau, a me na moku kalepa e ku nei he 200 a oi i piha me ke kopaa. Ua ike aku makou he 200 mile ma ke komohana ae o ka mokupuni o Madeira, i kekahi moku e kalewa ana, a'u hoi i manao ai, he moku Farani kela e kiai nei ia makou no elua la. O kona nalowale ana i ka la inehinei, ua manao au, ua hai aku oia i ka mea hou o kona hoomakakiu ana ia makou ia Vilenua a me Garavina, a nolaila, ua wikiwiki koke lakou i ka haalele ana mai i keia mau kahakai."

  Iloko o na la ewalu o ka Haku Nelekona e noho nei i keia awa, aohe no i lohe ia kekahi mau lono e pili ana no na aumoku hui, a nolaila, ua kauoha ae la ka Haku Nelekona i kona mau aumoku a haalele aku la lakou i keia mau kahakai no ka huli hoi ana i ke Kaiwaenehonua. I kekahi la, kahea ae la ua Nelekona nei i na Kapena o kona mau aumoku, a akoakoa ae la lakou maluna o kona mokukaua Lanakila. O na mea hana nui i hana ia maluna o keia moku, oia no ka noonoo ana no ke awa hou aku a na enemi i komo aku ai. O kela a me keia Kapena, olelo ae la kekahi, ua huli hoi mai i a enemi i ke kulanakauhale o Babedosa a hoouka i ke kaua malaila, ua olelo ae hoi kekahi, ua komo aku na aumoku kaua hui iloko o Poto Rico, a mai laila aku, holo aku paha i Iamaika a me Havana. A ina ua komo io lakou iloko o keia mau awa hope, alaila, aeha he mau manao kanalua ana no ko lakou kaua aku ia Nova Scotia a me Newfoundland. O keia mau kamakamailio ana a na Kapena, huli ae la ua Nelekona nei a pane aku la i kona mau Kapena i keia mau olelo:

  "Ua lohe au i keia mau olelo a pau," wahi a Nelekona, "a aole no hoi he mea hikiwawe ia ke koho aku me ke ano kuhihewa. O ka oukou mau manao kuhihewa ana a pau e pili ana no na enemi, ua ahona au e hahai ma ko'u manao ponoi iho, a oia hoi keia, aia na aumoku Paniolo iloko o Havana, a o na aumoku Farani hoi, ua hoi hou no lakou iloko o Kadita, a i ole ia, iloko o ke awa o Toulana. Ua manao kanalua iki nae au no ke awa hope, ina aia lakou i na kahakai o Europa i keia manawa."

  O keia mau olelo a ua Nelekona nei i hai ai imua o kona mau Kapena, ua lokahi hou ae la lakou ma kana mau olelo, a hooholo ae la, he manawa kaua wale no no keia mau aumoku i ka moana, ina eia na au moku kaua hui ma ko lakou alahele no na kahakai o Europa. No ka mea, aole e hiki ia lakou ke komo aku iloko o ke Kaiwaenahonua, ina aia o Kolinawuda a me kona mau aumoku ke pani ala i ke Kowa o Gibaraleta. Nolaila, ku hou ae la ka Haku Nelekona iluna a hai mai la i kona manao hope loa e pili ana no na enemi, a oia iho keia malalo iho nei, penei:

  "Me ka maikai o ka manao i ka hai ana aku ia oukou e o'u mau Kapena," wahi a ua Nelekona nei. "ua hauoli au ma ko'u hoomaopopo ana iho, ua haalele mai na aumoku kaua hui ia Inia Komohana nei, me ka hoopoino uuku ia o kekahi wahi o ko kakou Panalaau. Ua hooholo mua au i ko'u manao mamua o ke kakou haalele ana i ke Kaiwaenahonua, e huli kakou ia lakou a hiki i ko kakou hui pu ana he alo a he alo, i hoopao aku ai au i ka lakou mau hana kolohe a me ka pakaha wale; a mai manao wale iho hoi lakou, ua holo mai kakou ma keia huakai no ka hooluolu ana i ko kakou mau ola kino, a me ka lealea holo wale iho no i ka moana, e like me ka naau oluolu o Vilenua a me Garavina, e hoohui aku i ko kakou Panalaau me ka hookahe ole ia o ko lakou mau koko! Aole loa au e ae pela, ina owau ka mea nana e alakai nei keia mau aumoku Beritania me ka hanohano, no ka mea, owau kekahi o na kanaka umauma wela, a e hakaka ai a hiki i ka hopena no ka pono o na mea a pau. O ko'u manaolana maikai ana i  na wa a pau, o ko kakou hui me lakou ma keia moana. A ina io kakou e hui ana me lakou, alaila, i 18 moku ko'u makemake, a ua makemake loa hoi au ina he 20 ko lakou heluna, a e kahaha ole hoi au, ina kakou e hui ana me lakou i keia wa pokole. Aole loa au e hooki ana i ka imi ana ia lakou a hiki i ko kakou kaua ana! Ua manao au, ua olioli aku la paha lakou i ka waiho malie ana mai ia'u me ka hoonioni ole, a'u hoi e hiki ai ke olelo ae ia oukou, aole i kahe ko kakou mau koko ma keia wahi; aka, aia i na kahokai o Europa kahi i punohu ai o ka uwahi pauda, a e kali mai ana no ke kanaka koa i piha ka naau me ka wiwo ole, a e haawi mai hoi lakou ia'u i na hooluolu ana o na haawina maikai."

  Ua hoomau na aumoku Beritania i ke kalewa ana iwaho o ka moana, a no ka loaa ole o kekahi mau lono e pili ana no na enemi, ma ka la 16 o Iune, kakau hou aku la ua Nelekona nei i kana hoike i ka Alihikaua Kiekie penei:

  " Ua kuhihewa paha au ke olelelo ae, ua hoi hou na aumoku hui i ke Kaiwaenahonua, a iloko no hoi o ia manawa pu, ua loaa mai keia manao ano kuhihewa mai kekahi mai kekahi  mai o ko'u mau Kapena i maa i ka holo moana ana. Ua huli hoi hou paha lakou no ke kokoke e hiki mai i ka manawa hooilo, no ke ano omaimai o na koa a me na mokukaua, a oia iho la ka paha ke ano e hiki ai ia lakou ke lawe ae i ke Panalaau, a i ole, no ka loaa ana

mai ka paha o ko'u mau wahi kokua hou! Ina pela, ina aole e hiki ia lakou ke hooaka i wahi kaua hookahi iloko o na pule ekolu o ko lakou hiki ana i Inia Komohana nei, alaila, aole no o  lakou na koa a me na mokukaua e loaa ai o na manaolana, e hiki i ka ikaika o ia mau moku ano ole ke loaa ka hanohano iloko o ke kahua kaua. He mea keia ua ikeia e na mea a pau, ua hoouka iho lakou i kekahi wahi kaua uuku me ka Papu o Pohaku Daimana, he papu i nele i na kokua mawaho ao, aa aku nei nae lakou e lawe ma ko lakou ikaiika iho, a iloko hoi o keia la, ua nele hou no lakou i keia papu, mahope iho o ke kaua ana i ke kaua waiwai ole. Olioli aku la paha ua mau Adimarala la i ka haalele ana mai i na kahakai o Inia Komohana, no ka mea, o ko'u manao, ua paakiki loa ia e like me ka pohaku, a aole hoi au e hooki i ka huli ana no lakou a hiki i ko'u wa e hoonaueue aku ai ia lakou me ka uwahi o ka pauda, ina aia lakou iloko o Europa i keia la."

  Ma ka la 18 o Iune, aole no i lohe iki ia kekahi mau lono no na enemi, ma ke awakea nae o ua la ala, hiki mai la  i kahi a na moku e kalewa nei, ka mokukaua hoomakakiu Amezona, a nana i hai mai kekahi lono, ua kamailio oia me kekahi moku kialua i ka la inehinei, a ua hai mai oia, ua ike oia he mau aumoku ma ka la 15, he 22 ko lakou heluna, e hoopii malie ana i ka Akau. I ka lohe ana o ua Nelekona nei, hoouna koke aku la oia i ka mokukaua Martin e holo pololei i ke Kowa o Giberaleta, a o ka mokukaua Decade hoi i ke kulanakauhale o Lisebona. O ko Nelekona lia mau no na enemi, ua pii mahuahua ae la ia i na wa a pau, me kona manao, e hiki mua oia i ke Kowa o Giberaleta mamua o ke komo ana o na aumoku hui iloko o ke Kaiwaenahonua.

  Oiaia na aumoku Beritania e hoopii malie ana me ka makani maikai, ma ka po o ka la 11, loaa iho la na aumoku i ka pohu, a lana iho la lakou i kahi hookahi, a oiai lakou e luana ana me ke konane o ka mahina puka aumoe, ike ia aku la kekahi mea ano e e lana ana i ka moana, a ike kokoke loa ana mai, ike ia iho la he mau apana laau moku, a me he mea la ma ka hoomaopopo ana, he moku ua nahaha i ka moana. Nolaila kakau iho la ua Nelekona nei i keia mea hou maloko o kana Buke Hoomanao i keia mau huaolelo:

  "Maluna o ko'u moku aloha Lanakila, ma ke aumoe o ka po o Iune 21, ua ike aku au he ekolu apana papa nunui, a'o hoi i manao ai, no na aumoku Farani mai. He ino loa ia a me ka hupo."

  I ka hoomaka ana o ka mahina o lolai, loaa iho la na aumoku i ka ino, ka makani a me ka ua, ua pu-a ia kekahi mau pea, a aia hoi lakou iloko o ke ehuehu o ke kai kai i holo ai, huli ae laua Nelekona nei, a pane ae la ia Kapena Haki. "He ano paukiki keia wahi a kakou e hele nei," wahi ana, "aka, aia wale no ia i ka oluolu o ke Akua ke aloha mai ia kakou. Ua ike oia i ka mea maikai e hana ai no na mea nawaliwali e like me kakou."

  Ma ke kakahiaka nui Poakolu, oia ka la 17 o Iulai, ka@ewa ae la na aumoku kaua Beritania he 20 mile iwaho o ka Lae St. Vincent, a o ka piha ana hoi ia o na mile 3.459 a na aumoku i holo ai mai ka huakai maluna aku a malalo mai, a ua holo ia hoi e lakou he 112 mile iloko o na hora he 24. Ma ka la 28 ae, kau pono mai la ke Kowa o Gibaraleta mamua o ka ihu o na aumoku, nolaila, hoopii pololei aku la na aumoku Beritania i ke kowa, me ka manao o ka Haku Nelekona e hui aku oia me Adimarala Kolinawuda e kiai ana i ke Kowa o Gibaraleta, malia ua i@a oia i kahi a na enemi i holo mai @@, nolaila, o keia Adimirala Kolinawuda me na moku eono malalo ona, i kona wa i ike mai ai i keia mau aumoku i ka moana e hoopii aku ana i ke kowa, kuhihewa iho la oia, o na aumoku kaua hui keia e hoi aku ana iloko o ke Kaiwaenahonua, nolaila, uu holo aku la oia i ka Akau me kona mau moku, a uhaki iho la oia i ke kauoha a ka Haku Nelekona i haawi aku ai ia ia, e ku oia ma ke Kowa o Gibaraleta a hiki i kona wa e huli hoi mai ai, me ka ae ole i kekahi moku e lawe ana i na lako kaua e komo ma ua kowa la.

  Ma ke kakahiaka o ka la 29, hiki mai la i ke kowa ka Haku Nelekona a me kona mau aumoku, a aole nae oia i hui me Adimarala Kolinawuda, a aole e hiki iaia ke lohe i na mea e pili ana no na enemi, ina aole he poe nana e kiai keia kowa, oiai oia ma kana huakai hele. O ke kokoke ana e pau na lako ai o na moku, nolaila, ua kuu iho la ka heleuma o na moku ma na kahakai hema o Sepania, a ma ka la 30 ae. akahi no a lele ka Haku Nelekona iuuka o ka aina iloko o na makahiki elua, a penei oia i kakau iho ai maloko o kana Buke Hoomanao:

  "Akahi no au a lele iuka o ka aina no ka manawa mua loa, mai ko'u haalele ana ia Enelani, i ka la 16 o Iune, M. H 1803, a o ka hemo ana hoi o ka hehi ana o ko'u wawae ma ka papahele o ko'u moku aloha no elua makahiki, me na la ke@@ he umi."

  Iloko o ke koena o ua la nei a na aumoku e hooili nei i na lako ai, ua haalele iho la lakou i keia kahakai, a kuu hou aku la ko lakou mau heleuma i ke Kaikuono o Mazari no ka wai. A oiai lakou malaila, iloko o ia mau hora pokole, hiki mai la ka moku kialua Temegena iloko o ke kaikuono, a nana i hai mai, aia o Adimarala Kolinawuda i ke Kaikuono o Beseke kahi i ku ai, a o na aumoku hui, ua kamailio oia me kekahi moku kalepa Amerika, a ua hai mai oia, ua ike oia he mau aumoku kaua e hoopii ana i ka Akau ma na kahakai o Potugala ma ka la 22.

  I ka lohe ana o ua Nelekona nei, haawi koke ae la oia i ke kauoha i kona mau aumoku, a haalele koke aku la lakou i keia kaikuono me ka hoopii malie ana ma na kahakai hema o Europa, me ke kalewa uuku ana hoi mawaho o na awa a pau a lakou e holo nei. Ua manao ia e na mea a pau, ina aole e loaa ana na enemi ma keia mau kai, alaila, ua manao wale ia, ua holo lakou i na kahakai o Irelani, a ina aia lakou ilaila kahi i hele ai, aole no e nele ko lakou hui me na aumoku Beritania e kiai ana i ke Kowa Pelekane.

  Hoomau aku la na aumoku i ka hoopii ana i ka Akau, a i ka hala ana o na pule elua o keia holo ana, hui iho la ua Nelekona nei me ka mokukaua Niobe, he ekolu la kona haalele ana aku i na aumoku kiai o ke Kowa Pelekane, a aole nae i ikeia na enemi iloko o keia mau la loihi. Hoomau hou aku la no lakou i ka hoopii ana i ka Akau, a ma ka la 15 o Augate, hui aku la ka Haku Nelekona me Adimarala Konawalisa e kiai ana i ke Kowa Pelekane, a kau aheahe mai la hoi na kuahiwi kiekie o Enelani mamua o na aumoku.

  I ka hui ana o ua Nelekona nei me keia Adimarala, ua hoole mai oia, aole i ike ia a lohe wale ia hoi na aumoku hui ma ka Akau nei, a he mea hiki no hoi ia ke ike ia ko lakou holo ana mai no Enelani, ina ua holo io mai lakou i keia mau kahakai. O keia hiki ana mai o ka Haku Nelekona, lawe koke ia aku la ia lono a hiki i Enelani, a nolaila, ua hoouna koke ia mai la kekahi moku e ka Alihikaua Kiekie, e kahea mai ana i ua Nelekona nei, e huli hoi aku i ka aina hanau, a e kuu ka luhi o ke kiai paa ana i na enemi iloko o na makahiki elua a oi.

  O na Kapena, na aliimoku a me na koa o kona mau aumoku, hui lokahi ae la lakou ma o Kapena Halowela la, nana e hai aku i na olelo hoalohaloha i ua Nelekona nei, no ko lakou pili ana me ia iloko o keia mau makahiki elua, no kona mau hana oluolu a me ke kaulike o ka pono i na mea a pau. Nolaila mamua o ka haalele ana mai o ua Nelekona nei i na aumoku, ua kamailie aku la o Kapena Halowela ma ka hapao na kea o keia mau aumoku penei:

  " Ua nana wale aku au imua," wahi a Kapena Halowela, "no kou haalele ana mai i ke alakai ana ia makou@@e ka oluolu, a ua manao hoi na Kapena, na aliimoku a me na koa o keia mau aumoku, na ke au o ka manawa e hele nei, e hoi hou mai no oe a e alakai i kou mau aumoku o ke Kaiwaenahonua o na la i hala hope ae nei iloko o ka lanakila nui, no ka pono a me ka hanohano o ko kakoa aina."

  I ka pau ana o na hana hoalohaloha, haawi ae la ua Nelekona nei i kana kauoha hope loa, o na aumoku kaua malalo ona i ua la ala, e hoi hou lakou i ke Kowa o Giberaleta malalo o na kauoha a Adimarala Kolinawuda, a o Kapena Blackwood hoi, e holo oia maluna o ka Euryalus, a e nana aku i na enemi iloko o ke awa o Toulana, me na kauoha iaia, ina aia na enemi iloko o ua awa la, e huli hoi koke ae oia i Enelani, e hai i ka mea hou o ko lakou komo hou ana iloko o ke Kaiwaenahonua, i hiki ai ke hooia io ia, ua holo maoli no o Adimirala Kolinawuda me kona mau aumoku i ka manawa i komo mai ai na aumoku kaua hui ma ke kowa. O keia mau mea a pau i hai ia aku ai, haalele aku la ka Haku Nelekona i kona mau aumoku aloha ma ke ahiahi o ka la 15, a hoopii pololei aku la oia i na kahakai o Enelani, a ma ke ano ahiahi o ka la 17, kuu aku la ka heleuma o ka mokukaua Lanakila iloko o ke awa hoolulu moku o Spithead.

  (Aole i pau.)

 

AOLE I KAHI E AKU KA PEGANA;

INA IHO NO.

  Iloko o keia mau la e ulu nei ka hana a ka Haku iwaena o na Haole a me na kanaka Hawaii, ma Honolulu nei, ua ike a ua lohe pono au i na olelo a kekahi kanaka i kue i ke Akua me kona ano haakei, ma ka huli malalo pono iho o Puowina.

  Oiai au a me ko'u mau hoa i huli hoi aku ai mai ka pule aku o Kawaiahao, a me ka piha hauoli o ka naau i na olelo a Mr. M L Halanibeka, ma ia la Sabati Sept. 25.

  A no kemakou iini e hai aku i na nuhou maikai i ka poe i koe aole i hele i ka pule me makou, a e kono aku hoi ia lakou e hele pu mai e lohe i na olelo a ke Akua ma ka waha o Kana kauwa, ma kekahi wa e aku.

  Ia wa, pane mai la kekahi mea ia makou, Makehewa ke hele i ka pule, pule aku ia wai?

  A lohe au i kela olelo, i aku la au iaia, Kai no hoi i ke Akua o ka lani!

  Pane hou mai la kela ia'u, Owai ia Akua? hookahi no Akua, o ke "Dala" a me ka "ikaika" o na lima.

  I kuu lohe ana i keia, nui ka ehaeha o kuu naau a me ke aloha nona, oiai ua olelo oia i ka mea ana i ike ole ai. Eia ka Solomona, "Ma ke alelo ka make a me ke oia, o ka mea makemake malaila, e ai oia i kona hua, o ka mea malama i ke Kanawai, oia kai malama i kona uhane, o ka mea malama ole i kona aoao, e make no ia."

  A hoakaka aku la au iaia i ko ke Akua ano a me Kana mau hana, a me Kona aloha i ke kanaka, me ko'u wahi ike uuku; he mea ole wale mai la no nae iaiala, a aka hoohenehene mai la kela ia'u. Pane hou aku la au iaia, Mai manao oe, ua hiki i ko puu Dala a me ka ikaika o kou mau lima ke aua i ke ola iloko o kou kino, a ke hoopakele hoi i kou Uhane i ka make mau loa ke kii mai ke Akua a lawe aku.

  Eia hou ka Solomona, "Aole Alii i ola i ka lehulehu o kona poe kaua, aole ke kanaka ikaika i hoolaia e kona ikaika nui." Eia hoi ka Iesu. O ke kanaka i ake e malama i kona ola iho, e lilo ana ia; a o ka mea i haalele i kona ola No'u nei a me ka Euanelio, e loaa iaia ke ola."

  Nolaila, e o'u mau hoa opio i koho ma ka aoao o ka Haku i keia wa; a i hookui mai ka mea hewa ia oe me kana mau olelo puahiohio o ka make mau loa, mai ae aku a kuemi hope wale: aka, e koa a e wiwo ole imua o na enemi, a e lawe i ka Pahikaua o ka Manaoio, a me ka Mahiole o ke Ola, oia hoi ka Olelo a ke Akua.

  Me ke aloha. Owau no o

  J W K KEAWE,

  Honolulu, Sept. 28, 1881.

 

HOOLAHA KAI LAWAIA.

  KE @a@ia aku nei ka lohe i na kanaka a pau loa, ua kapu loa ka hele wale ana me ka laweia ana, ohi limu, papai a me na ano ia a pau  loa maloko o na palena o ke Kai Lawaia o Koholaloa, ma keia la a me keia hope aku. O ka poe @@ @@@ ana i keia hookaha, e hoopii ia no ma ke Kanawai.

  HOI LEE LEE WAH CO.

  Honolulu, Oct. 1, 1881. 1035 3t

 

KALE KULIKA,

Luna Hooialo Palapala kuai,

MOLAKI A ME NA PALAPALA OIA ANO.

Luna Hooiaio Palapala Aelike mawaena

O na Haku a me na Kaawa.

Luna Haawi Palapala Mare.

Ma ke hiki o ke Alanui Moiwahine me Kaahamanu, kulana

k@@@@ o Honolulu ke Kawaii Pae Alua  998 tf

 

MAIKAI KA HOI KA PAPA

A ME

 

KALAAU O KOU HALE !

NO HEA LA ?

KAI NO HOI NO KAHI O

 

WAILA MA !

 

Nana aku no hoi ia la

  Ohi ka lo o ka Laau o Makawao

  I ka ua mea hoi o ka nani

NA PAPA !  NA PAPA !

A ME

NA PONO KUKULU HALE

O NA ANO NO A PAU

 

Aia ma ke kihi o na

ALANUI PAPU me MOIWAHINE

HONOLULU

MALAILA E LOAA AI

E LIKE me ka MAKEMAKE

-NO KE-

KUMUKUAI MAKEPONO LOA

 

PAPA, PAPA, PAPA,

Na Papa Huluhulu,

Na Papa Manoanoa,

Na Papa i kahiia

Na Papa Kepa,

Papa Hole Keokeo,

Papa Hole Ulaula.

 

NA LAAU, NA LAAU

Na Kua,

Na Kaola,

Na Aaho,

Na Molina

Na Peapea

Pine Huluhulu,

  Pine i kahiia

 

NA PAPA a me na Laau Ulaula?

  Pili ulaula,

  Pili Keokeo,

  Pani Puka,

  Pani Puka Aniani,

  Ipuka Aniani,

  Puka Olepelepe.

 

PENA O NA ANO A PAU

Hulu Pena mai ka Liilii a ke Nui,

  Aila Pena,

  Aila Hoomaioo,

 Waniti, Pate.

 

NA LAKO O KELA A ME KEIA ANO

  Na Ami Puka Hale,

  Na Ami Puka Pa.

ANIANI !

 

Pepa Hale a me na Lihilihi

E LOAA NO MALAILA.

 

  PAAKAI HELU I O KAKAAKO me PUULOA

  No ke Dala Kuike, e loaa no na mea a pau i hai ia ae la. no ke Kumukuai Emi loa. O na kauoha mai Hawaii a Niihau, e loaa aku no ia lakou, e hooko koke ia no ia me ka lawa pono. E kipa nui ilaila i ike i ka oiaio.

  905 tf