Ka Nupepa Kuokoa, Volume XX, Number 44, 29 October 1881 — MOOLELO O NA LA O KA Haku Visakauna Nelekona, KE DUKE O BERONETI. KE KAUA ANA O NA AUMOKU KAUA BERITANIA,-A ME KO ENELANI MAU PAPU LAAU, &c. [ARTICLE]

MOOLELO O NA LA O KA Haku Visakauna Nelekona, KE DUKE O BERONETI.

KE KAUA ANA O NA AUMOKU KAUA BERITANIA,-A ME KO ENELANI MAU PAPU LAAU, &c.

j l'A LOKAĪIĪ KA MAXAQ,—AKA, BM HOOKAHI ! H'ALE IHO 3*o O « xelekoxa: " i —Tar\ &. Vi/ictnt,

Ke Karca Kaūa Kaulana ma ka Lae ! Tarafalaga.

IKA1 KA p«u ana o na kamailio a ka Haku ! Neiekona me ka Alihikaua Kiekie | Haku Bahama, ua komo aku la ua Neleko* na nei i ukaliia e kona Haku St. Vincent,— | maloko o ke keena o ke Kuhina, e hoike | aku iaia, e haalele ana oia ia Enelani nei i Ikeiaahiahi. N T otaila, ku ae ia ka Haku Nelekona maaiua o ke pakaukau, a pane aku la i ke Kuhina Nui me keia mau olelo: "No ka loaa ana mai ia'u o ka iono mai io Kapena Blackwdod mai, ua hoi hou ae na aumoku kaua hui iloko o ke Kaiwaenahonuu, noiaila, ua manao au, o ko'u wabi ia o ka hooko aku i na kauoha a ke Aopuni ma* iuna o'u, oiai au e haalele ana i ahiahi no ke awa a na moku e hooluiu la." Mnhope iho o na kukai kamailio ana me ke Kuhina Nui, ua holo pololei hou aku la ua Nelekona nei i kahi o kona hoa'loho Mr. Holesawuda ma ia auina 1« no, a i kona wa i hiki aku ai, pane aku la oia i kona hoa'lo- ! ha penei: "E Mr. Holesawud«," wahi a ua Neleko-1 na nei, "ua hauoli au 1 ka hai ana aku ia oe, no na mea e pili ana no'u iho, e haalele ana au ia Enelani nei no ke Kaiwaenahonua i keia la, kahi hoi a na aumoku kaua hui e ku !a, no lakou ka huina ikaika, he 24 mo* ku kaua o ka laina, a o ko'u mau wahi aumoku, he uuku loa, a e haaheo mnu ai hoi au, no ka oi ana o ka ikaika o na enemi ma* mua o na aumoku malalo o ka'u alakai ana." Mahope iho o ka hala and o na mtuute pokole, ua haawi aku la ua Nelekona nei i kona aloha hope loa īa lakou, a holo pololei nku ia oia i ka home o ka Haku S dmouth, aia hoi ilaila kona hoa'loha ol»io ke Keiki Alii ke Duke o K)»lalelana f e kali mai ana iai.i no kona hiki aku. i kona wa i hiki aku ai. ua hookipa ia aku la oia maloko o kn rumi nui i hoomakaukauia no kona hanohano, a aia hoi malunao kekahi pakaukau, e waiho ana na mea ai i hoomakaukauia no keia hookipa a me ka launa hope loi ana o ka Huku Neiekona, mamui o kona haalele ana mai i ka aina hanau no ke kahua kaua o na enemi. Mahope īho o ka laum kamailio ana no na mim te pokole, ua noho iho la lakou ma ka i 'hoomakaukauin, a oiai lakou e luuia malie ana, huli ae la ka Haku Nelekona i kona mau hoa'loha, a huki ae la oia i kekahi pepa ana i hoomakaukau mua ai, oia hoi ka papa kuhikuhi o kona mau aumoku. Ua oleloia keia papa kuhikuhi a Nelekona i hoike aku ai, o kekahi ia o na papa kuhikuhi ano kamahao a kekahi kanai ka o ke ao nei e hana ai, o ka makaukau 1 mua ana o keia hoonohonoho kaua, aolē oia i hiki mi ke kulana o ke kahua kaua. Oiai ua Neiekona nei i uhola ae ai i keia pepa, kuhi īho li kona lima hema ma kahi ana i kahakaha ai me ka pane ana aku 1 kona mau hoa'loha: * ' O keia Papa Kuhikuhi, ua hoomakaukau | mua au i ko*u wa e kiai ana i na aumoku : kaua iwaho o na kahakai o Toulana iloI ko o kela mau makahiki elua i hala aku nei. | Ua manao mau au i na wa a pau, ina au e | hui ana me na aumoku hui, aole au e hooi uka ana i ke kaua e iike me na kuhikuhi o i kekahi mau kaua i hala e aku, aka. e hooI uka ao& au i ke kaua me lakou ®e keia miu | kuhikuhi ano hou, he elua wale oo mahele. ; 0 ka mahele o na aumoku kaua o ka makam, malalo īa o Ka'u aiakai ponoi ana, a o ka mahele o ka lulu. ua maoao au, o ko'u hewi'loha Kol:n»wud* wale no ka mea kupono ma ia wahi. lioko o ia !a, ina au e ha> uiehia ana iioko o ke kaua, alaiia, ua haule no na kauoha a ke auponi ia'u; aka hoi, ina au e iaaakila aoa inaluoA o iakou, alaila, ua maopopo ia'u, e iilo pio mai ana na moku o mua ioa a me waeoa a me hope toa.° Ua oleloia īloko o ka moolelo o ka Haku Nelekona, he aea ano boo loa la o kona olelo ana pela» a e olelo aoa hoi oia iloko o kekahi mauawa ma ke aoo iike, aole oia e hoi hou mai aoa i Eoelani, me he mea la, ua ike mua oi* i kooa mau ulia e hiki mai mai ana m*mua o kooa haiiele aoa i ki aina hanau. O oa huaoleio aioha a ua Nele* kooa oei e hai nol i kona mau hoa'ioha, ao<

le oit e hehi hoa ana i ka !epo o Enelan:, na it mea i hookomo aka i ke aloha !!o'so o ke Keiki Aiii, a aua aku la oia i kti Hiku Neiekooa e noho i Eneiani, aole hoi e holo i ke kaaa, no ka mea, ua nui no hoi k.t haoohaoo i ioaa īaia i keia w«, a heiha aka ia ka mea i koe; he inoa Keiki Aln kona i keia maoawa no Beroneti, mai ka Moi Fadineda Bobooa mti o Napeia, aka } ua o< ioa aku oae kooa makemake i hookahi ana huakat aiakai i koe no na aumokn, mamua oka hanohano oj loa a ke aupuni o Enelani e haawi aku ai. aoie no oia e ooho iioko o keia huakai. Mahope iho o ka haia ana o ka hor* 3 o ke ahiahi, ua makaukan ae ia ka Haku Ne« iekona no kana huakai i kai o ka uwapo, kahi hoi o na tausmi o na kanaka e mumuiu ana, no kd makemake e ike iihi aku i na heiehelena o keia kanaka kaulana nui waie t mahope iho o ka iuiu iima ana o ua Neie* kona nei rae kona mau hoa'ioha, hai mai la ka Haku Sidmouth i kekahi oieio hooianaiana e pili ana no keia huakai, me ka olelo aku, —e hui oia me ka oluolu maikai a me na ea huihui o ka moana, a e ioaa hoi ka pomaikai o ka m>;!uhia i kona aupuni. 0 keia mau oieio i hai īa aku imua o ka Haku Nelekona, wehe ae ia oia i kona papale guia mahiole me ke kunou haahaa ana aku imua ona, a huli mai la oia iho wawae aku ia i kai o ka uwapo, kuhi hoi a kona waapa e kaii mai ana iaia. Oiai ka Haku Neiekona e iho majie nei me ka ukaiiia e Mr. Canning, aia hoi m kanaka ke hooke nei i o a lanei, ine na ieo hauaii e huro ana, me he mea ia, he Moi nui ka Haku Nelekona no Enelani, ke ano o na hoohiwahiwa ana a ka lahuikanaka o Beritania. Ua oleio o Southey iloko o kona mooieio, ua nui a lehulehu na k.-maka koa a me ka wiwo oie o Eneiani, aka, aoie nae he hookahi o iakou i loaa na hoohiwahiwa hauoii a me ke aloha a ka iahuikanaka o Beritania e like me Neiekona. Ua ike na mea a pau iaia, ua lohe i knna mau kamaiiio ana imua o ka Hale o na Haku, a ua heiuhelu hoi i ka mooielo o kana mau hana kauiana e ku nei, a ua hiki ia ke hooiaioia e na mea a pau, aole e loaa īa Enelani ka iua o ke kannka koa puuwai wiwo ole e lue me ia. Ua hana oia me kona ikaika a pj»u, a aole hoi he kauoha a ke aopum i hooko t>le ia e ia, a nolaiia, ua lawe mai ia lahuikanaka a iioopunaheie l ka inoa o ka Haku Nelekona, ke Keiki Aiii o ka Hekili, e like me ka punaheie o ka inoa o ke nupuni o Eiielani. I ki wa ī hiki mai ai i ka uwapo, aia hoi na kannka ke kuhea nei i ku inoa o Nelekona, —ke koa o na koa,—ka olaii o ka moana uli,—a o ka Hekih au-moana o Beritania, o keia mau mea e huro ia aku nei imua ona, huli 'ae ia ua Neiekona nei, a aia hoi na mea a pau ke kulu aia ka waimaka ma na pipalina, wehe ae ia oia i kona papale mahioie, oi.ii oia e iho aku ana e kau iluna o ka waapa. I ka manawa i kau aku ai ua Nelekona nei me kona mau hoi'loha eiua iiuna o ka waapa, a hoomaka e haalele inni i ka uwapo. ua haawi ae ia na kanaka mai o a o i na ieo kupinni he nui waie, e hookani mau ana i kn inoa o ka Haku Nelekopa ma ko iakou waha, a i na manawa a pau a iakou e huro aku ai, e wehe mau ana ua Neiekono nei i kona papaie. me ke kunou aloha ana aku i na kanaka e huro mai ana iaia. Hoio poloiei aku la lakou a piii ma ka aoao o kona moku aioha, a iho mai ia o Kapena Haki a hookipa aku ia i na maiihini iiaīo o na keena nani o ka mokukaua Lanakiia. Oiai lakou e nanea maiie ana iioko o ke keena, aia hoi iloko o ia mau minute pokoie. ua makaukau ae ia ka papaaina hope ioa a ka Haku Nelekom i kona mau hoa'ioha, e haawi aku i ke alohn o na mea a pau o ka mokukaua Lanakiia, oiai iakou ma ka huakai hele imue o na enemi. Ua :nu ae ia lakou i ke oia o ka Moi a m? ko ka Haku Neiekona. a i ka pau ana o ko i.ikou mu a n*, paneae ia ua Neiekoni nei i na hoalo* ha e ku pu ana eue h: -O keia iho ia ka panina hope !oa o ka'u inau hana," wahi a ua Neiekona nei, ik mainua o kuo hualeie ana ia Enelani nei. E hoomaikaiia ka iooa o ke Akua no ka h*awi ana mai ia'u i na manaolana ikaika e hele aku e hui me na enemi, i toaa ki pono i ke ko kakau Moi a me ka Uhuikanaka." Moe iho ia ka. Haku Neiekona ma ia po maluna o ka moku, a ma ke kakahiaka nui 0 kekahi la ae, ota ka la 15 o Sepatemaba t pa mat ip kekahi makani ikaika mai ka Hema mai, ma ka hot4 6 ponoi, haawi ae h ka Haku Neiekona i ke kauoha īa Kapena Haki, a hiu koke la ae ia na pei, a aia hoi na waapa o kona mao hoa'ioha ke hoopuni oei 1 kooi moku me na ?eo huro, a u* pami ia aka hoi i« maa leo haaoli e na koa o iuua o ka moku, Oiai iakou e hoopuka maiie ana me ka ukahia e ka moku k aiaa Kary4{us, Kapena Hiaekwooii. kia poioiei ia aku ia ka ihu o ka mokuk*ui Lanakiia iwaho o ke

awa o Pv>rtsmoith, knh'i hoi a na mokakaua A 'px a me Tfaunderer e ku ana. Ma ke kakahiaka o ka la 17 o Sep*temabi, kflenr% ae it ka mokakaaa Lanakila iwaho peoo o ke awa o Portsmouth, a hoouna ako la ki Haku Neiekona i ka moku kialua e'holo aka i ka nuku o ke awa, a e kau i kr has kahea hoailooa no keia mia moku e&a iloko oke awa. Hoopii aku la ka moka kiaioa ma kahi i kaooha ia aku, & ma kaaama !a, hoopaka mai ia na moka kaua a me Thunderer. a i ko laua hiki ana i kahi a ka Haku iNelekona e iaaa oei, |ba ke ano ahiahi o ua ia nei, hooiho aku ia i& moku Beritania eha no ke Kowa o Gibar|jeta, me keia makani ino mamua mai. fo ka nui oka ino oka moana mamua panoi mai o na aumoku, nolaiia, aole lakou l aikiwawe īki i ke Kowa, aka, hui e iho ia lakou me kekahi moku Beritania i ka moana, e kali ana i ka Haku Neiekona no ka hai sna mai i kahi a ni aumoku Beritania e iana'nei a me na enemi, aia iloko o ke awa o &adita ma Sepania. Noiaiia, ua hui mai ia keia moku ire lakou, a hooiho pololei aku ia i keia awa o Kadita, a ma ka ia 29 o Sepatemaba, hui wku ia ka Haku Neiekona me kona mau aumoku malalo o Adi-mar-Ua Koiinawuda, e kaiewa ana he 30 miie o ke awa o na ehemi, a o keia ia 29 o Sepatemabi a Nelekona i hiki aku ai iwaho o kona kuiana mua, o ka piha ana ia o kona mau makahiki i ke kanaha.kumamahiku. Aole ipau.