Ka Nupepa Kuokoa, Volume XX, Number 51, 17 December 1881 — MOOLELO O NA LA O KA Haku Visakauna Nelekona, KE DUKE O BERONETI. KE KAUA ANA O NA AUMOKU KAUA BERITANIA,-A ME KO ENELANI MAU PAPU LAAU, &c. [ARTICLE]

MOOLELO O NA LA O KA Haku Visakauna Nelekona, KE DUKE O BERONETI.

KE KAUA ANA O NA AUMOKU KAUA BERITANIA,-A ME KO ENELANI MAU PAPU LAAU, &c.

ŪA LOKAHI KA MANAO.—AKA, BE lĪOOKAIĪI WALE IHO NO O « yELEKOXA.' " —Earl St. Vinant. Ke Kahoa Kaua Kaulana ma ka Lae Tarafalaga. JklAi o Kapena Haki ma e iawe nei i ke V koa kaulana ilalo o ka rumi kauka, aia hoi i ko lakou manawa i hiki aku ai i ke alapii e iho aku ai ilaio, ua moku ke kauia e paa ai o na lima ma ke alapii, nolaila, kauoha koke ae la o Kapena Haki i kekahi mau koa elua e hakii koke ae i mau kaula no ke alanui pii, a iioko o na minure pokole, ua pan ae la ka mea i makemakeia, nolai* ia. iho aku la lakou ilalo, a ma ke aio hoi o na koa e ku ana ma ko lukou mau kuiana, kanio iea aku la lakou me keia ukana luuiuu e haawe aku nei, a i ko lakou wa i hiki aku ai iloko o ke keena kauka, aia hoi iloko o keia inanawa, ua pihaku-i aku la o loko i na poe e waiho eha .ana, a e iapaau ana hoi 0 Kauka Biu(e, aka, i ka manawa i weheia ue ai o ka hainaka e paa ana ma na maka o ka Haku Nelekona, ike mai ia o Kauka Biute i kona Haku ua ioaa i kekahi ehn, nolaila, ma kona ano he Alihikaua Nui no keia mau aumoku, hele koke mai la oia imua ona, iwe kona manao, e nana mua oia iaia inamua o kona hele ana aku e nana i kekahi poe e waiho eha ana, aka, pane koke mai la nae ka Haku Nelekona iaia, 1 E Kauka Biute," wahi a ua Nelekona nei, "Aole au 1 makemake ia oe e heie koke mai e nana ia'u. E noho no au maanei me o'u mau hoaloha iloko o keia mau pilikia; a e kali no hoi au me ka maiie a hiki mai ī ko'u manawa." No keia mau oleio a ua Nelekona nei, noiaiia, hele hou aku la o Kauka Biute e iapaau i na poe e waiho eha ana mamaa iho o ka Haku Nelekona, a waiho iho Ia o Kapena Haki i kona Hako aloha maluna o ka papahele o ka moku, a kauoha aku la hoi i ke kahunapule o ua Nelekona nei e noho pu ma ka aoao 0 ko lakou Haku poino. Huh hoi aku ia o Kapena Haki iluna o ka oneki» oiai i keia manawa, oa ikaika loa ke kaua ma na aoao elua. 0 ka mea mua nae ana i hana ai, oia hoi ko iakou imi ana i kahi i ki ia mai ai kela poka iokoino mai iuna mai o kela moku Farani Kekukabeia. O oa aoao a paa o ka mokukaua Lanakiia, ua hukiia na kapolena a hiki i na kauia gini, a he mea hiki ole hoi i na koa o luna o kela moku Faraoi ke ike mai i na kanakn o luna o keu moku e holohoio ana, Nolaila, ma ko iakou hoomaopopo ana iho i kahi i ku ai ka Haku Nelekooa malana o ke koa, noiaīla, he mea paakiki ia ke 000000 iho no keU poka, ina ua ki ia m»i mailuna mai o ka oneki o kela moka, ina paha ua lele ae ilooa a iho hou ibo ilalo a ku ka Haku Nelekona ma ke koa, alaiia, he mea hiki o!e loa ia ke hana la, Aka, o kekahi seia e ku kokoke ana ma I» kia mua, holo mai ia oīa ihope a hai mai la ia Kapeoa Haki, ua ike oia i ke koa Faraai oana i ki ka Hako Nelakooa. aia iluna oka k eioa o ke kia-wa-eoa o ka moku Rekakabel*. Nolaiia, i ko lakou lohe aaa i keia, alawa like ae !a lakou iluna o na i* o ka moku Faram. ata hoi.

ikeaku ta iakou i ke poo o oa koa Farani e k;ei iho ana ilalo o ka oneki a ki iho > ka !skoo mau po. He miii hanen ko Ukou quk a ua hoonoho kakaawale ia keta" poe kipu poiolei iiuna o oa aumoku hui, na kauoha a Vi!enun ia lakou, raa oa aliimoku Pelekane waie no lakou e ki ai. 0 keia poe ktpu pololei a pau, aia iakou iioko o ka pea kahi i pee ai, a i piha ka lakou mau pu i ka poka, alaila, kiei iho maiuna o ka i-a, a ki aku i na aliimoku o na aumoku Beritania, a e hoomanao hoi ko makou poe heluheio, o keia poe kipu pololei kaikawa, ua waeia mai iakoue Napoiiona mai ioko mai o nn pakaua 0 Toulana no keia mau aumoku hui. O na aiiimoku opiopio o ka mokukaua Lanakifa, oia hoi o Kapena Adea a me Lutaneia John Poiiard, rae kekahi ,mau aiiiwaapa e ae. ialau iike ae ia iakou i na pu kaupoohiwi, a hiiinai ae ia ma ka paiekai o ka moku, a iioko o keia a me keia manawa e kiei mai ai o ua poe Farani nei, ua kani koke aku ia ka iakou nei mau pu mamua o ke kani ana mai o ka lakou. a ikeia aku ia ka h>«uie pakahi ana mai o kela a me keia koa Farani mai iuna mai o na i-a a paki 1 iilii maiuna o ka oneki o ko lakoa moku. Iloko vrale no o na ininute pokoie o keia hana ana, ua koe kakaikahi loa iho la na koa Fa» rani īluna o na i-a, nolaila, he hapalua hora ka loihi mahope mai o ia manawa, ua ano hapa iki mai la ke kani kupinai ana o na pukuniahi o iuna o ka moku Farani Rekukaheia, a lohe ia aku la hoi kekahi ieo ano e e kahea ann, e hoomaka ka pii ana o na koa Farani iluna o ka mokukaua Lanakila, a e hoouka i ke kaua me ka oioi o na eiau pu. O keia kauoha weiiweii i lohe ia aku, ua eleu koke ae la o Kapena Haki e haawi i ke kauoha ia Kapena Adea o na Koa Marina, e ku koke oia me ka makaukau no ka wa e pii mai ai o na koa Farani. No ka mea, o ka hoopii ana o na koa o kekihi moku iiuna o kekahi, he ineā ia e ioaa kokeai ka ianakiia ma kona aoao, a o ka mea hiki wale no ke hana ako,, e pale aku oe me kou, ikaika a pau, ine rfiiSeeu4fou t)le mai ihope 1 hookahi keehina wawae. O ua kauoha ia a ke Alii Farani i haawi aku ai e pii na koa īluna o ka moku o ka Haku Neiekona, iloko o na sekona pokole waie no, ua hoomoe ia mai ia na papa palahalaha e nn koa Fnrani mai luna mai o ko iakou moku a kau iiuna o ka Lanakiia, a iloko o ia inanawa, ua aluka mai la na koa Farani i ka pii ana mai ma o a maanei me ka pin&na ana ae maluna 0 na rigini, « riai lakou ealeka mai ana iluna o ka oneki, ku ae la ke Kapena opiopio wiwo ole, oia hoi o Kapena Adea ma ke poo o na Koa I\larina, a mai poina ko makou poe heiuhelu i ka inea o keia K&pena opiopio, nana kekahi hana koa ioa i īke oie ia mamua aku. i kona wa i haawi aku ai i ke kauoha i kona mau wahi koa kakaikahi e holo n e hou i na koa Farani e pii mai ana me ka elau o na pu kaupoohiwi, a e kulai aku hoi ia lakou iloko o ke kai. O keia kauoha i haawiia aku, ua hoio aku ia lakou me ka mama nui, a hou aku a hou mai me na eluu, e hiii ana me ke kumu o ka pu, a e kui maoli ana hoi i kekahi manawa; o keia mau Koa Marina puuwai wiwo ole a kakou 1 oleio ae la, ua hoauhee ia na koa Farani iloko o na minute pokole wale no, a pau loa iakou i k& walawaia ilalo o ko lakou mokn, a o na koa hoi e kuku ana iluna o na papa i hoomoeia mai, ua ki koke ia ae ia kekahi pukuniahi i ka papa e moe ana, a pau loa aku ia na koa Farani i ke pihoio iioko o ke kai. O Kapena Adea, pii ae la oia iiuna a ku iho la ma ka aoao o ka paleka:, e hihio ana na poka ma o a maanei o kona pepeiao, ku iho la oia malaila me ka p&a ana o kona lima akau i kana pahikaua, a e kuhi aua hoi kona iima iluna o ka oneki o ka moku Farani, a ua oleioia, ua manao o Kapena Adea, e Lawe i kona mau (oa Marina iluna o ka moku Farani, a eiai oia e ku ana maiaiia, rae ke kahea ana i kona mau koa, aia hoi he mau lama elua o na koa Farani e ku ana iwaena o ka oneki o ka Rekukabela, huli like mai la lakou i kahi a Kapena Adea me,kona mau Koa Mariua e iho aku ana, kau iike mii ia iakou ī ka iakou inau pu a ki papa like mai la i ka manawa hookahi, lele pololei inii la na poka a ku aku ia na Koa Manoa o Kapena Adea, walawala aku I» iakou iluna o ka oneki ua pau loa i ka make. He mea ehaeha ma keia wahi ka hai an aku, o Kapena Adea, ke aiakai o oa Koa Marina Pelekane, ua haule mai ia oia mai luna moi o kooa kulana e ko ana, no ka mea, oa ka mai ia oia i kekahi poka pu kaupoohiwi \ ki la mai e kela iama kaa Farani e kuku ana, a ku inahope o kona a-i a pukapu ma kona maki. O Kapena Haki, ike tuat U oia i keia poiao nu» i iii iho enaiuna o lakou, kauoha kokeae ia oia e i&weia aku na koa e wiiho eha ana ilaio o ka rumi kauka. O ka make malona o ka ooeki o ka mokokaua LanikiU, am hiki la ke oleloia, ua !ana ko iakou koko malona o ka oneki me he wai la, a e waiho ana na poe make ma o

a maanei ō ka oneki me ka hiki ole ke hoomaopopo ia.. Oka lohe pinepine ia oka leo o na koa e kahea ana e pii iluna o ka moko Lanakiia, oia kekahi kumu hoehaeha maa it-ii i ka manao o Kapena Haki, oo ' ka mea, o ra wahi koa kakaikihi i koe iho 1 iluaa o ka M»eki, aoie i hiki aku i ke kanaii- ' ma ko iakoxJJhelana, a aoie hoi oi» waie no, , aka, auhea kekahi aliimoku e kokua mai |ai ia Kaper*i Haki no ka hookeie aoa i ko ' lakoa moke'a me ke paie ana aku i na ene- ; mi* (Ja pai loa na Lutaoela ika make a ; me na aliiwupa, koe wale iho no o Kapena ; Haki, he mnai* Koa 9Jarina kakaikahi a me !na sela. No ka nui oko iakou piiikia {ma* i muii o ka eaike ana o Kapena Adea, nolai- ! ia, aiawa aela o Kapena Haki mawaho o ka ; paiekai, a iiee koke aku la oia i ka moku 1 Pelekane Timirea, oia hoi ka moku elua 1 mahope mai o ko lakou inoku e hooiho poioiei mai ana, nolaila, kau koke ae la oia i ka hae hoailona ma ka rigini, e kahea aku ana i ua mo|u la e hele mai e kokua i hemo iakou mti keia moku Farani, oiai i keia manawa, uaikeia aku la ke ahi eaana iwa* ena o ka moku Farani Kekukahela, a e iho ana hoi koflyi ihu ilalo e piholo iloko o ka hohonu, majj|uli o ka nui ona pukapuka i loaa iaia ma kona aoao. lioko o keia manawa a Kapena Haki e holoke nei, haupu ae ia oia iioko o la manawa no kona Haku aloha e waiho la iloko o ka ehaeha nui, kona hoa make hoi iloko, o na kahua kaua nui i hala e aku, kana aikane hoi oko laua mau la opiopio, nolaiia, haaleie koke aku ia oia i ka oneki a holo aku ia me kaawiwi nui iialo, a i kona wa i hiki aku ai ma ka puka o ka rumi kauka, ike mai la no ka Haku Nelekona i kona komo ana akn, hele aku la o Kapena Haki a kakuli iho la ma kona aoao, lalau mai la ka Haku Nelekona i ka lima o kana aikane, lulu lima aloha iho la laun me ka eehia, a oiai laua e luiu iimaana me ka nana ana o kekahi i keknhi, pane m»i la ka Haku Nelekona iaia penei* * u E ivape»ia rti« a' ua 'Nelokona nei, t( Pehea ka Hooiii Kaua i keia manawa, a pehea hoi keia la maikai me kakou ?" "Maikai loa e kuu Haku," wahi a Kapena Haki, "Ua ioaa ia kakou he l2 a he 14 paha moku o na eneini ma ko kakou aoao, a me he mea I», o na moku mun loa eiima, ua manao au, e hui hou mai ana lakou a hoo* iho mai i ko kakou moku, aka, ua kahea aku pei au maioko o ka hae hoailona i kekahi mau moku hou o kakou, e hoio poiolei mai ma ko kakou alahele i loaa ona mau lima kokua ma ko kakou aoao." "Ua manao au," wahi hou a ka Haku Neiekona, paha he moku o ko kakou aoao i iawe pio ia ena enemi?" "Aole e kuu Haku " wahi a Kapena Haki, ' Maī hopohopo oe no ia mea." Pane hou aku la ka Haku Nelekona, ,( He kanaka make au e Haki," wahi ana me ka leo mal e, u Uu ike au, ke holo wikiwiki nei a puni kuu kino." 0 Kapena Haki iloko o keia mau minute pokole a iaua e kamailio nei, huli hoi hou aku la oia iluna o ka oneki, oiai i keia manawa, ua hemo ae la ka paa ana o na moku elua, a o ka moku Farani Kekukaheia, ua hiki loa ae la ke kai iwaena oka oneki, a e iho ana kona ihu ilalo o ka hohonu, a e (eie ana hoi na Koa Farani ma o a maanei. Aole ipau..