Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXI, Number 7, 18 February 1882 — Page 1

Page PDF (1.49 MB)

This text was transcribed by:  Deborah
This work is dedicated to:  Kauluwehi Andrade

  Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII

BUKE XXL. HELU 71. POANO. FEBERUARI 18. 1882. NA HELU A PAU 1005

 

KA NUPEPA

 

KUOKOA ME KE AU OKOA

I HUIIA.

 

HE MOOLELO KAAO

 

NO

 

KEANIIULAOKALANI

 

KA NANI LUA OLE

 

O NA

 

Moku o Kuaihelani

 

KA ME NANA I HOONAUEUE

 

KUKULU I KAHIKI,

 

A O KE PUKONAKONA

O NA LA I AU WALE AKU LA.

 

E hoi ae kakou e nana ia Hiilei oiai oia e waiho a make ana, a mai ia make no a puoho ana a noho iluna, i nana aku ka hana ua hele ke ao a omaomao, hoomanao ae la hoi ka olelo a ke kupunakane eia ka auanei he moeuhane.

Ia manawa hoea hou ae la keia e iho, ku ae la iluna, i nana ae la i hana i ka la, ke kokoke ae la e hoaikane me ka manawa iluna pono o ka lolo. @ Kuehuehu ae la keia i ka pa-u oianei i Leianuenue, hele kela paao ka lewa i ke ala, kaha aku la no keia iho ana. Iaia nae a kai aku ka wawae, ike aku la keia i ka moo, makena no hio ua mo@ h@uhili ma o a maanei, o ka hele ia a paapu ke kino mai luna a lalo; hoomamao ae la keia i na kuhikuhi a ke kupunawahine i hoi mai ai, ia manawa me ke kuaua l@ ka m@ ana ae i ka maka`u, a no ko ianei pakela maneo, hoopak@ ae la keia in a huaolelo a ke kupunawahine i hai mai ai penei: Auwe ka hoi ka mea maikai e, akahi no au a ike i nei mea maikai; ina piha e poloke ko`u kino, i ke komo no la ia i ka waha. Ka, kupaianaha maoli, ina o maua pu me kuu kapunawahine kai iho mai nei, ina ua hoihoi ia e maua i ka hale e hanai ai, loaa la hoi ko`u hoa paani, aole hoi e h@i, o wau wale no. Heaaha ana iho la, i alaw@ iho ka hana aole, pea aku la no keia iho ana.

Aole i li`u aku ia mau kapuai, ike aku la keia i nei mea nui, eia ka o ka enuhe, aole no hoi i kana mai, nana aku no hoi ko ka mak@ia o ua mea he enuhe, o ko ianei hele ia a kaumaha i ke enuhe; pii no ma o, pii ao maanei; nana pono iho la keia i ke ano, ku no i ka hooweliweli, hoomanawanui no nae keia, a o na olelo mahalo wale no ka ia nei, o ka hele ia pau ia kino o Kuahailo.

Ia manawa no kiola hou maila o Kuahaile i kekahi kino ona, oia ke kino @o@o, a o keia kino hoopahaohao kana i ano kanalua ai no ka mea, ua like me ka waikahe, ka hele oia nei a lana pu iluna, mahea ae la na wawae a kau@ hel ia aku la keia i o a ianei, a no keia mea, kauoha ae la keia ma ka inoa o kona mau kupuna penei: E Kuhali, e @ahela, h@ma@ ua ola, eia au ke aneane nei e poino, no mai ua ola.

O keia leo no a na pepeiao o Kahuli, i h@nu ae ka @a@a h@i ana keia i ka paoa o ke koko: ia manawa haalele iho la o Kahuli i ka hale o mua, no kona ike ana i kana moopuna aia ke ho@a ia mai la e na hoopahaohao a Kuahaile, nolaila hoi aku la ia a ka hale me kana wahine, a ninau aku la ia Kahela, Pehea kau olelo ana aku nei i ka moopuna a kaua?

 I ke aha la? wahi a Kahela.

 I keia me: hoi paha e hoopunini nei i ke alanui, wahi a Kahuli.

Ua hiki hoi paha, no ka mea, ke ike nei au ia Kuahaile i keia manawa eia la iloko i ka opu, e hoi aku oe imua a malaila oe e pule aku ai no ka kaua hiwahiwa, no ka mea ko`u manao nona, e ku i ka moku, a ola kaua na iwi kokio ole, wahi a Kahela.

Ku ae la no hoi o Kahuli hoi ana, a komo no hoi i ka hale, huli aku la hoi ma ke kuehu, alana aku la no hoi i ke akua me na apana awa, a penei kana mau olelo:

 

O Hanau ka po,

O Hanau ke ao,

Hanau ke hekili,

Hanau ka uwila, @

Hanau ka ua loku

Ka ua he@

O@ hookokohi mai ka lani-e,hanau-e.

 

Ia manawa koke no i kiola aku ai o Kahuli i kona kapa uwila i ka lani, a i ka hoomaka koke iho la no ia i ka @; huai maila ka wai o ka honua a ha@a@a pu ia ae la kahi a Hiiilei e paialewa ia nei e ke koko, a lilo ae la ke koko i mea ole.

Ia manawa ike iho la o Kuahailo ua lilo kana mau hoao i mea ole. Ia wa, hulili mai la kona mau maka a h@ama ae la kona waha. I nana aku ka hana o Hiilei, e pehu mai ana ke alelo man@mana o Kuahailo, i nana aku ka hana i na maka, ua like me kekahi luapele nui, o na onohi hoi, oia no oe ka mahina piha ka hele a “Akaka molale Haleakala, ka uwe a ke kini o Koolau.”

Ku iho la keia me ka kunahihi no keia mea hoomaka`uka`u nui wale. Ia wa, olelo wale ae la no keia`ke k@ nei au i ke ao a kuu kupunawhaine he hoopunipuni, eia ka he oiaio. Ia manawa, emi iho la ka waha a p@nanaiki; o ka huelo hoi nei, ke owala mai la a m@ m@hape iho, ua hoopau ia ae la ko Hiilei ano kunahihi, a ike aku la ia i ka hehee ana mai o keia mau hoopahaohao i ko Kuahailie kino, oiai ua mokumoku liilii ae la a lili i poo io ua nalowale aku la. Ao ka n@ka loa ae la hoi ke a, a me he mea la i p!a me na maka o Hiilei. I nana ae ka hana, e ku aku ana u@ kanaka maikai, nana aku no hoi pal@ ke kua mahina kea lo i ka ua mea i ke kanana maikai o Kuahailo. Ninau aku la o Hiilei, mahea mai nei oe?

Maanei mai nei no au, wahi a Kuahailo.

Ka, aohe kanaka o nei wahi, i pane aku ai o Hiilei, no ka mea he mehameha o uka nei o nei aina, o makou wale no ia e noho nei; a iho mai nei au, o kuu mau kupuna wale aku la no ko ko makou wahi.

Ia manawa, hai pololei mai la o Kuahailo i kona wahi i hele mai ai, Mai ka lewanuu mai nei au i hele mai nei, no kuu manao hoi ia oe i wahine na`u.

Olelo aku la o Hiilei, heaha auanei ka`u, no ka mea, he mau kupuna ko`u, aole au i noi aku nei e hele au e imi kane na`u, nolaila, aole au a ae aku i kau noi, ei au ke iho nei.

A no ko Kuahailo ike ana hoi aole aeia kana noi, nolaila olelo aku la o Kuahailio, heaha hoi ka hewa, k@i no hoi e iho aku ana no oe, aka o ka olelo hoi a ou mau kaikunane, aole e oki ka piko o laua a loaa ke keiki mai ia oe aku, alaila e olelo iho auanei laua, he mau kananka aimoku kaua, no ka mea , ua loaa ae la ke kane a ko kaua kaikuahine kapu; pela ka olelo a ko kupunawahine.

No keia mau olelo a Kuahaila, a me kona makemake no hoi, ua ae aku o Hiilei. Ma keia wahi, ua hooko ia iho la na iini o laua, ua lilo he kane a he wahine.

He manawa mahope iho, olelo aku la o Kuahailo ia Hiilei. E auhea oe e ka wahine; ma ko`u ike kilokilo, e loaa ana ma keia hope aku he keiki na kaua; a i noho nae oe a i hanau he keikikane, alaila e hea iho oe i ka inoa o Keanuenuelaokalani, a nau no e malama a @, a nana no e imi ae ia`u. Ke ninau iho ua keiki la, auhea ko`u makuakane, alaila e olelo aku oe, eia la; hoike aku oe i keia wahi laau la ia Kaaona, oia kona makuakane, me keia malo i Kukeanuenue, a nana no e imi ae ia`u. Aka hanau oe a he kaikamahine, nau no e hea ka inoa. Ia pau ana no o keia mau olelo a Kuahailo, o ko@ala nalo aku la no ia, ua oki oe ia Hiilei e @o@a ana , a o ko ia nei iho la no hoi ia.

Maanei e na makmaka, e waiho kakou ia Kuahailo, a e nana aku kakou ia Hiilei i iho la.

No koia nei puka malahini ana aku i kakahai, he mea hou iaia nei ka ike ana aku i kanaka me ka wahine e heenalu mai ana; pela no hoi ke kahakai poe i ka ike ana mai @ ko ia nei hoea ana aku, he oi o Hiilei o ka wahine maikai; he mea uwauwa hoi ia na ko kai poe, no ka ike ana mai i nei wahine maikai, no ka mea akahi no lakou a ike, he lohe wale no i ka oleloia.

            A ku ana keia i kahaone nonoi ana i pa@a, haawi no hoi kamaaina. Ko ia nei au aku la no ia a hoea no hoi iwaho, lana no hoi a ku no hoi ka nalu, aole keia i hoomo, ka loa o ka nalo aole no keia i hoomo,pela no ianei @ana ana a pau ewalu nalo, i ka iwa o ka nalu o ko ia nei hoomo iho la no ia pae, pae, nana aku no hoi, pio ke anuenue ma ka aoao, ke holo la keia i ka lala, a pau, hoi i ka muku, nana aku uwa ka pihe o uka iaia nei.

Aole i pau.

 

KA HOLO ANA NO KE OLA.

Ma ka Papu Benton ma Misouri luna, ala malaila he wahi kalepa no kekahi kanaka o Mr. Wolf, e kuai aku no ia a kuai mai me kekahi lahui Ilikini i kapaia ka Blackfeet (wawae eleele); a mawaena hoi o keia lahui a me kekahi mau lahui ma ka akau aku, oia ka lahui Crees, he kue a he hoouka kaua pinepine hoi ma waena i keia mau lahui. Aole kekahi o ka lahui Crees e hookokoke mai a hala loa i ka aoao hema, aia ko lakou palena ma kekahi papu i kapaia “Old Bow.”

I kekahi o na la hope o ka hooilo, hoea mai la ma ka puka pa kekahi wahi keiki uuku me ka wiwo ole, a noi mai la e komo. Hookomo ia mai la ia e ke kiai puka, me ka laweia hoi o kana wahi pu i ke ano kahiko o kekahi hoi ia o ke ano pu i kuai ia in a lahui Ilikini e noho ana ma ke aoao akau i ka hapalua keneturia i h@ia laweia ae la kana pu, a ninau aku la o Mr. Wolf i kana hana i hiki mai ai.

I ka ninauia ana aku nae, aole ia i ike i kekahai o ka olelo Sioux, hoomaopopo aku la nae o Mr Wolfe ma kona kapa, a me ka ano o ka hanaia ana o kona lauoho he Crees no ia. Ma ka ninau ana aku o kekahi mea ma ua papu la i ike i ka olelo- Crees kona inoa, a me ke kumu o kena haalele ana i kona lahui, a holo mai la i keia wahi i maopopo he poino a he make ke halawai mai ana me ia.

Hai mai la ia o Stemaw kona inoa, ua haalele aku ia i kona lahui no ka manaka, m@ ka aea hele ana a hala loa i ka aoao hema nei kahi a na poe kalepa i olelo mai ai ia`u aole ha hau aole hoi he hooilo. I ka ike ana ona ia loko o ka papu, a me na mea a pau e waiho mai ana imua o kona alo, ke ano hoi o ka hanaia ana, ua hookahaha loa ia kona manao. He wahi keiki opiopio wale no ia, aole paha i oi aku mamua i iwakalua makahiki; o kona mau onohi maka, aole i uliuli loa e like me ka nui o na Ililkini, a he ano okoa ae no hoi kona ili mai ka nui mai o na ili ulaula.

Aole no hoi i liuliu loa iho ka noho ana o Stemaw, ikeia aku la he kaoo nui o na Blackfeet e hele pololei mai ana i ka papu. Wehe wikiwiki aku la o Wolfe i ka puka o kekahi rumi mahope o kona hale, a huna aku la ia Stemaw iloko me ka olelo aku, e noho maile, aole hoi e hoike aku i kona may helehelena i ka poe Blackfeet, ina oe e hoolohe pololei i ka`u mau olelo, alaila, e pakele no kou ola.

I ka manawa hoi i hiki mai ai ka poe Blackfeet, kuai no hoi kahi poe, a o kekahi poe hoi aia no iloko o ka papu e paani ana, o ka hapa nui o lakou he kamalii me ka pinana wale ana aku ma kela a me keia wahi o ka halekuai.

Ia manawa ua hoopuiwa ia ae la na mea a pau i ka leo kani o kekahi pu i hai pu ia mai hoi e na leo huro, uwa, a heoheo kauka o na Ilikini. I ka hele ana aku iwaho, aia hoi he lehulehu o na Ilikini Blackfeet e hoao ana e komo aku ma ua puka aniani i ka rumi i hopaa ia ai o Stemaw. O ka naaupo nui Stemaw, ua ku ae la ia a hele aku la a k@ei mawaho o ka puka aniani, ua ike koke ia mai la ia e kona mau enemi ma i kona lauoho la, a k@ ia mai la a nahaha ke aniani, a lelele ae la hoi lakou me ha mau ilio @mo koke la, e hoao ana me ka ikaika e komo iloko o ka rumi; aka o Stemaw, aole ia i hoohemahema iaia iho, ua lalau aku la ia i kekahi koi e waiho ana iloko o ka rumi a me na mea oia i pale aku ai me ke oki ana aku me ka koi i ka poe e hookokoke mai ana ma kekahi wahi puka.

O na wahi koa kakaikahi hoi o ka papu, ua akoakoa koke mai la lakou i ka lohe ana i ka leo kahea i ka pahu, a me ka elau o ka lakou mau pu, ua hookaawale ia aku la na Blackfeet, a o ka moi Mack@moze o na Blackfeet, kahea ae la i kona mau kanaka e akoakoa mai.

I kona lohe ana hoi i ke kumu o keia hana, huli koke ae la ia ia Wolfe a kamailio aku la.

“No ke aha la i huna ai kau hoahanau Mahuygan i kekahi Nord-Cress i loko i kona hale?” O Mahuygan oia no ka inoa a na Ilikini i kapa kau ai ia Wolfe.

Hoike koke aku la o Wolfe, ua hele mai ia ma kona makemake iho, aohe hoi he mea ia e hoopilikia a hoopoino i kahi poe.

Namutegis w@ash, he k@ hoopilikia, wahi a Mack@moze.

Kamailio aku la o Wolfe i ka moi, aole au i manao he kiu keia wahi Crees, aka, he wahi keiki naaupo ia e aea wale ana no a hiki i kona komo ana mai nei iloko i ka papu nei.

Kuu hoahanau Mahuygan, aole i ike i ke Crees, wahi a ke lii Ilikini me ka minoaka ana , alaila lalau iho la ia i kana koi kaua, a wilwili ae la maluna o kona poo, me ka olelo ana, “aia ke koko ino mawaena o ka poe Blackfeet a me ka Nord-Crees e pono hoi i kuu hoahanau Mahuygan e haawi mai iaia ia makou.”

Aka, aole wahi mea i hoopilikia ia e ke keiki, wahi a Wolfe.

Ua hele mai la ia i ka aina o na Blackfeet, wahi a ka moi me ka huhu, “ e pono ia e make!”

Maanei hoi, ike iho la o Wolfe i kana mea e kamailio aku ai, aole ona makemake e haawi aku e k@li ola ia, a e puhi ia hoi i ke ahi o Stemaw, aka ina e hoole ia ana ko lakou makemake, aole wale no o ka lakou oihana kalepa ke poino ana, aka o ko lakou mau ola kekahi, no ka mea, o na Ilikini ua lehulehu loa lakou, a ua lako pono hoi i na mea kaua, a o makou wahi koa iloko o ka papu ia manawa, @ loa.

Ua pololei ka olelo a kuu hoahanau, wahi ana ia Mackamose, he mahina keia o ka maluhia, @ e hoi he pono ke hookahe ia kekahi koko, aka ina e hiki hou mai ka mahina piha, alaila e hele nui mai no oukou, a e haawi aku no hoi au i ke Crees, aka no akahi kumu.

A @ ia kumu, wahi a ke @ oiai kona mau maka e hulili ana i ka huh@ i ka hooko ole ia o kona makemake.

E haawi aku no au i ke Crees ia oukou, wahi a Wolfe, aka mawaena o na @ keokeo he mea hilahila no lakou ka ike ana i kekahi poe he nui e pepehi aku ana i kekahi mea hookahi, aole i lako i kekahi mea eha e pale ai nona iho, e pono e haawi aku i ke Crees i hookahi wahi k@lana nona e pakele ai kona ola, o koa mau koa e Mackamoze he mama loa lakou i ke kuk@i ana.E hookau no a@ i ke Cree he haneri kapaai @ o lakou, a e ae aku nei iaia e hele no kona ola iho.

Ma keia kumu a Wolfe i kamailio aku ai i ka moi, ua ae koke mai la ia, no ka mea ua ike ia i ka mama o kona lahui i ka holo waewae, a pela no hoi kekahi mau lahui e ae.

Haalele koke mai la na Ilikini i ka papu, me ka hooia ana mai e hiki hoi mai no lakou i ka manawa i oleloia.

Mahope iho o kona hoouna ana i kana olelo ia Mackamoze, aole ia i k@l@ i ka imi ana i mea e hoopakele ai @a Stemaw, aka a o mau aku la ia iaia ma ka holo ana a puni o loko o ka papu.

Mahope iho o kona hoaoao ana iaia me ka wai huihui hookou aku la ia i ka hora 5 o na kakahiaka a pau e hele ana no ekolu puni o ka papu, nona hoi na kapuai he 825 o ka puni @o@k@h@.

Mahope iho haawi piha ia kona aina kakahiaka, me ka io bipi miko, a no 3 hora e hoomaha ai a@ ili, hookuu hou ia aku la ia e holo a puni ka pa me ka mama loa. Mahope iho o ka hoomaha ana no kekahi mau hora, haawi ho@ ia aku la ia i ka ai me na io holoholona. A i ka a @ina la ana, ia h@ ia aku la ia e holo no ka manawa, @laa, a he wahi mea a@ uuku hoi ko ka aina ahiahi mamua o kona moe ana.

O na poe a pau o ka papu, he nui ko lakou makemake no Stemaw a ua hana hoi la kou i mea e pakele nona, ina e hiki ana, ua hoomau ia ke ao ana no 1 mahina i na la a pau, i ka wa ino a ino ole h@i, koe wale no na la pule, a i ka wa hoi i hookuu ia mai ai kana mau mea ai, ua haawi ia aku i hookah ona la e hoomaha ai iloko o na la 6.

Mahope iho o ka hooikaika nui ana i ke ao, ua ike ia ua holopono na hana, o na aa keia o kona mau ol@ol@ wawae, ua pehu ae la lakou a hua@ke me ka oolea hoi, ua hiki hoi iaia ke holo, e like pu me ka holo ana a ka ino, eia nae ma ia e holo ana ae 1 hora a puni ka pa, alaila e moe iho no ia ilalo no ka pau loa o ke @h@.

O ka rula mau i na @a e holo ana, alaila, e holo no ia e like me ka mama i loaa iaia, i ka 2 o kona mau la i ao ia ai, ua holo ia no kanalima puni o ka pa i ka hora hookahi 1 ka 24 o na la i ao ia ai, ua ho`oia no ia no 89 puni o ka pa i ka hora; a i na la hope 2 ua oi aku m@aua o 90 puni i ka hora, oia hoi he 14 mile.

O ka hoomahuahua mau ia o kona m@a i ka hele ana o ka h@a ino la ia i loaa mai no ka hooikaika i ke ao ana, ka malama ana a me ka haawi ana hoi in a mea ai kupono. Ua hauoli ka manao o na mea a pau i ka ike aku he hiki iaia ke holo e like me ka mama o ke dia.

I ke kakahiaka o ka mahina piha o Aperi la , ua ike aku la makou ia Mackamoze a me kona poe e holo mai ana i ka papu, aole hoi a lakou wale no, aka me 300 mau koa o ka lahui ponoi, holo pololei mai la lakou i ka papu me no leo uwa a hooho kau hoi e kahea ana:

“Mohalar@t e@ bu@ne Cree!” ( E lawe mai iwaho i ke Cree!)

Aka ua hoole aku la o Wolfe, o kona makemake o ka hookaawale ia i wahi okoa alaila hoi @ e haawi aku ai @ ke pio, a e holo hoi no kona ola, kauoha aku la ia e hookani ia ka pahu no ka hoakoakoa ana mai o na mea a pau; a i ka akoakoa ana mai o na mea a pau, kamailio aku la ia ia Mackamoze, ua makaukau ae e lawe mai i ke Cree e like pu me ka olelo aelike a kakou, a no lio a me na pu hoi a kakou a pau loa, e lawe ia mai lakou iloko nei i ka papu, a i ka wa e holo ai ke pio, aohe ana wahi mea eha, e uahi aku oukou me ka pahi wale no.

Mahope iho o na hoopaapaa ana me ka ikaika, ua ae ia mai la ko ia

nei manao, lawe ia mai no lio a me na pu a lakou, a hoopaa ia iho la iloko o ka papu.

Hoopaa ia iho la he kaula loihi ma kekahi wahi malaelae imua o ka papu, mahope a keia kaula na Blackfeet, a he haneri hoi kapuai imua o ke kaula, ku iho la o Mr Wolfe ike ia aku la hoi ka hemo ana mai o kekahi puka o ka papu, a alakai ia mai la hoi ua wahi keiki nei e kekahi mau koa elua, a ku pu me Wolfe.

Ia ike ia ana aku o ua wahi keiki nei, piha ae la lakou i ka olioli, me ka hooho ana aka, ua papa aku la o Mackamoze ia lakou, e noho malie me ke kali ana i ka hoailona.

 Ke haalulu wale nei no ua wahi keiki nei me ka n@ka ana o kona mau kuli i ka makau. E holo ae e like me ka mama i loaa ia oe, a he hiki loa hou ia o ke haalele ino ia lakou mahope. E hele aku i kou lahui, a mai hoike hou mai i kou mau helelehena ma keia wahi.

Me na huaolelo wal@hia hapai ae la ia i kona mau lima eia hoi ka ho@lona i ae ia, a haule iho la ke kaula.

Ia wa hoi i ike ia aku ai na Blackfeet e holo pololei mai ana hoi i kahi o Stemaw e ku nei. O Stemaw hoi i keia manawa, eia no ia ke ku nei me ka holo ole, ua haalulu ia a ilihia ia me ka makau, huli ae la no ia a hele aku he mau kapuai a ku iho la, hala ae ia he hapalua minute, ua kokoke loa mai na enemi e hopu iaia, “e make ana ia!” pela iho la ko makou manao a pau ae la ko makou manaolana ana no kona pakele.

Aka, i ka wa i lalau aku ai ko lakou mau lima iaia, ike aku la makou i ua wahi keiki nei e ku pololei ae ana me ka hoomalo ana i kona kino, a holo aku la ka maka`u mai ona aku; h@l@l@ mai la i kona ikaika, lala ae la hoi i kona kino no ka hana imua ona, lele aku la ia imua a holo aku la me ka mama loa.

Ma ka makou ike aku mai luna aku o ka papu, ua huikau ia me na Blackfeet, aka aole i liolio, ike aku la makou i kona mamao loa ana aku mai kona mau enemi aku. Hoi mai la ko makou manao a ka mau nawe maile ae ia hoi ka pana ana a ko makou mau puuwai i ka ike ana aku, eha wale no poe e hookokoke iki aku ana ia Stemaw. I ka hala ana ae o hookah mile o ko lakou holo ana, aia no o Stemaw he hapalua mile ka mamao mai o lakou aku. I keia manawa hoi, ike aku la makou iaia e holo ana me ka mama loa e like me ke dia. Iloko o 15 minute mai kona holo ana aku, ua nalowale aku la ia mai ka ike aku a ko makou mau maka.

I ka hiki ana ae i ka hora 10, ua pau mai la ka nui o na Blackfeet i ka hoi mai, a ko@ nei mai la in a lio o lakou e haawi aku. Aka ua hoole aku o Mr. Wolfe, aole hoi e ae i kekahi lio e puka aku mawaho i ka puka pa, a hiki i ke ahiahi ana

Mamua o ka napoo ana o ka la, ua pau loa mai la lakou i ka hoi mai me ka nele hoi i ka lakou mea i makemake ai. O kekahi o lakou kamailio ae la. Ua hana o Mahuygan i kekahi laau ikaika no ke Cree, a oia ke mea nana i hooikaika ke kino, a @ pakele ai ke pio. Aka, aole ia o ka pololei o ka hooikaika ma ke ao ana oia ke kumu i pakele ai. J. PAAKAULA.

 

KA HOOPAKELE IA ANA O KE KAHI KEIKI UUKU E NA BUFALO (BUFFALOS) MAI KA MAKE MAI A KE TIGA.

 

            I kekhahi keiki uuku nona na makahiki ewalu e malama ana in a pu-a buffalo me kekahi ululaau aole i mamao loa mai ke kulanakauhake aku, ua h@pa ia mai la ia e kakahi tiga a ka@oi@ aku la.

            I ka uwe ana o ke keiki, hoea kokoe mai la elua mau buffalo @ a holo koko mai la e hoopakele ae i ke keiki. Holo mai la kekahi a @aka p@ iho la me ke tiga, a haalele koke aku la ke tigi i ke keiki a hopu ae la ma ka wawae o ka buffalo; no kekahi mau minute @a @kaka ana, i holo aku la ke tiga; aku la, hoi o na buffalo @ maluna i ke kino o ke keiki kahi i @e kona hakilo pa no ana, ina paha e lele h@ mai ana ke tiga e @ i ke keiki no ka @ o ka manawa.

            I ka lohe ana o na kanaka o ke kauhale o Des@, hahai aku la lakou mahope o ke tiga me na mea make, a pepehi aku la i ke tigi a make loa.

            I keia wahi keiki uuku he maluna kana hana i na buffalo me na kula a me na ululaau e hele pu ana hoi ia me lakou in a wa a pau, a ua l@ loa ia keia mau holoholona i no lakou wahi kahu opio; a hiki hoi iaia ke p@ ma ke kua, a me na @ i ka wa i loaa ai ka pilikia i ka lakou @ opio, ua holo koke mai la elua o lakou e hoopakele iaia i ke lohe ana i kona leo uwe; ua pakele ae la hoi ka opio me na @l@na manaonao no nae a na maiuu @ o ke tiga inu koko.

                                                                                                            J.P.

           

           

MAIKAI KA HOI KA PAPA

A ME

KALAAU O KOU HALE!

NO HEA LA?

WAILA MA!

Nana aku no hoi ia la

Ohi ka l@ o ka Laau o Makawao

I ka ua mea hoi o ka nani

Na Papa! Na Papa!

A me

NA PONO KUKULU HALE

O NA ANO NO A PAU.

 

Aia ma ke kihi o na

ALANUI PAPU me MOIWAHINE

HONOLULU

MALAILA E LOAA AI

E LIKE ME KA MAKEMAKE

NO KE

KUMKUAI MAKEPONO LOA

 

PAPA,PAPA,PAPA,

Na Papa Huluhulu,

Na Papa Manoanoa,

Na Papa i kahiia

Na Papa Kepa,

Papa Hole Keokeo,

Papa Hole Ulaula.

 

NA LAAU, NA LAAU

Na Kua,

Na Kaola.

Na Aah@.

Na Molina

Na P@pea,

Pine Huluhulu,

Pine i kahi@a

 

NA Papa a me na Laau Ulaula

Pili ulaula

Pili Keokeo,

Pani Puka,

Pani Puka Aulani,

Ipuka Aniani

Puka Olepelepe.

PENA O NA ANO A PAU

Hulu Pena mai ka Liilii a ke Nui

Aila Pena,

Aila Hooma@oo.

Wa@iti. Pate.

 

NA LAKO `O KELA A ME KEIA ANO

Na Ami Puka Hale

Na Ami Puka P@

ANIANI!

Pepa Hale a me na Lihilihi

E Loaa No Malaila

 

PAAKAI HELU @ O KAKAAKO ME PUULOA

 

No ke Dala Kuike, e loaa no na mea a pau i hai ia ae la no ke Kumukuai Emi loa. O na kauoha mai Hawaii a Niihau, e loaa aku no ia lakou e hooko koke ia no ia me ka lawa pono. E kipa nui ilaila i ike i ka oiaio.                                                                                                       905tf