Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXI, Number 12, 25 March 1882 — HE HAIOLELO. [ARTICLE]

HE HAIOLELO.

NA. 11. WATERHOUSE. "Ua paa ko Daniela manao aole e hoohaumia iaia iho ma ka ai a ke Alii, a me ka waina ana i inu ai; a noi aku oia i ka luna o ka poe i poa ia, i hoohaumia ole oia laia ieo malaila." Daniela 1:8. He mea maa keia, in» he kanaka i hoopomaikaiia, e ninau, Heaha ke l«imu o kon-* hoopomaikai ia ana ? He kanaka ui paha, he mea ilihune, he kauwa paha he pio paha, he mea hanohano ole; ua lilo n.e on he kanaka waiwai, i kanaka i makemnke noi la, a mahalo nui ia. Ua lohe kakou i ka moolelo o losepa ke keiki a lakobo. He ui no. Ua kuai ia oia a lilo i kauwa na kekahi luna nui o Pano ke lii o Aikupiti, a ua hoopomaikai ia oia ina kana inau hana a pau, a Mo oin i mea nui, he luna nui ma ka h;ile o kona haku; a mahope iho, lilo oia i Kiaainn, i mea nui loa iiii Aikupiti, ko Parao Kuhina Nui oia.

Heaha ke kumu o kona hookiekie ia ana ? Ka paa o kona manao aole e hoohaumia iaia iho me kn hana ana ika hewa. Makau oia ike Akua. £, Pchea la au e hana «i i keia hewa nui, a hana ino aku i ke Akua ?" i\le ia olelo i pale nku ai oia i ka hoowalewale nul. Daniela, he ui oia, ua lawe pio ia i Babulona e Nebukanezn, a noho pio ilailn. He ui ilihune, haahaa, hanohano ole mamua; mahope, nae, ua lilo oia i mea nui loa ma Babulona, a ma Peresia; kii na lii iaia e wehewehe i na mea pohihihi, a hookiekie ia oia a lilo i poo ona luna Aupuni a pau, Aohe mea nui i ike me ia, o ka Moi wale no. Heaha ke kumu o ko Daniela hoopomaikai nui ia ana ? Eia: "ka paa o kon« nianno aole e hooh»umia inia iho ma ka ai a ke Alii, a ine ka wa na ana i inu ai." Aole nona wale iho no ia manao pan, aka o kona mau hoa no kekahi. Ua akaka no ia lakou, 0 kekuhi mau mea a na ln o Babulon» e ai ana, ua kapu ia i na ludaio, e like me ka io puaa. Ua pip* ke Akua ika poe lser»ela, aole make e ai i ka puaa, he mea haumia kona io. Ua akaka hoi ke ano oka waina, he a»ea hoohnun»ia ia, he mea ona, a heo 1 lualuai, a hoopauuiaele ma ka luai ana. O Diniela a me kona mau hoa ui, he mau keīki maikai e wne ia mai loko o na keiki alii o luda i lawe pio mai e ke Alii o Asoria mai ki aina inai o ludaia, a ua oleloia ua

noonoo a akamai nia ka naauao a pau o na ludaio A o ka ai a me ka waina mai a ke Alii mai o Biibulona ua hoomaikii ia a mohai hoi ia i:nua o na Akua kli o B.ibulona mamua m:»i i ke loaa ia ia Daniela ma; noiaila kekahi kumu a lakou e manao ua hoohaumia ka ai—he ai mohai o na Akua o ka aina e. Ua heluhelu o Daniela ma a ua lohe hoi i k<» ke Akua olelo ma na bake a Mose i kakau ai a ma na maolelo Baibala, a ma na Halelu, na bdke o Solomona i ka-

kau ai, ua lohe i na olelo wanana a na Kaula a lsaia, aia lere:nia. Heaha kana i ike mua ai no ka inu waina ? Inu iho la o Noa i ka waina a ona, a o ka henehene ia oia e kana keiki ia Hama, a lilo iu aka henehene ia i mea e poino ai na lahuikanaka ehiku. Inu o Loti i ka waina a ona a hoopaumaele ia kooa inoa maikai, a puka mai na lahuikanaka elua i lilo i poe kue i na kanaka a ke Akua, a no ia kue ana ua hoonalowale ia ia rnau lahui elua. O Nadaba laua me Abihu ua keiki a Aarona ke Kahuna nui, inu lauu i ka waina «ne ka nana aku a ano hehena paha, lalau i mau ipu ahi, u inohai i ke ahi ma ke alo o iehova. A puka mai ke «hi mai ke alo mai ! 0 lehova, a ai iho la ia laua, a make iho la ! laua imua o lehova. Mahope iho, "Olelo o lehova ia Aarona, Mai inu i Ua wainn a me ka mea ona, o oe me kau mau keiki me oe i Ka wa e hele ai oukou iloko o ka halelewa o ke anaina, o make oukou. He kanawai mau no h i na hanauna o oukou, i hiki hoi ia oukou ke hookaiwale iwaena o ka mea hoano, a ine ka mea hoano ole. a iwaena o ka mea haumia a me ka maemae." Oihana 10:1—10. Aole anei he kumu pono e paa ai ka manao o Daniela me ona inau ho;i, aole lakou | e īnu i ka w-iina oke Aln? Eiwa hihuikaInaka i hoopauia mai ka honua aku; ke kumu, lee inu waina a oni. Elua keiki kahu na ī hoopauia i ke ahi no ka hoomana ana malalo iho oka mana oka ona. He kanawaī paa kai kau ia e papa ana i ka inu wain;> a me ka mea ona i ole e hoomana lalau i na kanaka. E iilo D.miela i mea nui. i mea alakn i na lii me na kanaka, i Kaula hoi e wehewehe ana i na mea pohihihi, e wanana ana no na mea nui e hiki mai ana. Pono anei ke inu oin i ka waina. ka mea hoopouli 1 kona l.inaikehala, a hoolalau i kona alakai anaia hai ? Paa loa kom manao, aole oia e

inu. E hoohalike na keiki alii, na keiki kahuna, na keiki kula, na pooohana, me Oaniela ma; e pna ko oukou manao, aole loa e lawe ike kiahi r'amn ike kiaha inen ona. Eaa e pale ke haawiia mai. Aole pau ko Daniela nana ana ī ka ke Akua olelo ma na tnea e pili ana i ka waina me ka ona. He kanaka, he h*ku hale, o Nahala kona inoa; he haku inu waina, a hana mo u Davida me kana poe paahana, a mai pau kona ] ohuna me kana poe kauwa he nui-i ka makē. Na ka Nahila jvahine nae i uwao, u pakek lakou i ka inake. Nahala nae, inu oia ika wami a ona loa. Ike ala ana ae mai loko o kom ona, a lohe ī ka pakele mahunehunp o lakou a ūan i ka m.ike, inake koke iho la oia. I S un. 25:32-38. Make ]ia poo oh:«n;i i kona waina. E inu anei na poo ohana i ki mea ona. a ona a hana naaupo iluko o Im <ma, a no ia han ■ naaupo e make lakou, * w.iihoia na keiki, na ohua, na kauwa iloko o ka pilikia ? E paa ko oukou manao me ko D.uiiela, aole loa e īnu i ka mea ona. Ua heluhelu hoi paha Danieia ma na wanana a lsaia mok. 28. Auwe ka lei hookiekie o na mea ona ma Eperaima, a ona mea i ona īka waina. Ua hikaka lakou no ka inu ana i ka mea awaawa. un kunewanewa ke kahunapule a me ke kaula no ka inu ana i ka mea awnawa, ua oki loi Ij* kou i ka waina, ua hikika lakou no ka inn ana i ka mea awaawa, ua kunewanew.» la-

kou ma lu hihio, Uii Uulanalana Uo lakou | hooponopono ana, no ka ine-, ua paapu na papamna a pau i ka luai, i k<> paumaele hoi aohe wahi kaawale." Ka poe Iser.iela nei, na ohana lseraela, ua lilo i ka ona. Ka ona kekahi i haule ni ko lakou lei aiii ilalo loa, a lawe pio la lakou i oa aina e; a eia paha kekahi hewa o na ohana elua o luda a me Beniamina i lawe pio la ai ine Daniela ma i Babulona. Ke ano ka ia oka inu waina, ka inu i U:« mea ona; kunewanewa, kulanalana, hikaka, hina ililo, lu<», a paapu na papa liehi, na noho, no bela, na moeno, na papaaina, na lole, na uluna ika luai. Hele hikaka a luai ma Ue alanui, holo hikaka ma ka lio, ma ke kaa, rae ka luai ana no a hauwalauu. Nana na lani, huhu ke Akua Sabaota, houlei aku Oia ia lakou iwaho o ka j aina hanau :i lawe pi > aku i ka aina mnlihii ni. Noonoo Daniela, oia kekahi pio opiopio, ke ano ka keia o ka inu waina, ka inu i ka

mea awaawa, a paa kona manao, aole loa oia e inu i ka waina o ke Alii a me ka mea ona a pau. CJa naaupo anei no ke ano o ka waina ine ka rama. me na mea ona n pau ? Aole anei k.ikou i ikemaka i keia mea ino, ke kunewanewa, ka hikaka, ka hina ilnlo a halulu' me he puaa la iloko o ke kio lepo ? Paa a maikai na kahiko 1 k? kakahinka, lilo i ka ona, a aumoe nihaehne na lole, paumaele na lole w.iwae, na palule, nn kuka, na kamaa, na papale. Ala paha ma kakihiaka, aia ka oe iloko o ka hale paahao; hookolokoloia ma ka I Aha Lunakanawai, kau ka hoopai, lilo na i dala e pono ai ke kino, ke keiki paha, i ke

Aupuni; hoohanain ma ka hana oolea he mau malama paha. Auwe.oukoa ka poe i kuai aku i ka mea ; ona i na kanaka ! Heaha ka hoopn kupono ke hookau maluna o na halekuai rama me . no mea ona e ae, a maluna o na ona ma ia ; mau hale ? Nawai e hai i ka hoopai kupono? j Aka, aole no ke kuai ana i ka waina me ka j ona ko Daniela manao paa, no ka inu ana | kona manao paa, Aole loa au e īnu i ka wai- j na o ke Alii. Ina aole he mea inu i ka wai- j na me na mea ona, ina aole he poe kuni, e | kuai anei i ka mea i makemake ole ia? No ka nui o ka poe i paa ole o ka manao e inu i ka mea ona, e ae koke ana e inu, ke haawi ia mai, ke laweia mai ke kuai; nolaila ka nui 0 k.i poe e kuai. E hoohalike oukou me Daniela, e pia ko oukou manao, aole loa e inu i ka waina, i ka rama, i ke gini, 1 na mea ona a pau, alaila pau ka hana ana me ke kuaj ana i na mea ona. Ka naauao ia ke paie mau aku, Ina he mea nui, he alii, he haku hana, he luna aupuni, he makua, ka mea e hoowalewale ana e inu i ke kiaha rama, kiaha waina, e aa e pale aku me ka makau ole e like me Diniela. Aole paha pau ko Damela heluhelu ana i na mea e pili ana 1 ka waina me ka ona. Ua nana paha oia ma Solomona mok. 23. "Mai noho pu oe me ka poe inu waina, me ka poe e hoopalupalu i ko Inkou kino īho. No ka meu, o ka mea ona, a me ka mea pakela ai, e ilihune auanei oia. Ano ka palaualelo e komo Kekahi ina weluwelu. Ia wai ka uwe ana ? la wai ka poino ? la wai ka hakaka? Ia wai kn nuku wale ana ? la wai ka palapu loaa wale? lawai mena maka ulaula ? I ka poe hoomnnana ma ka waina; i ka poe e hele ana e imi i ka waina i kawiliia. Mai nana oe i ka waina i kona ulaula ana, i kona aleale ana ma he kiaha, i kona hu a maikai. Mahope iho e nahu mai me he nahesoi la, a e pa mai me he inoonihoawa la." Akaka ea, ia Daniela ke ano,

ke ino o ka waini. a rne na mea ona e ae. Aole pau ka mo ma keia nmu pauku. i 'lloko o ka ona e nana aku ai oe 1 na wahine e, a e hai aku kou naau ī na mea ino. la oe i pepehiia ai, aole oe i ike, ua eha. A ninau lalau oe, Ahea la au e ala'i ? A, ala e id)i hou aku no au īa mea." Ika ona ea, e like oe me ke aha ? Me ka mea pupule, a hnpo loa. Akaka ia D.iniela keia mau ino ke inu ia ka waioa me ka mea ona. Nolaila paa kona manno, aole oa e inu i ka waina me na mea ona, me ia hoi oukou e hoohaiike ai. Ua ike.oukau i keia mau ino, aole he mnu mea hoopunipnni ia, he mau mea ia i ike maka ia i kela la me keia la. E paa ko oukou manao e pale mau aku i na mea ona.

Un heluhelu hoi paha Diniela rna leremia moku. 35. no lonr»d;iba, Ue keiki a Rekiiba, me kana poe mamo, he poe i hoohiki aole lakou e inu i ka waina, a ua kupaa loa lakou ma ka lakou hoohiki me kaaeole aku i na hoowalewale ikaika loa, a no ia kupaa loa ana ua loaa ia lakou ko ke Akua mahalo piha ana, me kana olelo ana, "Aole e nele o lonadaba, ke keiki a i ke kanaka e ku imua ou, a hiki i k. manawa pau ole." Nolaila paha kekahi kumu i paa loa ai ka manao o Daniela, nole loa oia e inu i ka waina n me ka mea ona, i mahaloia oia i ke Akua. Aole nae o ka waina wale no kona i manuo p:ia e wiiho, aka, o na mea ai hoonaumin kekah:.

Ma ka ws\iho ana » ka waina, me k» ai hoohaumiii, heah« ka pnmaiuai i loaa iaia me konn mau hoa ? "A i ka hope o na la ho;io he 10, ua ikeia ko Inkou mau maka, ua un moinona Ua io momua o ko nn k:tmahi a pau i ai i Ua ai a ke Alii, [a i in<i i U i wnina a ke Alii] Din. 1:15. A enahope iho lilo likou i poe nui iloko o ke Aupuni o B>buior>n, a o Peresia; he Kuhina Nui o Daniela, he Kaula nui hoi, ua ike maka hoi oia i ke ano ino loa o ka ona ana i ka waina. •'Ua hana Belehazara ke Aln o Babulona i aha.iina nui no kona poe elii hookahi t>iusif)i, a īnu oia i ka wiin i imua o lakou. A mahope iho, inu pu lako i a piu me na Wiihine a me hai wihine. Inu no a ona. A yvaena o k>t ona ana, komo ka enemi a Inwe īke »upuni nona. Din. mok. 5. Ua maopopo loa la Daniel.i ke ino loa o ka ona, a mailaih m;ii no ke ino a hiki i keia la; a hiki no ia ino ma Hawaii nei, a ke pepehi nei no keia eneini nui ka ona i keia aupuni i nn kanaka mikua, i na ui, i na kamalii; a ma ka nana nku, ane e hoea mai >.na he manamana lima kanaka e knkuu ma ka paia o ka hale alii, 'Mene, Mene, Tekela, UparesiriH."

He innu la piha ke Uali ana. Heaha Va ka hana kupono iloWo o n* la e kali? E imi anei e hoopau i ke knpu m.iluna o ke kuai nna, ka haawi anr« i ka waioni i na kanaka Hawaii ? Ae, e wehe ia kapu, e hoonoa i ka nma, e kuai w*le, a haawi wale aku ia i na kana* k-i H iwaii i hoea koke mai ia manamana lima a kakau "Mene, Mene, Tekela, Uparesina." Ua koupaona ia oe e Hawaii, ua ike ia kou mama ana. Ua mahele īa kou Aupuni, a haawiia aku ia wai? Aole paha oia ka hana pono. E paa ka manao o ka Moi, o na Lii, o na Luna Aupuni, o na Kah'u hkalesia, o na Luni Ekalesia, ona Kumukula, o na Makua, o na Hoahannu, o na K«>naka. o na Kamalii; e paa ka mamo e pepehi i keia enemi oui, e ola, e hooikaika l.ke e hoopau i ka ona, e kiola eku i na mea onr. a pau mai ka aina aku a iloko okc kai Ma ko ka Akua kokua ana mai e lonakila ai,