Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXI, Number 14, 8 April 1882 — KA NUPEPA Kuokoa me ke Au Okoa I HUIIA. HE MOOLELO KAAO NO KEANINIULAOKALANI! KA NANI LUA OLE O NA Moku o Kuaihelani KA MEA NANA I HOONAUEUE KUKULU O KAHIHI, AOKE PUKONAKONA O NA LA I AU WALE AKU LA. [ARTICLE]

KA NUPEPA Kuokoa me ke Au Okoa I HUIIA.

HE MOOLELO KAAO NO KEANINIULAOKALANI!

KA NANI LUA OLE O NA Moku o Kuaihelani KA MEA NANA I HOONAUEUE KUKULU O KAHIHI, AOKE PUKONAKONA O NA LA I AU WALE AKU LA.

M.Mli:i,!'. II "J\ MANAWA, oielo msi la o Hiilei, Kai w no o oe no ka mea nkua, hoi aUu no hoi (.«• e pule. I.i wa, ho!o aku la o Keaniniulaokalani ilok»» o ka hemu, mima ka awa a pau, hoka iio hoi a luko o ka npu, a hoomnka aku la i kn pule penei: Pa nnii pa insi ka mnkani o Kauai, Ku nna hoio atv> kele ana ka waa 0 ka uh;i ai kai i ka monin, , li> kn nko mua, ha hope, O Kauai ko moku, O KnpalioknUiau ke Mii. Me he h\ i palulu ia aku e ke ahn la, o ka m iliu iho la no ia o ki mukani, mai Kuailu i>ni ka mniie a hila Joa no ī KiUai. He nunaw» ole no hoi, lan \ ana ka waa o Uua ium nio k i mkiwawe lon, a hoouka na wahi uk.ina, o Uua nei ae la n» hoi, kau ana iluna. o like iup ko l>ui kanawui paa mai ka n.on mai; lauhoe aku la*no hoi o Kenumiki iii-imi.i, he tjii w>le no hoi ka Keauka ma* hop» 1 ; i;» iii.inj\va, kuhea nku I o Keauka mahope, E. nuhen Oe ? Henhn ia ? w.ihi n Ke«u:niUi. \ H'ahn mai ka hoi kau; ikemainei pah.i' ke keiki a kau:i i ke piho ana o ka waa o k.MM i ka makani. holo aku la e hai i ka m kuahme, a olelo ia mai l.i e hoi mai e pu>; lu'i mut la a ioku o ka heiau, pu!e mai IKI. lV!if » ka pule una ? a Ke\miki. IVikm no hui m i pule mai nei la: i'a m n pa ma) ka inakani o Kauai, Ku ana holo ana kele ana ka waa 0 ka uha ai kai i ka moana, Hi ka itk'<» mua, ha ka iako hope, O kīiuai ka moku. y 0 KapalioKaUlau ke Nii. \/ A no ka p»u o ko Keiumiki kuhibewj-iio ke!a mui huopaapaa ana a lau» mamua, noU» : a he mea m«kchew.\ iiia ke olelo hou tku no u mea. Hoomiu aku la laua nei i ki uiau o ko lau.i ne» w»hi wai holo moana a kokoke i Kauii, a h4(.i o Milolii, ke «»up? U no iaua nei i ka hoe. a haia o Nualolo, e haiamu uui 4n.i hoi ka auwaa Uwaia, hohohoe aku l\ no hoi Uua nei a pili aua me ka au.vja, n inu ana uo o de*uka, Owai ka moku? O Kouai, u k>\ pane. O Kauai ka moku. owm we 0 KapaliokaiaUu ke 'iii, wuhi a ka p<ne. Hoemanio ae U o Ke»um»kt i na olelo a ke he oiaio, O «o laua nei hoe aku U no u a kulana nalu, f heenaU ana tu> noi ua #Ih nei» o ko hu* nei hoe aku U no> i« a pie iuka, la ike ani m*t no * **• maiin» o tu.i »a Uua aohe hana e ae, e k« uw.i W(ile no, n<» ka tnea, he mea keia na Ukou «oīe i ike, he maa kinaka *fī n*ni, ao' ma Kauai; no ia nani, ua owa k» pibe a h-«..tUīe wale. O tt ui «i<iwabme nei e Una ana i kai, iWu U keia i nei p.he olioli o uka, ni« n»u aku U oia i koni auu ho\ heemlu, Heah* kn uka e uwa mai neit He mau mahhini, he mau k&oika maikai w«hi a ka pane a na hot heena(u. Xm«u hou aku la ke *ui, Nohea mai ? Paoe aku la Ukoa, Nohea hoi, akahi no * ike ia uh» » o kakou nei, no Niihau tuai nei paha. Aole no oukou i ike mua u ta<«a ? Auie, akahi no kakou a ikv; ina nooee |KI- aku ana, be ike ako n t kou, i> manawa no a ke Mi» e kam&ilio ana m« koiu hoa heeaalu, o ko Uua hoooioe !ik<

iho ia no ia i kti n*»u a iau» nei i ka - a!u. He tnea hookae »* ka hee pa sna o ke *!n ine k<i h&a"heeoslu, ina aoie iana ka makua hookahi; nolaīla ua hoala »ho hi kon* heenalu -ua ka hu'a o- ka nala. E haoheo r nai ana do piha o*u hoa fcuwf)i enoolelo no ol? o kon» hoa heenalu. Ae, ptU no. O ka inoa o kona hoa heenalo o Ke-e, he 'iii ai ahopuaa no iiaena, oia ka oiaio. I ko laua pae ana ak<j i kahaone, e noho mai -*«na !aua ia, ua hele a unoanoo i ka 1«, ua kipehi wale m maī e ke ehokai. Pae aku !a no hoi iuua nei t kahaone. a pa teo mai la kamaama e hoi ma ka hale, he ai no ko ka hale; he ae no hoi ka Uua nei, ko Ukou nei hoi aku la no i« a hiki i kauhale, hnoniaha. A tna ki oieio aiii ua kuahau« i« aku la 0 Kauai a puni e hookupu i ki waiwai, a ma o na eiele a ke *lit. he manawa ole ua puni aku )a o Kauai i ke kukaia ia, he hookupu ko keii la ni ke 'lii. aohe kinf, aohe wahine, aohe keiki noho, o k?i mea h»ki ole 1 ka he(e ke noho, a me ka elemakule palupalu loa, no ka mea. he ike ko keia la, nolaila.e hele n<i alii, e hele na kaukaualii, e hele na 'lii ai nhupuaa. e hele na na, e hele na konohiki, hele ke nui me ka liUii. Ii manawa, ua ala like mai li o Kauni rnai o a o, mnu kaoo i ke alanui; aole no hoi i po i» la, ku ana ka puu o ka waiwai. Ma ia po i hoiumoe iho ai n* malihim aumoma, a moku kn pawa o ke ao, hoala nku la no e Keauka ī kona hoa au moana kaikuaana, e hoomakaukau no ka laua huakai hele. Ala like ae la no hoi laua nei a hoomakaukau iho la no ko laua hele. Ia manawa, ala mai la ua 'lii wahine nei o Kauai a kaohi m»i li ia hua nei e noho. Olelo aku l i l.»ua nei, he men kipi ka hale, e hele no maua i ka m»ua h iakai, uia hoi a hoi mai, hookuonuono ka noho ana o ka ha< le. Ko laua nei ku ne la no ia iho ana, » hiki no hoi i ke awa, hnpai ka waa i* lana no hoi i ke kai, kukulu ke kia, kau ka pea, 0 nu wahi ukana hiki no hoi i;» laua nei knu a,2 iluna o ku *vaa, o Juua nei oku no hoi kau ana; hao »bo la ka Liwakua o na pali o Anek», he nonoho wale no ka laua nei. X Ora holo oia lele ko laua nei a hala o Ka-ieie-loko, ke pahee w,jle la no laua nei, a hala n Kaieie-waho. ke pakika wale la no laua nei, oia pakelo wale no a pili ana i kaomi iho la hoi ke Kaiaulu, he nanea wale no ka liua nei. Maap.ei, ke hakilo nei o Keauka ia uka o Ewa, he ole ka ike ia o k:» laua mpa e huli nei; o ko ia nei hoohuh ae la no in i ka ihu o ka waa o ke oki aku b no ia, hao iho la ka Waipuhia, hui aku la me ka Ulumano, oki kela, he pahee wale no ia la, aohe ili. Oia holo ko laua nei a ki» Lie o Kailio, piio lua ana na ale o ka Lae o Kalaau; i nlawa aku ka hana o Keauka, e noho mai ana o Keanapou iluna o Kalnpueo, oia ke ui aliiwahine. Om hele ko !aua nei a hala hope o Kauwiki, ke hao U no I«uu nei 1 ka holo; h«o mai la ka makani o Lihau e ke Kauaula, ke oki m »i la no ia. O ka hele ia a naha m moku, huli ko Maui ale, hu(i hoi ko Hawail, he hilinai wale no ka laua nei, oki ka hnna, o Kawaihie ka ihu. 0 keia hele n*e ti laua nei, he pono hele wale no. no ka me* aole i maopopo kahi; akd e Keauka, ke kau inai nei imua o kona mau maka nn hal<a o k*na mea i ike ai i Kuaihelnni, nolail», hookele pololei mai la U ma kahi kokoke i ko Hainakoio wahi i noho ai Aia nae ia laua e nanea nei i ka pakika i ka iawe a ki ale, ke u vs nei o uka o Kahu-a me ko Knwaihae-uki, i ka hoei ana aku o keia waa, no ka mea ui hao nku h\ laua nei a he ula wale no na mei a psu. Maanei knkou e na hoa heluheiu, e hoike aku ne au ia oukou i ka hauoii o na au moana, no ka ike ana aku a Keaumiki i ka no< he mai a l'okahi me Kaukini kona kaikaina Ke nee aku nei kakou ma kahi a ko kakou hoa i hele inakaikai ai ma ka troeuhane, oia hoi o KeaniniuKiokalani. No ko l«ua nei m<;uio e pae iuka o Ko h*la, nolaih, oa hoopili «ku la laua nei e hoopae iuka o M*hukona, aka, no ka ikaika | mai o we A.uapia. oolaik, ua hoohuli aela I U ko lau« nfi «Uhele no Hamakua. la ma- ' nawa • Uua nei e hoopiipu nei, oa ano ko- [ Unalaoa kahi waa o Uua nei, ois\ ke halaa ' toa mai ia ka &(e ma k * aoao. aole hoi e like ! »oe ko laaa holo ao« mai mai Kuaihelan: ! mai. Hoomau «nai : a no eae Uua nei i ka | hoe, a hala hope m lae o Upulu me Keawe haU. huii m*i i* ni pah hulaam, i nan« aku ka han« laua nei e pi-o aoa ke anue nue i ke awawa © Wa p o, kaupe mn U ka laea oei hok»> o«a kaupe mai la no ko laui i nei a waho pono o Wawio, i naoa hou aki | ka hana o Uq« nei, e ku mai ant ka pulo'u ! lo*u o uk«, hoomanao «e 1% Uua nei he ka | pu ahi ko uka, noUiU, aole Uua nei i pfti | ma Waipio. holo loa mai la Uua nei a pae ( Hao«k»ape, Hapai aku U Uua nei i k« I waa a kau t ka pali, k# laoa oei pi< ako U

00 ia a laoa o Kakuihaele. hulī hoa «ka ia ko iaua oes at» no Wtipio ? oo ka roe«. oa makemaWe iaua e tke i ke 'hi neaa ke kapa. Ko iaua nei īho aku ia no sa a ka Kahahioe, i nana aku k*a hana, e ku m»i aaa no ka pulo ? u(o'u; nob« iho ia laua ne» paina.p^ p*a ka paioa ana, ko Uua nei iho ako [ | ia oo ta a ku aoa laua oei i ke ake o M»lu.' > Maopopo mai ia i ko laiu poe keia maa ka*, 1 naKa i ka iho ako. i* manawa 110 i hooho ti- i |ke mai ai ko ialo poe, A a-e i ke kapu oke ; \ 'iii— e f aeī ke kapu oke *lii--e. | Ia manawa. lohe aku ia o Oiopaoa i keia ! {eo hooho a ko waho poe, oiai keia iioko o ■ | ka heiau; a o ka poe hoi o waho ae, ke aiuiaiu nei ia laua nei, oiai iaua nei e iho aku I ana Iko iaio poe hoi e hoio aku nei iiuna i e aiualu aku aoi i.i i*ua nei, a o iaua nei i hoi ke hoio aku nei iiaio, a no ka pakeia | nui hoi o ka poe nana e aiuaiu ana, ua pioo ! ka iaua nei hoio ana, i o a ianei. Oiai o Hainakoio e paa ana i k» paiama, ; a nona hoi ke kap i o kei<i mau ia; o kona Wiihi kiai, ai;i no i.i mawaho o ko iaua hale . kahi i noho ai; ike aku ia nie keia i ke aiu- ; aiu in mai o keia mau knnaka nrtlihini; ho- ; lo aku l«i keia iloko o ka haie a hai aku I » 1 ia Hainakoio, i ke aluaiu ia miii o keia mau ! inaiihini. i Nimu Oiai la keia, Nohei mai ia mau j malihini ? ! Ka, nohea hoi, wahi a ke kiai, | Kahea ia aku, wahi a Hainakoio. ! Ko ia nei puka aku ia no ia a waho, o ke kahea aku ia no ia, 1 mama, e holo i mama a komo i ka haie. Oia leo kahea no a ko iaua nei mau pepeiao, ko hua nei awah mai !a no ia i ka j holo, oi noke mai ka poe uhai a he ole ka j loaa o iaua nei; oia hoio no ko laua nei a komo ana iloko o ka pae humu; īa laua nei no hoi a komo ana, ku ana ka poe uhai mawaho me ka hoka; o laua nei hoi aia aku la iloko o ka pae humu mawaho ioa kahi i noho ai. O keia wahi a laua nei e noho anu, ua oielo ia ka o!e!o o Hawaii nei, he pi- j hu kapu; ina he pio, ua aiuaiu ia e ka lana- i kill?%i komo ika pah Alpu, ua oia. refa hoi iaua nei i hoomanawunui ai i ka holo. j Aole i pau. j