Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXI, Number 20, 20 May 1882 — KA NUPEPA Kuokoa me ke Au Okoa I HUIIA. KA MOOLELO O KE KAU AHAOLELO KAU KANAWAI O KA A. D. 1882. [ARTICLE]

KA NUPEPA Kuokoa me ke Au Okoa I HUIIA.

KA MOOLELO O KE KAU AHAOLELO KAU KANAWAI O KA A. D. 1882.

Li 8. Mei 8 l£B2. i i H.*iaw3i k« hale e hke rae ka mau. j Na Palapala Hoopii. >, Kamakele he pnUpala hoopii e noi «• hoemi n ka auhau kmo ! 7o kenela koe ki poe i hookupaia. Noi o Nakaleka, ua ns:!ir, n ka biU m» ka papa a lawe mai ka |um nana ka hoopii i Ua b>la kanawai. | Na Kamakele he hoopii e noi >na e barm mua ta na bila haawina mamua ie o ka noho ana mni o ka Ahaolelo. N'oi o Kalua e hoihoi ka palapala hoopii I ka iiina o Makawnn. Nf i o Naw.ihi e ninau ano, hooholoia. Nioau la ke noi a Kaloa no ka hoihoi hou > kn luna o Makawao, hooholoia. Na Kamakela no he paUpala huopii hou t noi ana e hooemiia ko auhau o na makua mea Leiki ole i 75 keneti. Ala ke noi a Ka-

ua ua waihoia ma ka papa a lawe mai ka una i bila kanawai. Na Gardner he palopala hoopii no Hana t noi ana e hookuu ia na paahana Hawaii muloloon» palapiln kepa i na Poaono a pau, waihoia i ke kom:te hookolokolo Waihi m»i ke aln L)ominis ka lunahoo-inalu-o ke Komite hooiaio Kanawai i ko ke "Lii ka Moi apono ana a kakau inoa ana i ka bila kanawai e hoakaka ana i na liJo o leeia k»«u Ahaolelo i $25,000. N « Olelo Hooholo. | K«pae ia na rala a ae ia aku o Kalua e lieiuhelu no ks wa mua i ka bila kanawai e papa »na i ke Kuhina Kalaiainn nole e kuai ii ua Aina Aupuni ana i hoolalu mua mai bi, a u& kauoha ia uo ka heluhelu ana i ka> hi wa aku. Na Ka'ua he olelo hooholo e kauoha ana i ke Kuhina Kaiaiainu e hoike mn» i ka hoike o ka HaleleU mai ka la 1 o Aper ISSO a hiki i ka U 20 o lulai ISSI, oiai ua ike ka haie i ka hoike a kn Lunalet-4 Nui mai ka la 20 īmi o luUi a hiki ISSI a hiki i ka li 31 o Mttraki ISS2, hooholoia. Na Kaulokou he olelo hooholo e kauoha >na i ke Kuhun K»lamina e lawe mai oia imua okn hale ī ka palnpala hoolimaliina a ke Aupuui me A Herbert no ka Hote!e Hawaii, me ka palnpala hoolimalima i* J S McGrew, n e hoike pu ma» hoi i na mea a pnu e pili ana i keia mea no ka hookaa ana o Herbert ame ka mor*ki, me ka uku panee, a me ke kumu o ka hooliinalima m'na 0 ka Hoieie me ke kudala ole ia ana. Ma ke noi ua hoo*io)o ia ka olelo hooholo. 1 Na Brown he olelo hooholo e noi ana i I $1,000 no ke kukulu ana i ba!e hookol#ko-, lo rae h »le paahao uo k>» apana o £wa O.ihu waiho la a noonoo pu bila haawina. Na Nakookoo he olelo hooholo e kauoha am e hookomo ia iloko o tu kuU ao na buke ola kino i hoomakaukau ia e Hon Kipikona, haawiia i ke komile Hoonaauao. Noi e Kaiua * hapai ia ns h»na o ka (s. Na Hana o ka Lu Heluhelu akolu ia ka bila kanawai a Ai* wohi kauoha ana e hoonoho ia ke awa o Mahukona i avra ka moku a holo aku no na moku o na aina e. No: o Pilipo, a ua hooho'o ios ia ka biU No ka han» ole ma ka pap« o ke kakauolelo ua noi ka Hon Ahoio e hoopanee boM 10 a«i, hooholoia. Hoopanee ka hale. La Ilana 9, Mei 9, JBB3. llilawai ka hale e hke me k* mau. Na Palapala Hoopii. Ni P«|ohau he paUpala heopii mai Hanaiei mai e noi ana e hoemiia na auhau waiwai paa a tuc waiwai lewa i hapaloa keaeta no ka hapahaneri. Haawiīa ike kotoite vraiwai. iNa Pilipo mat Kona Akaa mai he palaP*U hoopii e noi ana aole t ae aku ke aupum e aie Umi Miliona. Haawna ike koroste waiwai. Na Kauuamano mai Hamakua ba paiap*la hoopii e noi ana e mahele ia ka Apaua « Hamakua i Elua Apana Hookolokolo—a 001 pu m ti U e waiho ia keia ma ka papa a mai oia i ka bilt kaoaw&i e hooloL aii h P»uku m o ke Kanawai KtTila.

N a Ksn»akele t»t h< vpu e ooi ana » Eiua Lnkin» Koai A«>i ma ka apa no o Maknwao. Noi o Kaiua, ua waiho 11 ka hoopn mi ka papa a Uwe ma« ka Luna o Makawao i bila kaniwai e hoololi ai i ka Pauku — o ke Kaoawai : Kivila. iNa Pilipo ma» Honolulu mai he pilapala hoopii e noi ana e hooloihiia ke alanui Moiwahine » hiki m.i KipuukoJo a hui ae me «linui Moi. Hiawna t ke komite o na hana hou. Na Palohau he pihpala hoopii e noi ana e kakuluia i ona mau halemai paka- : hi ina na apana n p-iu o i»a aiokupuni pakahi. Haawiin i kt? komile malama ola. Na Nahinu he pal«p.i!a hoopi» e noi I ana e hooku u i ka auhau o na makua mea i keiki lehuiehu. Waihoi» i ke komite ku- | pono. Na Kauai he palnpala hoopii e noi ana e pono e Jaweia mai na paahana ma ke nno hooulu lahui, aole ma ke ano limahana wale no. Haawiia ike komite inalama 010. Nii Aiwoh! he palapala hoopii moi Kolialu mai v. noi ana e hoop;tu i ko lakou Kankn Aupuni e noho'la, 8 e koho i kekahi haoie eae i Kauka Aupuni no in apana. Noi o Knlua, b ua kauohma ka Luna nana ka bila e hnawi ia i kn Peresidena o ka Pnpa Ola. Na Olelo Hooholo.

Noi o Aholo, o houi» i» ae m«i ka papn ka olelo hooholo a M;thoe e pili nna i kn wehewehe kanawni na Haku a iue na Kauwa a ka Lunnkunnwm Makole i hooponopnno oi. ILipai ka hale i kn noonoo ann i keia olelo hooholo, a u.a ke noi ua hooholo loa ia. Na ke Mii Kaai he hoolaha kanawai e lawe mai ana in he kanawai e hooponopono ni i ka hoopaeana mni onn pike. Kapueiu nn rulu n waiho mni 1« o Knnlukou ka Lunnhoomalu o ke ko(iute wue no ka nwono» ann i kn hoopii o Maknwno e ana hou i «>a Kuieanu i haule. Ua mnnao ke komitc e hoopnnee loa. Kapnen» na ruhi n heluhelu mai o Knulukou no kn wa uu>i i kei» innu biU: 1 Kannwoi o hoololi ai i ka Pauku 3 Mok. 22 onn Kannw:ti Knmiaia. 2 Kanawai e hoololi ai i ka Puuku 2 Mok. 10 o na Kannwai o 1880. Waihoia ia iimu bila no ka heluhelu nlun anu. Na Palohau i heluhelu mni oo ka wa mua ke Knnawai e hooloii ai i ka Pauko 1418 o ke Knnnwai K»vila. Na Aiwohi he heluhelu kanawa» no ka I vva mu.i i ke Kainwni e hoololi ai i ka Puuku 780 o ke Knnawai Ki?i!u> e pili ana i ka hoomanuahuu hou i ka poe i kohoia e na maknaiiian*. Nn ke 'lii Knni he <jlelo hooholo e hoahewa an i i ke Kuhma Kulaiaina uo ka houlimali na mnlu mu i ka Uotele rfnwaii o ke Aupuui Kauk* Makulu, me ke kue hoi i ka uiaoao o na Kannwai o ke Aupuni. i\oi o Nawuhi a ua wnihoia imua o ke komite o ka hale t keia l.i no ma ka hora 1.

Na Kmnakele he oielo hooholo e k*»i« oha ana i K.t Makm t> ka Haie e hoolako mai i na ho» pakalu i 300 poo!eta 1 ke-

neti. lloolmli iiiu» o Mahoe ma kalii o I keneU e hooko «»o i 2 keuem. Hooholoia. Nt Kuunamsino he hoolaha konawai e Inwe inai ana ia he bila kanawai e hooponopuuo ai i ka oihana niahma ola. N«i he hoolaha hf h«n»h»l» I kft Paoku I MoK. 90 o ke R*ui(twai Knr<i tui« Kapiein 114 rula h helnhelu.a k<« b<li no ka w.i um*, a noi mai la e hoihoi h»u. N* Kiiuiiainano n»a 1 no he olelo hoi>holo e %»uoha »na e i §80,000 m> ka l«we ana mai 1 kh \\m u Uiu tna ka apana o amekua. H »av%i(a 1 ke komiie o n« nin.i aupum me nn hnna hou. Na Palohau he hnolaha kanawai, he hoololi 1 k« Pauku 1 Mok. 1 o na Kana<srai o 1878. M« ke noi ua ka hile « hoM l. Hoomaka hou hora 1 p tti. Koiuile k« hile, ke lu Doann«B tn« k« noho. H*p4iia k« uooooo an« i k« olelo hooholo « ke Mii K*«t e pih »d« i k« ho«bt*

wa sli>j i ke Kuh =na K*iyiam-3 tsa malu *na i ka Hoieie Hawaii. N«»i w P»?ipo e hoopauia ke koiiiiie o ka 8 e haawiia haui » kekVui konui? »ae. Pakui mai ke *īu Kaanka e hssrt'iia ? kel» na pilapala a me na mea a piu e pili ?jiu i ke«a har»t>. Houholoiu ke noi me k« pakuf. H«> »pi»um ke k'Hiuie a hnike mai li ki Lunahikom'ilu o ke kou:tc o Ka hiīe i ka Ukou ho>ke i«jjur» u k* h.ile. Nei ke ? li» Kaui e aponoia ka hoike a | ka Lunahuomalu o ke komUe o ka haie. Noi ke 'ln K : iinika e hoawi pu la ka | mana i kela ko;nite wae e hoohikiia m ' hoike a pau i lawelawe lukou me k* oia- • 10 i nn mea a piu ma keia hana. WaiKo mu» o Pilipo i na ino:» «nalnlo i j komile wae no ku noono<iarrj i keiu ole-; lo hoohoio, o'« kc«ii: nn 'hi Kamika me ; Wihinuna, Poeikohoia Aholo, Kalua a ; nie Kaulukou. I Noi niii o Piiipo e kapae na ruli h ko- I hoin na »uoa i haiia ne i'i i kou»ite wae. i Noi inai o Aiioio e kohoi;» o Pihpo ina koua wahi. N«»i o KuuiiiAOu e kapae laia a»?ii keiu ; kounte aku, no ka uie », oia no kekahi i lawe mai i olelo hooholo kue » ke Ku!»ina Kalaiainri ika Poakahi nei. A noi pu niui la oia e uolio o Mahne ma kona wa hi. Niniuia keia noi, a hoole ia. Noi ke 'hi Knmikn e kohoia ke 'lii Kaai ina kona wahi. A eia na lnla oko komile wae: Piiipo. Kalua, Kaulukou, nn 'iii Kani me Wiliminn. Kapaeia nu ruia, a heluheiu mai o Kauiukou he olelo h»ohnlo e kauoha una i ke Kuiiina Knluiaina t kauoha aku e pai in ma na oielo eiua i ka olelo hooholo a ka Aha Kiekie no ka hotele ma ka makohiki 17H2, a e hoolako ia mai i na hoa pakahi o ka haie. Noi ke 'lii Kapena e hoihoi hou ka Luna o Kooi uipoko i kana oielo hoohoio. Noi ke Kuhma Kulaiaina e hooholo loa i ka olelo hoi>ho!o a ka Luna o Koolaupoko. Kamailio mai ke 'hi K>mi ma ke kokua i ka ke Mn Knpenu e i»oihoi kn olelo hooholo aka Luni o Koolaupoko. No ka mea he okaka lo.i ke t\ mawai a he hina hoopau dil,i wale no ke pai ona i keia man me» • noii«» iho nei. Kamniiio um o Kipikona ma ka aoao kokua uui i Ha oh*lo hooholo a ka Luna o Konl.»upo't«». Ua kamailio pu mai ke 'lii Wilimi ih;» iio ia mea hookahi. Kamaiiio mu o Nawuhi ina ka hoihoi hou i ka oh io hooholo u i ole e hoopa» nen I»ta. Iv<mmiEio uiiu o Kaiua t- hoihoi keia oie'o hoohoiu a r niuau ano. I Niuauia ka ho'»i4»ii ake Kuhina Kaiai-

amu e pai f)u iii nn palnp il.i a pnu e hoomoopopo a«irt i keh mhiii mea. Haule. Nnnnu ka hoohoio l«>a i ka olelo hooholo. Haule, Noi ke 'iii Kapena e hoop\riee a apopo l\ora 10. Hoopanee ka hale. Lh hana 10, Mei 10, 1881. Halawai ka Hale e like me ka mau. Hooponopono mai o Mohoe i ka moolelo no ke kuhihewa ia na ua Mea Hnnohano la ko oleio hooh»>io nonoi poo-leta. Na Pa!apaht HoOpii. Nh Kamakele he piliipala hoopu mai Makawau n>Hi e noi mii» e hanwua i 2 eka wio?» i »ia «nnkun ihhune hanau keiki lehnleho. Hnnwoa ike komite hookolo* kolo. Na Paiohnu he palapaia hoopii e noi laoa iuwapo no ka aiuliwai o Hanalei | Kau.ii. Haawiia ike komiie ona hana j hou. j Na N«?»it»u he p«iflpala hoopii e noī ana e hoono na oa fc*i konohikī a p«u ioi. Hanwō;» \ ke kt»oi>le hookolt»kolo. Na Oleio Hooholo. N»t Nakookoo he oleiO hooholu e noi «Hii* i §3000 no ka eli aiu i luanai ma ) Knhuiui Maui. Haawīia ike kouii(e o | na hana hou. I Na Nahinu he t>lelo hoohoio e noi aoa ji $15,000 iio ke kukulu ana i halepaa- | hao me hoo' olokoio mt Hoakeua. : Haswua t ke komile o tia hnna hou. * Na Browo he .hoolaha kanawai, he ' hooioii it ki Paoko 1 \Lik. 2 o Oi iKaoawai o 1576.

t*-» f-iU a heluheia m%» o Paloh*v4 » ke tii!3« ii e h-M»ioh 3i i ka P»uku \ Moi. 7 ona Kanawai o IS*S, a k ta oc> ka helahelu 9.Sua. N A»wohi he heluhelu kannwai no ka « * ii.ua he keoawa: e hooioh ;.t i k-i 69*20 ke Kin»wai K v;!s. N - K he <>kio hooholo e (Uu* oiii ':ia fU {niike «ii ui na oit«hvki oka nuinu o n ; i I Jiui Pukr, Pukiki, Lelewr(. a aku e nohu oei, •> e hooma'.popo ou i h<n ueaha ii k-» nu» ona ano auhau a ia su«u iahui e īmuwi t»«ui nei. N«» 4 Kamakele he hoolaha kHUnwai e h ai iKa Pauku 1 Mok. 39 ona D 1370. Noi ke 'iii Ake a ua iiapaiii mi a ka la. > Na Hana o ka Li. Heluhelu alua ia ke kanawai e iioupiu ai i o na Pulapala Ae holo. Noi ke 'iu Kamika » uu noiio ke k* - uute liMu liile e noonoo i keii kanawai ma kalpieluhelu aua i nu Pauku. Ke 'liiWihmana n»a k.i n«»ho. Kamaiiio luihi m>ii ke 'iu K-iuuKu no ka poifu o kana bila k;inaw;ii imua o ke komiU}, lJot|panee i.i k£ koimti a hor» l. Hoomaka liora l p m. Nol#> hou ke iiO iute o ka haie e noeinin »kp biln k«miwai a ke 'iii Kamika. Ke ma ka noho. Ki!oT«ii«u niai o N iw.ihi, Kauiukou. ke 'hi Kipikoua ma ka aoao kue Ikaika ka bila. Kainailio mai hoi ke 'ln Wiiuiiana» Aholo n»a ka aoae» koknn nui i ka b:lu. M,i noi a Ahoio na pau ke komile oka a iioike mai ka Luuahoo iiahi o ke i ka hoike imua iwi^ N"i o Ahoio a ua nponoia ka lioike. Noi -i Ahoioe hoopanee a npopo. Hoopanee ka haie. La hana 11, Mei 11, 1382. Haiawai ka haie e like me ka mau. Na Palapulu Hoopii. Na Kf»makele he paiapala hoopu uiai Makawao mai e noi ona e lioemi ii ka haawina maKaiiiki o k i Moi a i ke $44,000. Waiho la i ke kouute waiwai. Na Kipikona he palupala hoopii na o > Pake kalepa o keia kulanakauhaie, e noi ana ehaawiia ka laikini e kuni n k-i npiuma. i ke kom>te hookoloknlo.

•Woiho oiai o Nawahi he palapala hoopii mai Hih> «nai e noi nna e hoomau ia ka popa an;i i k;i opiuma. Waihoia ike ; koimte iOul;noa ola. j Na Hdtjp ihe paiapaia hoopii mai lli- | io 'ini « ii") -i) t e ae ia i Kauk» Aupuni iv « 5 ' VVrt 't'!i ike kom'le ■h«lj ni'i «iio. . . i Na Pihpo he palapala hoopii m u K u-| ai mai e noi ana e kau ia ka auhnu li«> ! uu» ke kumu waiwai. Waihoia ma ka papa a liwe mai oia i biia uo ia mea. Na N »wahi he palapala hoopii mai Hilo mai e noi ana e papa loa ia ka nii»y. Waihoia ike kornite fcah>pi.—Mai iaia hou mai uo e heoholoia i §20,000 no ua alanu» me na aiahaka o Hiio. Woihoia i ke komite o na Innn hou. Na Givrdnt r mai Hana mai, e hoouno ia i eiima keiki Hawaii i Amenka e aoia i ka oihana Kauka. Waihoio i ke .k*t mie hoonaauao.—-Mai iai-i hou mai no e kukuiuia i haie haawi Inau no Kipahulu. Waihoia i ke komite malama uia. Na Lahiiahi oiai H«»noiulu oi&t e hookaawaleia i §3,590 daia no ke alauui ma Kaiihi. Waihoia ike ko:nite onn hann Hoike ma» ke 'iii Domif)is, ua oluolu i ka Moi e kakau inoa i ka bila kanawai e ae ur»a i ke awa o Mahukona i uw» no na moku o na aina e e ku ai. Na Oielo Hoohoio. Waiho mai ke Kuhina Waiwai ika Bila no na makahiki elua e luki mai ana. Kauohaia e pai. Na Nakookon> e hookaawaleia i @25,000 no ke iwa kumoku o Kahului. Waihoia a iuki mai Ua btla haawina. Ma ke noi, ua aeia a heluhelu mua mai ke Kohin4 Kainīaina he bih kananai e* ae ani e hoaie ke Kuhm * Waiwai t 500,000 d4U- WMhoi*ook» heiuhelu alua aoa e !<ke me k« me* mau t a ma ke noi ua e pai. ī Ma ke noi ua aeia aua heluhelu maīo | Kaulukou he biia kanawai e hnopohopo|oo ana tka hookupa an%* Kauoha ia • Ipai.

HfUfteia mua 3 Haapo he b li kaoi» w-u e mahele «i ss Hi'o, Waihoi» no Wi h<?iah?ia %tua. HeUheiu m*i ke 'iii Kamika he kinaw«i e hoopau ana i na iaikini piepieie. Wiihoii oo k» heluhe'a Haoiihi naai o Kauu he biU kina*ai e hookh ai i ka Paoku \ Mok 53 o ke Kan*» HooUha mii o Bronrn he bit* km&ftarsi e.j hoolo'i a: i k.l 2 Mok. -15 o n» Kana« «a i K.U iim :. Hoeihha :nii o Nikukoo he biia kanaw»! e hoohii ai i w.k PiUsU 1 Mok. 20 o na Kauawii o IS7O. Heo aha m*i o Ka nake'e he b*ia kanawai e hoolo';i aoa i k\ 430 o ke Kao&wai Kiv:!a. Hoolaha mai o Kamakeie he btU kiuawai e hoepanopono ai i na punawai i eit ia. Heiuheiu mai o Nakookoo he o'eio hoo lioio i $ZOOO no ka makeke o Wailuku. Waiheia a hik» ka bi!a haawina. Na H«na o ka La. Heiuhelu aiua ana o ke kanawai e papa ana īke kuai uo na aina aupuni. Waiho ia ike kornite wae, Kaiua, Kamika, Loio ī Kuhika, Bush a me Haupu. Heiuaeiu alua ana o ka biia kanawai e } | hooioii ai i ka Pauku 2 Mok. 10 o oa Kana- : wai o fSSO. Ma ke noi ua hooholoia e ka-' j kau poepoe a e heluhelu akolu ia ma ka Po- | nkahi. | Heluhelu alua ana oke kanawai e hooho» | I io ai i ka Pauku 3 Mok. 22 o na Kanawai j Karatma. Waihoia i ke komite hookolokolo. I Heiuheiu aiua oke kanawai e hoololi ai i |ka Pauku 1419 o ke Kanawai Kiviia. Kau|ohaia e pai a e waihoia i ke koaiite wae, : Puiohau, Loio Kuhina, Wiiimana, Aholo i me Liiikalani. ! Heiuhelu aiua ana o ke kanawai e hooloii i ai i ka Pauku 7SO oke Kanawa» Kiviia. Waihoia i kekahi komite wae, Pilipo, Aiwohi, Kalua, Richardson, Kipikoni, Mahoe, > .Pa ioha u, i. Ur . _ j Heiuhela alaa ana o ke kanawa'i e hoololi i ai i ka Pauku 1 \lok. 7 o na Kanawai o ; IS7S. ; Hoopanee ka hale a hora l. Noho hou | k\ haie. Ma ke noi ua waihoia ka biia e ; hooioli ai i ka Pauku 1 Mok. 7 o na Kana- 1 wai o IS7S i ke komite wae, Kaiua, Palo- ! hau, Brown, Kamakeie, B»hopa. | Hoopanee ia ka noonoo ana no ke kan»« i wai hoopau i na Paiapaia Ae holo a ka Poakahi. Ma ke noi un neia ki Loio Kuhin* e heluheiu no ka wa mua he bila kanawai e pili i ana »na wihi kohō bilota. Waihoia no ka | heiuhelu aiua. j Hoopineo ka haie. 1