Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXI, Number 23, 10 June 1882 — KA MOOLELO O KA AHAOLELO KAU KANAWAI O KA A. D. 1882. [ARTICLE]

KA MOOLELO O KA AHAOLELO KAU KANAWAI O KA A. D. 1882.

La Hana 23, Poaha, lune 1, 1882. Halawai ka hale e like me ka mau. | Heluheluio ka moolelo o ka la i halr a aponoia. Na Palapala Hoopii. Na Kamakele mai Makawao e noi ana e hoomauia aku no ka olelo Hawaii iloko a na kula Aupuni. Waihoia ike komite hoonaauao. i Na Mahoe mai Waialua mai e noi ana e | ae aku e uku īa na lilo oke kaahele ana o ka Moi, a puni ka honua. Waihoia i ke komite waiwai. Na Knluhi mai Koelau e noi ana e kukuiuia ī elua kula haole ma kela ame keia apana a puni ka aina. Waihoia i ke komite hooaaauao.

Na Gardnep mai Hana e noi ana e hookunia na mfiku i mea keihi e hoouna ana i ka lakon mau keiki i ke kula mai ka auhau. Waihoia i ke komite aina aupuni. j Nu Lilikalani mai Manoa e noi ana e Ihoakea ia ka inu waiona. Waihoia i ke kouiile hookolokolo. Na Lilikaiani rnai Mnnon e noi ana e ! ! hooko/no ia i $5000 no ka hana hou ana i na alanui. Wuihoiii i ke komite o na ainu aupum a me na h;inn hou. Na Lilikalam mui Honolulu e hooiniui ia no ke Kuikahi a e aeia aku ka aie $10,000,000. Waihnia i ke komite waiwai. Na Girdner mai Hana e noi ana e hoohana ia na paahao mn na apaua pakahi o lakou i hoahewa la ai. Waihoia i ke komite hookolokolo. Na L-ihilahi oiai Honolulu e aeia kekuhikmiaka i loaa kana wuhine i ka mai puke e ii)are i ka w ihioe hou me ka hele ole imiia o ke kanawai. Hoike a iiii Komite mau. Hoike mui o Nawuhi Lunahoomalu n , ke kom>te waiwai, ua noonoo lakou i ka palapala haopii mai Makuwao e noi ana e aeia ka aie $10,000,000, a mai Kona He na e pili ana no ia mea hookahi; a mai Hana e noi ana e ae ole ia ka aie $10,000,000, a mai. Kona Akau e pili ana no keia mea hookahi; ua manno ke komile e waiho ma ka papa. Aponoia ka hoike n ke komite. Moi la kofmte hookahi no na palapala hoopn mai H tn >lei no ka uku o na wai wai paa a me lewa he 50 keneta, n»e ka pahipala hor>pu mai Makr>wao e noi ana ehoop<uii ka auhnu ilio, a mai Pona mai e hoiMiiHhuahu» n k;« uku o iih M ikai, a m i Maknwaomai e hoomihu-.hu« ia ka uku o ka Moi i $45,000, a mni Kona H--.»na e ana i ka auhni o na m'ikui Keiki leh«ilehu, ke noi aku uei kou ko mte e waihoia keu inau h<>ike nia ka p;ipi. Apouoi.i ka h(»ike a ke koi)ite. Hoike a na Koinite Wae. Hoike mni o Kalua Lunnhoomalu o ke komite wae n«> m p)lap.il iioopii mai M>>lo\ai, e noi ana i $3000 i uwapo pae <na Pelekunu, $2000 no ua alanui, a i $400 oo iiu lawe ieta, ua hoine • *■ 8i ke komite ua auo kanalua lakou no ku like o ka lun i kakau, a ua noi mai e hoopanee loa. Noi mai o Nakaleka e waihoiu ma ka papa. Hooholoii. Noi mai o Kului e haawi h«»ti ia a l <u i fnauawa li«>i) no lakou; hooholoi.i. Noi mai ke 'ln Ka(>eir« e hauwi iinu la aku i manawH hou nw ke komtte hooholomua i i> Ot;i in ' Ij. t i; hooholoia. N<ii h i i .ii «i • Po iio e haawi hou ia aku i OiUOiiwa; iiooholoia. Na Olelo Hooholo. Na Pilipo he olelo hooholo i $500 oo ka hano ana i wnhi pie ma Holualoi. Waihoia i ke komile o na aina anpuui. Na Aholo he olelo hooholo e k.n)ol) > ana i na Koui:smi « o oa Kanawai e hoike mai i k» lakou hoike; hooholoia. Hoike inai ke 'ln Kopena ua hana lakou a ua makaukau aka no kn noho Koke ana o k.i Ahaolelo ua manao ia he mea pono e kali iki a pau ae ka noho ana o kn Ahoolelo, malia o hoolo'i ia kekiihi mau kaoawai ahila komo pu aku iloko o na kanawai mua. Hooholo ia ka olelo hooholo. Na ke 'lli Wilimana he olelo hooholo 0 na palapala hoopii a me na olelo hooholo e waiho uei ma kn pupa e kali ana no na haawina, e liaawiia i ke komile o na aina aupum a me na hana hou, a e hooholoia ē ohi hou ia i 5 lala hou a e pakui hou aku me na lala mua, mai kela a ine keia mau mokupuni. Hooholoia, Eia na lala hou: W H Riee, S K Mahoe, J A Kaukau, J M Kauwila, ke 'lii Kapena. Heluhelu rnu/ loa mai ke Mii Kapena he kanawai e hoouohonoho hou ai i ka i Papa Hoopae Limahana. Waihoia no { ka heluhelu alua. Na Haupu he olelo hooholo i $3000 no na poe e hoomoakaka ma ke awa o Hilo. Wuihoia i ke komite o na aina aupuni a me na hana hou» Nana mai no he olelo hooholo i $2000 1 hale makeke no ka apana o Hilo. Wai-

hoia i ke komite o na aina aupuni a me na hana hou. Heluhelu mua mai o Kaunamano he bila kanawai e hoololi ana i ka Pauku 267 o ke Kanawoi Kirila ma ka hoopau unu i kekahi mau lalani. Waihoia no ka heiuhelu elua. Hoolaha mai o Nawahi e lawe mai ana oia he bi!a kanawai e hooioli ana ika Mokuna 46 o na Kanawai o 1876. Na Hana o ka La. Heluhelu alua ana o ke kanawai hooponopono ami i ka Ohi Auhau inai Ha> wiui a hiki i Niihau. Hooholoia a waihoia i kekahi kumite wae, Kaulukou, Kouai, J M Smith, Aholo, Loio Kuhina. Hoopauee a hora 2. Nulio hou ka h īle ma ka hora 2 p m. Heluheiu alua nna o ke kanawai e hoololi anu i ku Pauku 57 o ke Kanawai Kivila e pili ana i na auhau laikinl ljilii. Noi mni o Kaunamano e haawiia i kek ihi komite wae—Richardson, Pahia, P P Kanoa, Kaunamano, Nakaleka. Heluhelu alua ana o ke kanawai e haawi arta i uku hoomau no J P E Kahaleaahu. Noi <nai o Kaulukou p hauwiia i ke komile i ha.iwiia ai ka niionoo no ka uku hoomau o Kuihelani; hooholoio. Heluheio alua o ka bila kanawai e hooloh aua i ka Pauku 2 Mokuna 35 o ke Kanawai Kivila £ pili ana i ka la Subati. Noi mai o Knuiukq(j e hoohoioia e kakau poepoe.—Noi mai o Kalua e hoopanee loa. Hooholoia e haawi ike komite w»e, Kaunaiunno, Brown, J Kaae, Ake, Lilikalaui. Heluhelu alua auu o ka bila kanawai e h iawi aoa i uku Ihmmiihu no Mrs Nihoa Kipi Woihoia ike komite ia lakou na bilu <nua elua. Hoopauee ka hale. La Hana 24, Poalimn, lune 2, 1882. H-«liJwai ka H»le e like me ka mau. Heluheluia ka moolelo o ka la i hala a aponoia. Na Pulapula Hoopii. Na Kamakele mai Makawaoe noi ana «ole e hiki i haku kauwa ke hoopaa i k»tm i>inh;mn rm kn mai H pela aku mai ka h .nn. W»»hoia ike ko(Hite hwkolokolo. N < Lilikalani in.n Manoa e noi ana e hookuuia ka auha-u Kula. 2 hl auhauia na pake maauwa poi. 3 E auhauia na lio mnluna o ko lakou mau kulana. Waihoia i ke kom\te lehulehu. Na mai Manoa e noi ana e weheia kekuln almiui kahiko i keakea ia e keknhi poe kuleana. Waihoia ike ko<mte o na aina aiipuui 'i me n« hana hou. Nii-Liliki'Um niiii Mauoa e noi ana e HiiiiiMii» na bipi kiiuo kaa a me na bipi waiu i5O k< ntta. Wnihoia ike komitē o n<i aiua uupuui a uie na hana hou. Hoike a ua Komite mau. Hoike inui o Nawahi Luiiahoomalu o ke komite wuiwai, ua noonoo lukou i na palapala hoopii t waihoia uku ia lakou, a noi m«i e uaihoia ma ka papa. Apono iu ka hoike a ke l:ounte. lloike a na Komite Wue. Hoike mai o Richards>)n Lunahoomalu o ke komite wae no ka hoololi kanawai o ka Pauku 57 o ke Kanawai Kiyila ke noi aku nei e lioopanee loa. Noi iu mai e waihoia ma ka papa a hitu mai ka hoike a ka uuku; hooholoia. Na Olelo Hooholo. H<»ike mai ka Loio Kuhina i kona ī.nnao e pili ana i ka hookapu lou ana . ka waiona, ua hoike mai oia ma kona' manao kanawai aole he keakea ma kekahi inin e keakea ana i ka hookapu ana o ka waiona i ka hookomo ana mai iloko o ka aina. Na Kauai he olelo hooholo i $9000 no ka hana ana i uwapo ma ka muliwai o Waimea, Kauai. Waihoia i ke komite o na aina aupuni. Na Mahoe he olelo hooholo i ?50 no ka hana hou nna i ka hnle hookolokolo ma Waialua. Waihoia ike komite ona aina aupuni. Na Aiwohi he olelo hooholo i $5000 no ka hoomahuahua ana i ke awa pae o Mahukona. Waihoia ike komite ona aina aupuni a me na hana hou.

Hoolaha mai o NekoeUoo e lawe mt i ana oia i kannwai e hooioli ana i ka Pauku 11 Mokuna 55 o ke Kanawāi Kivila. Heluhelu -mua !oa mai o Kamakele h'e bila kanawai e hoopau ana i ka Mokunn 57 o ke Kanawai Hookamakami. Waihoia no ka heluhelu aiua. Na Kaiua.be oielo hooholo i 9600 no ka hana ana i haiepaahao .n« Honuauia, Maui. Waihoia i ke komite o na aina aupuni. Na Gardner he olelo hooholo e hoihoi ia i $11 ia Ai, no La mea ua auhau la oia. Waihoia »ke ko »ite waiwai. Na Hana o ka La. Hapaiia k* noonoo no ka Bila Haawina; a ua hooholoia na haawina e like me keia malalo iho nei: UKU KUMAU. Ka Moiwahine Kanemake Ema...f 12,000 Ka Mea Mahaloia P P Kanoa 2,400 Henry S Swinton 600 AHAOLELO ME AHA.KUKAMALU. Na lilo oka Ahaoielo o 18S2 $ 25,000 Kakauolelo Ahakukamalu 2,000 Kelame keia lilo Ahakukamilu... 100 OIHANA HOOKOLOKOKO. Oku Lunakanawai Kiekie $ 12,000 " Kokua Mua 10,000 • l Kokua Alua 10,000 Kakauolelo 5,000 " Hope Kakauolelo 3,800 " Malama Waihona Buke 1,500 " Kakauolelo Kope 1,500 " Maheleolelo 4.000 (> Lunakanawai Kaapnni Maui . 4,000 *' Kona Lilo Kaahele 200- '• L K Kaapuni Hilo & Kau... 2,000 " " Kohala & Kona 2,000 " " Kauai 4,000 " L K Hoomalu o Honolulu ... 5,000 Hilo 2 400 " " Lahaina 1.600 " Wailuku .... 2,400 " LK Apana o Hilo Akau.. 800 " " P*na ......... 800 " " Kau ... 1,200 " " KonaAkau... 800 " " Kona Hema. 800 " Kohala Akau 1,200 " " Kohala Hema 800 M " Hamakuā ... 1,200 " " Honuaula ... 800 " " Makawao ... 1,200 " " Hana .7... 800 * " Lanai 600 " Molokai 1,000 14 Kona Lilo Kaahele.. 50 " L K Apana o Ewa 800 '* " Waianae 800 " " Waialua 800 " " Koolauloa ... 800 " (i Koolaupoko 1,200 " " Hanalei....... 1,000 " " t£awaihau ... 800 " " Lihue.. 1,000 " '• Koloa 800 " " Waimea 800 Hoopanee ka hale. La haiiM 25. P.h.ioom. I«ine 3, 1882. Ma keia la aole he hana i lawelawe ia inaloko o kn hnle ahaolelo, akn mn o ka olelo hooholo a Hon. G W Pilipo i hoolohia mai e ke 'li» Kapen*; a ma ka hor,« 10 me hapa oke k»kahiaka, ua makaukau īho la na kaa a kau iho la na ho<t a pnu a hookīa pololei ia aku l<t o ka Hnlemai Pupule ka ihu. Ma ia wahi ua hele mākaikai aku la n« hoa o ka ha>e ma kela a me keia wahi o ka hale. He 53 ka nui oka poe i loaa ika mai, a ua maikai no ko lakou malamaia ana. Mailaila inai a ka Hnlekula Hoopololei o Keoneulo. MaikM no ka malama ia ana o na keiki, a maemae pu no na rumi. He ōO ka nui o na keiki. Mailaila msi a ka Halepaahao ma Kawa . Malaila ua pahola ia mai he papaaina imua o na ho» o ka hale. a mahope iho ua lalann aku la kela a ine keia e makaikai i k< hale". He 149 ka nui o na paahao. , (Ja liuliu loa no ka noho ana ma keia wahi. Kau hou maiuna o na kaa a huli hoi ro kahi i hoomaka mua ai ka huakai, a oia no hoi ka panina kope o na hana o ka 14. Lt» h:»n.i 26, P<irtkahi, lune 5, 1882 Halawai ka iiale e hke me ka mau. Heluhelnia ku ino'>lel<i <» ka la i hala a aponoia. Noi mai ke Uii Kapena e kauohaia k»'<a hi Lunakanawai e hele mai e hoohiki i ka hoa hanohano hou o ka Apana o Honolulu. Noi mai o Kaulukou e haawiia ka palapnla hookohu i ke komite hookolokolo; hooholoia a aponoia ka palapala hookohu a hoohikiia. Na Palapala Hoopii. Na Kpmikele mai Makawao e hoomahaahua la ka uku e na Kumukula no f 1 oka la. Waihoia i ke komite hoonaauao. Na Knukau mai Kaanapali mai he mau palapaia haopii: 1 Aole e aeia ka aie $10,000,000; waihoia ma ka papa. 2 E hookuu ia na makua e hoouna ana i ka lakou mau keiki i na kula kuokoa mai ka auhau kino. Waihoia i ke komite hookolokoio.

Na Palohio m«i Hanalei 1 halei&al no .kp mokupuni o Kauai. Waihoia i ke. komiU malana ola. Na Nahinu mai Kona Hema i 3 Lanaka? nawai n aapuni rōa ka mokupuni o Hawaii.i Waihoia i ke komite hookolokoio. Na Nakookoo mai ka Ahahui Opiopio Kristiano o Kāumakapili e hoomau la no ka Pauku 35 a ke Kanawai Kmla e pili ana i ka I* Sabati, a e hoopanee loa ia ka bila k«nawai a k«* Lunamakaainana o Ewa me Waianae. Wāihoia i ke komite ia lakou ka noonoo ana d ka bila o ia me«. Na Pahia mai Honolulu e hookuu akea ia ka xraioaa i na kanaka Hawaii a patt. Waihoia ma ka papa. Na Ganhierinai Haoa keia mau palapala hoopii: 1. £ papa ia na Pake ma ke kemo ana-mai iloko o ka aina nei n»a ke ano paa* bana. 2 E hoolilo ia o Kaoka Pika i Kauka no ka Halemai Moiwahine. Waihoia i ke komite hoikao. Na Kauwila mai Puna i 95600 no ka uwapo ma Pohoiki, Puna, Hawaii. Waihoia l ke komit« ona aina aupuni me hana hou Na Pahia mni Honolulu ē hooloihiia ke alnnui Kula a hiki i ke alanui Kamehameha IV ma Kalihi. Waihoia i ke komite ona aina aupuni a me na hana hou. Na Kaukau tnai Kaanapali e papa ia ka hookomo ia ana mai o ka waiona i i a kanaka Hawaii. Waihoia ma kt. papa. Na Aiwohi mai Kohala i $0000 no ka hana hou i un alanui. Waihoia i ke komite o n« aina aupuni a me na hana hou. Na Kaunamano mai Kohala Hema i 2000 daia i alanui kaamahu. Waihoia ike kom)te o na aiha aupuni a me na hana hou. Na Aiwohi mai Kohala o na kanaka Hawaii wale no ke kuai īn. kuleana aina. Waihoia i ke kamite o na aina aupum a me na hana hou. Na Gardner mai Hana e hoopauia ka auhau o na aina i kukuluia na halepule. Waihoia i ke komite waiwai. • Nā Palohau mai Hanalei e uku ke Kuhina Kalaiaina i ke kanaka nana e malami nei ka waapa kao o ka muliwai o Kalihiwai. Waihoia i ke komite o na aina aupuni a me na hana hou. Hoike a (iu Kounle niau. He ela< hoike a ke Kuhina o ko na Aina e e pili ana no na kuikahi mawaena o Beritania mē Farani, n me Hawaii nei Hoike mai o Kaulukou Lunahoomalu o ke komite hookolokolo ua hoppono iakou i ka bila kaniwai mai Kohala i Lunakanawai Hoomalu no ka apana. Apenoia ka hoike, Kapieia na rula a heluhelu alua ia ka bila i hoololiia ma ke poo. Kauohai e kakau poepoe a heluhelu akohi ma ka Poaha. Hoike mai ke 'lii Kamika komite o na oi- 1 hana Koa; kauohaia e paiia ka hoilee. j īNii Olelo H«>oh»»lo. | Na ke 'ln Kainrku he olelo hooholo e pai ia ka hoike a ke Kuhina o ko na Aina e; hooholoia. He mau olelo hooholo iho no kekahi ua pau nae i k« hoihoi hou ia i ka inea nana ua mau olelo hooholo la. j Na Hana O KA La. līa hapai hou ia ka noonoo ana i ka BiU Haawina-iloko o ke Komiteo ka hnle, noho ke 'Lii Kapena ma ka noho, a ua hooholoia penei: Kakauolelo Aha Kaapuni Apana 2 $ 600 Na " " " - 4 3 1,000 i< »» ♦» 4 400 Na Lilo Aha Kiekie 2,500 Na lilo o na hoike ma na hihia Karaima e like me ka manao o ka manao oka Lunakanawai Peresidena ma ia kau he kupono... 1,500 Na lilo Aha Kaapuni Apma 2 1,800 « 3 .. 2,000 «« '♦ " "4 800 Kuai ana ina Buke Kanawai 500 Na lako palapala no na Aha a pau 1,500 (Inuhi a me ke pai ana i na olelo i hooholo oka Aha Kiekie 2,500 Kakauolelo Ahahoomalu Honolulu 2,400 Mahele & Unuhiohelo Pake.... 2,400 | Hoopanee ka hnle ā noho hou ika hora 10 am apopo, Poaluā. Aliiolani Hale, lune 6, 18S2. La Hana 27—Halawai ka Hale i ka 10 am e like me ka hoopanee ana. Noho ka Peresidena G Rhodes ma ka noho. Pule ke Kahunapule Hev. M Kuaea. Heluheluia ka moolelo oka la ī hala a aponoia. Na Palapala Hoopii. Na Hon Kaukau no Kaanapali, e hoomau ia ka Aha Kaapuni Apana 2. Na Hon Kamakele no Makawao, e hoohana ia no na paahao i ahewaia ma Makawao. Waihoia ike Komite ona Ahahookolokolo. Na Hon Liiikalani no Honolulu nei, e ae ia ka inu akea ana o na kanaka Hawaii i ka rama. Waihoia ma ka papa a noonoo pu me ka Bila ; e aeia nā lahui o na aina e, e komo mai i inea e hooulu ai i ka lahui. Waihoia i ke Komite o na Aina E. Na Hon Kaukau no Kaanapali, e hoemi ia ka auhau ona waiwai paa me lewa. Waihoia ma ka papa. Na H«n Palohau no Lihue a me Koloa, e kukuluia i maa halepanhao ma kela ame keia mokupuni. Waihoia ike Komite Malama Ola. • Na Hon Aholo no Lahaina, e malama mau ia ka manawa e nohe ai e like me ka mau. Waihoia ike Komite hookolokoio. Na Hon Lilikalani no Honolulu nei, e ae ia ka umi miliona. Waihoia ma ka papa ; e hoomauia ke Kuikahi Panailike. Waiho ia i ke Komite o na Aina £.. Hoike a na Komite Wae. Noi ka Hon Kaunamano e haawi hou ia aku i manawa no lakou, hooholoia»

. Ua Jiaawiia i manaWa no ke Ko«6ite». ka. ka Lunahoomalu, pelft .HQ li.oLsfc Pilipo, hooholoia. • NA OL6lo HooHOLOi Na Hon Lilikalaiai' he ofelo hooholo, e Kanohaia ke KuUinā'Kalaiaiiia' heaha la kē kuleana o kela haole kaha kii « noho nei lAa: kekahi keeha' 0 Alīiolani Haie, hooholoia. Na Hon Katiiak£l£ he'ōle/6 iĀdhdlo 4 /e we mai ana oia h6 Bila~'Kartawl^ & i na hale kela. * Noi o Hon Aholo e hoolrtru}aijlii la, hooholoia. Noi o Hon Nakaleka e hookuuia oii 1 elfa la, hooholoia. Na Hon Gardner he olelo hooholo, i $30fr no ka haha ana i uwapo palekai raa Nuu," Kaupo. Waihoia ma ka papa a noonoo pu me ka Bila Haawina. Na Hon Kaunamano he olelo hookolo, e lawe mai ana oia he Bila Kanawai e hoopau ana ika Pauku 2 ona Kanawai o 1880 ; e hoololi ia ka Pauku 1 o na Kanawai o 187S; a he Kanawai e hooulu ana i ka papa hooulu lahui. Noi o Hon Kalua e holo i Wailuku no 4 la, hooholoia. Na hana o ka La. Heluhelu alua ana oke Kanawai e hoomaopopo ana i ka ona'o na manu e helewale ana maluna ona aina. Waihoia ike KomUe Wae, Kalua, Mahoe, Kaunamano, JRaiki, Keau. Helukelu alua ana o ke Kanawai e hoololi ana i ka Pauku 978 oke Kanawai Kivila no ka Banakarup.i. Waihoia no ka heluhelu ekolu ana ma ka Poaha, hooholoia. Heluhelu alua ana o ke Kanawai e hoopau ana i na Pauku 255, 256 o ke Kanawai Kivila, e pili ana no ka poe akamai. Waihoia i ke Komite Wae, Bihopa, Preston, Wilimana, Kaulukou, Pilipo. Heluhelu alua ana oke Kanawai e hoololi ana i na Pauku 1 3 o na Kanawai o 1863, e pili ana no ka pepehi a kuai ana i ka pipi. Waihoia ike Komite Wae, Palohau, Kaunamano. Keau, Kauka, Nahinu. Heluhelu alua ana o ka Bila Kanawai e hoohui a e hoololi ai ike Kanawai e pili ana i na auhau kuloko. Ua hooholoia ka Paukb 1 e pili ana ina Kanawai a me na hapa Kanawai a pela aku, Pauku 2 e pili ana i k* auhau kino, Pauku 3no ka auhau kula, Pauku 4 no ka auhau holoholon;», a me na hoololi Pauku 5, 6, 7, S } Pauku 9 no ka auhau alanui. Hoopanee ka Hale a noho hou i ka hora 10 am apopo, Poakolu.