Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXI, Number 31, 5 August 1882 — Page 2
| This text was transcribed by: | Malialani Cabaniss |
| This work is dedicated to: | Hawaiinuiakea School of Hawaiian Knowledge |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
Ma ke Kauoha,
O ka Pa Aupuni no na holoholona helehewa ma Kaupakuea, Hilo, Hawaii, ua hooaeeia aku kahi e ku hou ai ua Pa Aupuni la ma Kuhua iloko o ia apana no, he elua mile paha ka mamao mai kahi i ku ai ka Pa Aupuni mua.
SIMONA KALOA KAAI,
Kuhina Kalaiaina.
Keena Kalaiaina, Augate 1, 1882. 79 3t
Ma keia la a mahope aku, o na loaa a me na koina i kau ia maluna o ka i-a a mea ai e ae, a maluna hoi o na holoholona a me na waa i lawe mai ia mau mea i ka Makeke I-a o Honolulu, , ma kula aku nei a ma ke kai mai paha. ua hoopau loa ia.
SIMON K KAAI,
Kuhina Kalaiaina.
Keena Kalaiaina, Iulai 27 1882.
1078 3t.
O na keonimana malalo iho, ua hookohu ia lakou i mau Agena Hooiaio Palapala penei:
R A Lyman, no ka Apana o Hamakua, Hawaii; G W Pilipoi no na Apana o Kona Akau me Kona Hema, Hawaii; J Nawahi, no ka Apana o Hilo, Hawaii
THOMAS BROWN,
Luna Hooiaio Palapala,
@@@@@@ Aina, Iulai 13, 1882.
Hoo@@@ioia:
Simon K Kaai.
1078 3t Kuhina Kalaiaina.
Ua hookohu ia ku o MR. FREDERICK H. HAYSELDEN (Kikaha) i Kakauolelo no ka Papa Ola, ma kahi o Mr. J A Hassenger i waiho mai. WALTER M. GIBSON.
Peresidena o ka Papa Ola.
Honolulu, Iulai 12, 1882. 3ts
KEENA WAIWAI,
Honolulu, Iulai 15, 1882.
Ua hookohuia na poe nona na inoa malalo i mau Luna Helu no na Apana Auhau o ke Aupuni no ka makahiki 1882.
OAHU.
Honolulu...G E Richardson
Ewa & Waianae...P Brown
Waialua...S K Mahoe
Koolauloa...J P Kauwalu
Koolaupoko...J L Kauluko
MAUI.
Lahaina...J A Kaukau
Wailuku...L Aholo
Makawao...J W Kalua
Hana...J Gardner
Molokai & Lanai...J Nakaleka
HAWAII.
Hilo...E Kekoa
Puna...T H Kuaihili
Kau...H M Whitney
Kona Hema...D H Nahinu
Kona Akau...J G Hoapili
Kohala Hema...J Nakookoo
Kohala Akau...G W Pilipo
Hamakua...R A Lyman
KAUAI.
Hanalei...J W Bush
Kawaihau...G B Meheula
Lihue...S Kaiu
Koloa...T Kala
Waimea...I H Kapuniai
Niihau...E Kahale
1076 4t JOHN E BUSH, Kuhina Waiwai.
HOOLAHA
--A KA--
PAPA OLA.
No ka mea, ua hookaulana ia ae kekahi mau lono ua manao ka Papa Ola e hoomau aku i ke Keena Haawi Laau me ka haawi wale e like me mamua ʻ ku neiia Kauka Pika aka, he mea pono e loaa kahi nui a oi aku ke kupono mamua o kela wahi e lawelawe ia nei ka hana. Ua manaoia o ke Keena e malama ia nei i keia manawa he wahi keena kuikawa wale iho no, oiai ua makemake ia i kahua oi aku e lawa pono ai, ma ia wahi hookahi, a ua makemake ia ma ia alanui hookahi, ina he mea hiki, a malalo no o ka malama ana a Kauka Pika, oia ka me a ka Papa Ola ia makemake ai a i manao ai e hooko aku.
W M KIPIKONA.
Peresidena o ka Papa Ola.
Honolulu, July 12, 1882.
Hoolaha Akea.
I ka poe a pau i mai a i makemake ia ʻ u e lapaau aku ia lakou ma ke Keena Haawi Laau, ke hoike ia aku nei imua o oukou mamuli o ke kauoha a ka Meahanohano W M Kipikona, Peresidena o ka Papa Ola, ua kauoha ia au e holo aku i Kalawao ma na Poakahi mua a pau o kela me keia mahina no ka lapaau ana i kolaila poe mai, nolaila e hala ana au ilaila iloko o ka pule mua o na mahina a pau e haalele ana ia anei ma ka Poakahi mua o ka mahina, a hoi hou mai ma ke Sabati mahope mai a e noho e malama i na lapaau ana o ka Halemai ma ka Kakaako a hiki i ka Poakahi mua o kahi mahina aku, alaila holo hou no hookahi pule ma Kalawao; a oiai au malaila o Kauka Rokoko ke lawelawe ma ke Keena Haawi Laau. He makemake ko ʻ u e kokua ia ka poe mai a pau i lawe ia i Kalawao, a e hoao ia e like me ka hiki e hoola hou ia lakou a like me mamua.
Ua haawi mai o W M Kipikona ma kona ano Peresidena no ka Papa Ola i ke kulana he Kauka Lapaau au no ke Kahua Lepera o Kalawao, a ua kauoha oia e malama loa ia ka lapaau ana a me ka noho ʻ na o ko laila poe iloko o ka pilikia.
Ma keia hope aku, aole loa e waiho wale ia na makemake a me na haawina a ka Ahaolelo no ka hoopomaikai ana i ko Kalawao poe, a he manaolana nui ko ʻ u. he hiki no ke hooluolu ia na ehaeha o ia poe, a e loaa na manaolana me ka hauoli ma keia hope aku ma kahi a ke kaumaha me na kaaikau i hoopunana ai i na makahiki i hala aenei.
GEO L FITCH M.D.
(Kauka Pika.)
@@@@@@@@
HE KANAWAI.
E Hoomahuahua ai i ka Haawina Uku Hoomau no ka Moiwahine Kanemake Emma.
E hooholoia e ka Moi a me ka Hale Ahaolelo o ko Hawaii Pae Aina i akoakoa iloko o ka Ahaolelo Kau Kanawai o ke Aupuni:
PAUKU 1. Mai ka la aku e hoopono ia ai keia Kanawai e loaa no i ka Moiwahine Kanemake Emma he uku makahiki Elua Tausani dala e hoohui aku ana me kona uku makahiki i oleloia ma ke Kanawai i aponoia ma ka la 31 o Dekemaa, M.H. 1864.
PAUKU 2. E lilo keia i Kanawai ma kona la e aponoia ai.
Aponoia i keia la 5 o Iulai, M.H. 1882.
KALAKAUA REX.
HE KANAWAI.
E hololi ai i ka Pauku 11 Mokuna 55 o na Kanawai Hoopai Karaima e pili ana i na Hale Hula Haole.
E hooholoia e ka Moi a me ka Hale Ahaolelo o ko Hawaii Paeaina i akoakoa iloko o ka Ahaolelo Kau Kanawai o ke Aupuni.
Pauku 1. E hoololiia a ma keia ke hoololiia nei ka Pauku 11 Mokuna 55 o na Kanawai Hoopai Karaima, a penei e heluhelu ia ʻ i ua pauku la:
Pauku II. E hiki no i ke Kuhina Kalaiaina e like me kona manao he pono e haawi i kela mea keia mea i kakau palapala mai i kona noi ana i palapala ae e malama i hale hula haole ma Honolulu a me Wailuku, Maui, no ka makahiki hookahi ke loaa mua mai na dala hookahi haneri no ka pono o ka Waihona Dala o ke Aupuni; aka hoi, aole e haawi ia ka palapala ae oia ano i kekahi mea a mau mea paha i loaa ka palapala ae kuai waiona, halekuai, hale paina, hale inu ti, hale pahupahu, a mea e ae paha i pili ai lakou ma ke ano o ka oihana."
Pauku 2. E lilo keia i Kanawai i kona la e aponoia ai.
Aponoia i keia la 21 o Iulai M.H. 1882.
KALAKAUA REX.
HE KANAWAI.
E Hoololi ai i ka Pauku 978 o ke Kanawai Kivila.
E hooholoia e ka Moi a me ka Hale Ahaolelo o ko Hawaii Paeaina i akoakoa iloko o ka Ahaolelo Kau Kanawai o ke Aupuni.
E hoololiia a ma keia ua hoololiia no ka Pauku 978 o ke Kanawai Kivila ma ke kapae ana i na huaolelo "lohe ole i kona lilo ana" ma ka lalani ewalu a e hookomo ma ia wahi i na huaolelo "i loaa ole kekahi kumu e manaoio ai ua lilo," a penei e heluhelu ia ai ua pauku la:
Pauku 978. E hoohele ia ka banekorupa i kona waiwai a pau loa mai ka la i lilo ai oia i kanekorupa, koe nae kona mau aahu a me kona hale a me na mea e ae e pono ai ma ka noonoo ana o ka Lunakanawai aole nae oi aku mamua o na dala ekolu haneri, a e lilo i mea ole kona hoolilo ana i kekahi waiwai ona ia hai mahope o kona lilo i banekorupa ai, koe a@e ka hoolilo ana i kekahi waiwai no ke kumu kupono i kekahi hoa kuai i loaa ole kekahi kumu e manao io ai ua lilo i banekorupa; a e hiki no hoi i na luna puuku ke koi aku a loaa mai ua waiwai nei no ka poe nana ka aie.
Aponoia i keia la 5 o Iulai M.H. 1882.
KALAKAUA REX.
HE KANAWAI
E Hooholo ai i Haawina Hoomau no J.P.E. Kahaleaahu.
No ka mea, ua @alio hana o J.P.E. Kahaleaahu ma ka oihana Lunakanawai Apana no Ewa a me Waianae, Oahu, iloko o keia Aupuni no na makahiki he nui aole i ikeia kekahi hana paewaewa ma ka lawelawe loihi ana i ka oihana, a he mea i paulele ia no kona hoopono; a no ka mea hoi ua elemakule a nawaliwali iloko e na hana o ke Aupuni; nolaila;
E hooholoia e ka Moi a me ka Hale Ahaolelo o ko Hawaii Pae Aina i akoakoa iloko o ka Ahaolelo Kau Kanawai o ke Aupuni:
Pauku 1. Ma keia ua haawiia na J.P.E. Kahaleaahu. Elua Haneri dala no kela makahiki keia makahiki oiai kona ola ana, a ua kauohaia ke Kuhina Waiwai e uku aku ia mau dala no loko ae o ka Waihona Dala o ke Aupuni ma ke ano e like me na uku makahiki a me na haawina e ae a ka Aupuni e uku ai ma ka makahiki paha a ma ka mahina paha e uku i ai.
Pauku 2. E hiki no ia J.P.E. Kahaleaahu ke kikoo aku i ka waihona dala o ke Aupuni no ka Haawina i oleloia ma ka Pauku mua mai ka la aku e hooholo ia ai keia Kanawai.
Aponoia i keia la 21 o Iulai M.H. 188.
KALAKAUA REX.
HE KANAWAI.
E hoololi hou ai i ka Pauku 892 o ke Kanawai Kivila i hoololi ia ma ka la 30 o Iulai M.H. 1878 i mea e hoonoho ai i Lunakanawai Hoomalu no ka apana o Kohala Akau Mokupuni o Hawaii.
E hooholoia e ka Moi a me ka Hale Ahaolelo o ko Hawaii Paeaina i akoakoa iloko o ka Ahaolelo Kau Kanawai o ke Aupuni.
Pauku 1. E hoololiia a me kela ua hoololiia no ka Pauku 892 o ke Kanawai Kivila i hoololiia ma ka la 30 o Iulai M.H. 1878 ma ka hookomo ana i na huaolelo "A o kekahi i hoonoho ia ma ka apana elua o Hawaii oia ka Lunakanawai Hoomalu o ka Apana o Kohala Akau a penei e heluhelu ia ai ua pauku la:
Pauku 892. O kekahi o na Lunakanawai Apana no ka apana mua o Oahu, oia ka Lunakanawai Hoomalu ma Honolulu; a o kekahi i hoonohoia ma ka apana mua o Maui, oia ka Lunakanawai Hoomalu o ka apana o Lahaina; a o kekahi i hoonohoia ma ka apana elua o Maui, oia ka Lunakanawai Hoomalu o ka apana o Wailuku; a o kekahi i hoonohoia ma ka apana mua o Hawaii, oia ka Lunakanawai Hoomalu o Hilo: a o kekahi i hoonohoia ma ka apana elua o Hawaii, oia ka Lunakanawai Hoomalu no ka apana o Kohala Akau.
Pauku 2. E lilo keia i Kanawai mai kona la aku e apono ia ai.
Aponoia i keia la 5 o Iulai M.H. 1882.
KALAKAUA REX.
HE KANAWAI
E hooholo ai i Haawina Hoomau no Nihoa (w) mare a S Kipi i make.
No ka mea, ua noho pu o S. Kipi me kana wahine ma ka Oihana o ke Aupuni mai ka wa mai o Kauikeaouli oia hoi o Kamehameha III., Kamehameha IV., Kamehameha V., Lunalilo a ia Kalakaua hoi, aole i ikeia kekahi mau hana paewaewa ma ka lawelawe loihi ana i ka oihana a he mea no hoi i paulele nui ia mamuli o kona ano hoopono; a
No ka mea hoi, i keia wa ua make ka Mea Hanohano S. Kipi a ke noho hookahi nei kana wahine me na keiki lehulehu, a he ano pilikia ka noho ana; nolaila,
E hooholoia e ka Moi a me ka Hale Ahaolelo o ko Hawaii Pae Aina i akoakoa iloko o ka Ahaolelo Kau Kanawai o ke Aupuni:
Pauku 1. Ma keia ua haawiia na Nihoa (w) Ekolu Haneri Dala no kela a me keia makahiki, oiai oia e ola ana, a ina oia e mare kane i ka wa e ola nei, e lilo keia haawina i oleloia ma keia Pauku i mea ole.
Pauku 2. E kauohaia ke Kuhina Waiwai e uku aku ia mau dala mai loko ae o ka Waihona Dala o ke Aupuni, ma ke ano e like me na uku makahiki a me na haawina e ae o ke Aupuni e uku ai ma ka makahiki paha a ma ka mahina paha e uku ia ai.
Pauku 3. E hiki no ia Nihoa (w) ke kikoo aku i ka WAihona Dala o ke Aupuni no ka haawina i oleloia ma ka Pauku mua mai ka la aku e hooholoia ai keia Kanawai.
Aponoia i keia la 21 o Iulai, M.H. 1882.
KALAKAUA REX.
HE KANAWAI
E hoololi ai i ka Mokuna 3 o na Kanawai o 1878.
E hooholoia e ka Moi a me ka Hale Ahaolelo o ko Hawaii Pae Aina i akoakoa iloko o ka Ahaolelo Kau Kanawai o ke Aupuni:
Pauku 1. E hoololiia a ma keia ua hoololiia no ka Mokuna 3 o na Kanawai o ka makahiki 1878 i kapaia "He Kanawai e hoololi ai i ka Pauku 646 o ke Kanawai Kivila e pili ana i na palapala ae holo" a penei e heluheluia ai:
E hoololiia ka Pauku 646 o ke Kanawai Kivila me ka pakui ana i mahele hou i kapaia "Eono," a penei e heluheluia ai:
"Eono." O ka palapala hoolaha i kakauia hoopii a palapala kuihe paha a me ke noi e kue ana i ka haawi ana i ka palapala ae holo i kauohaia ma keia pauku e hoohiki no oia no ka oiaio o ke koi a aie paha a ka mea e noi ana i ka palapala ae holo, e hoohikiia hoi imua o ka Luna Dute a o kona hope paha o ke awa kahi i noiia ai ka palapala ae holo a ina aole i hooiaioia pela alaila aole no he mana e kue ai i ka haawi ana o ua palapala ae holo la; a mahope o ka hala ana o na la he umi mai ka la aku i waihoia mai ai ua olelo hoolaha kakauia hoopii a me kuihe alaila ua kauohaia ka Luna Dute a o kona Hope paha e hoopuka i palapala ae holo no ka mea i oleloia iloko o ia hoolaha i kakau, hoopii a kuihe paha ke ole ae i maopopo i ua Luna Dute la a o kona Hope paha iloko oia manawai haiia ae la ua hoomakaia ka hoopii e hooko ai i ua koi nei imua o kekahi Aha Hookolokolo kupono a e ohi paha i ka ale a i ka loaa ana ma ia hope ae i ka lohe ma ka palapala ua pau ia hihia a i ole ua haawiia ka palapala hoopaa i aponoia no ka uku ana i ke dala i koiia e ka mea nana i kuihe no ka hoopuka ia ana o ka palapala ae holo ke hooholoia e kue ana iaia alaila no ka Luna Dute a o kona Hope paha e haawi aku i ua palapala ae holo nei me ka mana ole hoi i na mea e kue ai iloko o keia Kanawai.
Pauku 2. Aole no e au@ ia ka palapala ae holo no kekahi koi a aie paha i ulu mai mamuli o ia aelike i hanaia a i aieia paha i ka haku h@n@, a mea e ae paha ma kona aoao.
Aponoia i keia la 21 o Iulai, M.H. 1882.
KALAKAUA REX.
HE KANAWAI
E hoololi ai i na Pauku 428 & 429 o ke Kanawai Kivila, e pili ana no ka hookupa ana i na kanaka no na Aina E mai.
E hooholoia e ka Moi a me ka Hale Ahaolelo o ko Hawaii Pae Aina i akoakoa iloko o ka Ahaolelo Kau Kanawai o ke Aupuni.
Pauku 1. E hoololiia a ma keia ke hoololi ia nei na Pauku 428 & 429 o ke Kanawai Kivila, a penei e heluhelu ia ai ua mau Pauku la:
Pauku 428. Na ke Kuhina Kalaiaina e malama me ka ae mai o ka Moi e hooponopono i ka hookupa ana i na kanaka no na Aina E mai.
Pauku 429. E hiki no i ke Kuhina Kalaiaina me ka ae mai o ka Moi ma ke noi ana mai o kekahi kanaka o na Aina E mai i noho iloko o keia Aupuni elima a oi aku paha makahiki mai kona hiki ana mai, e hai mai ana i kona manao e noho paa maloko o keia Aupuni. e hoohiki ia aku ua mea noi la ke maopopo i ke Kuhina he mea ia e pono ai ke Aupuni, a he waiwai paa kona i ku i ka auhau ia, a he waiwai ponoi hoi i hihia ole ae i kupono no ka auhau ia e waiho ana iloko o keia Aupuni, a he kanaka ano maikai ia kanaka, aole hoi he mea mahuka mai ka lima mai o ke Kanawai o ka Aina E, aole hoi he luina, he koa moku a he hewa i mahuka mai.
Pauku 2. E lilo keia i Kanawai mai kona la e aponoia ai. O na Kanawai a me na hapa Kanawai e kue ana i keia e hoopauia, a ma keia ua hoopau loa ia.
Aponoia i keia la 27 o Iulai M.H. 1882.
KALAKAUA REX.
HE KANAWAI
E haawi ana i ka mana i na Komikina o na Aina Lei Alii, e hoolilo aku i kekahi hapa o ia mau aina ia Claus Spreckles, i mea e hoopau ai i na kuleana a pau i loaa paha iaia iloko o ia mau aina.
No ka mea, ke koi nei o Claus Spreckles he kuleana mahele ole ia kona iloko o na aina i kapaia o na Aina Lei Alii mamuli o kekahi Palapala Hoolilo me ka Mea Kiekie Ruth Keelikolani.
A no ka mea, he mea pono a maikai e hooponopono ia a e hoopau ia ua mau koi la.
Nolaila,
E hooholoia o ka Moi a me ka Hale Ahaolelo o ko Hawaii Paeaina i akoakoa iloko o ka Ahaolelo Kau Kanawai o ke Aupuni
Pauku 1. Ma keia ke haawiia aku nei ka mana i na Komikina o na Aina Lei Alii e hana i mau Palapala Hoolilo kupono a me ka oiaio ia Claus Spreckles i oleloia no na aina i hoakakaia maloko o ka Papa i hui ia me keia ma ke ano hooko a hoopau loa i na koi a Claus Spreckles iloko o na aina i olelo ia a i kapaia na Aina Lei Alii.
Pauku 2. Mamua o ka loaa ana o ia mau Palapala Hoolilo kupono me ka oiaio ia Claus Spreckles i oleloia, e hoolilo a haalele loa oia mamuli e ka Palapala Hoolilo kupono me ka oiaio i na Komikina o na Aina Lei Alii i oleloia, i kona mau pono@ a me kona kuleana a pau o na Aina Lei Alii i koe.
Pauku 3. Ma keia ua haawiia ka mana i ke Kuhina Kalaiaina e hoomakaukau a haawi aku ia Claus Spreckles i oleloia i Palapala Sila Nui no ka aina e hoolilo ia aku ana iaia.
KA PAPA.
O ke Ahupuaa o Wailuku ma ka mokupuni o Maui a me na Ili Aina maloko iho a e pili ana no ia Ahupuaa, a i manaoia nona na Eka he Iwakalua Kumamaha Tausani, a e kokoke ana paha ilaila.
Aponoia i keia la 21 o Iulai, M.H. 1882.
KALAKAUA REX.
HE KANAWAI
E hoololi ai i ka Pauku 1 a me ka Pauku 3 o ke Kanawai i aponoia ma ka la 22 o Iune, MH 1868 e pili ana i ka pepehi ana a kuai ana i ka Bipi, e like me ia i hoololi hou ia e ke Kanawai i aponoia ma ka la 18 o Iulai, MH 1874, e like no me ia i hoololi hou ia e ke Kanawai i aponoia ma ka la 15 o Sepatemaba, MH 1876.
E hooholoia e ka Moi a me ka Hale Ahaolelo o ko Hawaii Paeaina i akoakoa iloko o ka Ahaolelo Kau Kanawai o ke Aupuni.
Pauku 1. E hoololiia a ma keia ke hoololi ia nei ka Pauku 1 o keia Kanawai, a e heluhelu ia penei:
"Pauku 1. E hiki no i ke Kuhina Kalaiaina i kela manawa keia manawa, ke haawi i kekahi mea e noi mai ana i Palapala Ae no ka lole ana a me ke kuai ana i ka Bipi no ka makahiki hookahi ma Honolulu, Ewa, Waianae, Waialua, Koolauloa, Koolaupoko, mokupuni o Oahu; Lahaina, Wailuku, Makawao, Hana, Kipahulu, mokupuni o Maui; a me Molokai; Hilo, Hamakua, Kohala, Kona Akau, Kona Hema, Kau PUna, mokupuni o Hawaii; Koloa, Lihue, Kawaihau, Hanalei, Waimea mokupuni o Kauai; ke loaa mai i ke Kuhina Kalaiaina he Iwakalua Dala no kela a me keia Palapala Ae; aole nae i pili keia. E na Bipi Miko i lawe ia mai na wahi e ae o keia Aupuni."
Pauku 2. E hoololiia a ma keia ke hoololi ia nei ka Pauku 3 o keia Kanawai, a penei e heluhelu ia ai ua Pauku la:
"Pauku 3. O kela a me keia mea e lole ana a e kuai ana paha ma Honolulu, Ewa, Waianae, Waialua, Koolauloa, Koolaupoko, mokupuni o Oahu; Lahaina, Wailuku, Makawao, Hana, Kipahulu, mokupuni o Maui; a me Molokai; Hilo, Hamakua, Kohala, Kona Akau, Kona Hema, Kau, Puna, mokupuni o Hawaii; Koloa, Lihue, Kawaihau, Hanalei, Waimea, mokupuni o Kauai; me ka loaa ole mamua o ka Palapala Ae e like me ka olelo ma ka Pauku 1 o keia Kanawai, e hoopaiia oia aole e emi malalo o na dala he umi. aole hoi e oi aku i na dala he iwakalua Kumamalima no kela hewa keia hewa. aia no i ka manao o ka Aha Hookolokolo."
Pauku 3. O na Kanawai a me na hapa Kanawai i kue i keia, ua hoopau loa ia.
Aponoia i keia la 2; o Iulai, MH 1882.
KALAKAUA REX.
I kela mau la aku nei, hele aku la o mea ma, a imua o mea, a olelo aku la, he keu no hoi o mea ma a ka pookiki, he keu aku no hoi a ka nuku, o ka pono a me ka hewa ua like no ia laua. Pane mai la ua ino o mea, ka, i noke no hoi paha i ka walaau i ka hana i pono ole ia a ina e hanai pono ia aku ana ia alaila pau wale ae @@ ka walaau; eia ka mea apiki, hanai maikai ia iho nei kekahi o laua a eia nae ka mea i ikeia ke noke nei ao oia i ka walaau. Eia hou no na wahi nane apiki ka@ilo hou ia mai.
KA NUPEPA
Kuokoa me ka Au Okoa
I HUIIA.
No ka Makahiki, $2. Eono Mahina, $1, Dala Kuike ka Rula.
POAONO, AUGATE 5, 1882.
AIGUPITA.
E ike ana ko makou poe heluhelu maloko o ke kolamu nu hou o na aina e, no na mea i hanaiia ma Aigupita. Ua hoouka kaua @@ mokukaua o Beritania maluna o ke kulanakauhale o Alekanedaria, a ua auhee ko Aigupita. O ke kumu o keia poino, oia no ke komo hohonu ana o ia aupuni iloko o ka aie a me kona hoole i na alakai ana a ka poe i ike kupono i na hana e pomaikai ai ke aupuni. No na makahiki i hala ae nei, ua lawelawe pu o Enelani a me Farani ma ka hooma@ ana ia Aigupita: Na laua i hoonoho aku ke Alii, a na laua no i hoopau ke hewa ka hana ana. Malalo o ke alii hope iho nei i hoonohoia e Enelani me Farani, ua ala mai kekahi kanaka hookuee, a ua alakai oia i ka manao o ke Alii e hoole aku i na hooponopono ana o na aupuni nui. ua hoalaala no hoi oia i na manao lili pili lahui, a ua pepehiia kekahi poe o na lahui e ae. Alaila @keike loa iho la na hana a keia kanaka hoomokuahana, o ARabi Bey kona inoa, a hoomaka iho la oia e hoolako a e hoomakaukau i na pa kaua o ke kulanakauhale o Alekanedaria. Papa aku la ka Adimarala Beritania iaia, aole nae oia i hoolohe, a o ka hoomaka iho la no ia o ke kaua. E o@a hou ana na lono ma ka mokuahi o keia Poakahi ae Me he mea la o ka hope o keia hana, oia ka lilo loa o Aigupita i ke aupuni o Enelani, no ka mea, ua hoaoia a ua hiki ole ke hooponopono iaia iho ma ke ano kupono.
HOIKE O NA KULA AUPUNI MA HONOLULU.
No ka piha loa o ko kakou pepa o ka pule i hala, nolaila ua hoopuka ole ia aku na hana o na la hoike Kula Aupuni ma ke kulanakauhale nei; a oiai ua loaa iki he wahi kowa i keia pule, nolaila ke hoopuka aku nei makou i na hana i lawelaweia ma na mea ane nui.
Ua hoomaka ka hoike o na kula ma ka Poakahi o ka pule i hala a ua hoomauia aku a hiki i ka Poalima. Iloko o keia mau la hoike ua nui na makua i hiki ae ma keia mau hoike a ua hoohanohano ia no hoi kekahi o ia mau la ma o ka hiki kino ana o ka Hooilina Alii, kekahi mau lala o ka Pap@ Hoonaauao a me kekahi mau Hoa o ka Hale Ahaolelo.
Ua hoikeia keia mau kula e ke Kahukula Nui i kokua ia e kekahi mau Komite hoike i kohoia I ka Poakahi ua hoikeia na Kula o Manoa, Wailupe, WAikiki-kai a me Kamoiliili, ma ka luakini o Kamoiliili; a ma ka Poalua a me ka Poakolu ua hoikeia ke koena iho o na kula ma ka luakini o Kawaiahao. Ma ka Poaha ke kula o Kahehuna a me ke kula o Ageneti a ma ka Poalima ke kula o Alanui Papu.
Ia makou i kiei aku ai i kekahi o keia mau hoike ua ike makou aole no hoi i holomua loa kekahi mau kula, a o kekahi mau kula ua holomua no, iwaena o na kula apana, a ma na kula haole ua holomua no ka ike o na haumana. Aole makou e olelo ana ua mahuahua ka ike i loaa i na haumana ma na kula apana, a aole no hoi makou e olelo ana ua emi iho ko lakou ike, aka, ma ke kaupaona like ana ua maopopo aia no i kahi hookahi ke kulana o ka hapanui o na kula.
O kekahi kumu i hoikeia mai ai ia makou no ka haule hope o ka ike o na keiki ma na kula apana Hawaii, oia no ka loaa ole o ke Kumu kupono a makaukau; aole oia wale no, aka, no ka hoihoi ole o na Kumu i ke ao. O kekahi kumu, oia no ke komo nui ana o na keiki makaukau ma na kula Beritania a koe iho la no na keiki liilii i hoomaopopo pono ole ia e na makua. O keia mau keiki ua hookomoia lakou iloko o na kula aole nae me ka manao hooikaika o na makua e loaa ka naauao, aka, pono hookomo wale aku la no me ka hoomaopopo ole; oia ka hana a kekahi pae makua; aole hoi o keia wale no, aka, no kahi ole e hookumuia ai ke ao ana o ka olelo Hawaii e like me Lahainaluna mamua iho nei; kekahi keia o na hemaheama nui i ikeia e ka Papa Hoonaauao, he mea pono e hoolako hou ia na kula apana me na buke hou; ke manao nei makou aia no i ka Papa Hoonaauao la wahi a aole hoi i na Komite ke ao aku i ka Papa Hoonaauao. O ka huina nui o na haumana iloko o keia mau kula apana ua aneane a piha ka huina nui he 400. Ua maikai na hana a pau i hanaia.
HEAHA LA AUANEI KA HOPENA?
Ma ko kakou pepa o ka Poaono i hala ae, ua hoikeia kekahi mau hiona maikai ole e kau mai nei ma ke aouli Hawaii, ma kona ano aupuni e ku nei. A aole no e hoole ana ka nui o ko makou poe heluhelu noonoo i ka oiaio o na mea i hoike mua ia ae nei. Ua maopopo loa ia mau mea i ka poe noonoo kuokoa. Ua hiki no hoi ke pakui pu i aku me kela mau manao mua keia @@@@@ hou a he mea okoa loa, oia ka hoowahawaha @@ na alakai ana a me na ao ana a na @@@ e @ hoao mua ia a i ike ia hoi he pono a me makaukau. O na makamaka oiaio o keia @@ a o ka lahui @ @@@ o ka aina, ua hoowahawaha ia lakou iho, aole i hilinai ia.
Me keia hoowahawaha io o ka poe i kupono ke alakai ia kakou, ua ikeia @o @@@@ holomoku ana o ka lahui iloko o ka ea ea. Aole makou e @hewa ana i ka @e @ea; aka, a ka lealea noonoo ole, o ka lealea e hooma@kapo ana i kanaka, a e keakea ana @ kanaka no na hana kiekie, a hanohano hoi, e @@@@ ai lakou iho, he mea lapuwale @@@ he mea e ilihune ai kanaka a me ke aupuni oia ano lealea ka makou e ike aku nei e p@@@@ @@ maluna o ka aina.
He opiopio wale no kakou, he keiki wale no o Hawaii ma kona kulana aupuni @e ka noonoo wale no wahi tausani ka huiia o ka kakou poe makaainana a pau, aka ke makee nei ke aupuni i hale alii i kupono i ka aina nona ekolu miliona kanaka! Ehia la ka hana o na wahi koa o kakou. aole paha i piha ka elua haneri, aka ka makemake nei ke aupuni e hoolilo he haneri me iwakalua kumamalua tausani dala a oi no ka oihana koa. Aole kakou he aupuni kaua, aole poe a kakou e kaua aku ai, aole manuwa. aka ke makemake nei ke aupuni e hoolilo i kela a me keia makahiki he mau tausani dala @@ ke ao ana i kahi mau opio o kakou ma ka oihana kaua moana a kaua aina. A pela wale aku, ua hiki ke hoomaopopoia ma na mea he lehulehu wale ke kaulike ole o na hana a me na hoolilo ana o keia aupuni--ke ku like ole hoi o kahi mau mea e hana a nei, a e hanaia ana ma keia hope iho, me kona kulana oiaio ma ke ano he aupuni.
Heaha la auanei ka hopena o keia @@@ ouli a kakou e hoomaopopo nei? Hemaema loa ke aupuni a me ke kanaka, ke hana wale aku oia i kana mau hana me ka noonoo pono ole no na mea a ia mau hana e hoohua mai ai. O kekahi hua o keia mau hana a makou i hoike ae nei mamua, oia no ka oluolu ole o ka noho ana o na mak@a nana. O kela a me keia aupuni e hoolilo @@ana i ke dala no na mea i makemake ole @@ e kona poe makaainana, a e pomaikai ole a lakou, oiai no hoi ma ka luhi nui o ia mau makaainana i loaa ai na auhau, e hoonoonoo ana ia aupuni i ke kahua o kona maluhia. Ma o na makaainana la i pono ai ke aupuni a aole nae ma o na makaainana ilihune hupa a palaualelo. Ma o ka poe hooulu loaa, mahiai, kalepa, ka poe hana mau, ka poe e hoomahuahua ana i na home maemae maluna o ka aina, ma o lakou la e pono ai ke Aupuni. A he naauao loa ke aupuni e hana ana i na mea e oluolu ole ai ia mahele koikoi o kona mau makaainana. He pilikia ka hopena o ka hana ana pela.
Eia kekahi mea a kakou e nana ai, o na maka o na aupuni malamalama kai kau mai maluna o Hawaii: He makaukau ole paha kakou ma kekahi mau mea; ina e huhewa ka hana i kahi wa, a ina he kuhihewa ma kahi mau mea, he hiki ke kalaia; aole e ahewaia mai. Aka, ina e hooio a hookiekie wale kakou, a hana wale aku me ka uhauha a lealea noonoo ole, e ili mai auanei ko lakou hoowahawaha ana maluna o kakou. Oia kekahi hopena a makou e hopohopo nei, no ka mea, ua aloha makou i ka inoa maikai o Hawaii. He pomaikai nui loa no Hawaii ka loaa ana mai o na manao hoapono no kana mau hana, mai na aupuni nui a malamalama. A he poino no hoi ke loaa mai na hoowahawaha ana o ka poe maikai.
He mea hiki ole ke wanana pololei aku no na hopena a pau e ikea ana ma keia mua iho, no loko ae o na hana a keia Kau Ahaolelo, a me na hana a ke Aupuni e noonoo nei. O ke kuokoa, ka maluhia a me ka holomua o ko kakou aina hanau. he mea nui ia iloko o ka puuwai o na Hawaii oiaio a pau, a o ka pno wale no ke kahua e hiki ai ke hoomauia. O na lima pono nana e lawelawe, a me ka hana pololei a naauao, hiki ke hoaponoia e ko ke ao nei mau lahu malamalama, oia kou pono e Hawaii.
OLELO HOOLAHA.
O na bila kikoo aku i ka Hale Ahaolelo o keia makahiki, e hoouna awiwi ae i ka mea nona ka inoa malalo. E.A. Peirce.
Aha Hookolokolo Kiekie o ko Hawaii Pae Aina, ma ka hooponopono waiwai. Ma ka hana o ka waiwai a KAMAAHO o Kina i make kauoha ole Imua o ka Lunakanawai A W Judd. Olelo kauoha e hoolaha aku no ke noi ana @@@ koho i Lunahooponopono Waiwai.
Ma ka heluhelu a me ka waiho ana mai o ka palapala noi a J Keapaa o Honolulu, Oahu, e hoike mai ana o Kama Ahono Honolulu, mamua ua make kauoha ole ma Kina ma ka la -- o --------------, 1878, a e noi ana e haawiia ka palapala hookohu lunahooponopono waiwai ia J Keapaa.
Ua kauohaia o ka Poalua, ka la 3 o Sepatemaba, 1882, ma ka hora 10 o ke kakahiaka, oia ka manawa i koho ia no ka hoolohe ana i ua noi la, imua o na Lunakanawai la, ma ke Keena Hookolokolo o kei a Aha ma Honolulu, a ma ia manawa a ma ia wahi no e hele mai ai na mea a pau i pili, e hoike mai i ke kumu ina he kumu oiaio ko lakou e ae oleia ai ua noi la. A o keia olelo kauoha, e hoolahaia ma ka olelo Hawaii, i ekolu p@le ma ka "Nupepa Kuokoa," he nupepa ma Honolulu.
Kakauia ma Honolulu, ko Hawaii Paeaina, Iulai 29, 188@.
A FRANCIS JUDD, Lunakanawai Nui o ka Aha Kiekie
Ikea: A Rosa, Hope Kakauolelo. 1079 3t
Ma ke Keena o ka Lunakanawai Kaapuni Apana Ekolu o ko Hawaii Paeaina. Ma ka waiwai o Kamaka k no Kahua, Hilo, Hawaii, i make.
Ua heluheluia a ua waihoia ka palapala noi a Akamu k, Lunahooponopono no na waiwai o Kamaka k o Kahua, Hilo, Hawaii, i make, e noi ana e aponoia kona hoike hope, a e hooholoia ka waiwai i na hooilina, a e hookuuia ia mai ka oihana Lunahooponopono Waiwai.
Nolaila ua kauohaia o ka Poalima, oia ka la mua o Sepatemaba, M.H. 1882, ma ka hora 1 awakea, ma ka Hale Hookolokolo ma Hilo, oia kahi a me ka manawa i kohoia no ka hoolohe ana i ua noi la, me na mea kue ke hoikeia.
F.S. LYMAN,
Hilo, Hawaii, Iulai, 1881. 1079 3t
HOOLAHA HOOKAPU AINA.
Ua kapu loa ka hale wale ana o na ano holoholona a pau maluna o ko maua apana aina e waiho nei ma Honolulu, Hilo, Mokupuni o Hawaii. Ina e hele wale kekahi holoholona a mau holoholona paha, alaila, e uku ia i $1 no ke poo-- A ke hookohu nei maua ia J S Ioane, oia ka mea mana nana e hooko i keia mau olelo. E lilo keia i Kanawai paa mai keia la aku,
PALAU k 1, J PALAU k 2.
Hanomu, Hilo, Iulai 31, 1882. 1079 4t*