Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXI, Number 33, 19 August 1882 — Page 1

Page PDF (1.44 MB)

This text was transcribed by:  Pakela Jackson
This work is dedicated to:  Anela Jackson

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

BUKE XXI. HELU 339        POAONO, AUGATE 19, 1882         NA HELU A PAU 1081.

 

KA NUPEPA

Kuokoa me ke Au Okoa

I HUIIA.

 

KA MOOLELO

 

-O-

 

ONILA MAKA !

 

KA MAKAI KIU KAULANA

 

-O-

 

ENELANI!

 

-A O KA MEA-

 

OHIHIHI O KA 1868.

-

MOKUNA XXIII.

moolelo moakaka – Kekahi mau mea oiaio i kamaaina i ka mea nana e lawelawe nei ka hana – Nieniele o Onila Maka no kekahi mau mea oiaio – Ka Makai Kiu a me ka wahi e nona ka hale – Niele @ ka mea nana ka ninau – Ka palapala – He mea hou kamahao – Ua ola anei ka mea@ make? – He oiaio paha, he wahahee paha – Akahi no a hoaa ka Makai Kiu.

            PEHEA ke ano o na helehelena o na opio @@@ wa@i@ loa k@na wahine i ninau @ i kana kane.

            He ninau kena e hiki ole ai ia’u ke pane @, a aole no hoi o’u manaoio e hiki ana i @ahi kiea e aku ke pane mai i ka hema. He wahahee ia olelo aa!

            Aole he wahahee ka’u mau olelo! A ho@ aku la o Ionakana a ka mea ao i hoike @ ai mamua. Hoike aku la o @@ i ka loli ana o na helehelena o na kanaka maloko o ululaau, a me kona hoololi hou ana i kona ano @ o kani keeo-pa-hao po @ iho. I wahi e pani ai kona mea kiai. Me keia wahi e waiho iki kakou na lo@ana a me kana wahine e k@ka no ka hoon@ o na mea e pili ana i ka laua hana k@na @anuwale, me @h@ me hoi kakou @ o @ Maka, ka Makai Kiu.

Oiai, aole i manao hoi o Onila Maka e @a i aka mahope o @akana wahine ma@ e ino o kona haalele ana m@ no ka mea, maopopo na @ kona hale e noho ana ia ma alanui Ho@o @ol@l, ua hoolahi @kehewa wale ia @o ua wahahe@, ma@uokona huakai loihi waiwai ole.

Ma hope iho o ka haalele ana iho o ua w@e @ i ke keena o na Makai Kiu, kau iki o ia ke Makai Kiu no kekahi manawa a @alele iho la i ke keena.

He mea kupaianaha, eiai ma ka manawa lo@ kana wahine i kono aku ai iloko o ka a@e kahi hoi ana i hui aku i me kana kae, aia hoi, e ku ana kahi elemakule @ hele aku ai e ike ia Adeline ma kekahi @ mai o ke ai @ui a ike mai la iaia i ke @ ono aku iloko.

I ua wahine la i nalo aku ai, pane malie e ua wahi elemakule la: Oia no ka’u  @ manao mai nei! @uli@e@ oia a hele aku la.

He ekolu h@ paha hiki m hope hoo@a wa, ua kooio aku la @ nei i o@ o ka hale, kahi hui a ke kaikamahine i n  ow  e i haalele iho ai.

Hoo@a ia aku la ka wahine nona ka h@ono mai la oia iloko o ke ke@na hoa kipa.

I kona wa i ike aku ai i kahi elemakule, pane ae la oia:

I hele mua nei paha oe e ike ia Lahela Kekona?

Ae.

Aole ka pana @ i @he i kona hele ana a me kona hoi hie ana mai a hiki i keia wa?

Ua lohe no au.

Ua hiki anei ia oe ke hai mai ia’u, i ka mea i hoomanaia e uku i kona mau bila aie?

Owau no.

Ano e koke me ia na hiona o ka mea hale, i kona wa i lohe aku ai, ua maluhia kana mau dala, a ua oi loa aku hoi kona hi@a@i@ ka wa i pane mai ai ua wahi elemakule la:

I mea e hoike ia ai ka Lahela Kekona ano hoopono ke ae nei ia e hooponopono ko e ia ka nui o kona aie, a e uku aku no au i keia wa me ka hakalia ole.

O Lahela Kekona no anei kona inoa oiaio? wahi a ka hakuwahine i ninau mai ai.

Heaha kou manao o ka ninau ana ia ninau?

He wahi kumu kekahi o ko’u ninau ana. No ka mea, ua manao au he kumu kekahi o ko kaikamahine o ka lawe ana i ka inoa kapakapa oiai kona mau la e noho ana maloko nei.

He aha kou mea o ka manao ana pela?

Ma hope aku au e hai aku ai i ka haina o kau ninau, aka ano, e pane mai oe i keia ninau:

Heaha kou manao no kona nalowale ana?

Aole e hiki ia’u ke hai aku.

Aohe no ou wahi hoomanao iki no kona wahi e noho nei?

Aole loa.

            Malia ua hiki ia’u ke kokua aku ia oe, i loaa ai kekahi mea.

Ia wa, haka pono aku la oia, a pane aku la:

Alaila, e pomaikai no au mamuli o kou kokua, aka, e like me ka’u i olelo mua ae nei, e hooponopono kaua no na mea e pili ana i kona mau aie ia oe.

Hoike aku la ka haku wahine i ka nui o ka aie o na kaikamahine la, a hooka ia mai la a pau.

Ua maopopo anei ia oe ka wahine i noho pu ai me ke kaikamahine? He mau manao kohokoho anei kou e pili ana nona?

@?

He manao anei kou ua kokua oia e hoomahuka i na wahineopio la?

Pela io paha.

Ua ike anei oe he mau hoa’loha kekahi o ke kaikamahine nana i hookokono e mare @alo?

I hele mai o Onila Maka ilaila e ninaninau aku ai, aka ano aole ana wahi mea i hana, o ka pane wale aku no i na ninau i waihoia mai imua ona.

            Aka, o na niele nae i ninau ia mai iaia, na ko koi a me ka pololei, a ua konoia mai ka mea niele e kekahi mea iloko o kona mana.

            Mahope iho o ka pane ana aku o ka Makai Kiu i ka haina, ninau koke aku la oia, me ka awiwi i ka hakuwahine a pane mai la oia:

            Ke manao nei au mai pihoihoi oe no na mea e pili ana i ko kaikuahine no ka mea, ma ko’u manao iho, ua hele aku oia me ka manao ole ae e hoi hou mai, nolaila, ua hele maoli no oia mamuli o kona manao iho.

            He aha na kahua o kou manao ana pela?

            Ma ko’u manao, na keia leta e hoi mai nona iho, a me ka moolelo.

            I ua wahine la i pane ai pela, ho ke ae la oia i kekahi n@an@ pepa i kakauia.

            Nana mua iho la ka Makai Kiu i ka wahi leta, a ike iho la mai ka hale leta mai o Nu Ioka ua leta la.

            Hoomaopopo pu iho la oia i ka la i hoouna a mai ai, a nana iho la i na manao o loko:

            Ua kakauia ua leta la me ka lima kakau pupuka, a penei ke ano o ka heluhelu ana:

            “E KUU MARIONA ALOHA: - Aole i maopopo ia’u na mea a kou puuwai e noonoo la no’u aka, mai manao mai oe ua haalele eu ia oe. Ua loohia ia au me kekahi ulia poino, a no kekahi mau kumu kupono hoi, aole e hiki ia’u ke hoike ia’u iho imua o ka lehulehu. Ua @ pu ia ae no hoi a puni ka aina ua pepehiia no, ua kupono no ia mau lono no keia wa. Ua hakaka iho nei au, a loohia iho la ko’u kino i ka eha kuko nukonu, na keia hana a’u pela, ua ukaki u i ke kanawai o ka aina, nolaila, aole i kupono ka ikeia ana o ko’u wahi e noho nei i keia wa. Hookahi nae ao mea hoi e hilinai mai oia hoi keia, aole au i hoowahawaha ia oe, no ka mea, mamuli o kekahi o kou mai hana pono ole, ua kauo ia ko’u noonoo e wikiwiki ma ka huhu. E pono oe e hele mai e ike ai ia’u e kuu aloha, ina no aole oe i makaukau e kala mai ia’u no keia hewa. Ma loko o keia leta i kakauia ma kekahi pepa okoa e loaa ai ia oe no kuhikuhi, A o ka poe hoi e hui aku ana me oe, he mau hoa’loha makaukau nlakou no ʻ u e hiki ai hoi i oe ke hilinai maluna o ka lakou ahonui a me ka maluhia. Nolaila, mai hookaulu oe i kou hele mai e ike ia ' u mamua o ko’u make ana, no ka mea, aole i akaka ia’u ka loihi o na hope a ko’u hanu e @ penei i ka houpo. Hilinai oe i na kuhikuhi a’u e hoouna aku nei, me ka lana o kuu manao e manaoio mai ana oe ia’u,

            “O wau no me ka hoomanao mau,

                                                            “HALE.”

            He elua heluhelu ana a ua Makai Kiu nei i ua palapala la.

            A ua hoike mai hoi kona mau helehelena i na inoa a loko o kona poo e noonoo ana i loko o ia hora.

            Unuhi ae la oia i kekahi leta okoa mai kona pakeke ae, a hoohalike iho la i na lima kakau o kekahi a me kekahi.

            Iaia e nana ana i na leta a elua, aole loa e hiki ia’u ke ike na ano e kekahi mai kekahi, no ka mea ua like loa.

            I hea kahi i loaa ai ia oe o keia leta?

            Iloko o ka rumi a Mariona i noho ai.

            A aia ihea na kuhikuhi e like me ka o’ele a keia leta?

            Me he mea la, ua kakau ia no ia ma kekahi aoao @ pepa okoa aku, a malia ua lawe no ua wahine opio la.

            E hoole mai ana anei oe, ina oe e lawe aku ana ia’u iloko o kona rumi i noho ai?

            Aole au e hoole: aka, aole anei keia o ka wahine opio i manaoia ai e mare la Hale Keleneka, ka ui wiwo ole a ka lehulehu e hune nei i keia mau la?

            Auhea oe, e noi aku ana au ia oe e ae mai i ka’u noi mamua o kou pane ana aku i kau ninau.

            E noi mai ana paha oe ia’u e noho malie me ka h@@o e aku ia h@i@a?

            Oia,

            He makehewa no kou noi ana mai, no ka mea, aole loa n@ o’u makemake e ike ia keia wahine opio he hoa noho no ko’u hale no na dala e tausani.

            Ke manao nei a @ ua pololei kou manao. A ina no hoi owau ka haku a keia hale aole loa au e ae e hoike aku i kekahi o ka’u mau kauwa lawelawe.

            Aole no au e hana pela.

            Aole no hoi au e hai wale aku ia hai.

Ua hiki ia oe ke hilinai mai maluna o’u no na mea a pau e pili na i keia hana nolaila e ae mai ana paha oe, ua pololei ko’u manao koho ea.

            He oiaio ia, no ka mea, o ka inoa maoli o na wahine opio la, oia no o Mariona Adeline ka wahine opio waiwai.

            A aohe no i make kona aloha ea?

            Ma ka l o he a keia leta, aole oia i make, a eia no oia ke ola nei.

            Laweia aku la na Makai Kiu nei a hiki i ka rumi o Mariona.

            Iaia i hiki ai malaila, hoomaka koke iho la oia e huli a puni ua rumi la.

            E huli ana oia i ka apana pepa me na kuhikuhi.

            Ua manaolana oia maliu malalo o kekahi @ i maopopo ole @ ua waihoia iho la hoi me ka leta.

            Aka, aole nae i holopono kona iini, haalele iho la i ka hale, aka, mamua ae e o kona haalele ana iho kauoha aku la oia i ka h@ @@wahine @@@@@@ ina @e @@u pouu kekahi o ua kaikamahine la i haule aialoko o aila.

                                                Aole i pau.

 

KA MOOLELO O KA

 

AHA OLELO

 

KAU KANAWAI

 

O KA

 

A.     A.        D. 1882.

 

(Koena mai kela Pule mai.)

 

            Noi ke kuhina kalaiaina e ninau ano.

            Noi o Kalua e kakau na ae me na hoole.

            O ka ae ana ka hoopanee loa; a o ka hoole ma ka aoao kue i ka hoopanee loa; a penei ke koho ana :

            Na Hons ma ka aoao ae-Kahelani Kamua, Kalua, Nakookoo, Nawahi, Haopu, Kauhane Pilipo, Aiwohi, Kaukau.

            Na Hons ma ka aoao hoole – Kipikona Kaai Bus@, Pierson, Kapena, Wilimana, Kaae, Lilikalani, Lahilahi, Pahia, Maho, Kaluhia, Kaulukou, Aholo, Richardson, Kamakele, Gardner, Nahinu, Kaunamano, Palohau Kauai, Nakaleka, Kupihea.

            Na Hons i hiki ole mai P. Kanoa Dominis, Isenberg, Kimo Pelekane, Martin, F. Brown, Kauwila, Raiki.

            Ka Hons kanalua o Moanauli.

            Na Hons e noho na iloko aohe nae i koho Bihopa. Ake, Waila, Keau.

            Ma ke koho hope loa ana, ua hooholo loa ia keia kanawai ma ka o luna ana.

            Heluhelu akolu o ke kumuwai e pili ana i na aina aupuni i koi a e na kanaka Hawaii Heluhelu ia ma ke poo a waiho ia ma ka lima o ke Komite hooiaio kanawai.

            Heluhelu alua o ke kanawai no ke kukulu ana me ka hoomoe ana i na kaa alahaka lio. Kapae ia na rula a heluhelu pakahi ia na pauku a ua heluhelu ia ka pauku 1.

            Noi o Keau e hooholo loa ia ; a noi o Kalua e hoopanee loa ; a haakaka oiai oia i ko na kahua no kana noi.

            Kokua o lalohau no ka hoopanee loa ; no ka mea, e kaili ana keia alanui hao i na hana a ka poe hookele kaa hoolimalima.

            Kokua o Kaunamano i ka bila me na olelo hoakaka maikai i ka pono o keia bila.

            Kokua pu mai o Keau me na hoakaka ana ma kona ano.

            Kamailio mai ke Kuhina Kalaiaina me ka ikaika a me ke kukulu hookahua ana i kona mau owelo a ua hooholo ia kena noi e ninau no ; a ma ke kakau ana o na ae me na hoole, ua hoopanee loa ia he 21 ae; 15 hoole.

            Ma ke noi, ua hapai hou ia ka noonoo ana o keia pauku 1, a ua hoopanee loa ia.

            Heluhelu ekolu ia ka bila e pai ana i na aina i koiia e na kanaka Hawaii, i waihoia ai i ke komite hooiaio kanawai i keia kakahiaka, hooholo loa ia.

            He uhelu akolu o ke kanawai e hoonohonoho ana i oihana leta kakoo dala, hooholo loa ia.

            Heluhelu alua o ke kanawai e laikini ai i na Agena Kalepa o ko na aina e mai, me ka noonoo pu i na hoike a na Komite Heluhelu ia ka bila ma na pauku a hooholoia na pauku 1, 2 a me 3; a ua hooholo loa ia ke Kanawai e kakau poepoe no ka heluhelu akolu ana i keia la Poaono.

            Heluhelu akolu o ke kanawai e hooponopono ai i ke kua ana o ka waiu a e kau i laikini no ke kuai ana. Heluhelu ia ma ke poo, hooholo @ ia.

            Heluhelu alua o ke kanawai e hoololi ai a e pakui ai i mahele hou no ka pauku 895 o ke kanawai Kivila, e pili ana i ka wa e hoopuka ai i na palapala kii. Hoopaneeia a ke Kau o 1884, no ka hoi ana o ka Hou Raiki i @a@ai.

            Heluhelu alua o ke Kanwai e hoololi ai i ka Mokuna 28 o na Kanwai o 1-72, e pili ana i na hooiaio o na inoa o ka poe e kakau hooiaio ana ma na palapala, e kau ana he hoopai ke hooiaio na Luna Hooiaio i na palapala me ke apuka a me ka hoopunipuni a oiaio ole. Hooholoia e kakau poepoe, a e heluhelu ekolu ia i keia la Poaono.

            Hoomaha ka hale a hora 2 pm.

            Hora 2 pm hoomaka hou na hana.

            Ma ke noi, ua kapaeia na rula a hoike mai ka lunahoomalu J Nawahi no ke komite wae, no ka bila e hoohaiki ana i ka hele ana mai o na eemo ua kane [pake] mai kekahi aina o Asia mai. Heluhelu alua ia ka bila ma ke poo wale no.

            Waiho ma ka Hon Pilipo he wahi hoolo i, e hookomo ma kahi e olelo na @ waihoia na uku hoopii iloko o ka waihona o ka Papa Hoopii e Limahana,” i na huaolelo e ukuia iloko o ka keena Waiwa o ke Aupuni,” hooholoia.

            Hoakaka mai ke Alii Bihopa i ke kupono ole o ke kanawai kue no oia i ke komo nui mai oia Pake, aka, he kanawai kupono ole keia, a aole loa e ko ana kona makemake.

            Kanalua o Richardson i ka pono e pupuahulu ia ka hooholo  loa ana o keia kanawai. He mea nui, a he mea pono e noonoo akahele ia.

            Kamailio o Nawahi ma ka aoao kokua i kana bila. Ua like loa ka lahui puke me kela manu kaulana o Hilo, e make ana na e e a pau a o kela mau lapuwale ke oli ; pela nona pake. He pono e hooponoponoia ka hoopae ana mai ia lahui, iloko o kela me keia elima kane i ekolu wahine, alaila, e komo pu mai ana na wahi e, a oia ka manao o keia kanawai. He pono e hanaia i kanawai e papa aku i keia kaihoee he mau haneri e komo mai nei. He 16 000 pake a oi e noho nei ma Hawaii nei, aole anei kakou i lawa? Aia anei a i 16,000,000? E hooholo kakou i keia kanawai i pono ai.

            Kokua nui ka Hon Mahoe e hooholo ia keia kau wai i ka maka mua o keia kau ua olelo nuiia ke ino o ka pake, na hana lapuwale a me na hana haumia; a pehea la keia kanawai e ake nei e poopau aku i ke komo nui ana mai o ua poe la. Noi oia e ninau ano a ua hooholoia.

            Hooholoia ka Bila no ke kakau poepoe a e heluhelu akolu ia i ka la apopo.

            Ma ke kapae na o na rula, ua hoike mai ke ‘Lii Kapena no ke komite hooiaio Bila Kanawai, no ka oluolu ana i ka Moi e kakau inoa i ka Bila Kanawai e papa ana i ke kukulu ana me ke kapili hele la @ maloko mai o kekahi mau palena o ke kulanakauhale nei ; a me ke kaniwai e hooponopono ai i na loaa, no hoolilo a me ka hoomaopopo ana i na hoiaio i a buke helu aupuni.

            Ninau ke ‘Lii Wilimana i ka haina o kana olelo hooholo ma ke kauoha ana i ke au puni e ho ke mai i na lilo o ke aupuni ma o ka Papa Hoo me Limahana la no na Pukiki.

            Hoike mai ke kuhina kalaiaina ma ka aoao o ke aupuni penei:

                       

                        Hon. G. Rhodea,

                                    Peresidena o ka Ahaolelo.

            Me ka mahalo: - No ka pane i ka olelo hooholo a ke ‘Lii Wilimana e hoike aku ke Aupuni o ka Moi ma ke kakau i ka nui o na dala i hooli o ia no na Pukiki i komo mai mai ka mokupuni o Agoa ma ka mokuahi Monaka a me ka nui o ka huina koe a na agena oia o Buroa ma e koi nei i hooia opopo lea ia ai ka lilo io o ke Aupuni; a e ho ke pu mai ke Aupuni ma ke kakau ana ina he mau lono kahi i loaa mai mai ke Kapena a Kupekiko paha o ua moku la, a mea okoa ae paha i na lilo io o ka hoolimalima ana a me na lilo e ae o ua moku la. Ke waiho aku nei au penei no hoike o na lilo:

            1. Ka Papa Hoopae L mahana ma na lawelawe ana me A Hoffaung ma, (na Agena ma Europa).

            2. Hoike a ke kakau olelo o ka Papa Hoopaa Limahana no na mea e pili ana i ka mokuahi Monaka i ku mai ma ka la 8 o Iune, 1882 mai Agoa mai.

            3. Na hoike no ka hoolimalima o ka moku Monaka, ua lilo no na eemoku, i ole oia ua kope ia mai ka buke mai a ke kupekiko maluna o ka mokuahi Monaka.

                                                WALTER M. KIPIKONA

            Kamailio a hoakaka mai oia penei:

O na ilo no ka hoolimalima ana i ka mokuahi @ : $20,000.00.

No na mea ai o kela me keia ano 4,500.00.

No na hoomakaukau ana, na laau

            a me na Kau a                                        400 .00

                                                            Huina-$285 0 00

            Mahope o ka hiki ana mai o ka moku, ua hoolilo ia aku na koena o na mea ai a me na lako e ae, a ua loia mai he mau dala, a no ia mea, ua emi iho keia huina malalo o $28,000.

            Ua koi ia mai e na agena no na mea a pau e pili ana i kela ae la maluna a me na lawe ana mai i na eemoku, mai ke au uni aku, i $61 232 00

            A o na lilo io maoli i hoomaopopoia he $30,008.40.

            No aila, ke hoolawe ae i kela $30608.40 maloko mai o $1,232,.00, alaila, e koe ana he $31,223 60.

            A me hee la oia iho la ke kaki o kela poe i oi ae mamua o na ilo io. He mea pono no e uku ia lakou  ka  aole nae  me  keia huina nui launa ole. Malia paha he mau lilo e e no kekahi aole paha i ikeia, nolaila ua hoouna aku ke aupuni e nininau, aole nae i manao ke aupuni e hoomau aku i ka lawe ana mai i neia mau limahana. M  ka manao o ke aupuni, ua oi aku keia li o mamua o ka mea kupono, a ua oi loa aole he pono e hoomau ia.

            Manao ke Lii Wilimana he nui hewahewa loa keia lilo. Aole kupono iki. Me he la, he hookahi dala na lilo, a ke koi ia mai nei kakou e uku aku i elua dala.  He hana pono ole loa keia.  Pono e imi pono ia ka oiaio loa, a e hana pono ia na hana a kela poe aku @ i hooilo nui ai.

            Noi ke Lii Ake e hoolawa ia na nupepa me neia mau mea i hoike ia ae la, hooholoia.

            Noi ke Lii Wilimana e waihoia he kanawai nana i ka Loio Kuhina no kona nana ana a waho ku imua o ke kau o 1884; he kanawai e nana ai i ka paa o na ipuhao mahu na enegini mahu &c. hooholoia.

            Heluhelu alua o ke kanawai e hoololi ai i ka pauku 829 o ke kanawai kivila e pili ana i ka mana o ka Ahahookolokolo Kiekie ma kela me keia ano hihia.

            Noi ke Lii Bihopa e hooholo e kakau poepoe.

            Ku ka Loio Kuhina a hoakaka i na kumu maikai ole a kupono ole o keia kanawai.

            Ma ke noi a Hon. Kaunamano, ua hoopaea loa ia ka bila.

            Heluhelu alua o ke kanawai e hoopau ai i ka laikini o na maauauwa @ a e kapu loa ana ia hana.

            Ma ke noi a ke Lii Wilimana, ua hapai ia ka noonoo ana o a Bila Kanawai e hoololi ana i ka pauku 1 mokuna 18 o na kanawai o 1874, e pili ana no ka malama ia o ke Kau Hookolokolo Kaapuni ma Wailuku. i apono ia ma ka la 13 o Iulai 1874.

            Noi mai o Wilimana e hooholoia no ke kakau poepoe.

            Noi mai o Kalua e hoopaaee loa a ka bila.

            Heluhelu elua o ke kanawai e huikala a  a i ke Kuhina waiwai.

            Noi mai ke 'lii Ake e hooholo loa i ka bila no ke kakau poepoe.

            Noi mai o Kaunamano e hoopanee i ka bila; hoole ia a hooholo ia ka bila no ke kakau poepoe a heluhelu ekolu i ka la apopo, kakau poepoe ia ka bila.

            Noi mai o Nakaleka, e hoopanee ia ka bila; hooholoia.

            Heluhelu elua o ke kanawai e hooko pono loa ana i ka malama ana o ke ola o ka heluhelu; hoopanee ia.

            Heluhelu elua o ke kanawai e hoonohonoho ana i ka oihana eemoku, hoopanee ia, a ma ka ninau ana ua hoopanee oa ia ka bila.

            Heluhelu elua o ke kanawai e hoololi ana i ka pauku 1074 B me 1071 C e pili ana no ka lawelawe ana o na Aha hookolokolo hoomalu, a me Aha Apana.

            Kamailio mau ke Loio Kuhina e akahele iki ka hooholo loa ana o ka bila kanawai; no na kumu ua noi mai ke 'lii Ake e hoopanee loa a hoole ia , a hooholoia no ke kakau poepoe a heluhelu ekolu i ka la apopo.

            Heluhelu elua o ke kanawai e hoololi ana i ka pauku 973 me 922 Kanawai kivila.

            Noi mai o Richarson e hoopanee loa ai ka bila.

            Noi mai o Kaunamano e hooholoia ka bila kanawai no ke kakau poepoe hooholoia a he heluhelu akolu apopo.

            Heluhelu elua o ke kanawai e hoopau ana i ke koi ana i na koina ma ka aoao o na pani.  Noi o Aholo a hoopanee loa ia.

            Hoopanee ka Hale

                        [E nana ma ka Aoao 4.]

 

MAIKAI KA HOI KA PAPA

-A ME-

KA LAAU O KOU HALE!

NO HEA LA!

KAI NO HOI NO KAHI O

WAILA MA

Nana aku no hoi ia la

Ohi ka lo o ka Laau o Makawao

I ka ua mea hoi o ka nani

NA PAPA!  NA PAPA!

-A ME-

NA PONO KUKULU HALE

O NA ANO NO A PAU

 

Aia ma ke kihi o na

ALANUI PAPU ME MOIWAHINE

HONOLULU

MALAILA E LOAA AI

E LIKE me ka MAKEMAKE

NO KE

KUMUKAHI MAKEPONO LOA

PAPA, PAPA, PAPA,

Na Papa Huluhulu.

Na Papa Manoanoa

Na Papa i kahiia

Na Papa Kepa

Papa Hole Keokeo

Papa Hole Ulaula

 

NA LAAU, NA LAAU

Na Kua,

Na Kaola,

Na Aaho,

Na Molina

Na Peapea

Pine Hulululu

            Pine i kahiia

NA Papa a me na Laau Ulaula

            Pili ulaula

            Pili Keokeo

            Pani Puka

                        Pani Puka Aniani

                        Ipuka Aniani

                        Puka Olepelepe

 

PENA O NA ANO A PAU

Hulu Pena mai ka Liilii a ke Nui

            Aila Pena

                        Aila Hoomaloo

                                    Waniti, Pate.

NA LAKO O KELA A ME KEIA ANO

Na Ami Puka Hale

            Na Ami Puka P.

            ANIANI

Pepa Hale a me na Lihilihi

            E LOAA NO MALAILA.

PAAKAI HELU 1 O KAKAAKO me PUULOA

No ke Dala Kuike, e loaa no na mea a pau i hai ia ae la, no ke Kumukuai Emi loa.  O na kauoha mai Hawaii a Niihau, e loaa aku no ia lakou, e hooko koke ia no la me ka lawa pono.  E kipa mai ilaila i ike i ka oiaio.   906 tf