Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXI, Number 34, 26 August 1882 — KA MOOLELO O ONILA MAKA! KA MAKAI KIU KAULANA O ENELANI! A O KA MEA POHIHIHI O KA 1868. [ARTICLE]

KA MOOLELO O ONILA MAKA! KA MAKAI KIU KAULANA O ENELANI! A O KA MEA POHIHIHI O KA 1868.

i MOKUNA XXIV. | |flaUwai me kahi hoahainu kahiko—Ka ! mea hana hewa uia ke ano okoa—Keaka llikiui ma ke ano he keonimana niai Kubi inai—E niele hou ann no ka mea hewn—Ma ka punana o ka pue hana hewa —Na niaka aniani kupua—He hakaka — Iva ieU i haule—He hoakaka no kekahi kumuhana pohihi. I j[AIA i hiki aku ai ma ke alanui hoomaka ! 3 hou iho la oia e kuka ine kona noonoo, I e like me kona ano muu o ka hakoko me ' kona ionaikehola. j laia e hrie anu ma ke alanui, pu&na malie ae la oia: Ke hooiaio mni nei keia mau kahoaka a pau ia'u i ka oiaio o ka'u men i mauao wale | ai, a ke manaoio nei no hoi au, /iole kei« he i palapaia apuka. nolaila o ka ninau wale no j <tia keia, un oi.no onei na manao ? Nolaila | boi| loa ao e maaaoio aoa oa Hale Kel<ene- ; ka oo keia pnlnpnla i kakku alaila, ua lilo I ko'u m»u inanuo kohokoho a pau no ionaj k«na ma i mea ole. In:>, ua alaiiai hewa »a iau e ko'u noonoo no keia kanaka, alaila, ! pehe.i la hoi na kukai olelo «'o i lohe ni m.»i waena o Keaka lhk»n» a me ionakana wa-1 j hine ena ke aumoe iloko o ka uluUau ? A l eia hou hoi keia, pehe* n>i d U he 500 a ionakana » haawi. mai a» n»'u maloko o k* halepaah »o ? 0 keia iho U na inmao a ko ka Makai | Kiu noonoo e nune atva iloko ona iaia e hele I ana nn ke alanui, aka, m-h«-pe iho puana | ae la me ku leo nu»: Ka ! Kopai>in*ha maoli keia, oiai ih nui

ia lehulehu ka'u nmu h;in.i pohi ihi i iuweI lawe kino «»11 a« H'i na mnl:»hiki he lehu» lehu mamuH ae « kei:», aka. u«i hiki nae ke olelo .-ip, o keknh» kein o na hihia pohihihi n ine ke kupaiannha 100 a'u i lawelawe lai iloko o kn'u mau iu o ka neho ana ina ka oihani, «h <>i nk« kein hihia mnmua o ISeh-

ma, k« aihue kiekie nana i lawe malu ke d4io»fi«» ii.ihii» o Peresia i ke au i hala aku ia. Hooin iu ak« la no oia i ka hele ana rae ka pane ole no kekahi manawa, a liulia wale, hoomaka hou ae la no oia e kamailio: j Aohe maopopo ia'u ko'u aia e heleakuai, aia wale no a mele aku i na kanaka o ioko n k.i hale e k'u ia ma ke alanui Hotana, oia i ka'u wahi e heie aku ai, No ka mea eia au i kn moana. aohe ne moaii aianui o m ale nana e aiakai i ko'u iihu k«puai, hookahi waiv iho no aia, o ko'u noonoo. Ia wa no, lelu ae ia kona mau maka Uuu«, a hauie uku la ka ike a kona mau ooohi maluua o kekahi kanaka i kahiko īa me na

aahu nini, tne na mak* a me na helehelena j hauiiuii. In» pahn, aole oia i makaala, aole no paha oia e ike, oiai iioko aia wa, ua holo koke ae U ka hoomanao il«ko ona no kekahi mea j ana i hoomnopopo ai e like me kona aoo. | Manope iho hoomaopopo loa iho la oia. | O Keaka Ilikini no kela, wahi ana i pu- j ana ae ai, ia wa oo hoi haka poooaku la oia j me ka hoihoi. £ia no ka lanakiia roe a'u j kabi i paa ai t waki ana i namonamu ae ai | me ka leo hauoii. | lioko oia aekooa, huli koke ae la oia a ukali aku U mahope o ke alaooi a ka Hapa* | liikini e hele ana. j Ma ke aianui Eha kabi i loaa aka ai oa i . Hapa-iiikioi la ia Ooila Maka. | Ak», o keia haUwai aoa, be olia waie 00. 1 A i ka Makai Kiu t nana aku ai ioa bele* | helena o Keuka liikini, oa hiki iaia ke ike i | oa mea hou aa kooa mau heieheleoa. Aole oo hoi i Uoamaopopo loa ako oia i ;ka nanao ooa Hapa-Ilikiai la, oiai oia e hele aoa malalo o ka hae aoo e. Ua maopopo no hoi ika Makai Kio be kao»ka akamai a me ka maalea u« Hapa- ; Ihkioi la, e liike me kaaa i ike at mi ka po 1 a la«a \ hakuka ai ma ka fc»!e iou rama ma H

Ak*,*i!alo nae o kooa maa aehu a me kona nKI heleheleo* ido e, oole loa oi* e ikeia tni •aa Hapa-liikioi I», oiai oia, e Uele ma« toa t oolaiia, ukaii tnalie aku ls aa nei mahope ooa, me ko> na hoowopopo ole mai i ka mea e okali iku neioahope ona. Pela 10 ia ka bele ana o aa Hapa-Ilikioi oei m»ma oo kekahi laaoawa me ko ia oei iioomaakn no ika ukali ana mahope ona. A aku la ui Hapa-llikini la me kekahi[o4'loha ona. Mar|li o keia hui aoa o keiu rnau mea ua ho<|io ia ko ka Makai Kio manao. a o keia kpaka i h»(awai mu ai me Keaka llikini oi-K) kekahi o kona mau hoaMoha. U kuanaka ana i hui pu aku ai, om no kekahb na kanaka kaulam i ka aihue a me ka piNiaiwai. la i makaukau mau e han* i' kekartraiaima no kekahi wahi uku uuku i loa. ' Hoaau aku la ua mau hoa'loha la i ka hele aj a hiki I kekahi hale inu bia. Ma|ia hale lau.i i komo aku ai. 0 lii no ia i manao mai nei, <ahi a ka Makaiiu i namunamu iho ai. Olia hale a na kanaka elua i komo aku ai, upaopopoa ua kamanina «ia ike ano o īa le. 0 rumi o lalo o ua hale la, ua hoolilo ia i e mu bia, a o luna ae, he rumi pepa p\li iwai, a oia no hoi Kekahi o na wahi ino maloko o ke kulanakauhale. 1 iMakai Kiu e hele pololei aku ana no { ua \*i la, namunimu iho la oia: j lai ukali mua ai i kela kan ka, uu halawa ai au me ka pomaikai, a e hoao ae hoi ka mea e loaa mai ana ia'u i keia wa. , KjO aku la ua wahi elem «kule nei a loko ajre ae U i kekahi noho e ku ana ma na a hea aku U i kiaha bia nona. iho ai, ike ae la keia, iu heie I 0 !oko\\iha i ka poe ino me kekihi poe | 6eia i4 I ta ua Makai Kiu la i kekahi j nuji, a hoao iho la e heluhelu, me kona j huahua e ku ana mau.ua ona. j Ikn uana aku ma kana mau hana a pau | ua> loa me he elem«kule la. | la ri»e.i, iaia e hoao «na e helwhelu ! me makt amani mua om, i komu aku ai ; ilol ole loa e hiki iaia ke heluhelu no ke I anc vehiwehi, noUila, wehe ae ln oia, a \ hol I|ai ka lepo, u huok-u» hou ;*e !a. | ! i aole n»e i kupeno i kona makeinaj ke, iiU, wehe hou ae 1,» i.i a hookoino 1 īho ioko o kona pakeke. a uuulii ae la i j kekwa-hi maka aniani nui Inuna ole. j J,ko aku o keia wa-hi, wehe ae ia oia 1 ke paa maka aniani nunui ano e, a he ma liaui ano e 10 maoli no un paa maka aniia. { i oi aku nohoi kona kupaianahm n me |

kona e ke nana aku, he oiaio, aole loa he maka aniani e aku e iike me la ma Ami Huipuia. o keia waie no. r*la, ina ka nnn» aku, ua kupono keia mal inni i ko<i < m «kemake a me ka iwe o k( utu inaka maoli, nolaila, lalau hou iho i i ka nupepa a hina aku ia i liope, a h<ka īho la e heluhelu. i IV ;o« oka pot e noho ans rna ke pakau ioepoe e uoho aoa o Keaka llikini N inea, ua konoia aku oia e noho pu mai »a, nolaiia, noho pu ai oia me lakoui I > ana o ua wahi elemakuie nei ia Kea kiai nuwaena o keia poe, hoohuli ae )«> kom noho, a huii aku ia kon» kua >oe e pepa ana, a o kona alo hoi i ! ka n . |

Mi wahi i hoikeia m«i ai ka waiwai 0 ke u maka aniani nunui pupuka kupaia' N jea, i ua Makai Kiu !a e hoeoana e hei , aole lua oia i ike hookahi wahi hoa !a oua nopepa ia, aka, ua hiki oae i: ike ina h*na a paa aka poe |>epa e ini aoa ike pakaukau poepoe. O Kaii iaoa oua ano maka aoiani ia i ka w iko. M si i Farani k*hi i hanaii ai keia | ano i «oiaoi, 9 ua hanai* hoi oa aoiaoi ! a lik ae oa aaiani © na oheoaoa hooooi 1 ike, mea, ioa e hali koa ana kekahi : i kae i makemake ai e tke, ua hikl !o« | iaia ! me ka moakaka ioa mamua o ka | ike o maa maka iho. O a moa a ua Makai Kiu ia i ike |ae ai »it e oobo an« pe!a, me kona ike ! otc w oia no ke aoo alaho* o Keaka |4likir • Ai tnau aka {a oo oae oa poe ia i j ka pe | A oaopopo ioa maoii o Keaka lEt- | kini pihoihoi. j O» imuaaoan m*uaoa oia me ka i hoop< t ma ko«a ano hoi e boike mai | »oa a | mea hoihoi. j oeaa «a Makai Kio la Hke ai s —oia i«, • ho«o aoa o Keaka ]iiktni

iai» ih« e kap* ia mai oia he kaooimina oo ; Kuba. j Ua hiki aoa iike io mioii oo oia nie na | . kfqaka o Kuba, aka, hookahi oae mea i koe ' ■ iaii. oia hoi kona ike ole i ka olalo a ia ia-, I hai. i * Aka. ua hookahaha ioa ia nae ui Makai ! Kiu ia ma ia hope iho i kona lohe ant aka . I I 04 Hapa>llitnni ia e fcam«iUo aoa i fct ole~ \ io Paniolo me k* pahee walivnli ooa mapu-' ? na ole'o. N r o ka mea, ua kocr*o iho kekahi poe ka- ! naka Panioio i!oko o ua hale la iloko oia wa, i a ano, e hookaau an* ua Hapa liikioi la o 'ka Mokupuni Loihi me ka mikaioiohu o na ) | olelo, me he mea U, he ewe kaou oia no ke-1 ) kahi o na m%hiko o Kuba. j Aka. ua hiki !oi paha ke hoomaopopo ia { j keia ike kupaianaha o keia Hap*-Ilikini. ! | No ka mea, oka hapanui. oke woeoa o na ohana o Mokupuni Loihi, he poe luioa. Noiaiia. iloko o ko Keak« ilikini mau la opio, ua holo aku oia maluna o kekahi kiaiua i Kuba no kekahi mau makahiki loihi, a aole hoi o ka olelo a ia iahui waie no kana tnea i ike a i kam iaina hoi, aki, o na mokuai«a a pau ont īnokupuni, nolaila, ua hiki ioa iaia ke hoano e ae iaia a kapa iho he keonimana oia no Kubi. Aele hoi i loihi loa ka Onila Maka noho ana pela, hoamaopopo iho la oia, he hoopaapaa nui ke hanaia ann mahope o kona kua. I No ka men, ua ano hewa ka haawi ana o | ka pepa a kela a me keia. | Noiaiu, leie ino ae la o Keaka iluna a j hoomaku iho ia ka hnkaka. Aole nae i loihi loa ka hakaka ana. Mai lilo pahn i hakaka nui, ina aole t ko* kua ia e na hoa'loha o tta aoao a i elua. Akn, ua (tio nae keia hakaka i waiwainui i kah» elem.ikūle, oiai, i kona iohe ana i ka nakek- o paknukiu, huli ae la oia a wehe ae la i koau mau mak* aniani nunui a I nan» aku la ika h»kak>i. i < A ike aku la kona maka ika hauie ana | iho o k?kahi leti inai ka pakeke mai o Ke- ; akn liikin». ! | A iele aku ia inalalo oke pakaukau. | Ika pau aoa ae oka hakaka, pii aku la o j Keaka liikini a nie kona mau hoa'loha i ka 1 rum: īiuna, <i o kekahi poe hoi, haalele iho 1 la i ka hale inu bi>. | Aka, oko ka Makai Kiu noonoo nae aia ! i kela leti maialo o ke pakauk<iu. j E like hoi ine mea mau, ua h-ma iho i oii ī kekahi hana nnalea i ko ai kona imi. He kaoaka momona ka bakipa o ua haie ' ia, a he oluolo hoi kona mau nanaina. Nolailu, hele aku ia keia o ku iho la ma ke pakaukau poepoe a nana pono iho ia no inanawi. » kahen'aku ia i ka bakipt a hoomaka »ku i<i e ninau iaia i na ninau he iehu.'ehu e p.ii ana no ka pepa. A i kona ike ana hoi i ka wa kupono e ho"ko «i i kona iioi, unuhi ne la oia i kona haioaka, a iaia hoi i unuhi ne ai peh. kiola aku la oia i keknhi leta mnlalo o ke pakaukau. Kahaha ! wahi ana i puana ae ai; Ikeole no hoi eu i kt unuhi *na i ko'u hainaka ! a kuiou iho U ilalo a iaiau aku la i na ieta a i eiua, me he mea I' maiioko aku o kona paUeke in mau let>». Hoomau aku l<> no oia i ke kamailio aoa me ka bikip« no Wekahi manawa, a mahope iho noho hou iho i-i oia ihlo a hea .iku ia e iawe hou mai i bia nona. I ka wa i ioaa ai iaia ka wa kupono e heiuhelu oi i iii paUpaU U, heiuhelu īho la oi i. Maioko o keia leta ua ioaa iaia he aia a |he waiwai »na kana hana e lawelawe nei, a penei na inanno o loko: 'E ka Hoa'loha.— Da ioaa mai ike kaikamahine ka palapaU me k i pololei (ail 0. K.) e hiki aku <tna au no ka lawe sns aku iala | īmua a kant aloha. E hana oe i k»u apaoa | hana me ka holopono, a hiki i koo wa e ike pono ai, ua ko ka kapena o kau hana; aiaila, aole oe e nele i kou uku, ke holopono na mea a pau e like me ka papa kahikuhi Mii hoohakalia iki i keia wa, a e waiwai auanei oe a pau kou oia. «*Na*u na • 4 Alicia. m Mino aka iho !a ka Makai K>u t kooa ike an* i keia mau mea. A ano ke nkali hoo nei ka pomaikai ma ] kona mau kapuii. Aua oi ako hoi ka waiwai o keia ieta iaia mimua o kekahi mooi kumukoai ooi. I (Aofe i pa«.)