Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXI, Number 36, 9 September 1882 — KA MOOLELO O ONILA MAKA! KA MAKAI KIU KAULANA O ENELANI! A O KA MEA POHIHIHI O KA 1868. [ARTICLE]

KA MOOLELO O ONILA MAKA! KA MAKAI KIU KAULANA O ENELANI! A O KA MEA POHIHIHI O KA 1868.

MOKUNA XXV. ; Olnniu ka Mak.Hi Kiu nu n« kumu ans i ma-1 nio w.ile ai — K« hnahewa i ka leta, ma ! h'io he leti »[v»ka —Ukali hou ka Mak <i ui.i na kapuai o Keaka Ilikrni—He hoMio e h»>u iii» ke ano okoa—Maloko o ; uekihi wa!ii a>»o hou —Kn opio Gereroa- | | »i* Inuoho loloa—Kahaha ka poe c pepa j [ aim—Ke kanak» akamai i ka pepa gili- j wmwei—He kahiko, ( MA keia wahi. me he mea 10, ua hoaiai | ia mai imua o ko ka Makai Kiu nao- ! noo k» oian> o na mea a kona manao i kohn j ai. | A ua ike hoi oia ua pololei kana mēa \; : koho ai, a eia hoi oia ke ukaii nei ma ka : meheu o ka mea hnna hewa. Oiai.ua hoopohihihi loa ia kona noonoo e j kela leU ī manao waie ia oi Haie KeUueka ] ! 1 kak-«u, nku, ano, ua hoopau ia kona wa-j ' naoio no ia roea. • ua akaka lea ae ia hoi ia«l . ia he paUpala apuka wale no ke>a, i wahi e 1 : naio ai ka hewa o \ hanaia. ] ; No ka moa hoi, oa maopopo iaia, aia ina i f Nu loka kekahi poc i lehia w*le ma ka oi- | ! h<na k«kau. uolaīla. mr he mea 1«, na ke-: $ kahi o ia poe i kakau keia ieta. | 1 A ua iimmiaopopo pu iho no ou, malia ua , ! ka>u*a*na o iMiukum «ahioe n>e kekahi oia | • poe t a ua hoolimalima oia e hana i keia ha-1 I in, me ka inanpopo niua oie paha i ka mea j i nina i kakau. ka nui o kaua hewa e haua 1 aei, a e hoeh* nei hoi i ko hai puuwai me ke kauo pu iloho o na poino weliweii ana | i i moeuhme oie aii, Nolaili, o k& nimu wale tho uo me ka i Makai Kiu i keīa wa. i Pebea ia oia e h*oa ai ? Oiii, aole oii» i |iw« pono «e n* ike ko* , | pono i keia w#, e hiki ai laia ke hopu i ka .! pee hana hewa. II Aka V mea t <ikakt a t hooiaio i«, o.ka ! I poe hou akahi a noho aka ma ka oihaoa i M«ka< e UwiMawe koke ana lakoa e ho- . pu i ka poe hewa i kona wi e tke moa ai i i d* ine* ī toa« iloko o kona <&aa«, aka« aole ►' nae peia ka poe kahiko i kiipa ma k« oiha*

| na. oiai, ua hookuu w»»Ie »ku no Ukou i ka | . poe a e im» ana a hiki ī ka hora | hope ioa, naila Ukou Uwelawe e kooko. a | | ia iakoa toi e hana ai peU, e pau ana na ; punawelewele hihipea o ka pohihihi i ka ; wehewehe|peno »a, me ka ioaa oie o kekahi ; kuia e hik» ai i ka Uwehala ke pakeie ae. 1 Aoie nt|hoi i m«n«oio ka k»kou oU3i ua : i o li|le Keleneka a me Marion<. [ Oiai m| kona hoomanpopo aku ma oa h*- i f na a lonalaiui wahine, ua ake oU e hoopo- ; | n»»p«»no i n« hana a pau e piii an* i ka | | wmwAi oi'i taua hana», a hiki i k* inaoawa j Mia i maaioai, alaiU. honliio aku ma ke . 1 daia, » hnklele mai no k«bi ike nie ia. ! No ka »nea, u* ake nui ka Mak%i Kiu e 5 1 hoopakeie i na me> nana ka hnna ana e U- I ; welawe h»>o!itanawauui hookahi nei, n iot e j j maopopolina laia aole U e hiki ke pepehi U j | iaua, aiaila ua mnkaukau oia t (>4 W4 a pau : e hoopahu ne i ka iua hohonu o ka manno pakaha wale o kekohi mea hao* hew>» —«na hoi i mnoao ai. oia hookahi kekahi o na enemi e hiki ai ke inakau la—ke alakni hoi na- : i)i e paipii nei keia hana mo hiUhiU ole. laia e noho <nn peU me ka leta iloku o i kooa lima, nalu iho ia loko onn no ke>a ha> ! na nui. Aole r:o hoi oia i inanao he mea kupono mia ka pii ana nku iluna e nieniele al m j Keaka Il kini. i Oiai a)!e oin i ake e ike ua Hnpa llikim i ln, o e ke nkule i ka hohonu." Aka iue he inea ia, na kekahi mea ana i ike ole ai. ua kono la mai oia e noho iki milaila no kekahi manawa loihi. Mahope iho, iho inai ia o Keaka Ilikini (uailuna mai. I ka wa a ka Makai Kiu 1 nma aku ai maluna ona, ua ike aku ia oia ua kaumaha ia kuna innii nanaioa, me he mea la e hoike mai una, u* halawai inai om me k» pakalaki | a me ke poho nui. Ua ike pu nku la no hoi ua Makai Kiu I nei mn;isa heleheleoa o u« Ilikioi la— S ua fnu om a i.i aku mawaho o kn palen* ku--1 P°no. s i Ak«, «;»!e une i noho iho o Ke-»ka liikini | lioio a rumi inii ra»ha, »ka, heie loa aku I la no iw«ho, a hahai pu akii ia no hoi ka iMakai Kiu mahope ona. I Ukali nku U ou» i ua Ilikini U a hiki i ; kona wa i komo «ku ai iloko o ka hale e ku ! ana ma ke aianui Hotan«. ! | Eia hoi keia i ke ano liula o ke ahiahi, a i ka poeleeie loa ana iho, puka hou mai !a o Keaka. Maiia e pono no hoi nu e hoomnu hWu | mahope o kona inau kapuai, wahi a Oniia > i puana ae ai. a ukaii aku la mahope. | Aoie i ioihi lo* aku ka Keakn llikini wa- | hi i heie aku ai mai ka hnle noho mai o lo- | naknna wahme a me kana kane e noho ana, komn hou ne U oia iloko o kekahi hale pepa pili waiwai. : He wahi hoi keia i kamaaina a i ikein e ; na mea a pau, a aole no hoi i l'ke aku me • k*hi mua a Keaka i knmo ai ia la. | iaia i ike aku ai i ke knnaka nna i ake nui ai e "nieniele" i ke komo ana aku ii«»ko o keia hnle, puana ae U o:a me ka leo hawa- . nawena: ! E noh<» «n* oiu iloko olaiia no kekahi raaI nawn loihi; nol.nln r heie ae au e hoaoo e i m'u iho ma kekahi ala ekoa. ■ He ekolu hapaha hora m»hope iho o ke ! komo an» »»ku o ka Hapn Ilikini lioko o ka | j hale i okio mua U ae nei, komo mai U ke- ! J kahi kanaka opio Gereinania lauoho ioihi ] | iloko. i kahiko iua iho a (> kuku kalaihi t i | Mann." 1 He auo e na heieheienn a me na kahiko o , ; ke k*nak t » komo niai ai. i j Oia». e ano lol» a« ana kona mau oho lo- | ioa a keokeo —i like me ke ano o na keiki ] kuU o Geretnania —* e hoohie ana no hoi ! na pua oh*oha o ke kan*ka ui ilun* o nona mnu helehelena—aka, ma kona ano a pau na hiki ioa ke kapaia aku oia hekeoniouna. E noho ana no Goi o Keaka ma ke pakaukau aole nae oia e pepi ana. j U« ano n»ao iki ae hot kona ona, aka, ao- ! le nne*» mao ae na hana a kona manao e li'» | ana. | Oia» ho», he hale keii i kamaain* i ka poe piliwaiwai, noUiia, aole i iilo he mea ano noi ke komo ana mai o ka M*kai Kio ma kona ano bon iloko o aa hale U. Aka, hookahi a eiu» paha « Ukou i nana aku iaia oo ke aoo e o kona mao kahiko * ene kona ano» aka oa maa mao nae ko Nu Joka poe i ka ike pinepioe ia maa ano. nolaila, aole Ukou i hoolilo aai i ko Ukou ma» nawa ma ke kilohi ana i kona mau kahīko | ano hou. | Ho»o ibo la ho» o 00-U Make i loaa ai J ona noho nona e kokoke aku ana me ko Ke* l aka il*k»i»r ooho, a t ka wa koi e pepa aoa ! kekahi poe, ua pane h«opohaia ae ia oia no | ko iakou ike ole i fta piepa. -1 No kona hoomau i kana maa haaolelo > f hoonaukiuk». oa pane pakike ia mai U oū e f | kekahi o km po« e pepa ana, aka anle nae 1 keia i heolohe akn i ka lakon mau olek ha-

bu, ak* t i kela ame keia manawa, e hoepu-, ka m»u ana oia i kekahi man huaolelo ka \ ; ka hoonaukiuki. No kona hoomau ioa i kana mao hana ku ; ole i ka hoihoi o ka poe e pepa «na, nolalla, [ p*ne aku ia kekahi o iakou i ka mea e ha- \ ' awt ana t k* p**pa: | He*ha k«u mea peku oie aku i kela kana- l u-? ; L»he -ku U nae ua w«hi Geremania nei | ■ i keia olel*>; * pam* aku ia u»e ka aka pahe-) ? nehene ae: | Heaha no hoi kou me* kii ole ro»i e pe- f , ku ? I Huli ae la ka n«na ke kauoh » a na- | - na nk-' (a m? ua m*k* huhu, ine he mea U { (e ake *ku «n> oi« e aimaku iaii. ; ! No k*»a mea, u* meinao iho ia ka mea « I | haawi ana i ka pepa. e pono o>a e ho*o e i i keia hnna, noiaiU. pane aku U oia: j E ke kan«ks opio, » hele mai nei anei oe j iloko nei e hoohaunaele nt 1 j Ao!e. j A heaha k<i kou o loko nei 1 j He makemnke ko'u e oepa, ina hoi paha I e hele ae an » "kfkahi o keia poe hupo nia k.>.hi e, i noho aku ai hoi ka poe akamai ma ko i»kou wahi. No keia p»ne hope a ia'nei, ua iUo koke iho U oia i hoa'ioha no Ukou. Ua iike ka mniao o ka mea e haawi ana i ka pepa ine kom innu hoa, oiai, ua innnao oij he .vnhi Gerein«n.a opio waiwai kei», e hoao ana e lenn ona hon noiaiia, mnnao iko la om e loaa an.i iaia he mau haneri dala me kn maalahi. Aole e pepa nna o Keaka, aka, e nohoana n »e oia iluoa o k* noiio o kn poe pepa. Huli ae ia ka mea haawi pepa a ninau aku U iaia: O ee kekt.hi e pepi ana e Lakia ? Aole. wnhi o Keakn, I keia keonimana ae ko nmua uoho. Nani w»|e kou lokt.ina>kai,«wahi a k«hi Gereni>'.uia a m:no aka iho U. Ua hoike ia iiiui kona aa no ka piii waiwai »nA kom olelo nn« ae i elua haneri daia k« piii no ka hoomakn ana. 'Nollila, mnnao iho U na mea a pau e ike nnn lakou ī k» pepa naaupo me ka nui o na liio. Aole nne i hfle koke kahi Geremania e ike i ka pili o lalo, nk«, kali malk iho la no oii a hiki i ka p«u ana oka pepa i ka haawi ia, fa wa, huli ae (a oia a nmau aku la ia Kenka llikini no ke kupono o kekahi pepa ana i manao ai. A pme īu »i la o Keaka ua kupono, ia wa no hoi, waiho koke aku U ua wahi Geremania ne' he hnneri dala maluna o ka pepa ana i manno ai. Unuhi mai U ka mea h«awi i ka pepa mniloko mai «» ka pahu, a i'oko oia wa, ua pilui i i ka hanen dala. Ohi mai U un wahi Geremnnia nei i na hanen dal* elun »na, me ka piii hou ole aku iloko oia hanwi Kookahi. Mauiuii o keia pepa nkaheie a ua wahi Geremnnia nei, u» Jtahnh* loa ia na mea a pnu. No ka mea, >ia manau ka pne e piii ana e han* ana ua wahi Geremania nei, aka, ano. ua knhihewa iakou. A hnka pu aku la no hoi ka mea haawi pepa m lun» oka malihini me ka manao kahnha. A hoomaki» hou iho la ka haawi me ka pane ole o keU a me keia. Kaii hou iho U no ua wahi Geremania nei e like ir.e kn manawa o ke kemo moi, a waiho »ku l» he eloa hanen eUla malona o kekahi pepa. E llke no hoi me kt moa ua eo mai U oo iaH, a ohi mai U he ekeiu haneri dala. Hookahi no an» pili aoa i keia h*awi. No keia hann ano e. ua feot»i ia aku ke. kāheha o ka naau o ka poe pepa. NoliiU. nan» nko ia ka pne pepo maluna ona me k« hopohopo. V Aole no ke eo ana taia o n* dala he ekola j haneri, ak», oo kona akahele a me ka noo-1 noo ma ka pepa ana. | A p»u ae l» hot kaoL mau oleio hoooaoki-1 «k». | Aole no bai oi» t pane hou »e, aka, i kela j ame kei manawa, e p«ne ako aoa oia i i kekahi mao olelo hoomakeaka ia Keaka ili- ] . kini Aoie oo hoi oi* i hoike mai i kona hoihoi | ( oo kona Uki. aka, me he mea la, u« maaao | oia, oa loaa mai ia maa da!a malalo o kona 1 t ike * me akamai. ■ | ike kolu oka haawi, pīii boa tbo la oi*. I I kei* pili aoa, he hookahi no sna haoeri > ] dal* i p»li ai. I A lilo ako la. > I B iike mt kooa ano nau, kali malie iho U oia a hiki i ka wa e pao aī • ktf haawi ' • ana, alaita piii aku. ■ : (Aole i pao.)