Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXI, Number 41, 14 October 1882 — Page 1

Page PDF (1.76 MB)

This text was transcribed by:  Donna Kimura
This work is dedicated to:  Awaiaulu

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

Na Hoolaha Kumau.

 

W.O. SMITH

LOIO! LOIO!

Helu 36 Alanui Kalepa, Honolulu.

 

W.R. KAKELA,

He Loio a he Kokua ma ke Kanawai.

HE LUNA HOOIAIO PALAPALA.

 

CECIL BROWN.

LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI.

A he Agena no ka Hooiaio ana i na Palapala

no ka Mokupuni o Oahu.

Helu 8 Kaahumanu. Honolulu. H.P.A.

 

ASA KAULIA,

LOIO A KOKUA MA KE KANAWAI

Ua makaukau au e lawelawe i na hihia a pau

ma keia Oihana imua o na Aha a pau o ka mo-

kupuni o Oahu. E loaa no au ma Koolau-

poko, Heeia, a ma Honolulu kekahi

wa E hooko ia na kauoha mai na wahi

a pau o ka mokupuni me ka eleu

a me Kahikiwawe.

 

Jno. Jota Kaulukou,

LOIO A HE KOKUA.

Ua makaukau oia e lawelawe i na hihia a pau

no kela a me keia ano iloko o na Aha Hoo

kolokolo a pau o keia Aupuni. Ua hiki

no hoi ke hana i na palapala a pau e pili

i ka Oihana Loio me ka eleu. E loaa

no au ma Heeia Koolaupoko, a ma

Honolulu no hoi i Kekahi manawa.

 

C.C. COLEMAN,

Amara he mea hana Mekina

Kapili Kapuai hao lio,

A ME KA

Hana ana ma Alanui Alii,

E kokoke la i ke Alanui Papu.

 

KALE KULIKA,

Luna hooiaio

PALAPALA KUAI MOLAKI

A ME NA PALAPALA OIA ANO.

Luna Hooiaio Palapala Aelike mawaena o na

Haku a me na Kauwa. Luna Haawi

Palapala Mare.

Ma ke kihi o ke Alanui Moiwahine me Kaahumanu,

kulanakaauhale o Honolulu, ko Hawaii Pae Aina.

 

Richard F. Bickerton,

[@@@@IONA]

Loio a he Kokua ma ke Kanawai.

Keena hana Helu @3 Alanui Kalepa,

Elua puka ma o aku o ka hale kauka o Kauka Minuteole.

            E hele ana oia imua o na Ahahookolokolo a pau o keia Aupuni ma na ano hihia a pau,

@na paha ma Oahu nei, a ma na Mokupuni e ae.

            Ua makaukau mau oia i ka hana ana i na palapala pili kanawai o kela a me keia ano.

            Ua hiki no hoi iaia ke hoaie dala aku ma ka @@@kiana i na aina ma ka ukupanee haahaa loa.

            E hanaia na hana me ka hikiwawe a me ka uku haahaa.

 

George E. Sherman,

MEA HANA NOHO LIO

A ME

Na Lako a pau o na Pono Hololio.

 

Ua maa kahiko oia iloko o keia hana, a ua ka-

maaina i ko Hawaii nei noho ana; he

oluolu na auhau ana. E hele mai i ikemaka.

AIA KONA HALE NANA MA ALANUI KULA,

Ma nae iho o ka Uwapo nui.

 

JAMES M. MONSARRAT,

[MAUNAKEA]

Loio o ke Kokua me ke Kanawai.

Imua o na aha Hookolokolo a pau o keia

Aupuni. E lawelawe ana no hoi ma na hana

pili i ka hooponopono waiwai, me ka imi

ana i na palapala Sila Aina, ka hana

ana i na Palapala Kuai, Hoolimalima

a me ka hoaie dala ana.

A HE LUNA HOOLAIO PALAPALA

Keena hana alanui Kalepa.

 

Joseph E. Wiseman,

LUNAHOOPONOPONO O NA WAIWAI PAA

A ME

Luna Imi Hana,

Helu 27 Alanui Kalepa, Honolulu

Luna Hoolimalima no na Rumi, na Hale, a me

Luna Kuai me Hoolimalima o na Waiwai

Paa ma na wahi a pau o ka Paemoku.

Luna imi Hana no ka poe a pau i nele

i ka hana ole ma na wahi a pau i make

makeia ma kekahi mokupuni o

ka Paeaina.

 

N. B. - Na Palapala Hoolimalima e hanaia me ka eleu; e ohita na Bila Aie a me na hana e ae a pau e pili ana i na hana Oihana Kalepa me ke eleu a me ka pololei. O na Unuhiolelo a me na Maheleolelo ana, e hookoia me ka maikai. O na kauoha a me na kamailio ano maloko o na leta no kekahi o na hana maluna ae, e hookoia me ka eleu loa.

 

HE MOOLELO KAAO

NO

KEANINIULAOKALANI!

KA NANI LUA OLE

O NA

MOKU O KUAIHELANI

Ka mea nana I Hoonaueue

KUKULU O KAHIKI

A O Ke Pukonakona

O NA LA I AU WALE AKU LA.

 

MAHELE II.

 

            Aole o lakou la wahi mea e ekemu mai. O kahi mea paha hoi i piliaiku loa i o lakou la no ka noke mau hoi o ka ua, ka hekili me ke olai, a me keia punohu ula kupanaha hoi e ku nei iluna pono o lakou; a o ka nana mai no a na maka aohe pane leo. Noho hou aku la no keia a liuliu, ninau hou aku la no keia aohe no he pane leo mai. Ia manawa ku ae la keia iluna a puka aku la iwaho, a hele aku la mawaho o ka hale a hoi mai la. He oia mau no lakou nei e noho nei, aohe mea a ekemu mai. Oi noho aku lakou nei a ua ahiahi no hoi, akahi no a pane mai ua kumu hula nei ana i ka ninau ana mai, ke ike la oe i na hana kupanaha a ka po? Ae! wahi a Lonokaiolohia. A pehau kou manao no keia mau hana kupanaha? wahi hou a Nuanua i pane aku ai. Ka, aohe maopopo ia'u. Kai no nau e wehewehe mai i ke ano o keia mau mea. Ia manawa, olelo hou mai la ua kumu nei penei, aole a'u haumana i ao ai e like me oe. E nana mai no hoi oe ia'u la, ua uhi kokua iluna o'u, aole nae au i ike i keia mau hana, nolaila, ke haohao nei au i keia mau ouli kupanaha; a no ia mea ke ninau aku nei au ia oe, o oe no paha ke keikia na'lii o makou? Ae wahi a Lonokaiolohia i pane aku ai.

            Ia manawa olelo aku la ua kumu nei ia Lonokaiolohia, ka, haahaa hoi oe o ka hele ana mai i o'u e ao ai i ka lealea; kai no o ke kauoha mai ka oukou a na'u no au e hele aku. Aole o oe ke hele mai i o'u nei, ia oe hoi, hele mai nei oe ma ke ano makaainana a loaa hoi ko'u puu ia oe. Ia manawa hoolale koke ae la ua kumu hula nei i ko ka hale poe e ho-a ka umu o ka waiwai. He manawa ole no hoi a ana ka umu; liilii mai la hoi na hana i ka nui o na lima lawelawe, ua emoole kalua ka umu. Ia manawa akahi no a mao ae ka lu ana o ke olai; o ka hekili hoi ano kanahai mai la, a pela no hoi me ka ua, aole no hoi i liu iho o ka hoolale koke aku la no ia a ua kumu hula nei i ka poe nana i hana ka umu. A pau no hoi i ka makaukau, ia manawa, olelo aku la o Nuanua ia Lonokaiolohia penei: I keia manawa, ke hookuu aku nei au ia oe, no ka mea, ua noho iho la no kaua me kau mea i lealea ai, a ua ike au i kou makaukau. Nolaila, apopo ku ae a maloeloe a hoi aku me ou mau kupuna haku, eia nae ka'u wahi makana e haawi aku ai ia oe: lalau aku la ia i kekahi mea iluna o ke kuahu hula a lawe mai la he apana laau a waiho iho la au iloko o ke kanoa awa, a hui pu ia me ka awa, a i ka hoka ana lalau hou iho la ua kumu nei i ua apana laau la a lawe ae la, a o ka hoomaka iho la no hoi ia o ka awa e kahele i ka apu, a olelo mai penei: Ma keia apu awa ke hai aku nei au ia oe, o ka io keia o kau hana, e ai ana oe i ka io o ke akua; alaila, pau kou manao ana mai e hoi hou mai, no ka mea, ke ike nei au ua oi aku oe mamua o'u a me na hula e ae a pau, a ina no oe e hookuku me ko ka po, aole e like me oe, no ka mea, hookahi aumakua hula, a oia ka'u e olelo aku la ia oe, ua pau kana. Ia manawa kahee like ae la hoi ka awa i na apu a pau, a pai like ae la i na lima me ka hua olelo i ka waha, a puana like ae la penei:

 

O ka ula aku la i Maulua

Kai Laupahoehoe ma,

O a'u ipukai humuula

E kaa mai ana i ka pali.

Okala ku kahua hale

Kela kauwa honu iki uha,

Auwe e kue la, auwe e kue,

Auwe e kuekue, auwe e kue.

He puhi ka i-a e anana ka loa,

He mano ka i-a, he a ke poi,

A popoi akahi oe

A popoi alua oi ala,

Kaalewa ka hope i ka mano,

Pau loa ka hope i ka mano,

Maiu ka la la

Haihai mai ka i ke ka,

Kuakua mai ka la la,

Hanau he leo no ka hewahewa

Ua noa.

 

            A me keia pule ua ku like ae la na mea a pau me ka paipai like o na lima. A i ka pau ana o ka pule a lakou ia manawa, noho like iho la na mea a pau a hoomaka iho la e inu i ka awa. Aka, o ko Lonokaiolohia apu awa ua pau e no i ka inuia e na eepa o ka po, a o ka hoomaka iho la no ia o ka ai ana. A pau no hoi ka lakou hoonuu ana, ia manawa kalae loa mai la ka lani, a ahu wale na hoku, pau loa ae la hoi ka ua, a oia po nae, aole i moe ia e lakou a hiki i ka manawa i hoi ai ke kama alii i kona aina pali.

            Maanei e na hoa aka iki o keia kaao e haalelel ana kakou ia Nuanua me kona mau hoa lealea, a e kamailio kakou no Lonokaiolohia.

            Iaia no a hiki i kauhale a hui no hoi me kona makuakane, me na kupuna a me na mea no a pau, noho iho la ia me lakou a pau no kekahi mau la a hala hookahi anahulu, ia manawa, olelo aku la o Lonokaiolohia i kona makuakane penei: I keia manawa, e hoomakaukau kakou no ka'u huakai hele, no ka mea, ua ike au i ka hula, ka mea a'u i olelo ai a ike au i ka hula, alaila, loaa kuu kupunakane ia'u; nolaila, ua makaukau au i keia manawa no ka hele, a pehea kou manao no'u. Ia manawa kulou iho la kona makuakane a kulu iho la na waimaka, a liuliu iki, pane mai la oia penei: E ae aku ana au ia oe e hele, aka, he makemake au e ike i kau hana o ka hele ana aku nei, ua lohe mai au i kahi poe o oukou, aka, he makemake au e ike maka, nolaila, e kali iki a pau keia anahulu hou aku, alaila hele. He mea maikai wale no ia i ka manao o ke keiki.

            Ia manawa kuahauaia aku la o Waipio mai kai a hala iuka, a no na la elua, ua akoakoa like mai la na mea a pau, a he manawa ole, paa ua lanai nui, a o ka hoomaka iho la no ia o ka ai; a pau hoi ka ai ana a na'lii me na makaainana, ia manawa, ku mai la o Leimakani a olelo mai la imua o na mea a pau i kuahauaia aku penei: I kuahaua aku nei au ia oukou e akoakoa mai kakou i keia mau la, e ai kakou i keia mau la, e ai kakou me ka mea hele, a hele aku ia, a i ike aku hoi kakou i kana hana i aoia. Nolaila, he mau la lealea wale no keia no kakou a hiki i kona hele ana. A maopopo ae la hoi ka hana a ke'lii, nolaila, ku ae la no hoi o Lonokaiolohia a olelo aku la penei:

            Akahi no au a hoike i ka'u mea i kuko ai, no kuu manao e imi i kuu kupunakane, nolaila, olelo aku au ia ia nei e hele au e imi i kuu kupunakane, o ka ianei olelo mai hoi aole e loaa ia'u ke imi, a eia ka ka mea e loaa ai o ka helel e ao i ka hula; nolaila, hele iho nei hoi au ma ia hana, oia paha auanei ka kakou lealea o keia mau la, a heaha hoi auanei ka hewa, i ao ka hoi i ka hula e mahaoi. Ia manawa koke no o koi ala hue ae la no ia i ke oli, a pau no hoi ke oli ana, noho iho la no hoi. Ia manawa, hauoli ae la ke anaina mai o a o no ko lakou lohe ana i ke oli a Lonokaiolohia, a penei kana oli ana:

 

O Kuamuamu o Keaolewa,

Ke alai o Kuaihelani,

Ma na poohiwi o Moanaliha,

Makili ka wai o ka naulu

Me ka ua mai ka lani mai,

Ke hookokohoi mai la e ua i uka,

Naha ke poowai o Kamalama,

Ke hoopulu ae la e pulu ka liko,

Ka muo hinalo o na pali - e

E ala - e, aloha wale.

 

            A o keia mele no a lohe ana o Keaniniulaokalani, ia manawa, hoomaka ae la no hoi o Keaniniulaokalani e oli ma ia mele hookahi, oiai lakou e lealea ana me ne eepa o lalo o Milu, oiai, kona kino uhane me kana ipo [Papoalaea.] Hu ae la ka aka a ko lalo poe apiki, hookahi ka aka like ana; ia manawa hookuene like ae la hoi ka aha a noho pono mai la hoi ka mea nona ka lealea, pau ae la hoi ko i ala honanaia noho pono iho la hoi o Laka iluna, a ma ka nana aku i kona kulana ia manawa, he oi aku o ka nani, no ka mea, ua pau loa mai la na lekeona hula me ianei, a ke nana aku, "ku kilakila Hiilawe i ka malie," ka ua mea o ka ui a ka hoomaka iho la no ia o ka lealea.

            E o'u paumako o na nanea o keia mau la, e kala mai ia'u no ko'u hue pau ana aku i na lealea o Lonokaiolohia, no ka mea, o kana mau mele hula no i ao ia ai iluna nei, oia no kona mau mele i hana pu ai me Keaniniulaokalani, a me he mea la o ka laua kumu hookahi no o ke ao ana, aia hoi kakou a hiki aku ilaila, alaila hoomaopopo hoi kakou ma ke alanui e hiki koke aku ai.

            Ia lakou nei e hoonuu ana i na lealea oia mau la, ua ku no i ka eehia na mea a pau e makaikai ana, no ka mea, ua oiaio like na mea a pau no na hana a Lonokaiolohia, aka, he mea ole wale no ia ia Lonokaiolohia a ua kuu pau aku la no hoi keia ma na mea a pau i ao ia ai. Ua kui aku la ke kaulana o keia mau lealea a Lonokaiolohia ma Kohala, pela no noi ma Hamakua a hala i Hilo, nolaila, ua huliamahi like mai la na kuaaina i ka hele i Waipio, nana aku no hoi kauluwela na pali i na kanaka; i kela la keia la e hoea mau mai ana kanaka, a ua hoomauia na hana o ia mau la, a hiki wale i na la i makaukau ai o Lonokaiolohia no kana huakai hele, aka, o na'lii me na makaainana, ua loa aku ko lakou minamina i ka lakou kama alii, aka, o ko Lonokaiolohia manao, me he mea la e i ae ana e hele imua i ke alanui moeuhane.

            A i ka la hope loa o ko lakou nanea ana ma na lealea i aoia ia Lonokaiolohia, a ma ia po, he mau kike olelo ka lakou me kekahi mau hana ike e ae, no ka mea, ua akoakoa like mai na kahuna no ko lakou nana ana i ka pono me ka hewa o ka huakai hele a ua kaeaea nei a o ka hana nui a na makaainana o ka mama awa no ka puiliili a na kahuna, oiai, i na la o Lonokaiolohia e hoike ana i kana mau hana o ia au, ua kauohaia na kahuna me na kilo e hele mai e nana i ka hele ana mai o ke'lii, a o ka po oi aku no hoi ia o ka piha; no ke ake e ike i ka hele ana o ua hookalakupua nei. Ai i ka makaukau ana o na mea hana a na kahuna, ia manawa, ku ae la iluna kona kupunakane a olelo mai la:

            E na'lii a me na makaainana, ka poe ike kilokilo, ka poe kahuna a me ka poe ike nana ouli, a me kuhikuhipuuone, ke hai aku nei au ia oukou a pau, e hoike mai kela mea keia mea o oukou i ka pono o ke alanui a kuu moopuna haku e hele ai, no ka mea, ua manao no au, aole kupono ia ia ke hele, aohe @@ i ke alanui o ka hele ana, a nolaila oukou i kauohaia aku nei e hele mai e nana i ka pono o kana hele ana.

            Ia manawa hakanu like iho la na mea a pau, aka, o na kahuna, aia ma ko lakou alo na apu awa, a i hakalia wale no i ka mea nana e kahee mai ka awa; ia manawa ku mai la iluna o Molilele a olelo mai la penei:

            E ke'lii nanan ka olelo kuahaua, anoai oe. He aloha ko kakou, aka, no ka noho ana iho o koi ala wahi unihipili; nolaila, hepa ae la kai ala olelo, e hoolohe mai oe i ka'u wanana ana, no ka mea, ua elemakule au ma keia hana, a he maa au i ka'u mea e olelo ai; nolaila, ke hai aku nei au, ma ka'u ike kilokilo aohe pono o ka hele ana, he nui ka pilikia. Ke kokoke aku nei e pau ke kau a o ke komo aku no koe i ka hooilo, alailahuli moana mai ka makani. Alaila nana aku oe i ka ale me he ohana moa la ka minoi iluna, a o ke ao lewa aohe ale poi ole, no ka mea eia i na kakahiaka kai maloo. Ke ike aku oe he like me ka hokeo aho a Kanehunamoku ka hele a haoa ke a luna o ke puna Inu kai.

 

Make ua'lii a kakou

Ke ka ia la e ka aukuu,

Lele ae la ka hu-a o ke kai iluna,

Paki aku la i Kukulumaiaea,

Aohe kupua o ka aina

E hana aku me Hulikoa

Me Hina ai pohaku kai loa,

Ua noa.

 

            A pau kana mau olelo noho iho la no hoi ilalo. Ia manawa, o ke ano like ae la no ia o na'lii a pau, aka, o Lonokaiolohia ano e ae la kona helehelena, uweila mai la kona mau maka, a i ka nana aku a na mea a pau, me he mea la e olelo mai ana kona waha. Aka, aohe hoi he lohe ia aku o na hua olelo, no ka mea, ua piha loa i ka huhu. A pau ka uwe ana a na'lii, ia manawa, ku mai la o Olelomoano a olelo mai la penei.

 

[Aole i pau.]

 

KA MOOLELO

Onila Maka!

KaMakai Kiu Kaulana

ENELANI

A O KA POHIHI O KA 1868.

 

MOKUNA XXIV.

 

HE AELIKE - KO KEAKA MANAO - HOOMAKA KA MAKAI KIU I KANA HANA - HAMAU KA HAPA ILIKINI - HE KNO I IERESE - HE MAU HANA HOU - HE AIHUE KUPAIANAHA - LOAA I KA MAKAI KIU KEKAHI HANA OOLEA - KA MAKANA A KE KANAKA WAIWAI.

 

            O na olelo hope a ka Makai Kiu i olelo aku ai ia Keaka, ua hoomaopopo koke iho la ia  kona ano maoli.

            Oiai, ua hooholo koke iho oia i kona manao ua alakai hewa ia oia e kekahi mea ana i ike mua ole ai.

            Nolaila, hoomaopopo pono iho la oia he kanaka aihue ua wahi Geremania la malalo o na helehelena ano e, a malia paha e hoao ana e hana i kekahi karaima.

            Kamakamailio iki iho la laua no kekahi manawa a haalele like iho la i ka uwapo.

            Nolaila, i keia wa, ua hoopaa iho la laua ia laua iho i mau hoaloha no na hana karaima.

            Mahope iho o ka hakaka kupanaha i hoikeia ma kekahi o na helu i hala aku nei, hookaawale like ae la laua ia laua iho, me ka ae like ana o laua e halawai hou ma kekahi la ae.

            Iaia e hoi hookaki ana i kona home, kamakamailio malie iho la ua Makai Kiu la iaia iho.

            Ma kana mau mea e namunamu ana, ua hoike lea ia mai, ua ko ka laua mea i iini ae e lawelawe e like me kana mea i manao ai.

            Oiai, o kana mea ia mauao nui ai, e kuilima pu ke Keaka ma ke ano he hoa paahana pu iloko o kana mau hana karaima a pau.

            Oiai hoi, ua maopopo i ka Makai Kiu o ke ala kokoke ia e hiki ai ke weheia na hipuu pohihihi e pili ana i ka nalowale kupanaha o Hale Kelenaka a me Mariona Adeline.

            He mea kamahao no hoi ia kakou ke nana iho, oiai ua nele keia mau opio i lawe pakaha ia aku la e ke akamai a me ka maalea kiekie o Ionakana wahine, i ka hoaloha ole nana e hoopakele ae laua, aka o ka Makai Kiu hookahi wale iho no ko laua makamaka e alo hoomanawanui nei no ko laua pono, oiai, he mau la pokole wale kona halawai ana me ke ui opio Mariona.

            He oiaio, he kaikamahine waiwai nui o Mariona Aeeline, aka, aohe nae ona pilikoko kokoke e ola ana.

            Ma kekahi la ae halawai mai la ka Makai Kiu me Keaka Ilikini elike me ka laua aelike.

            Nolaila ma kela a me keia la e halawai mau ana laua me kona ukali mau ana mahope o kona hoa mai ia wahi aku a ia wahi aku.

            Iloko o keia wa, ua lilo iho la laua i mau hoaloha maikai iloko o na hana karaima he nui wale aka, aole nae i loaa mai ia Onila Maka kekahi meheu e hiki aku ai ka nalowale kupanaha ana o keia mau opio.

            Oiai ua komo pu aku oia iloko o na huikau ana a na poe aihue a me ka poe huna dala apuka a ua nui hoi kona lilo no ka pili waiwai a me na dala he nui i haawi wale ia au ia Keaka, ma keia mau hana a pau aole loa i loaa iki iaiai kana mea i manao ai.

            Ma kekahi la komo ae la o Onila Maka iloko o ke keena o na Makai Kiu a ninau mai la ko lakou alii ina he hiki iaia ke lawelawe i kekahi hana ma kekahi kulanakauhale.

            IIerese, i ka mokuaina Monomuta.

            Noonoo iho la oia no kekahi manawa a ae aku la e hele, no ka mea, e kaawale aku ana oia no kekahi mau la pokole wale no.

            Oiai, ua ake nui oia e kaawale mai o Keaka Ilikini aku no kekahi manawa, i hiki pono ai iaia ke hoolala i kana apana hana i manao ai e lawelawe ma ia hope mai, nolaila, manao iho la oia he wahi huakai kupono loa keia nona e hooluolu ai i na lala maluhiluhi o kona kino. No ka mea, ua loihi no hoi na la o kona lawelawe ana ma ia hana hookahi me ka loaa ole o ka pomaikai, nolaila, ua manao oia e lawe i keia hana hou no ka manawa.

            A iloko no hoi oia mau la, ua pau ke kamailio nui ia ana no Hale Keleneka.

            Oiai, mai ka la i mahuka aku ai kahi pio kupainaha mailoko aku o ka hale paahao aole i lilo i mea kamailio nuiia e na kanaka kona mahuka ana a hiki wale no i ka wa i lilo ai i mea ole imua o ka lehulehu.

            Mahope mai oia wa, ua puka liilii ae maloko o na nupepa na itamu e pili and i keia hana, me ka olelo ae, ua hoounaia aku na Makai Kiu akamai e nana pono i ka hihia, a ua hoike pu ia ae no hoi aia lakou ma ka meheu o ka lawehala i mahuka.

            O ka hana nana i kono mai ia Onila Maka ka Makai Kiu i ka mokuaina oMonomuta oia no hoi keia, no ka mea, ua hanaia kekahi aihue kupanaha loa maloko o ka hale o kekahi kanaka waiwai oia wahi.

            Ma kekahu auwina la maikai kau aku la o Onila Maka maluna o ka moku a holo aku la no kahi o ka hana.

            Iaia i hiki aku ai ma kahi ona i makemakeia ai, ike ae la keia he hale nani launa ole ka hale ana e hoomaka ae e haliu a e nana pono i na mea i lilo, a he mau mile pokohe hoi mai ka Uwapo Loihi aku e ku ana ma kapa muliwai.

            Lele aku la keia iuka a hele pololei aku la i ka hale.

            Iaia i hiki aku ai i ka hale, hoike aku la keia i kan ona nona ka hale i ke kumu o kona hiki ana aku a me ke ano o kana hana, pane mai la ka ona nona ka hale:

            Ua hauoli loa au i kou hiki kino ana mai nei, aole no hoi paha e lilo i hana nui loa keia i na aole i hui pu na lawelawe ana a keia me na hana kupaianaha a ka mea aihue. Nolaila, ua aa au e haawi makana aku i kekahi puu dala nui elike me kona makemake ke holo pono i keia hana.

            I mai nei oe ia'i he hana ano nui keia, aka, aole nae oe i hai mai nei ia'u i ke ano o ka hana.

            Kai no ua hai mai ko oukou alii ia oe i ke ano o ka hana.

            Aole loa, no ka mea, ma ka makou oihana, aole e loaa ia makou na olelo ao, aka, he kauoha wale no e hele e lawelawe, e huli a e nana pono keia, a i ole, i kela paha, a i ole ia he mea e aku, nolaila, ua waiho ia mai na makou no e hoolohe a e huli i na mea a pau e pili ana i keia hana.

            O, e kala mai oe ia'u! wahi a Pakekona, a hoakaka mai la ia penei: ka pule a mau la paha he umi i hala ae nei, ua komo mai la kekahi aihue akamai iloko nei o keia hale. Ua i aku nei au ia oe he aihue akamai, oiai, ma kana mau mea i lawe aku ai, ua hoikeia mai ua lehulehu wale na manawa ana i komo ai iloko nei, o ka mea kupanaha nae aole loa oia i loaa aku; a o ka mea wale no i maopopo ai ia'u ma ka nui o na mea i nalowale mai ko'u hale aku mahope iho o ka loaa mai oia mau mea ia'u i ka la aku mamua o ka aihue ia ana.

 

Aole oe i hoonoho i kiai?

Aole.

Heaha na mea i aihue ia?

 

            Oia hoi ka mea kupanaha, no ka mea, aole i lawe aku ua aihue akamai la i na mea nani a waiwai nui, aka, ua kii aku la oia e aihue a e haehae i na kii oloko o na buke a me na kii hooleleaka, ao o kahi i oi aku ai o ke kupanaha, oia kona aihue ana ma na kii wahine wale no.

            Mino akak iki iho la ka Makai Kiu, a pane hou mail la Pakekona:

            Aole au e ahewa aku ia oe no kou mino aka ana, oiai, ma ka nana iho, me he moolelo kaai la keia a'u e hai aku nei ia oe, aka, oia maoli iho la nae ke ano o keia aihue kupanaha, oiai, ua lwer aihue ia aku ke kii hooleleaka o na wahine opio mailoko aku o ko'u hale nei, a ua kii pu ia aku no hoi ke kii o na wahine oloko o na buke a haehae ia ae la i lawa ai ka iini o ka puuwai o ka mea nana i aihue.

            Nana aku la ka Makai Kiu ia Pakekona me ke kahaha.

            Oiai, ua manao iho la ka Makai Kiu, eia oia ke hoolohe nei i kekahi o na moolelo palaualelo a ka mea i pupule.

            Ike aku la o Pakekona i ke ano kanalua ma ke ano oka nanaina o ka Makai Kiu a olelo aku la:

            E kuu hoaloha, e manaoio mai oe i ka'u olelo a e manaoio hou mai hoi oe ina au e hai hou aku ana i kekahi mea kupanaha. Ia'u ma Nu Ioka kuai iho la au he mau heluna nui o na kii hooleleaka. A mawaena hoi o ia nui kii, hookahi oi o lakou he kii wahine, no ka hui keaka o Nu Ioka. Waiho iho la i ua pu-a kii nei me kekahi eke dala iluna o ke pakaukau, a noho iho la e kiai i kai aihue, iloko o na po mua elua a'u i kiai ai aole au i ike, aka, ma ke kolu o ka po aole au i kiai, a ma ia p@ no hoi i lilo aku ai ke kii o ua @@@@@ mahine hana keaka nei, a waiho @@@@ la no ka nui me ka lawe ole ia @@@@@@ o lakou a aole no hoi i lawe @@@@@@@@ kahi keneta oloko o ka eke a'u i waiho pu ai.

            Iloko oia wa, hoomaka iho la ka Makai Kiu e hoohana koke i kona noonoo, a hoomaka aku la e ninau i na niele ano nui:

 

            Ehia au poe kauwa?

            Eha, eia no lakou ma ko'u wahi e moe nei.

            He poe wahine wale no anei?

            Ae.

            Aohe au poe kauwa kane?

            He poe kauwa kane no, he ekolu aia ka lakou hana ma ka halelio, a hookahi mea waele pua.

            Aohe o lakou moe iloko nei o ka hale?

            Aole.

            Aohe o lakou hiamoe maloko nei o kou pa?

            He hiamoe no, aia maluna ae o ka halelio.

            He poe anei lakou ua mareia?

            Ua mare na mea e ae a pau a koe hookahi.

            Ua maopopo anei ia oe ua aihue mau ia keia mau mea i ka po?

            Ae.

            Ua i mai nei oe hookahi o ko kauwa aohe i mare?

            Ae.

            Pehea ka nui o kona mau makahiki?

            He umikumamahiku.

            Aohe ona hoohanaia iloko nei o ka hale i ke ao?

            He hoohana ia no.

            Noonoo iho la ka Makai Kiu no kekahi manawa, a pane akua la.

            Aohe paha e loaa ana ia kaua he pohihihi ma ka imi ana aku i keia mea.

            Ke hilinai nei au e ko ana kou iini; aka, mamua nae o kou hoomaka ana e lawelawe e ae ai oe ia'u e olelo aku, ua oi ae paha ka pohihihi o keia wahi hana mamua ae o kau mea i manao ai.

            E oluolu oe e hoike mai i kekahi o na buke i haehae ia ai na kii?

            Ae, e hahai mai oe ia'u.

            Ku ae la o Pakekona mai kona noho ae, a alakai aku la i ka Makai Kiu iloko o kona rumi heluhelu.

            A haawi mai la i kekahi buke iaia.

            Nana iho la keia me ka maiau.

            NO ka lohi loa o kona hulihuli ana i na aoao, nolaila, uluhua loa iho la o Pakekona, a ninau aku la:

            Pehea kou manao?

            Aole i lawa pono ko'u manawa o ka nana ana i keia hana, wahi a ka Makai Kiu i pane aku ai.

            E manaoio mai ana paha oe i ka'u mau olelo i keia wa.

            Ae, e hoike hou mai oe i buke hou aku.

            Haawiia mai la iaia na buke he lehulehu. A mahope iho o kana nana pono ana ninau aku la oia:

            He opio ili keokeo anei keia e hana nei ma kou wahi, a i ole he eleele?

            He opio ili keokeo oia.

            Ianei no kona wahi i hanau ai?

            Ae.

            He hele mau no nae paha oia i Nu Ioka?

            Aole au i ike, no ka mea, i kona noho ana mai me a'u aole loa oia i hele aku i ke kulana kauhale.

            Pehea ka loihi o kona hana ana me oe?

            Akolu makahiki.

            He piopio loa no anei oia, a i ole he ano eleeleu?

            Ua oi aku oia mamua oia, he kiekie oia me ke kolohe.

            He heluhelu mau paha i na moolelo hooipoipo?

            Aka ae la o Pakekona a pane mai la:

            Aole e hiki ia'u ke hooko i kou makemake ma ia ninau, a eia hoi kekahi, i ka nana aku, heaha la kou waiwai ma ia ninau, a eia hou hoi kekahi, ua maopopo ia'u aole o Kome Robata ka aihue au e manao wale nei.

            Ina, ua maopopo ia oe, aole oia ka aihue, alaila, ua hike ia oe ke hai mai ia'u i ka inoa o ka mea nana i aihue keia mau mea? wahi a ka Makai Kiu me ka leo kalakala.

            Aole au i ike, a aole no hoi e hiki ia'u ke koho ae i ka mea nana i aihue, aka, e like me ka'u i olelo ae nei mamua e haawi no au i puu dala nui mea nana e wehewehe i ke hihi.