Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXI, Number 41, 14 October 1882 — KA MOOLELO o Onila Maka! Ka Makai Kiu Kaulana o ENELANI! A O KA POHIHIHI O KA 1868. [ARTICLE]

KA MOOLELO o Onila Maka! Ka Makai Kiu Kaulana o ENELANI! A O KA POHIHIHI O KA 1868.

j MOKUNA XXIV. He AeUKK—Ko Ke.\KA MiIKAO —

Hoomaka ha Makai Kic t *una HANA —HaMW KA HAPA lilKtSt— He ROXO ! 2ERESE—Hk MAt HAXA HOL—HF- AIHUE KuPAiANAHA— Loaa i Ka Mak,ai Kic kekahi hana oolea—-Ka Makana a KE Kaxak.\ Waiwal 0 oa olelo hope a ka Makai Kiu i oleio aku ai ia Keaka, ua hoon&opopo koke iho la ia i kona ano maoli. Oiai, ua hooholo koke iho oia i kona manao ua alakai hewa ia oia e kekahi mea ana i ike mua ole ai Nolaila, hoomaopopo |)ono iho Li oia he kanaka alhue ua wahi Geremania ia malalo o na helehelena ano e, a malia paha e hoao ana e hana i kekahi karaima. Kamakamailio iki iho la laua no kekahi manawa a haalele like iho !a i ka uwapo. Nolaila, i keia wa, ua hoopaa iho la laua ia laua iho i mau hoaloha no na hana karaima. Mahope iho o ka hakaka kupanaha i hoikeia ma kekahi o na helu i hala aku nei, hookaawale like ae la laua ia laua iho, me ka ae like ana o laua e halawai hou ma kekahi la ae. laia e hoi hookaki ana i kona home, kamakamailio malie iho la ua Makai Kiu la iaia iho. Ma kana mau mea e namunamu ana, ua hoike lea ia mai, u!i ko ka laua mea i iini ai e lawelawe e like me kana mea i manao ai. Oiai, o kana mea i mauao nui ai, e kuilima pu me Keaka ma ke ano he hoa paahana pu iloko o kana mau hana karaima a [Xiu. Oiai hoi, ua maoiX)iK> i ka Makai Kiu o ke ala kokoke ia e hiki ai ke weheia na hipuu pohihihi e pili ana i ka nalowale kupanaha o Ha!e Kelenaka a me Mariona Adeline. He mea kamahao no hoi ia kakou ke nana iho, oiai ua nele keia mau opio i lawe pakaha ia aku la e ke akamai a me ka maalea kiekie o lonakana wahine, i ka hoaloha ole nana e hoojxikele ae laua, aka, o ka Makai Kiu hookahi wale iho no ko laua makamaka e alo hoomanawanui nei no ko laua }x>no, he mau la pokole wale kona halawai ana me ke ui opio Manona. He oiaio, he kaikamahine waiwai nui d Mariona Aeeline, aka, aohe nae ona pilikoko kokoke e ola ana. Ma kekahi la ae halawai mai la ka Makai Kiu me Keaka Ilikini elike me ca laua aelike. Nolaila ma kela a me keia la e halawai mau ana laua me kona ukali mau ana mahope o kona hoa mai ia wahi aku a ia wahi aku. Hoko o keia wa, ua lilo iho la laua i mau hoaloha maikai iloko o na hana karaima he nui wale aka, aole nae i ioaa mai ia Onila Maka kekahi mehēu e hiki aku ai i ka nalowale kupanaha ana o keia mau opio. Oiai ua komo pu aku oia iloko o na huikau ana a na poe aihue a me ka poe huna dala apuka a ua nui hoi kona lilo no ka pili waiwai a me na data he nui i haaw i wale ia aku ia Keaka, ma keia mau hana a pau aole loa i loaa iki iaia kana mea i manao ai Ma kekahi la komo ae la o Onila Maka iloko o ke keena o na Makai Kiu a ninau mai la ko lakou alii ina he hiki iaia ke lawelawe i kekahi hana ma kekahi kulanakauhale. 1 lerese, i ka mokuaina Monomuta. Noonoo iho la oia no kekahi manawa a ae aku la e hele, no ka mea, e kaawale aku ana oia no kekahi mau la pokole wale no. Oiai, ua ake nui oia e kaawale mai o Keaka liikini aku no kekahi manawa, i hiki pono ai iaia ke hoolala i kana ai&iia hana i manao ai e lawelawe ma ia ho{)e mai, nolaila, manao iho la oia he wahi huakai kupono ioa keia nona e hooluolu ai i.na lala maluhiluhi o kona kino. No ka mea, ua loihi no-hoi na la o kona lawelawe ana ma ia hana hookahi me ka loaa ole o ka pomaikai, nolaila, ua manao oia e lawe i keia hiuoa hou no ka manawa. A iloko no hoi oia mau la, ua pau ke kamailio nui ia ana no Hale Kelemika. Oiai, mai ka ia i mahuka aku ai kahi pio kupainaha mailoko aku o ka haie peiahao aoie i lilo i mea kamailio nuiia e na kanaka kona mahuka ana a hiki wxk no i ka wa i lilo ai i mea ole imua o ka lehulehu. Mahope mai oia wa, ua puka liilii ae maloko o na nupepa na kamu e |4U ana i keia hana, me ka olelo ae, ua

koounaia aku ru Makai Kiu akanui e | eana pono i ka hihia, a ua hoike pu u ae no hoi aia iakou ma ka meheu o ka lawehala i nuhukx 0 ka hana nana i kooo mai ra OniU Maka ka Makai Kiu i ka mokuaina o Monomuta oia no hoi keia, no ka mea, ;ua hanaia kekahi aihue kupanaha lcxi raak>ko o ka hak o kekahi kanaka waiwai oia wahi. Ma kekahi auwina la n\aikai kau aku :la o Onila Maka nnluna o ka moku a holo aku la no kahi o ka hana. laia i hiki aku ai lua kahi ona i makeniakek ai, ike ae la keia he haie nani launa ole ka hale ana e hoonaaka ai e haliu a e nana pono i na mea i lilo, a he mau mile ix>kole hoi mai ka Uwapo Loihi aku e ku ana ma ka|»a muliwai Lele aku la keia iuka a heie (x?lo!ei aku la i ka haie. laia i hiki aku ai i ka hale, hoike aku ia keia i ka onanona ka hale i ke kumu 0 kona hiki ana aku ame ke ano o kana hana, pane mai la ka ona nona ka hale; Ua hauoli ioa au i kou hiki kino ana mai nei, aoie no hoi paha e lilo i hana nui ioa keia i na aole i hui pu na iaweiawe ana a keia ine na hana kupaianaha aka mea aihue. Nolaila, ua aa au e haawi makana aku i kekahi puu daia nui eiike me kona makemake ke holo pono keia hana. 1 mai nei oe ia'u he hana ano nui keia, aka, aole nae oe i hai mai nei ia'u J 1 ke ano o ka hana. Kai no.ua hai mai ko oukou aiii ia oe i ke ano 0 ka hana. Aoie ioa, no ka mea, ma ka makou oihana, aoie e ioaa ia makou na oielo ao, aka, he kauoha wale no e heie e laweiawe, e huli, a e nana pono keia, a i ole, i keia paiia, a i oie ia iie mea e aku, noiaiia, ua waiho ia mai na makou no e liooiohe a e huii i na mea a pau e piii ana i keia hana. O, e kaia mai oe ia'u ! wahi a Pakekona, a hoakaka mai la ia penei: No ka puie a niau ia paha he umi i haia ae nei, ua komo mai la kekahi aihue akamai iioko nei o keia haie. Ua i aku nei au ia oe he aihue akamai, oiai, ma kana mau mea i lawe aku ai, ua hoikeia mai ua iehulehu wale na manawa ana i komo ai iioko nei, o ka mea kupnaha nae aole ioa oia i ioaa aku ; aoka mea wale no i maopopo ai ia'u ma ka nui o na mea i nalowale mai ko'u hale aku mahope iho o ka loaa mai oia mau mea ia'u i ka la aku mamua o ka aihue ia ana. Aole oe i hoonoho i kiai ? Aole. Heaha na mea i aihue ia ? Oia hoi ka mea kupanaha, no ka mea, aole i lawe aku ua aihue akamai la i na mea nani a waiwai nui, aka, ua kii aku ia oia e aihue a e haehae i na kii oloko o na buke a me na kii hooieieaka, a o kahi i oi aku ai o ke kupanaha, oia kona aihue ana ma na kii wahine waie no. Mino aka iki iho la ka Makai Kiu, a j>ane hou mai la o Pakekona: Aoie au e ahewa aku ia oe no kou niino aka ana, oiai, ma ka nana iho, me he moolelo kaao la keia a*u e hai aku nei ia oe, aka, oia maoli iho ia nae ke ano o keia aihue kupanaha, oiai, ua iawe aihue ia aku ke kii hooleieaka o na wahine opio mailoko aku o ko'u hale nei, a ua kii pu ia aku no hoi ke kii o na wahine oloko o na buke a hae hae ia ae la i iawa ai ka iini oka puuwai o ka mea nana i aihue. Nana aku la ka Mīikai Kiu ia Pakekona me ke kahaha. * Obi, ua manao iho la ka Makai Kiu, eia oia ke hoolohe nei i kekahi o na moolelo palaualeio aka mea i pupule. Ike aku la o Pakekona i ke ano kanalua ma ke ano o ka nanaina o ka Makai Kiu a oielo aku la ; E kuu hoaioha, e manaoio mai oe i ka u okk> a e manaoio hou mai hoi oe ina au e hai hou aku ana i kekahi mea kupanaha. la'u ma Nu loka kuai iho la au he mau heluna nui o na kii hooleleaka. A ma«raena hoi ota nui kii, hookahi oi o lakou he kii wahine, no ka huikeaka oKu loka. Waiho iho la iua pu-a kii nei me kekahi eke elaia iluna oke pakaukau, a noho iho la e kiai i ka aihue, iloko o na po mua elua < a'u i kiai ai aole au i ike, aka, ma ke, kolu o ka po aoW au i kiai, a ma ia r no hoi i Ulo aku ai ke kii o ua V " mahine hana keaka nei, a waih* la no ka nui me ka iawe oie b - o lakou a aole no hoi i law*»

\ | kahi kene?i oloko o ka eke i'u i waiho : pu lioko ou wa, hoomika iho ia ka Makai Kiu e hoohana koke i kema rw» & hoomaka aku ia e ninau i na niele ano nui: Fhia au poe kauwa ? Eha, eia no lakou ma e moe nei He poe wahine *jik no anei ? Ae. Aohe au poe kauwa kane ? He poe kauwa kane no, he ekoJu aia ka iakou hana ma ka haleiio, a h«iokahi mea waele (hia. Aohe o lakou moe iloko nei o ka ha!e ? Ao!e. Aohe o lakou hiamoe maloko nei o kou pa ? He hiamoe no, ab maluna ae o ka halelia He poe anei lakou ua mareia? Ua mare na mea e ae a pau * koe hookahl Ua maojx>|K> anei ia oe ua aihue mau ia keia mau mea i ka po ? Ae. Ua i mai nei oe hookahi o ko kauwa aohe i mare ? Ae. Pehea ka nui o kona mau makahiki ? He umikumamahiku, Aohe ona hoohanaia iloko nei oka hale t ke adlfr He hoohana ia no. Noonoo iho la ka Makai Kiu no ke- ; kahi manawa, a pane aku la. j Aohe |>aha e loaa ana ia kaua he !»• ; hihihi ma ka imi ana aku i keia mea. Ke hilinai nei au e ko ana kou iini, aka, mamua nae o kou hooinaka aiu e e ae mai oe ia'u e olelo aku, ua oi ae palia ka pohihihi o keia wahi hana mamua ae o kau mea i manao ai £ oluolu oe e hoike mai i kekahi o na buke i haehae ia ai na kii ? Ae, e hahai mai oe ia'u. | Ku ae la o Pakekona mai kona noho ae, a alakai aku la i ka Makai Kiu <ioko o kona rumi heluhelu. i A haawi mai la i kekahi buke iaia. Natia iho la keia uie ka maiau. | No ka lohi loa o kona hulihuli ana i na aoao, nolaila, uluhua loa iho la o Pakekona, a ninau aku la : Pehea kou nunao ? | Aole i lawa jx>no ko'u manawa oka \ nana ana i keia hana, wahi a ka Makai I Kiu i pane aku al | E nianaoio mai ana paha oe i ka'u mau olelo i keia wa. Ae, e hoike hou mai oe i buke hou iaku. Haawiia mai la iaia na buke he lehulehu. A mahope iho o kana nana pono ana ninau aku la oia: He opio ili keokeo anei keia e hana nei ma kou wahi, a i ole he eloele? He opio ili keokeo oia, lanei no kona wahi i hanau ai ? Ae. He hele n\au no nae jaha oia i Nu Ioka? Aole au i ike, no ka mea, i kona noho ana mai me a'u aole loa oia i hele aku i ke kulanakauhale. Pehea ka loihi o kona hana ana me oe? Akolu makahikl ♦ He opiopio loa no anei oia, a i ole he ano eleeleu ? Ua oi aku oia mamua oia, he kiekie oia ma ke koiohe. He heiuhelu mau paha i tia mooklo hooijx>ipo ? Aka ae la o Pakekona a pane mai b: Aole e hiki ia'u ke hooko i kou makemake ma ia ninau, a eia hoi kekahi, i ka nana aku, heaha la kou waiwai ina ia ninau, a eia hou hoi kekahi, ua maoopop ia'u, aoie o Kome Kohaia kaaihue au e manao wale nei Ina, ua maopopo ia oe, aoii oia ka aihue, aiaila, ua hiki ia oe ke hai mai ia'u i ka inoa o ka mea nana i aihue keia mau mea? wahi aka Makai Kiu me ka leo kalakala. Aole au i ike, a aole no hoi e hiki īa'u ke koho ika mea nana i aihue, aka, e like me ka u i olek) ae nei mamua e haawi no au i puu jdala nui mea nana e wehewehe i ke : hihi i %