Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXI, Number 42, 21 October 1882 — Page 4

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

KA NUPEPA

KUOKOA ME KA AU OKOA

[I Huila]

No ka Makahiki $@00

@ Mahina 1 00

@

POAONO,OKATOBA 21, 1882

A IKE MAKA'E OLI E

(What must it be to be there.) Gospel Hymns No. 283

1

Lohea he aina ma o,

He aina lailai a maikai,

A ake e ike kakou

A ike maka'e. oli e.

Cho. Oli e oli e

Oli e Oli e

A ike maka'e oli e oli e

Oli e oli e

Oli e oli e

A ike maka'e oli e, oli e.

2

Lohea he lako ma o,

He nani ko luna waiwai.

Makena na mea kamahao,

A ike maka'e, oli e

Cho. Oli e &c.

3

Lohea he maha ma o

Ua pau ae ka lahi ka @we,

Na hews, na mea onou,

A ike maka'e, oli e.

Cho. Oli e &c.

3

Lohea he malu ma o,

He aloha a noho maikai,

He ola a mau loa no.

A ike maka'e, oli e.

Cho. Oli e &c.

5

Lohea, a hiki ma o,

E pa ma na lira maikai,

A mele pu no me lakou,

A ike maka'e, oli e

Cho. Oli e &c.

HAWAII

HAAWINA KULA SABATI

HELU 6 SABATI, NOV. 5

Kumuhana Iesu imua o ka Aha Hookolokolo

Pauku Maibala Mar. 14:55-72

55 Imi iho la ka poe kahuna nui, a me ka aha lunakanawai, i mea hoike no Iesu e make ai, aole nae i loaa.

56 No ka mea, he nui no ka poe hoike wahahee mai nona, aole hoi i kulike ko lakou hoike ana.

57 Ku ae la keahi mau mea, hoike wahahee ae la, i ae.

58 Ua lohe no mana i kana olelo an mai, E wawahi an au i keia @akini i hanaia e ka lima, a i na la ekolu e hana hou no wau i kekahi i hana ole ia e ka lima.

59 Aole nae i kulike ko laua hoike ana.

60 Ku ae la iluna ke kahuna nui iwaena o lakou, ninau aku la ia Iesu, i aku la, Aole anei oe e olelo mai? Heaha la kela mea a laua nei i hoike ai nou?

61 Noho malie iho la ia, aole i olelo mai. Ninau hou aku la ke  kahuna nui iaia, i aku la, O oe no anei ka Mesia, ke Keike a ka mea i hoomaikaila?

62 Olelo mai la Iesu, Owau no ia; a e ike mai auanei oukou i ke Keiki a ke kanaka e noho ana ma ka lima akau o ka Mana Loa, a e hele mai ana ma na ao o ka lani.

63 Alaila haehae ae la ke kahuna nui i kona kapa, i ae la, No ke aha la kakou i makemake hou ai i mea hoike.

64 Ua lohe ae nei oukou i kana olelo hoino ana. Pehea ko oukou manao? Hoohewa mai la lakou a pau iaia, he hewa kupono i ka make.

65 Kuhakuha aku la kekahi poe iaia, a uhi aku la kekahi poe i kona maka, kuikui aku la iaia, me ka i aku. E koho mai. A kuikui aku la ka poe ilamuku iaia, me ko lakou mau poho lima.

66 I ko Petero noho ana malalo, ma ka pa, hele mai la kekahi kaikamahine o ke kahuna nui.

67 A ike mai la kela ia Petero, e lalana ana iaia iho, nana ae la oia iaia, i ae la. O oe no kekahi pu me Iesu no Nazareta.

68 Hoole aku la ia, i kau la, Aole au i ike iaia, aole hoi i maopopo ia'u, ka mea au e olelo mai nei. Alaila, hele aku la ia iwaho ma ka lanai, a ooo mai la ka moa.

69 Ike hou ae la kekahi kaikamahine iaia, a olelo ae la i ka poe e ku ana malaila, Oia nei no kekahi o lakou.

70 Hoole hou aku la ia. A mahope iho, i ae la ka poe e ku ana malaila ia Petero, Oiaio, o oe no kekahi o lakou, no ka mea. no Galilaia oe, ke hoike mai nei hoi kau olelo ana.

71 Alaila, hailiili iho la oia, me ka hoohiki. Aole au i ike ia kanaka a oukou e olelo mai nei.

72 Ooo hou mai la ka moa. Alaila, manao iho la o Petero i ka Iesu olelo ana mai iaia, Aole e hiki i ke kani ana o ka moa kualua, a ekolu no ou hoole ana mai ia'u. A i kona noonoo ana, uwe iho la ia.

Pauku Gula. Isaia 53:7.

Na heluhelu la. Mar. 15:55 - 72. 2. Mat. 26:59 - 75. 3. Luke 22:55 - 70. 4. Io. 18:17 - 27. 5. Isaia 50:1 - 11. 6. Hal. 2:1 - 12. Oih. 6:7 - 16.

Ka manawa. Ao. 7. Poalima kakahiaka nui.

Kahi i hanaia'i. KA hale o Kaiapa ke kahuna nui ma Ierusalema.

Mele. "Eu na koa ano," Hoku Ao Nani. p 22.

Pule i eu na koa, a koa no Iesu.

KA WEHEWEHE ME KA NINAU ANA.

Ua alakai mua ia o Iesu i ka hale o Anasa, Io. 18:14. A malaila aku i ka hake o Kaiapa me ka hahai ana o Petero me Ioane. Ioane 18:15. Malaila kekahi hookolo ana. Io. 18:19 - 24.

Ekolu mahele.

I. Ka hookolokolo an ia Iesu, p 55 - 65.

P 55. Na kahuna nui, oia na poo o na papa kahuna he 24. Ka Ahalunakanawai, oia ka Aha Hookolokolo Kiekie o na Iudaio, i kapaia ke Sanederima. He 71 ona mau lala. O ke kahuna nui, oia ka Luna Hoomalu. Noho kona hope ma kona lima akau. Noho na lala e ae imua o ka Luna Hoomalu ma na noho e poai hapalua ana. Elua Kakauolelo. Kakau lelahi i na inoa o ka poe e hoapono ana; o kekahi, i na inoa o ka poe e hoahewa ana.

Ma keia Aka, he mau lala enemi wale no no Iesu. Aole malaila Nikodemo me Ioseha, na lala aloha ia Iesu. Heaha ka keia Aha e imi ana? Kupaianaha io keia Aha. Kai no, o ka hana a na Aha Hookolokolo, ka imi ana i ka oiaio, ue hewa paha ka mea e hookolokoloia ana, aole paha. O keia Aha nae, e imi ana ia i ka mea e make ai ka mea i hoopii ai. E imi ana i na hoike kue, e hoike na i na mea wale no e hewa ai, aole i na mea e hewa ole ai. Kapakahi, paewaewa, lalau loa keia Aka. Kua i na rula a pau o na Aha Hookolokolo ono. A pehea? Ua loaa anei na hoike?

P 56 Ua loaa no na hoike, he aha nae ka hewa o na hoike?

P 57-59. Heaha ka kekahi i hoiek ai? Elua laua. Ua like anei ko laua hoike ana? Nele ea, i ka hoike kupono. No ke aha? No ka hewa ole no o Iesu.

P 60. Owai kai ku a ninau ia Iesu? Heaha kona ninau? Kupaianaha keia ninau. Ua like ole ko laua nei hoike ana. Nolaila, he mea ole ia hoike ana. Makemake paha ke kahuna nui e hoopoloei Iesu i ko laua hoike ana i kue ia iaia iho. Oia hoi, e hoahewa Iesu iaia iho.

P 61 Pehea Iesu? Noho malie paha. Heaha kana e pane aku ai ke manao oia e pane? No ka loaa ole o na hoike kupono e hewa ai Iesu, nolaila, heaha ka ninau a ke kahuna nui? Ua maopopo no iaia ka haina o keia ninau. Ua maopopo no ma kana mau hana, o Iesu no ka Mesia, ke Keiki a ke Akua. Aole pohihihi ia. Aole lakou e makau ana e pepehi i ke Keiki a ke Akua. Aole makau ke hiki, pepehi i ke Akua, aole la hope.

Pela no i keia wa. Makemake na enemi e pepehi ia Iesu, e pepehi i ke Akua, e aa i ke Akua e paio me lakou.

P 62. Pehea Iesu? Makau anei i ka hoike i ka oiaio, oiai ua ike e oia, oia hoike oiaio, oia ka mea e make ai oia.

E hoohalike oukou ia Iesu. E hoike i ka oiaio me ka makemake ole ke lilo hoike i mea e pono ino ai oe. E aha ana Iesu ma keia hope aku? No ke aha?

P 63. Pehea ae la ke kahuna nui. Hookamani ea? Kaumaha anei oia? Minamina anei ia Iesu no kona hoike pela? Aole, kona olioli no ia. A ninau oia pehea? Ua lawa ka na hoike! Hookahi wale no hoike, a oia hoi o Iesu. Ma ke kanawai ehia hoike ka pono i mea e make ai? Elua, ekolu.

P 64. Ma keia hoike hookahi, ua aha ko lakou manao? E make Iesu. No ke aha? Hoike wahahaa anei Iesu? Aole anei oia ka Mesia, ke Keiki a ke Akua? E make oia no ke aha? No ka lili. Aole anei kakou i ike, e pau loa ana na kanaka mamuli o Iesu? Ninau lakou. E hele ana lakou i ka haumana ole, i ka mana ole. Nolaila, pono ke make Iesu.

P 65. Heaha ka kekahi poe i hana ino ai? Ua hooholo ka Aha, ua hewa Iesu, a pono ke make. Nolaila, hana ino kanaka iaia, kuhakuha, hoopaa i ka maka, kuikui na lima iaia, hahau ino iaia. He mana ko Iesu e luku koke ai ia lakou a pau. Aka, ahonui oia, akahai, aole hoihoi aku i ke ino no ke ino. Aloha Iesu. No kona aloha ia kakou kona ae ana e hana ino ia i pakele ai kakou i ka hoopai ia.

II. Ko Petero hoole ana ia Iesu, p 66 - 72.

P 66-68. Ka hoole mua. Mahea Petero? Owai kai hele mai a ike iaia, a olelo, O oe no kekahi pu me Iesu no Nazareta? A ua aha Petero? No ke aha keia hoole ana? No ka makau no paha.

A i ko Petero puka ana iwaho, pehea ka moa? Ka hoomaka keia o ka hooko ia ana o ka wanana hea? Ka wanana no ko lakou haalele ana ia Iesu, me ke aha o Petero?

P 69-72. Ka hoole elua me ke kolu, Imua owai ko Petero hoole alua ana ia Iesu" He kaikamahine no. Imua o wai kona hoole ekolu ana? Ma ke aha i ike ai lakou he haumana Petero no Iesu? Ma kana olelo ea. Me ke aha keia hoole ana? Kupaianaha oe, e Petero, ka mea i olelo ikaika, Ina hoole na mea e ae ia oe, aole loa au e hoole ia oe. Nawaliwali oe. Aole nou iho ka ikaika e kupaa ai. Akolu hooleana. Hookahi kani ana o ka moa. Kani hou no, e ko ke aha? A pehea iho la Petero?

KA HOOPILI ANA

1. Ua hoopaaia Iesu i ke kaula, aole no kona mana ole e moku ai ke kaula, aka, i ole kakou e hoopaaia i ke kaulahao ma ke ahi io ole.

2 Ua ae Iesu e hooholokoloia me ka hewa ole, i pakele kakou i ka hookolokoloa ma ka hewa, a hoopaiia i ka make mau loa.

3 Mai ia Kaiapa mai a hiki i keia wa ua imi ia ka mea e hala'i Iesu, aole nae i loaa, no ka hala ole no.

4 Ua ae Iesu e hana ino ia, e hahau ia, e pepehiia, no kona aroha ia kakou. Ua lawe oia ia mau ino maluna ona i hoopakele ia kakou i na ino ma ka po. Nani wale! Lua ole kona aloha!

5 E hele mai ana Iesu e hookolokol ma keia hope aku. O ka poe manaoio iaia, aloha iaia, a hoopili mai iaia me ka makau ole, e uku ana oia ia lakou i ke ola mau loa. A o ka poe manaoio ole, aloha ole, hoopili ole aku iaia, e hoopai ana oia ia lakou i ka make mau loa.

6 Mai hoohalike kekahi me Petero, a hoole, aole ike ia Iesu, aole oe he haumana nana. Mai hoole ma ka waha, Mai hoole ma ka hana ana. Ina hoole oukou ia Iesu, nawai oukou e hoola? Aohe Hoola e.

O ka poe i hoole ia Iesu mamua, a haalele iaia, haalele i ka ekalesia, e hoi mai me ka mihi nui, me ka waimaka, e like me Petero.

7 O ka poe e kupaa ana, e ao o hina. A i ole e hina, e hilinai ia Iesu, aole i kou ikaika iho.

Me "Haleluia," Hoku Ao Nani. Aoao 28.

Pule i ala na haleluia, a pela aku.

Haawina no Nov. 121. Mar. 15:1 - 15.

NU HOU O KA PAE AINA O NUUHIWA

(Koena mai ka Helu @o mai.)

KA HANA MISIONARI MA KA PAEAINA NUUHIWA.

He oiaio, he loihi ke ao ia ana o ka kamaaina ma keia paeaina i ka olelo o ke ola ma o Iesu la; ua hoao ko Beritania me ko Tahiti poe misionari mamua, a haalele i ka hana, no ka hihiu a lauua ole mai ka o na kamaaina, a ua pau aku lakou i ka hoi.Ua hele mai hoi o Rev. W. P. Alekanedero i ka 1833, a noho mai i kekahi mau mahina ma Nuuhiwa, a ua waiho mai i ka hana, a ua pau i ka hoi ma Hawaii.

Ua manao wale ia paha ia wa, aole e lawe hou ia mai ka olelo o ka Euanelio i ko Nuuhiwa paeaina. No ka mea, he lahuikanaka naaupo loa, he ai kanaka. He nui wale na 'lii, ua like na 'lii me na makaainana, nolaila, aole malu pono ka aina, haunaele wale, a ino maoli.

Ke lana nei no ko'u manao, aole i haalele ke Akua i keia lahui o Nuuhiwa, ua oluolu no. Hoopuka mai no i ka la, ka mahina, na hoku, a hoouna mai no i ka ua maluna o keia lahui naaupo. Pela hoi, aole i pau ko keAkua manao e hoouna hou i ka euanelio o ke ola i keia lahui Nuuhiwa.

Ua hoala oia i kana hana aloha ma o Matuuui la kekahi alii o Fatuiwa i holo i Hawaii i ka 1853, e noi ana i misionari.

A oia no ka wa o ko makou holo mai, e lawe mai i ka olelo maikai a Kristo, a he 29 makahiki ia a hiki mai i keia wa (loihi io no). Ua pau aku ka nui o na paahana i ka hoi aku ma Hawaii; a ua koe iki mak makou ekolu (ekolu kane me na wahine ekolu).

He nui hoi na hoololiloli ana o keia misiona i o a i o. E olelo ana kekahi poe lala o ka Papa Hawaii, "E hoihoi ia na misionaai a pau ma Hawaii," a he nui hoi na mea kalai manao a hooiloilo, "He makehewa ka hana misionari ma ko Nuuhiwa paeaina. Heaha ka hua i loaa mai no ka oukou hana malaila?"

E na Makua o ka hana a Kristo. Ua haele mai maua me ko'u wahine kona hana a Kristo, no ka noiia mai; aole maua i koi wale aku e loaa mai ia oihana misionari: ua kaheaia mai, a ua manao no maua me ko'u wahine, no ke Akua ia leo kahea, nolaila ka hele mai i keia paeaina, a noho i keia mau makahiki he 29.

Ua manao iki no e hoi no Hawaii i ka 1874 no ka mai o Naomi, a i ka hiki ana mai o Mi Pogue, ia wa, ua ano alo ae o Naomi ia wa, a ua noiia maua ia wa, e kali ko maua hoi ma Hawaii, a loaa ona kokua no Puamau nei. Mai ka 1874 mai, aole no he mea i hoouna ia mai, he neo wale no.

I ka 1879, ua launa aku au me oukou ma Hawaii, a ua hoohalawai ia mai no au me ia mau manao o mua, mai ka waha mai o kekahi mau makua misionari, "E hoi aku ma Hawaii."

No ka mea, ua hoohalawai ia mai au me ka pilikia mai mo ko'u kino, a no ia mai i loaa ia'u, ua manao paha na makua o ka hana, e aho au ke hoi aku ma Hawaii me ko'u ohana, a no ke ano palupalu paha o ko'u kino kekahi e ano elemakule ana.

I ko'u hoi ana mai me ka'u keiki i ka 1880, a ua hiki hou mai ma Aperila i Nuuhiwa nei, a launa me ko'u ohana, a me ko'u mau hoa paahana misionari, nui ka hauoli me ke aloha i ka launa hou ana, no ka mea, ua loaa na leta e hai ana, ua loohia ia au i ka mai, aole maopopo ke ola. A hoonani aku la makou i ka Haku, no kona hoihoi mai i kana kauwa iloko o ka hana. Aole i loaa hou mai ia'u ua ano mai la o'u i ko'u wa i hiki aku ai ma Hawaii. He eha nae ma ko'u poo, a ua manao au no ka niho, a ua laweia iluna o kahi moku mauwa Farani e unuhi, a mahope na kahi haole ma Nuuhiwa i unuhi i na niho eha i koe, a ua ola pono ke poo.

Eia makou iloko o ka hana i keia mau makahiki kokoke elua, Mai Iulai mai. He ao kula kamlii ko Hapuu ma Atuona; he ao kula kamalii ko Kauwealoha ma Uapou; he o kula kamalii ko maua ma Puamau nei me na haumana he 27, he 14 keikikane, 13 kaikamahine, mai ka 5 a ka 12 na makahiki; ekolu no papa, na hua palua, paha, heluhelu hookuikui a heluhelu pono, kakau lima a helu kamalii, a e ao iki ma ka himeni, a e noho mau keia poe keiki me maua, a na ka makua ka ai me ka aahu. O na Luna Farani ka poe Luna Kula, aole nae he uku maiu na LUna Farani mai, e like me na Kula Aupuni ma Hawaii. Hauoli nui makou i keia hana a na Luna Farani, a ua oluolu makou ia hana lawelawe, a ke hana nei.

Aia ma Hanapaoa kahi hoahanau o makou o Puamau nei me kana wahine, e malama i na halawai ilaila, a e ao  na keiki liilii o laila, a nunui ae, e lawe ia lakou ma Puamau nei.

He ekalesia ma Hanapaaoa i kukuluia, a e hana ana lakou malaila i keia mau la i halepule. 48 kapuai ka loa, 18 kapuai ka laula, a 9 kapuai ke kiekie, no na haohanau me na haolaunaa, a na na makua mea keiki e hana.

Ke hoomakaukau nei makou ma Puamau e kukulu i halepule ano maemae no makou. Ua haawi mai na hoahanau me na hoalauna he elua haneri dala a keu ($301), i kela makahiki, aole nae ia o ka lawa i manaoia. Ke hoomoa nei hoi makou i ka pun i keia wa, a e hana makou e like me ka makaukau i loaa ia makou mai ka Haku mai.

O ke Kiaaina ma Tahautu, kai paipai ia'u me Hapuku, pono olua e hoonoho i mau paahana kokua ia olua ma na kahawai e, ka poe launa ia oukou, a o lakou e ao i na keiki liilii a nunui ae, alaila, e lawe i olua la. He Kiaaina kokua maikai mai ma na hana, keia e noho nei ma Tahautu i keia wa.

O ka'u keikikane ka mea i noi pu mai ai me a'u mai Hawaii mai, aia no ia ma Uapou me S. Kauwealoha ma, e malama ana i ke ao kula kamalii, a e kokua ana ia S. Kauwealoha ma na hana. Ua paipai o S. Kauwealoha iaia e malama i kula haole, i kela makahihi i hala, 1881, ma Iulai. Ua hoi aku ka maua mau keiki ekolu a pau ma Uapou, hookahi mamua. 4 lakou a pau, a hookahi hoi keiki a makou e hjoomaamaa ana i ka leo o ka haole, a he mau keiki kamaaina no Uapou, 8 paha, 3 no Atuona, 2 no Puamau. Ua loaa mai na Buke Ao Mua leo Beritaniamai a A. Crawford mai.

Ekolu a maua mau keiki, ua hookomoia i ka ekalesia ma Uapou. Samuela T. Kauwealoha, ka mea mai Hawaii mai, Ioane Kekela, Meleana Kekela. Hauoli no maua i ko lakou lilo he mau okua no Kristo, ua haawi i ko lakou naau no ka Haku. Ua haawi mau hoi na makua ia lakou no ka  Haku.

O ka'u wahine o Naomi, he ola maikai no kona kino, a ua oluolu hoi i ka lawelawe ma na hana a ka Hak, ke hapai pu nei no hoi maua ma na oihana ao kula kamalii, a ma na oihana hoomana iwaena o kamaaina.

Ua hoala aku au iaia i ka manao o kekahi mau makua misionari ma Hawaii, "He pono ia Naomi ke hoi mai ma Hawaii e hoomaha i kahi wa, luhi paha i ka noho loihi ma Nuuhiwa." Aole maopopo kona manao ma ia mea, no ka mea, aohe he alanui kupono; pela kona pane mai. Na ka Haku e hoomalamalama ma no ia mea. E hana kakou i na hana kupono no keia manawa.

Ua kauoha au ia Hapuku me Kauwealoha e hana i papa inoa o na hana a pau ma ko laua mau kihapai i piha pono e like me kuu noi. Ke hookomo nei au ma keia leta i papa inoa o na hoahanau ma ko'u ekalesia, i ike oe i ko lakou nui.

Ua hookomo au i ka nui o keia poe iloko o ka ekalesia, aole no ka nui o ko lakou ike, a akami, a naauao ma na palapala, aka, no ko lakou hai mai i ka manao mihi, a haalele i ka hewa, a paulele aku ia Iesu Kristo, ke Kalahala. He aloha io ko lakou ia Kristo.

He mau rula a me na Kuhikuhi ana no na Kapena, na Malamamoku a me na Luina o na Moku Hawali holo pili aina.

O na olelo ao a me na rula malalo iho, ua hoomakaukauia e kekahi o na Kapena holo pili aina o kakou i noho iho nei ma kana oihana no kekahi mai makahiki, ua maa oia i keia hana, a ua ike pono oia i kana mea e kamailio nei.

I ka wa ekaawale ai kekahi moku mai Honolulu, ua ili ka mana piha o ka hooponopono a me ka malam ana o ka moku maluna o ka hokua o ke kapena, a o na poino a pau e ili ana maluna o ka moku ma o kona lawelawe hawawa a hoopalaleha paha, e ili ia mau hoahewa ana a pau maluna ona.

Iaia e hoolohe ai na luina a pau no ko lakou mau kauoha ponoi iho, a loaa mai na kauoha, alaila, e hookoia ia mau kauoha me ka nieniele hou ola aku, no ka mea, ua manaoia, he mea oia i piha naauao a ike mamua o na mea a pau, ea he mea pono e hookoia kona mau kauoha naauao a pau.

E hoomanao no hoi ke kapena, e hana mau oia i na manawa a pau no ka pono a me ka pomaikai o ka moku a me kona ona, a aole hoi a na hana e hooluolu ai a hoomaliamli paha i na luina, no ka mea ua pinepine ka hana ia an pela.

Mamua o ka haalele ana o ka moku i ke awa, o ka hana a ke kapena, oia no kona hele mua ana e nana i na mea a pau e lako ai kona moku ma kona huakai moana, oia hoi ka wai, a me na lako ai, &c. A ina he lako ai, a aia maluna o ka oneki, e kauoha oia e waihoia ma kahi kupono. E nana no hoi oia i na waapa ina ua paa pono ka hauhoa ia ana, pela no hoi na heleuma a me na kaulahao, e nana no oia ina ua hauhoa ia a paa.

Ma ka moana, ma ka po, he mea pono e kau ia i mau kukui ma ka aoao o ka moku He mea pono no hoi ma na moku a pau ina he mea hiki, e hoonohoia i knaka kiai ma ka Lukau i ka po, e nana i na moku e holo pololei mai ana ma ke ala hookahi a e hoike iho ilalo, e nana no hoi i ka aine, a e nana no hoi i ka a pono o na kukui ma ka aoao o ka moku. He mea pono no hoi e kauoha ke Kapena e hoohana mau ia ka Pauma o ka moku iloko o ka wa ino, ke liu a liu ole paha, a i ka wa piu, e hoohana mau ia ka Pauma.

I ka wa e komo ai ka moku ma kekahi wahi ma ke ano kalewa wale no, a o ka waapa wale no ke makemakeia i hoouna iuka o ka aina, he mea pono e hoomakaukauia kekahi heleuma a e hoohanaia i ka wa a ka moku e lelpaiki au a poho pono ole na pea i ka makani, a i ole ia, i ka wa paha o kekhai lia i ka wa e kokoke loa ai ka moku i ka aina.Ina e hiki ka moku ma kekahi wahi a ua makemakeia e kuu heleuma, he mea pono i ke Kapena e kauoha e hoomakaukauia i elua heleuma me na kaulahao kupono e hiki ai ke paa na heleuma ilalo o ka papaku o ka moana.

Mahope iho o ka hookuuia ana o na heleuma, a ike ke Kapena ua aa a maluhia ka moku, alaila, e lawe oia i na eke leta iuka o ka aina a e hooponopono oia me ko uka poe no ka hue ana i na ukana, a o ka hana koke, a hana a hiki i ke ahiahi, oia ka mea maikai, ke ae na lima kokua o ka aina i hoolimalimaia.

O na moku a pau e ku ana ma kekahi mau awa, koe ke awa o Honolulu, he mea pono e hoonoho ia i kiai ma ka po, ihoikeia aku i ke kapena na loli ano e ana o ka makani a i ole he ino nui paha e hiki mai ana.

I ka wa e ku ana kekahi moku ma kekahi wahi hamama pa, e like paha me na awa ma ka aoao hikina o Hawaii a me kekahi wahi e ae, a ina he Boe ma kekahi o ia wahi, he mea pono e hoopaa ia kekahi laina paa i ua Boe la ma ka po ina ua okaikai ka moana, a o ke kapena, malamamoku a me na luina, aole he mea maikai ka lele ana iuka a haalele i ka moku mahope iho o ka napoo ana o ka la oiai e okaikai ana ka moana.

Ina e pa ana ka makani ma ke kukulu hikina oiai ka moku e ku ana ma kekahi o keia mau awa i hoikeia maluna, ina paha iloko o ka mahina o Novemaba, a oiai e pa ana ka makani ma keia kukula a loli a pa mai ma ke kukulu komohana, akau komohana, a ina e oehuehu ale ana me ka ua kilihuna liilii, e pono e hoomakaukau koke ia na mea a pau a e haalele loke ka moku ia awa, no ka mea ina e hookaulua loihi iki iho, e loaa koke ana ka moku i ka poino, oiai he hikiwawe loa ka pa ana o ka makani a me ka ino pu.

Ina e holo mai kekahi moku mai kekahi awa o Hawai, ina mai kekahi awa o Kohala, Hilo a Puna paha, no Honolulu, he mea pono e hahai ka moku i ka makani maluna e Maui me Molokai, no ka mea ke holo ma ka aoao lulu o Maui me Molokai, he pinepine ka halawai ana o ka moku me ka pohu ma keia mau wahi no elua a ekolu paha la, a ilaila e lola ai a e lelepauki ai ka moku a halaloa ka manawa e ku ai i Honolulu.

Ina ma kekahi kelepa o ka moku, a ma ia kelepa ua ili aku la oia ma kekahi wahi, e hoomanao ke kapena, oia iho la ka man nui maluna o ka moku ia wa, me he mea la oia ka agena a ona paha o ia moku, a e hana oia i na mea kupono a pau e hemo ai ka moku a e palekana hoi oia, a e malama hoi i na waiwai makame a pau, ke hiki. A i mea e hiki ai keia hana nui, e hoolimalima oia i na kanaka o uka o ka aina, a ehoomaopopo no hoi oia ia ka uku kupono no ko lakou luhi a e pono e hoomaopopo pono oia, a i ole, e akahele o pilikia auanei.

Aole he hiki ke haalele ke kapena i ka moku ina he wai uiuike uuku kekahi e manaolanaia ai no kona pakele, a ina iloko o keia wa kupilikii, ua haalele mai na luina i ka moku a me ke kapena, aole he hiki ia lakou ke manao e loaa an ko lakou uku no ia kelepa, a ina aole e loaa iki ana he uku no lakou ma ia kelepa.

Ma keia mau hoaiai maluna, ua ikeia oia wale no ka hapanui o na hana a ke kapena ma ka moana, a ina hoi e ku ana ka moku ma Honolulu. aole he wahi nui iki o kana hana, no ka mea, na ka agena a ona paha o ua moku la e imi i ka hana.

O ka hana a ka malamamoku, oia no kona kokua ana i ke kapena, ma ka malama ana i ka moku, a e nana hoi no ka hooko pono ia o na lauoha a paua ke kapena, a e malama hoi i k moku i ka wa a ke kapena e kaawale ai mai ka moku aku, a ua kaa no hoi maluna ona ka hooponopono holookoa an o ka moku.

O ka malmamoku i ike i kana hana ponoi a e makee an hoi i ka pono o ka moku, he mea maopopo aole oia e noho palaualelo ana a ua maopopo no hoi iaia he nui na hana liilii o luna o ka moku. O ka hoomaemae ana i ka likini, holoi me ka hoomaemae ana i ka oneki, he mau hana keia malalo o ka hooponopono ana a ka malamamoku.

E nana pono oia i ka hue me ka hoili ana o ka moku, a e nana no hoi oia ina hoonoho pono ia me ka loaa ole o ka poino maluna o na ukana. E akahele no hoi oia i kela a me keia ano ukana, a e nana pono no hoi oia i ke ano o ka hoonohoia an, no ka mea, o ka hoonoho huikau ana o na ukana, he mea ia e poino ai kekahi mau ukana makamae.

E nana pono oia a e hoomaopopo, o na kini aila mahu a kini aila e ae aha, ina e hoonohoia maluna o na eke palaoa a lole paha, e kauoha aku oia i na luina e hookaawale kokeia ua mau pahu aila la. A aole hoi o keia mau mea no kana e nana pno ai, aka, e nana oia a aole e ae e hoohuikauia na eke palaoa me ka paakai i kahi hookahi. E nana pono no hoi oia ia kahi e hoonohia ai o kekahi pahu puna a mau pahu puna paha, a aole hoi e hoonohoia ma kahi e pulu ai i ka wai a o auanei a pau ka moku o ke ahi.

O ka malamamoku, he kanaka ia i ike i ka hookele ana o na waapa, no ka mea, ma na moku a pau, na ka malamamoku e hookele i na waapa iuka o ka aina. He kanaka no hoi ia i ike i na hana  pau o luna o ka moku, a i ka wa e nohae ai kekahi pea a mokumoku paha na likini, ua hiki iaia ke hana a paa hou.

E hoopaa no hoi ka malamamoku o ka nui o na ukana o hoiliia i luna o ka waapa no ka lawe ana iluna o ka moku, a e nana pono no hoi oia o pulu auanei na ukana i ke kai.

E hoohana ka malamamoku i na luina, ina he hana kekahi e makemake ia ana i hana. E hoomanaoia no hoi aole i ae ia ke kapena a malamamoku e hana ino a pepehi paha i na luina, a aole no hoi e hoopukaia na huaolelo ano kalakala. O na huaolelo oluolu, oia kekahi mesa e hooholomua i na hana imua mawaea o na luina.

E hana like ke kapena a me ka malamamoku, a aole hoi o ka hooioi kekahi imua o kekahi, a he mea pono e kokua ka malamamoku i ke kapena ke makemakeia.

E akahele no hoi ka Malamamoku, a mai holauna loa me na luina, a haulehia auanei kana mau olelo imua o lakou.

Aole e haawi wale ke Kapena a Malamamoku paha i kekahi kauoha ano ole, aka, i ko laua wa e haawi ai i kekahi kauoha, e hakilo ia ina ua hooko ia e na luina.

O na kauoha kupono ke kauoha ia i na luina.

Alaila e hoomanao hou ia, ma keia mau wehewehe maluna ae, ua lokahi like na mano a me na hana a ke Kapena a me ka Malamamoku, a mawaena o laua iho, e hoomanao mau kaua e lawelawe laua i ka hana e pomaikai ai ka moku a me ka Ona.

O ka hana a na luina oia no ko lakou hooko ana i na kauoha a pau a ko lakou amu Aliimoku me ka eleu a me ka maikaim a e eleu koke lakou ma kahi o ka hana i makemakeia. I kekahi wa ua nui na manao haakei o na luina ina he moku holo a maemae, aka, e hoomanao ia, i maemae a holo no ka moku i ka eleu, mikiala, a hana, o na luina.

Nolaila o na luina a pau e mikiala ana ma ka hana, he kokua nui ia no ka moku a me kona Kapena. O ke ano luina ia i makemake ia a aole o na luina namunamu a ulolohi.

O ka manawa a kekahi luina i hoike ai i ke Kapena a Malamamoku pap no kona wa e hiki ai i ka moku mahope iho o kona hookuuia ana mauka o ka aina, ua makemake ia oia e hiki ia wa ana i olelo mua ai, a aole hoi o ka holo mahuka e like me na hana i hana mau ia. A ina ma keia holo mahuka ana, ua hala hope ka wa holo o ka moku, a loaa aku la oia mahope loa iho o ka hala hope ana o ka manawa, e uku oia i ke poho o ka moku ma ia hookaulua ia ana.

I kekahi wa ua pau na ukana i ka wawahiia e na luina. He hana hewa loa ia, a ina e loaa aku ana kekahi luina e hana ana pela, e hoouku ia oia no ka poino ana o ia ukana a e hoopaahaoia oia.

He nui na luina o luna o na moku, he molowa, a he hookuli. Aia no a kauoha ia aku lakou e hana ma kekahi hana, alaila hana iho la. O kekahi poe hoi, he eleu, he mikiala, a mailoko mai o keia poe e wae ia ai ke Kapena a Malamamoku paha no kekahi moku ke hakahaka.

O ka hana i maa  mau i na luina, oia no na hana a pau e kauohaia aku ana e hana. A i ka wa e ili ai ka moku, he mea pono e kokua na luina a pau o ke Kapena a me ka Malamamoku ma ka hana an i kumu e pakele ai ka moku.

Ua olelo mua ia iho nei, aole e uku ia na luina, he haalele lakou i ka moku i ka wa e iki ai, a pela no i na wa a apu.

He mea hiki loa ke ikeia ke ano o na luina o kekahi moku, ma na hiohiona o ka moku. Maemae a maikai na nanaina o ka moku, he poe luina mikiala ko ia moku. Lepo a pelapela ka moku, he molowa a noonoo ole na luina o ia moku.

Ua oi ka pii o ka uku o na luina Hawaii mamua o na luin o na moku e ae a puni ka honua, koe nae na luina o na moku holoholo piliaina o Kaleponi. A oiai iloko o ke kiekie o ka uku o na luina Hawaii, he hapa uuku loa o lakou o kuonoono. Ua ikeia no nae mamuli o ka inu nui ana o na kanaka Hawaii i ka waiona.

NA HOOLAHA.

PAP! PAPA!

NO

ALLEN & ROBINSON

Ua wehe ae nei maua

PA KUAI PAPA

MA

Ka Uwapo o Pakaka

Na Papa Ulaula o na ano a pau.

Na Papa Paina o na ano a pau.

Na Pili Hale Ulaula.

Na Pili Hale Keokeo.

Na Pepa Molina.

Na Pepa H@

Na Pona a me na Aila Pona!

Na kui o na ano a pau.

Na Pani Puka e me

Na Pani Puka Aniani

Na Pani Puka @

Na @

NA LAKO KUKULU HALE

O NA ANO A PAU

E kuaiia @a

KE KUMUKUAI HAAHAA LOA

O keia Makeke

PAPA! PAPA!

AIA MA KAHI O

LEWERS & COOKE

(O LUI MA)

ma ke kahua kahiko ma

Alanui Papu a me Moi.

E loaa ai na

PAPA NOUAIKI

o kela a me keia ano.

Na Papa Nani a Paa no ke Kukulu ana i na Hale!

Na Pani Puka, Na Pani Aniani, Na Olepelepe,

Na Pou, na O@a, Na Papa Hele, Na Papa

Ku, A me na Papa Moe nui loa

Na Pili o na Hale

O NA ANO A PAU

Na Pepa Hoonani, Na Pena o na Wai e p@

Na Kui mai ke Nui a ka Makalii, Na AMi

Puka, Na Ami Puka Aniani, Na Ami

i na ano a paua, Na Aila Pena, o

kela ,e keia ano Na Aila Ho@

maloo, he lehulehu wale,

Na Aila e ae o na

ano a pau.

NA WAI VANIKI

A ME NA

WAI HOOHINUHINU NANI!

O NA ANO A PAU LOA.

NA BALAKI ANO NUI WALE.

A ke hai ia aku nei ka lono o na Makamaka a

pau, na makaukau keia mau Makamaka

o oukou e hoolawa aku ma

na mea a pau e pili anama ka laua oihana

NO KAUku Haahaa Loa!

E like me kA mea e holo ana mawaena

LAUA a me ka MEA KUIA

E Hele mai! E na Makamaka!!

A e lawa no hoi ko oukou makemake

me ka oluolu a me ka maikai.

UA MAKEMAKE IA

NA ILI BIPI,

NA KIWI BIPI,

NA IWI BIPI,

E haawi ia no ke kumukuai kiekie o ko kakou makeke nei e

H. HACKFELD & CO.

Honolulu, Mei 22, 1880. @@

MAKEMAKEIA.

Ua makemake ia ka poe mea ILI KAO MALOO a me na ILI BIBI, a pela hoi me na ILI MIKO o na ano a pau, e kuai mai i ko lakou mau ILI me makou, a e haawi no makou i ke KUMUKUAI KIEKIE LOA o ko kakou Makeke.

C. BREWER & CO. (Burua Ma.)