Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXI, Number 42, 21 October 1882 — KA MOOLELO o Onila Maka! Ka Makai Kiu Kaulana o ENELANI! A O KA MEA POHIHIHI O KA 1868. [ARTICLE]

KA MOOLELO o Onila Maka! Ka Makai Kiu Kaulana o ENELANI! A O KA MEA POHIHIHI O KA 1868.

MOKUNA XXV. HANA KA MAKAI Kll' I MEA E LOAA Al KA AIHUE— KA HELE HULI ASA MA KE AL'MOE ILOKO O KA MALA Pt A—Ka MAAMAAMA VNO E —Ke AKUA LAPU—KA HAHAI ANA ME KA POMAIKAI OLE —HOAA KA MAKM KIU—KE KIAI AKA ILOKO O KA HALE.* I» Onik Maka e naiu ana t na buke hoomaopopo iho la ia iioko o kona noonoo ua koa iaia kekahi wahi hana

mo {>!e a ua uiakaukau hoi oia e hoikeike aku i na wahī }x>hihihi o keia me.\ Oiai ma kana mea i hoolah ai ua ike ?ia aole keia He mea jK»hihihi. No ka inea, ma ke ano o kana nuu linau, ua hooholo mua oia i kona ooanao o ka opio kauwa kanaka b ca aihue. Oiai, he kanaka opio o Kome Roiaia, a e hoohni mau ana hoi oia i na kaikainahine a pau ana e halawai pu iku a a e ike sii pha, nolaila, i wahi e awa pono ai kona iini ua kii aku la oia ; haehae i na kii oloko o na huke a me la kii hooleleaka o na wahine e waiho ma iloko o ka 'hale o kona haku. Ua manaolana oia e loaa ana iaia*he iiau meheu o na manamana le|K> iluna :> na aoao o na bude ana i huli ai, i nea hoi nana e alakai i kona noonoo. Aka, ua haule nae kona manaolana ~na ka loaa ole ana o keia vrahi ike ano 3le, i mea e kokua aku ai i kana mea i nanao ai. A i wahi hoi e loaa ai ka haina o ka linau o ka mea nana ka hana pane aku a ka Makai Kiu. Ke manao nei au aohe |>ohihihi no ca imi ana aku i mea huna, aka ino, e hoi ae kaua a ke kumuhana, lolaila ke noi aku nei au i kou ahonui ? oluolu oe e lawe aku ia'u imua o kou ;nau ohana a hoike aku ia ]akou he hoa au me oe iloko o kekahi iihana. A aole hoi e pono e ike a e ohe kekahi o kau mau kauwa a o eekahi poe eae paha i ko ? u ano maoli. Ua hiki loa ia ke hooponopono ia, A-ahi a Pakekona. Hookahi a'u ninau i koe ia oe : Ua laha aku anei keia mea ma o a maanei ? Aole. Pehea i niaoj>opo ai ia oe, aole i hooe. kau poe kauwa? , * Aole au i ae e lohe ka'u mau kauwa i keia mea, a aole no hoi o'u makemake e lolie lakou no na mea i aihueia, Diai ua kiai ia lakou e a'u i kela a me keia manawa. Ua maikai, oia ke kumu e holoj>ono ai o ka'u mau hana ke lawelawe aku. Iloko o keia wa a laua e kamailio ana, ua kahikoia ua Makai Kiu nei me na kapa nani, a ke nana aku i kona mau ano a pau he nani maoli no. Ma ke ahiahi iho. laweia aku la ka Makai Kiu a mua o kekahi papa aina i luuluu i na ono a pau, a hoikeia aku la oia imua o Pakekona wahine a me ka laua kaikamahine. Oiai, iloko o kekahi mau makahiki i hala, ua holo aku keia mau wahine i Eurojxi a ua kamaaina i na mea a j)au □laila. Mahoj>e iho o na kukai olelo leaiea ma a lakou, ua hauoli loa na kamaaina i ka lohe ana he jxk> oia no kekahi hale hana o Pakekona ma Euroj>a. Ma ia ahiahi no hoi oiai lakou maloko o ke keena hookij)a, ua hookahahaia ka naau o kela a me keia i ka lohe ana aku ia Onila .\faka e kamailio ina me ka milolii o na huaolelo he lehulehu wale, oia hoi ka halia, (kremania, Farani a me ka olelo Beretania. Aka, aole nae i kahaha o Pakekona. No ka mea, ua hoomaoj:>ojx> inua aia ma ke ano he j>oe loea na Makai Kiu ma na olelo he lehulehu wale.o ke ao nei, aka, aole loa nae i like me ke ano o ke kanaka me na kahiko nani e kamailio nei imua o lakou. E ku ana no hoi he piano nani iwasna o ka rumi hookipa, a noi aku la ka malihini ia Lu Pakekona e hookani mai i ka piano. I ka maiihini i jpane aku ai i ke kaikamahine ua ae koke aku la oia i kana noi. I ua kaikamahine la e hookani ana noi hou aku la ka malihioi iaia ina e iluoln oia <e mele mai i kekahi mele i paanaau iaia. Aka, olelo mai la nae kela, aole i ioomaanm£iia oia ma ka himeni, nolaila t e kakūa oia no ka nele ana o ke noi a ka makamaka. Malia paha he akamai no hoi oe i fca himeni ? wahi a ka wahine opia Ae, he himeni no au mamua, wahi a fca Makai Kiu, aka, mahope mai, no to'u paa mau i ka Hana, nolaila, aole i loaa ia'u he manawa e hoomaamaa ai'i te kani o ko'u kīleo. Aohe no hoi e hiki ia oe ke hoolealea ae ia kakou i keia wū ? wahi a Lu Pakekona. E hoao no paha ka malihini, wahi ina i pane aku ai. Akuae la o Oniki Maka a hele aku ia a noho iho la mamua o ka piana

ac 'a ou i kona snau »ur..\nura lima nu\iuru o k.i |ar*aki tnc Wa :nikioi. mc hc uk\i U c hotkt nxju ana, ; .:a tehia ou ia hana, a himeni ;ic la oīa ma ka leo iersorj \ kekahi inele hi\iiohd!oha o ka wa kahiko olneiam: ka aina hoi ina i aloha nui ai Iloko o ka wa a ka Makai Kiu e hoike ana i ke kani kt>uWu o kona kileo ua piha hauoli kni u na mea a fxau oloko o ka h<aic a mumua ae hoi o kona haalele ana aku i ka piana ua kono hou ia aku !a oia e himeni hou tvtai, a i ke!a a me keia *va ana e himeni ,ii. e puana mau ana oia i kekahi o na mele hoonaue puuwai e hck>haili ana i ka manao e imi. a e kono ana hoi i ka nui kino e naue. Pela iho ta ka Makai Riu Onila Maka ka mea nona ka moolelo a kakou : hooii>o pu nei i lawelawe at t kana hana malalo o na hana akamai. Ak;u i ka Makai Kiu e hoonanea \na i na mea oloko o ka hale. ua kuhi īie la ka manamana lima o ka \vau i na hora o ke aumoe, e hoike mai ana ua lawa ka ai a ka manao. a e {>ono e hanai iko ka maka a me ke kino holookoa. Hoi aku la na wahine e hooluolu a koe iho la laua me Pakekona maloko o ka rumi hooki|». Ke manao nei au ua like no kou akamai me ka mea aihue au i hele mai nei e huli. wahi a Pakekona i pane nku ai. Pehea i mao[X)[K) ai ia oe? wahi a H Makai Kiu i ninau aku ai. Eia ka mea i maopo|X) ai ia'u, no ka mea, ma ka nana ana i kau mau hana i keia ahiahi me he mea la he kanaka oe i ao ia ma na lala hohonu o ka naauao, nolaila, ua lilo i mea haohao na'u kou ake nui ana e lawe i keia oihana i kujK)no ole no kou kulana. jicla,- wnhi a ka J\lakai„ Kiu i pane ai, a t>lelo hou aku la : No ka mea, i kokahi \va, ua konoia inai kakou e lawe ika oihana makemake ole ai, aka, ina he oiaio ka oleloia ua maheleheleia na keena o ko ke kanaka mau makemake, alaila, he mea maopo}K) he mea okoa ka kekahi e lia'ana a okoa hoi ka kekahi - nolaila, o ka pono, 4i aia no i kahi aka puu e ono ai." No keia mau pane a ka malihini ua hooi lo*> ia aku ko Pakekona ilihia. a ua ake loa hoi e niele hou aku iaia i kona moolelo, aka, oki pu eia mai la nae e Onila Maka kana mau ninau ma ka' pane ana mai [>enei ; I hele mai nei au e huli i keia mea aihue pohihihi, aole o ko'u moolelo. A lohe ae la o Pakekona i kana olelo, hoojKiu loa ae la oia i kona manao, aka, ninau aku la nae oia : Heaha kau hana mua e lawelawe ai no ka huli ana i keia hana ? E kiai aku ana au i keia j)0. Iloko nei o ka hale ? Maloko nei a mawaho o ka hale : e j>ono oe e haawi mai i ki ia'u. No kekahi manawa j)okoIe maho[« iho, haalele mai la o Pakekona a noho hookahi iho la ka .Makai Kiu. Va like keia jx) me na la i aui hope aku ia, wahi a Onila Maka iho, oiai, oia e mili ana i ke ki a kaihaku hale i haawi aku ai iaia. E like no hoi me ka mea i kuluma mau iaia hoomaka iho la oia e kuka |>u me kona noonoo ma ke kamakamaiiio ana : He wahine opio ui o Lu Pakekona i ka nana aku, aka, ma ko'u manao iho, aole paha oia e manao ia mai j>eia e ko ke ao a |>uni. Aka, he wahi kumuliana ano e no hoi keb nana i kono mai ia'u e hofo mai ianei, aka, ya oi loa aku nae ke kainahao o ka lauoho kui nana i hoano e ae i ko'u mau helehelena a ike ole mai la ka makuahine a me ke kaikamahine i ko'u ano maoh", a maiia paha, aole no iakou e ike ana i ko'u ano maoli, a aole no hoi au e hai aku ana ia lakou, a e oi aku ana paha ko lakou kahaha, ina wau e ]>uana ae ana i ka liaīna a ka raoe, No hookahi hora j>aha a oi ka Makai Kiu noho ana malaila e kamaiiio ai iaia iho, a mahoj>e ku ae la oia iluna a pane ae la: Aohe e pono me keia e noho ai; he Makai Kiu au, a i hele mai nei au ianei e huli i ka aihue, nolaila, e hana au ano a haalele iho i keia kauhale, no ka mea, aohe kuieana o ka limu iana wak iho no ihina o ka ili kai e |*aia iewa ia ana hoi e na ale o ka moana ma o a maanei e noonoo no na mea o keia ahiahL

Hek u h oiJt a m\h> ilw b ī kukut i niht ht :c aku \x a K>kv> o kA runu w.uho buke kahi hoi ana i waiho i;h> ai s kona u*i"ki k>le, a Hoowuka iho U e kenio i kai>a hou non;i. Ano i keia wa he Makai Kiu Ota> No ka o na noonoo paUmaWlo e hoopunana ana iltT«ko o kona k*k> iloko o na honi i haia .iku b ua kapa* - ae oia b mau nu\» 3 |\ao, alu ano, O Oniia Maka no oia ka Makai KKI Ma ko Onila Maka nunao āohe - keia he hana ano nni. Oiai, ua hooholo mua oia i kohit manao i kana *-ahi e moe ai a kiai no fc* '* aihue. nolaila, ua iana kona nwnao, e hiK>iaioia mai ana kana mea i koo* lala ai. Mahope iho o kona makaaWao pono ana, nihi malie ak« Li oia ft pe* iho & iloko o ke opu naheiehele e kokoke ana i ka haie Ho. laia e i>ee ana malaiia, ike aka bi keia i ka a {x>Nvehi\vehi maio ka maUma\ama mai ka pvika aniani m&hma ae 0 ka hale Vio, nolaih. hooma(y|>opo iho \a oia i ka oiaio o kona manao, oiai. eia keia i na lwra liu *"ale o keaumoe, - No ka mea, heaha na kumu nana |- i hooloihi aku i na hora o kona ata wale ana a hala na hom kuj>ono no ka hooltt« olu, aia wale no a loaa he mau hana & ano nui a i ole ia he hana okoa loa nana i hoouluhua i kona noonoo e ala. Hookokoke aku la ka Makai K.iu i >:■ ka hale lio, a nana iho la ) wahi kiH - |)ono nona e hiki ai ke nana aku ia loko o ka rumi. ' Aka, aohe nae ana mea i ike aku, a aole no hoi ana kukui i ike aku a aole no hoi i ufao|>opo iaia kahi o ka malamalama kukui ana e ike ai. Ua pohihihi loa oia no kekahi manawa, aka, kani iki iho ia nae kafta a iho mai la ilaio. Ua alakai" liewa ia kona ?K>ortoofc Va * j umlaniaiama kukui o leahi % AVa, iaia nae i huli aku ai ihope, ike aku la oia i kahi i )ta mai ai o ka mahunalaiua mailuna mai no o ka haie nui. Hele kaapuni ae ia ka Makai Kiu Ime ke ano hoonaukiuki no kona hoka - āna. A mahope iiio o kana holoholo ana» | hoi alui ia oia iloko o ka haie a hiamoe aku ia'iluna o ka punee, me ka manao ina e komo mai ana kekahi iloko e ! lohe ana oia. ! Oiai, ua hoao mau oia e hiamoe mā* mua i kona wa e ku watt aria T aaole " i hoi oia i haule mahoj>e o kona manawa, oiai ua ala ae oia i ka wa kupono. N'o ka mea, ua ao ia kona noonoo, a he lohe loa hoi kona |)epeiao, nolaila, aole i |>ouli kona noonoo i kona wa e puoho ae ai me ka hikiwawe loa. Aole no hoi oia i manao e halawai mai ana me ia kekahi mea hou, aka he mea mau iaia ka makaaia mau i na wa a pau, nolaiia, hoi aku la oia ika haie. Aole i loihi aku kana wahi » heie aku ai, kaalo ana kekahi kino wailua mamua o kona aio. [Aoleipau.} HE OLEI.O HOALOHALOHA A KA AIĪALIWA MAKUA 0 A'A WALAHAO / A'A OHA\A O A'APULE. I ka Ohana o Kapule; Aioha oukou:— Mamuli o ka oiuolu o ke Akua Ma- & na Loa» ua iaweia aku ko oukou makua 11 aloha nui ia, a hoahana pu hoi nie makou iioko ona haiu aka Haka Oia kekahi o na nukua kahiko i rioho i ta Kkalesia o Kawaiahao, ahe kpa ikaika hoi nia ka aoaoa lesu Kri>toj noiaiia, E Hoohoioia: —O makou o na Hoa . 0 ka Ahaluna Makua o Kawaiahao, ke haawi aku nei i ko makou aloha. uui i ka ohana o Kapule, oiai ko uiakou hoahana a makua iloko o ka pono , i hab. Ilwlwhia; —Ke komo pu aku nei inakou me na hoomanao kanikau ana me oukou ka ohana, no leo oukou makua, i hoi aku ma ka aoao mau o ko keia ola ana. Ifovki}hia>— Ke nonoi nei makou i ka Makua Mana Loa, nanae hoewama nui i ko oukou mau manao luuluu a A nie ke kaunaha, a nana lioi « i»ooroalu mai ia oukou a j*au. . 'E hoomaikai ia ke Akua ma m lani kiekieioa, no ka mea, Nana iio i haawi nui, a Nana hoi t lawe aku; e hoo- ; maikaiia ka inoa o lehova." Ma ke kauoha a ka Ahaiuna. Makua 1 o Kawaiahao, ma o kona Komiie 'ia, | JA»£s K. KAUUA* 1 Honolului Oct io, iSBa.