Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXI, Number 43, 28 October 1882 — KA MOOLELO O Onila Maka! Ka Makai Kiu Kaulana O ENELANI! A O KA MEA POHIHIHI O KA 1868. [ARTICLE]

KA MOOLELO O Onila Maka! Ka Makai Kiu Kaulana O ENELANI! A O KA MEA POHIHIHI O KA 1868.

MOKUNA XXVI. KA MEA I ĪKEIA MA KEKAHI KAKAHIAKA AE —HAULEHIA KA MANAOLANA O KA MAKAI KlU —KOMO KA AIHUE A PUKA AKU LA ME KA IKE OLE lA—KA HALAWAI ANA MA KAPA KAHAKAI —KA MOOLELO A KE KANAKA LAWAIA —KE KINO MAKE HOPE LOA MAI KE KAI MAI —HALAWAI O LU ME KEKAHI MEA —HE MEA KUPAIANAHA OIAIO LOA —KA HOAO HOU ANA. Iloko o na la i au wale ua halawai pinepine mai me ka Makai Kiu na kino he lehulehu oia ano, aka aole nae i like me ke kino wailua ana i halawai [)u ai. No ka mea, ma keia halawai ana ona me keia kino, ike aku la oia i kekahi mea nana i hoohehee aku i kona mau manao koa a pair a holo ae la ke anu huihui o ka maka'u iloko o kona puuwai nie ka weliweli no ka manawa. ' "Oiai, aia mai mamua pono ona e ku aku ana kekahi mea keokeo malalo o ka maiu o na lau laau. Ia wa ana i ike aku ai ku iho la oia. He oiaio, ua hiki loa iaia ke ku aku imua o ka holoholona ahiu me ka hopohopo ole, aka, aianae iloko o keia kino kanaka e ku malie aku nei imua me ka aahu keokeo kekahi mea nana i hoano e ae iaia, a nie he mea la iloko oia hora, ua kakia paa ia oia ma ia wahi ana e ku ana. Aka no ka manawa wale no nae oia o ke ku ana. Owai kela ? wahi ana i ninau aku ai me ka haalulu o kona leo. Aole nae i pane ia mai kana ninau. Aka, ninau hou aku la no nae oia me ka nee aku imua. Ia wa hoomaka aku la ua mea la e nee aku ihope. No keia kuemi hope ana o ua mea la, ua hoi hou mai la kona mau manao o ka wiwo ole iloko ona. Aka, ua hopohopo loao loaa ole aku iaia ua kino wailua kupaianaha la me ka maof)opo ole iaia o kona ano, ua holo aku la oia imua me ka mama. Aka, aia nae ma kahi. a ua mea keokeo la he wahi kikee, a mamua o ka hiki ana aku o ua Makai Kiu la ma ia wahi, ua nalowale koke iho la ua kino la me ka aahu keokeo. Ia wa, hoomaka aku la oia e huli }x>no i ua wahi la. Me ka hele ana a puni ia wahi me ka manaolana e loaa aku ana iaia ua mea la ana i ike al Aka, aole nae i loaa aku ua mea la ana e imi ana ia pa Nolaila, ahewa iho la oia iaia no kona pane ana aku i ua mea la ana i ike al No ke aha no la hoi, wahi ana i namunamu iho ai, ko'u mea i holo ole j mai ai a paa, mamua o ko'u pane ana | iaia e like me kekahi kaikaniahine ma- j ka'u walē ? ! He hookahi hora ka loihi o kana hele kaapuni ana me ka loaa ole o kana mea i manao ai. Mahope iho, komo aku la oia iloko oka haie a hiamoe iho b iluna oka punee e waiho ana ik)ko o ka romi waiho buke. Ma kekahi ahiahi ae Hana hou iho la oia i kekahi mea e loaa ai ua aihue la. . Waiho iho la keia he lehuiehu wale o na kii maluna o ke pakaukau eku ana iloko oke keena waiho buke, a mawaena o keia huina kekahi kii wahine. Na kona noonoo |>onoi no keia mau mea i hooUUa me ka hapaia pu o ke* kahi oua mau kii !a ine ke pohe ulaula, i wahi e maopopo ai iaia ka lima nana i aihue.

Ua kiekie ka b t ka wa a ka Makai Kiu i ala ae al Oiai, aohe mea nana i hoala i kona hiamoe ia po ? nolaila, manao iho b oia aole i heie mai ua aīhue la ia po. Aka, aole nae, i manao nui ioa ka Makai Kiu no ka mea aihue a me ke kino wailua ana i ike Mamuli o kona hoomaopopo iho, aole i hiki mai ua aihue la, nolaila, aoie oia i manao he waiwai kekahi o ka nana ana aku ina ua liio kekahi o na kil Mahope iho o ka o ana mai o ka malamalama, halawai mai ia me ia o Pakekona. Pehea oe, wahi a kekahi, malia paha ua halawai iho nei oe me kekahi mau mea ano hou e hiki ai ke hoike mai i ka mea nana i aihue Aohe a'u mea e hai aku ai. Alaila, aohe i hiki mai ua aihue la ianei i keia po ea ? Aole. Ia Pakekona i pane aku ai pela, hele aku la oia a ke pakaukau, kahi hoi o na kii i kau ia ai. O ke kulana iho la no paha keia o kau mau kii i waiho ai i ka po nei ? Ae, wahi a ka Makai Kiu. Ka ! Ua lawelaweia ! wahi a Pakekona i }>ane mai ai; aua lilo ke kii wahine. Pehea ? wahi a ka Makai Kiu i puana ae ai me ke kahaha, a hoholo ae la ka ula o ka hilahila ma kona mau papalina, a haikea koke ae la hoi kona mau helehelena no ke kaumaha. Malia paha nau no i lawe ? Aole au i hoopa i kekahi o lakou mahoj)e o ko'u waiho ana aku iluna olaila. Alaila, ua laweia e kekahi mea. Ia wa, hookokoke aku la o Onila Maka i ke pakaukau. He oiaio. ua lilo kekahi o na kii. laia i ike ai ua li'o, kaumaha loa iho la oia ia wa me ka ltoka maoli, aka, ua oi loa aku nae kona kahaha no ke akamai o keia aihue. laia i komo aku ai iloko o ke keena waiho buke, pani mai la oia i ka puka, a iaia hoi i ala ae ai ike ae la oia e paa ana no, a aole no hoi he hoailona o na manamana lima iluna o kekahi o na kii. lanei iho nei paha ua aihue la, aole nae i loaa ia oe. Malia paha ua hiamoe loa ia oe. He oiaio paha ia, ua hiamoe loa ia au, wahi a ka Makai Kiu me ka leo haahaa. Aka, ua hauoli loa nae au i kona komo ana mai iloko nei, oiai oe e noho ana ma keia keena, ina oe e makaala ana e loaa ana ia oe ua mea la. Ke lana nei kuu manao aole au e hiamoe hou, a hiki i ka wa e maopopo ai keia mea huna, wahi a ka Makai Kiu. E hoao ōe i keia la e hoouna aku i kau mau kauwa a pau i kekahi wahi okoa aku. Ua hiki ia'u ke hana ia mea. E hana oe pela, a e nana hoi kaua i ka hoj>ena oia hana, oiai aole au i hoololi ae i ko'u manao mua no ka lawelawe ana e wehe pono i keia mea huna, a aole no hoi e loli ana a hiki i ka wa e ko ai ka'u mea i hooholo al Ma ke pakaukau o ka aina kakahiaka oui la, halawai mai la me ka Makai Kiu o Pakekona wahine a me kana kaikamahine o Lu. Mahope iho o ka aina kakahiaka, launa oluolu iho la keia me Pakekona no | hookahi hora, a haalele iho la o Onila Maka iaia a hele holoholo aku la ma o a maanel I Aka o kana hanā mua nae i hana ai mahope iho o kona haalele ana ia Pakekona o ka nana ana i na hoailona o ke kapuai wawae o ke kino wailua ana i ike ai i ka pa Aka aohe nae ana mea i ike. Mahope iho oia, .hele aku la oia no kapa kahakai. laia e nanea ana i ka hele me ka hoolono ana i ka owe nenehe a ke kai, ua poina ioa ia oia no kasa hana. Aka, hiki mai la nae oia mia kahi a kekahi poe hwaia e akoakoa ana, oiai o ko lakou pae ana mai no ia. Launa pu aku la oia me lakou ma ke kamaiiio ana. Ma kana mau kamailio a pau, me he . mea la, ua kaoiaaina <xa m ia oih&m Aohe paha he ili iki ona moku ma keia wahi ? wahi a ka Makai Kiu. Aohe, heeono a ehiku poha mile ' aku neii ia, oia kahi e ill ai na moku. i Aohe nae paha he mau moku ili o keia manawa *ho nei?

Alima ae nei hooilo aohe he moku i iii, wahi a ke kanaka lawaia. Aohe nae paha he pae mai o na kino make iuka nei ? He nuii waie na kino make a makou i ohi ai iloko o ka makahiki hookahi Pekea ka loihi mai ka wa i loaa ai ia oukou kekahi kino make ? I kela pule aku nei he kino wahine kai loaa ia makou. Mai kekahi moku ili mai ? Aole, ma ko'u manao iho mai Nu loka mal No ka nui loa ona kanaka o ua kulanakauhaie nui la, noiaiia, haule kekahi poe mailuna aku o ka uwapo a iloko o ka muliwai A auhea ke kino oua mea la i loaa aku ai ia oukoi* i kela pule aku nei ? O, ua malama ia kekahi Aha Koronero e ninaninau, a hoolaha ia aku la ma o a maanei kona mau helehelena, aka, aole nae he mea i kii mai, nolaila, ua kanu ia aku la kona kino iloko o ka ilina ona malihini, kahi o na kino he lehulehu wale e waiho nei, aohe i maol>opo ko lakou mau pilikana. He kino nae paha no kekahi wahine opio, a i ole no kekahi luahine ? Ka, he kino no kekahi luahine. Maho|>e iho o kekahi mau kukai oleio ana, hoomau aku ia oia i ka hele ana, me kona moeuhane ole ae e lohe ana oia i kekahi mea e pili ana i kona pomaikai ina i hoomau hou aku oia i ka ninau ana. Mahoj>e iho o kana hele holoholo ana, hoi hou aku la oia a ka hale, kahi hoi ona i hoohoka mua ia ai iloko o na makahiki he lehulehu o kana lawelawe ana i ka oihana Makai Kiu. laia i hiki aku ai i ka hale, ua hala aku o Pakekona i ke kulanakauhale. Aka, ua waiho iho nae oia he palapala e olelo ana, ua hiki iaia ke hele e nana iloko oka halelio e like me kona manao, oiai ua hele aku na kanaka i kah l e, a hiki i ke ahiahi alaila hoi mai. Ia wa hoomaka koke iho la oia e huli ia loko o ka halelio me ka manao e loaa aku ana iaia kana mea i manao ai, oia hoi na kii, aka aole nae i ko kona manao. Ia po iho, hoao iho la oia e kamailio pu me Kome Robata. Mahope o kona kamailio pu ana me ia, hoomaopopo iho la oia ua kuhihewa oia. Mahope iho o kona launa pu ana ine ka ohana ma ia ahiahi, a hiki i ko lakou hoi ana e hooluolu, ua hoomaka iho la oia e lawelawe hou i kana hana ma ke kiai ana ia pa Ma keia po aole oia i hiamoe iki, a ma kekahi kakahiaka ae, aohe ana mea e hoike aku ai imua o ka haku hale. Ma kekahi po ae, halawai mai la me Lu Pakekona kekahi mea ano hou. Oiai ua wahine opio la e hele ana ma ke alanui, lele mai la kekahi kanaka mahope mai oka pa e ku ana ma ka aoao o ke alanui a paa iho la iaia. Ma kona ano he kaikamahine wiwo ole hoao iho la oia e hooi>akele iaia iho a hoomaka aku la e holo me ka mama loa. Hoomau mai la no ua kanaka la i ke alualu ana a hiki i ka hu-a o kekahi ululaau, malaila oia i kipa ae ai a naloj aku la. | No keia hana, ua ukiuki Im o Pake- j kona, a kuka pu iho la ia me ka Makai Kiu no ka mea kupono e hoopau ai i ] keia hana. | Ma ka hoike a ka wahine opio, ua j ike oia i kekahi mea i kahikoia me ka | lole o na kanaka lawaia, u aka," waliij aka wahine opio, he mau heleheiena opio kona oke kanaka ui a he pololei hoi kona oiwi Heaha na waihooluu o kona raau ' maka ? He uliuli, eia nae ua hele a aa, wahi a Lu, a pane hou ae la, aka, malia paha ua halawai au me kekahi o na kanai ka pupule i mahuka. Ma ua ahiahi la oiai ka Makai Kiu l e noho ana malalo oka malu oka lau , laau, namunamu iho la oia: He oi lauiia ole ka hoi keia wahi l mea a'U i manao ai he mea ole. I hoi k) mai nei au ianei no ke kau wahi hana ano oie aka, ua haiawai iho nei nae k au me kekahi o na mea huna Uilii pohīhihi a'u i ike ok ai mamua. [Aok i po«.]