Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXI, Number 44, 4 November 1882 — KA MOOLELO o Onila Maka! Ka Makai Kiu Kaulana o ENELANI! A O KA MEA POHIHIHI O KA 1868. [ARTICLE]

KA MOOLELO o Onila Maka! Ka Makai Kiu Kaulana o ENELANI! A O KA MEA POHIHIHI O KA 1868.

MOKUNW XXVII. KK KOI.U O KA KA PO O KK KIAI ANAKK KOMOHKWA —AKAHI N*o A IKK IA KA AIHL'E —HAL'I.K I I.ALO KA MEA AKAMAI I KA HAKOKO — KA PAKKLK ANA — KK KlAl HOPK I.OA ANA-Ho-LOFO.NO KA.NA PAHELK l HANA AI — K \ UKAI.I ANA MAHOPE O KA AIHUE — HEI.K MAI.IE KA MAKAI KIU —K.\ HKI.K ANA l KAHI PUPUPU HALE. Ia wa hoomakaukau iho la ua Makai Kiu la 110 ke kiai hou ana, oia hoi ke kolu o ka po o kana kiai hoomanawanui ana. Ōiai, ua inanaolana oia e halawai ana me ia kekahi mea nui loa ana i ike ole ai mamua. Pela hoi oia e lilo ai i ki no na mea fuina a pau. Ma keia po, ua waiho hou aku la oia i na kii i hapala ia me ke pohe ulaula iluna o ke pakaukau. A ma ke aunk>e iho hoi, hoi aku la oia a ma kona wahi i hoomakaukau ai no kana hana. Kani mai la ka hora ekahi o ke aumoe, aohe mea i hoea rnai. Kani hou mai la ka hora elua, ia wa j lniumaka mai la ka manao o ka Maka} Kiu e kaumaha no ka ike ole ia o ka hopena o keia hana, aka, iloko nae o ia wa, hemo mai la ka puka o ke keena waiho huke, a nihi malie niai la kekahi kino kanaka a hiki ma kahi okepakaukail, kahi hoi o na kii e kau ana. Aole i oni iki ka Makai Kiu, aka, haka pono aku la oia iaia. Iloko no hoi oia wa, e uwiuwiki liilii ana no ka a ana a ke kukui i kukulu ia no keia hana, i hiki ai lioi ke ike powehiwehi ia aku ka mea e komo *mai ana iloko. Ua oleloia, he kanaka hupo ole ka Makai Kiu, aka iloko nae o keia wa ua kapalili launa ole kona houpo iaia e kiai ana i na hana a pau a keia aihue akamai. Oiai lioi e jK>wehiwehi ana ke kukui, ua hiki loa nae iaia ke ike aku i ke ano 0 ka ;\ahu o ua kanaka la, a ua like loa no hoi me na mea apau a l.u Pakekona 1 hai mai ai, oia hoi, ua kahikoia oia me ka aal\u o ka poe lawaia. Ma na hana apau a keia aihue, ua lawelawe ia ine ka j>alanehe loa. Lalau aku ia oia i ka pu-a kii a noke iho la i ka huli a hiki i ka wa i loaa ai kekahi kii wahine mawaena o ua pu-a kii'la, hapai ae la oia a kona lehelelie, a honi iho la me ka namunamu ana i kekahi mau hopuna olelo i hiki ole ke hoomaopopo ia aku, a hoomaka mai la e huli e hoi. lloko o na minute j>okole ana e ku kiai ana malaiia, ua hooholo koke iho l.\ oia i kona manao no kekani mea. I Oia hoi keia, he pupule keia kanaka | aihue. ! 1 ua aihue b i aui ae aije }>uka iwaho, I hoomaopopo iho la ka Makai Kiu ua ! hiki mai kona manawn. I Iloko o ka wa }K>kule loa, nee aku h |keia mai kona wahiaku e |>ee ana a ku laku la mamua o ke kanaka aihue. | Aole i n\iinao nuia Va Makai Kiu c ; halawai mai ana oia me na kue, oiai t i kona manao {»aa, aohe mea e pakek ; aku mai kona mau lima oolea. Aka, iloko nae o ka wa j>okote ike ilu ī la oia i kona kuhihewa. K ka hoaloha. e ku iho' wahi a k: Makai K.iu. a o aku !a kona lima e |o; ma ke kipoohiwi o ua pupule la. | Aka, me ka hikiwawe loa hahwai ma ; la oia me kekahi jniupuu i like kon. \ ikaika me kekahi newa nona na }<ion; j kaumaha he 100, a haule aku la oia ihk 1 o ka }Ki|iahele; me ka eleu nui no hoi al; | !w»i mai la oia a ku ihma. ] He obio he kanaka elen a wiwo ole t j Omia Maka» aoW nae i iike aki ? kona eleu me ka aihueana i hoao aki ■ai e hopuL I Oiai. ua lele aku la ob ma ka pub \ me ka pahuehe loa a iuk>wate a£u la nolaiia ua hoaa ka Makai Kiu i kon;

*ahi i aku ai a ma kahi hea l.t ho l e hiki aku ai īwaho loa o ka ha'e, Aole i kaii iho ka Makai Kiu ;ahi mau miniue no ka hele ana akt: e iuii a e nana i kona uahi i konio inai ii a i kona wahi hoi i puka aku ai. aka. iot>maka koke aku la oia e huli ivu\\a- > ka hale. laia e huli ana mawaho o ka l*sk% lole ioa oia i ike iki aku i «a kanana ia. Nolaiia, hele kaapuni ae la oia a |»uni <a hale, aole nae oia i haiawai mai me ;a |>omaikaL No ia kumu, ku iho la oia a namuna nu iho la. Kahaha He keu keia o kahi hana eupanaha launa ole a ? u i halawai ai' a ie oi no hoi keia a ka pupuka ikaika ī'u i ike ai ! Hoomau aku la no t hoi ka Makai Kiu ke kiai ana a ao ia po me ka ike hou jlc i ua kanaka aihue Ijl Ma kekahi kakahiaka ae, iho mai la o Pakekona a ninau aku la i ua Mak u la i na ua halawai mai oia me ka |>omaikai. Ae ua halawai mai au me ka |>omaikai. Ae, ua halawai mai au me kekahi ha[>a o ka pomaikai, wahi ana i pane aku ai. Ua ike oe i ua aihue la ? Ua ike au iaia a oia wale iho b no ka'u e hai aku ia oe. Pehea kona ano ? Me he mea la, o ke kanaka no keia nana i alualu ko kaikamahine i kelahi [Ma kela pule aku nei ua oleloia j ka po ke alualu ia ana, o ka pololei t ka auina la.] anina la aku nei. A aohe i loaa aku ia oe ? Aohe, aka, mai paa nae au iaia. , Ma ia la a po hele aku la o Ouila Maka ma o a maanei nei e ninanmau ai, aka, aole nae i loaa iaia nana i pane mai i ka haina o ka. v JaB, \ nau, i uahi hoi nana e *.ilu?kar mao|x>po keia mea huna. Aka, ma kona hoomaopopo ihu. ua pupule ia ua kanaka la, aole oia i k:malua no kona hoi hou mai. Mahope iho oia wa, me ke kokua o Pakekona, hana iho la oia i kekahi hana ano hou e hiki ai iaia ke hahai i ua pupule la. C)iai, aole i kanalua iki ka Makai Kiu ina e hoi hou mai ana ua kanaka la. aole e nele kona jm iaia, aka ano, ua ike mua ae la oia i ka makamua o ka aihue, o kona ake nui i keia wa T o k.i mahuahua aku o kona ike no na mea e pili ana no ua kanaka la. No ka mea, ua ake nui oia i keia wa e ike i kona wahi i komo mai ai iloko e ka hale, a me kona wahi o ka puka ana aku; aole hoi o kona paa kino wale no iaia, aka o ka ukali aku iaia mai kona wahi e }>ee nei i ke ao a e nana i kana mau hana a pau me kona ike ole mai. Aka ma ka nana aku, ua ake ka Ma kai Kiu e ike ia keia hana a pau iloko e ka manawa hookahi. Ma ia po iho, waiho iho la oia i keka hi lole lilina iluna o ka j>a|)ahele o ke keena. A lu ia iho la kekahi mea pipili keo keo iluna o ua lole la, i wahi e ike ia ai ke kapuai o ka mea e komo mai ana a hehi ihma o ua kajw la, a iaia hoi e he le aku ai ilalo e ike ia no ka moe ana e kona kapuai. A kau ia aku la kekahi kii wahine hou iluna o ke pakaukau e, like me kn mea mau. a ma ka ha hoi o ka |>o, kiai hou iho la oia. Ao ae la ia j>o aole i hwa mai ua ai hue la. Ma ka auwina \a o kekahi la ae ik< aku la o Lu Pakekona i ke kanaka na na oia i alualu e hele ana ma kaj« ka hakai, aka, aole nae oia i ike nial Ma ka lima o ka hana hou iho k no oia e like me uiamua. Mahope iho o ke kani ana o ka hon 12 o ke aumoe henio hou inai la k: puka o ka rumi a haka |<»no aku la n: maka o ka Makai Kiu ine ka hauoli ma luna o ka aihue. Heie |xiU>lei aku h ua kanaka la ; hiki ma kahi o ke pakaukau a iwm ta i na kii a ike iho la i kekahi kii wahi ne. hopu iho Ui a Wike raai b i kon: hauo'i e iike me kana mau hana uuu.; lKX>maka ae U e huli a hoi uie ka bw< aku i kana waiwai i ha nui al Kali iho b ka Maki Kiu a hiki i kom wa i hab akii ai inawaho o ke keena, i: wa„ h<x.utsaku aku ia oia e ukali niaho}* ona me ka nihi nulie ana. Aole i hele pololei aku ua kanaka h a kekahi puka a puka aniam |iaha. aka hele poloki aku h 110 nae oia nuwaeni o ka rumi owaena a hiki \ koiu hifc

»tr.a ak:.t i kekahi puka e iho aku ju i ka fu\';C oiilo o ua hāie u. j Htx>nuu aku h no iiae ka Makai j K.iu i ka akali ai» mahope oiu. I ka Makai Kiu i hiki aku ai i ka haie | he poiiliuii wale no, a e haha }*>♦ ele ana oia aia o a niaanei, a hiki i ko \ na ku ana aku imua o kekahi puka. | Ho!o koke aku \a oia a hiki iua pu \ ka ia, a inao}>»>|x> ae la kekahi ha{« o | keia mea }x>hihihi. O ka puka ana i puka aku ai, oia no ka puka aniani e hookomo ia ai o ka lanahu 'ilalo o ua ha!e la. A ma keia wahi hoi ua kanaka pupule la i komo aku ai a i puka aku ai no !\oi. He oiaio he wahi haawina no ia i loaa i ka }>oe opulepule. jn:*la no a hiki n\ai i keia la, oia iho ia na alakai aka Mea l Mana l.oa a kakou i ike ole aku ai. Aka he oiaio inaoh no nae. Kokolo aku la oia a puka mawaho o ua puka la, a alualu aku la mahojK k o ua kanaka ku[xmaha la, oiai oia 'e ike {X)\vehivvehi aku ana iaia malalo o ka malamalama olinolino o ka hoku. lloko oia wa hoomanao ae la oia ua maoi.K'>po keia mea huna. Oiai ua loaa ae la ua kanaka nel iaia a eia hoi oia ke ukali nei mahoj>e o kona mau kapuai, a ua maopopo hoi iaia ka hok>p.>no'o keia mea pohihihi. Huli ae la ua kanaka la ma kealanui mau a hele pololei aku la no ke kapa kahakai. A-ui:ali aku !a no hoi ka Makai Kiu mahoj>e ona. * He wahi mea kupanaha io no keia, a he kanaka kupaianaha no hoi kana e hahai nei. Ua olelo ia ae n'ei inamua he kanaka \jpule ua aihue !a, no lea mea, ma ka aku a ka Makai Kiu nur v. a "tr.o O hana aka pupule, aole hoi o ka hana a ka mea nona ka noonoo maikai. He po kalae nae ua po ia a ka Makai Kiu i ukali aku ni mahope o ua kanaka ku nolaila, aohe ona 'kanalua no kona ike ia mai e ua kanaka la. Hoomau aku ia no ua kanaka la i ka hele ana a hiki i kahakai, ia wa, huli ae la oia i ka hema. a hoomau aku U\ no i ka hele ana a aneane e hookalii mile ka mamao mai kahi ana ikikeeaeai, a ike aku la keia he wahi pupupu hale no kekahi kanaka lawain. I kona ike ana i keia hale, mino aka iho la oia. Oiai, ua lana kona manao e papahi hou ana oia i ka pomaikaai o kana mea i hoomanawanui ai.

Maho)>e iho ike aku k\ kcb i ua aihu<j la i ke komo ana ak'.i a nalowale nku la. Nana ae la ua M.i .:\t Kh ta ma o a maanei me ka hoomaojK>|K.» ]>ono iho i kahi i ku ai o ua haU- ia, a hulihoi aku la no kona home, me ka olioli o kona naau no ka holo ]>ono o kana hana. I ke kakahiaka ana ae, iho mai la o ! Pakekona a ninau mai la no kana hana. Aka, ia Pakekona nae i hiki aku ai 1 ilalo, ike aku la oia e hiamoe mai ana I no o Onila Makn. [ Aha : \vahi a Pakekona i |>ane ae ai, (Ua pakele hon'no ua aihue la. i Aoie, wahi aka Makai Kiu nie ka J mino aka iho. • Ua halawai anei oe me ka pomaiki ? ! Aev wa'mao|K){X) keia mea pohihihL ; A hoike aku la oia i na mea a pau S aria i ike al \ Aole au i manao he kanaka pupule ! kekahi e hele wale nei no, wahi a : kona. j A i keia la \«ha e ike ai kaua i na j mea a pau e pili ana i keia haiu. j laia i pone aku ai pela aole oia i hoo- \ maopopo il%o i ke ano o kana mea e kai niailio aku ai. j He oiaio he kanaka I oia, a aole hol oia i lawelawe i kana ! mau hana me ka pupuahulu, aka, «a b I we!awe oia me ke akahele. Oiai ua maopopo iaia ka niea ana e 1 hana aku aū nolaīla, hele akti h oia e }hooka Ma ka auwma la oia la, hele aku la o \ Onila Maka no iia wahi hale kn hooka i hi nei ma kaloleal Oiai o kona manao ia wa, o ka hiki l hia*ke lawelawe i keia hana me ka ho* 1 lopono, me kona manao mua ole ae, e i wehewehe ana oia t kekahi hana < liohihihi e pHi āna i kana hana mua. ; (Acfc » paa-) I - —• l Ika Poaha nei ka Hoio ana oka ma- '! nuua Amenka no na awa o na j mokHpuni Hikina o kakou. Ua kau pu ī aku ke Kwūmm Aaienka maiuna ona.