Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXI, Number 44, 4 November 1882 — HE MOOLELO KAAO NO KEANINIULAOKALANI! KA NANI LUA OLE O NA MOKU O KUAIHELANI Ka mea nana i Hoonaueue KUKULU O KAHIKI A O Ke Pukonakona [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO KEANINIULAOKALANI! KA NANI LUA OLE O NA MOKU O KUAIHELANI Ka mea nana i Hoonaueue KUKULU O KAHIKI A O Ke Pukonakona

O N.A I.A i Al' WAI.K AKl' l.\. » L, MAHELK 11. ka nicrt, he lauwili ka ike a lakoi ilei; nolaila, o ka'u olelo |xia no e ha aku ai, aole au e noho ana, e hele au ; ikē i ka aina o kuu mau kupuna i nohe ai, a niailaila aku au a loaa ke kine uhane o kuu makuakane, alaila, ho mai au. Aka, o keia mau olelo hooma ka uka'u a oukou, aohe o'u manao no i: mea; owau ua paa kuu manao e hele, la, wa hoka like iho la na mea a pau ; a lilo aku la ka hookele o ko Lonokai olohia mau manao nana \x>noi iho no nolaila, hookuu ae Ja ke anaina i ko la kou mau manao hoolauwili; aka, o ni kahuna mua nana i hana a hoike ai ka lakou olelo hoomaka'uka'u, ua lile ia mau kahuna i enemi no hia, a kauoha ae la i na koa e pepehi i: lakou; Aka, o Leimakani, aole ia i a< aku i ka manao o kana keiki; aka, ki mai la o Ku, a olelo mai la penei:-E ku\ moopuna, nou keb mau niakaainana, e hele e imi i ko kupunakane a hoi mai o Hawaii ka nioku; a o na makaainani no keia puni no na moku ia kakou, no aila, he mea nui ke kanaka na kakou a j>ela hoi kakou na lakou. A pau keia mau olelo hoolana a ku ia manawa, uwa like ae la na makaai īlana mai o a o; a «jul.onokaiolj|p ho hoopau ae la ia i kona inanao ihaiua, ; ma ka makalua o ka huhu, ua piha ki iho la i ke aloha; a pau ka ana i ka waimaka, ia wa, olelo hou aki la o Lonokaiolohia penei;—K o'u ma kua alii me o'u kupur\a, i keia manawi ke hoomakaukau nei au e hele, no k»i mea, ua ike au e loaa ana no ia'u keka hi mau pilikia ma ke kai; aka, aole o'i maka'u ia mau pilikia, he puu |>:ile walt no ia mau mea na keia hookele. A no keia mau oleloa Lonokaiolohia, he mea maoj>opo, aole no e paa ana ia lakou ke aua aku, alaila, ua |>au ka ma nao ana no ka noho; nolaila kauoha ae la o Leimakani e ho;i ia kekahi kaulu a e homakaukauia kekahi mano kanaka ikaika no ka huakai a ke iii; malia io [>aha e halawai io aku ana ia me na pū likia ina ka moana. Ia manawa, uleu like mai la na keiki uhae koaie o Kohala loko me Kohala waho; aka <f I.onokaiolohla, aole ona makemake e hele pu me na kanaka, h< loloiahili loa ia huakai wahi ana, aok no hoi he olelo a kona makuakane hoolohe ia e ia/ nolaila, oki pu wale ih< b no ka makuakane aohe mea hiki k< olelo aku. I ka wehe ana ae no o kaiae O ka mana>va iho la no ia i puka aku a o Lonokaiolohia i waho, hele aku b : komo iloko o ka heiau me ka apu awa A hoomaka aku la e pule j>enei: O Nakulauka la ka makuakane O Nakulakai la ka makuahine Hanau o Hina ka makahiapo O Keauniiki me Keauka O Hiilei wahine o ka pea Kakaina pule a ke kua Kaina i ka hoole pule ka hoole hoole make O kana make la nalowale O ka'u make la maloko E kahea ku ia oukou E ka hekili olepe hia E Kauilanuimakaeha E ke koiea nui maka'u kai E Papola ku mai kahiki Ahea la auanei e hiki ai O Kulekmaikahiki-e. hiki E Kahia no kahiki la hiki Hauna i ka Hiki ka puie a ke kiia.s 'K Hooki iho ia ia i kana pule a inu a< la i kona apu awa ia wa, kui koke ih< la ka hekīli e kani nakolo ana a pili pi ka hanu o na makaainna na mea na: pau, obpa ka uila, he kohu moa uake: ka hoholo ina pall Ia manawa, oil mai la o 1 <onokaiok»hia mailoko mai < |ka heiau, ho» uiai b a hui pu me w : makua na kupeOna a me na makaainaiu |a olek»aku lapenei: Eia au ke hele uei i ke ab»ut a ki ; hewahewa a o oukou I>oi e noho no e a | i ka momooa o ka aina, e iaK »ae -ou kou ia'u a hala na Wkou ua uhi paa ia ka aina o Hawain ka noe a hala he anahuhi hou aku, aiai la; manao ae oukou aia wau i Kuihelani

; noho no oukou me ka uukaukuu a ha IU hc anohulu hvu aku nunao ac oukou j ke makaukau nui ti maua e hoi akila, \ kui ka heki'i olapa ka uib noi ke oku t \ abilx oka maiuwa hoi niai ka hoi ta; 1 ā i na {)o a o Lono me Kane, okonujua nwu po ia e hui ai lue oukv>ti. y Aka i kali ae oukou a hah ru aiuhu f!u ekolu, me&i ka ieo o k.e kai % hoi ka ! niakani i Kumukahi a i lohe oukou i ka leo o ka hanelwne, ka leo hoi o ke rwtwa, ka ohu iK>ho »Opaelolo, ka \u noho i Puuokapoiei» alaila, maiwo ae oukou ua niake au. A pau kana uuu olelo iinua o ke anaina konio aku U u iloko o kona hale |x>noi Ulau aku b i

kon;i kapa ahuub me ka Uau |xilau a kona kupunakane me. kona uia Kiole hulu a |Hika aku la iwaho, haawi iho la i ke aloha i na makua na kupuna a me na makaainana; ia ra kupuni ac b na mea a }uu me ko lakou leo e uwe ana; aka o I.onokaiolohio, nena hele aku la ia me na kulu «raiiuaka e kihoahea ana ma kona mau }xapalina a ma ka |«e humu o ka pa u waholoa, hapi ae la oia i kona wahi waa 1010 niu a iho (K)U>lei aku la i kahakai a ku iho la i kaha one. Hoomaka iho la ke kai e okalakala nana aku ku ka halelo o ka nalu ike kapi ae ina pall laia ck« ina malaila, ia manawa ike aku la kona makuakane i ke ano o ke kai, o koiu manawa no ia i holo aku ai e hopu i kana keiki nie kona nnnao no e hoi mai, aia nae ua lehei aku la kela iluna o ka ohu nalu, a o ka makuakane hoi, ku iho la i Mamalaka i ka hale o Kane heoheo, a he nianawa ole, ua lulowale aku la ua kamahele nei oki ka hana; o kana huakai hele nae he huakai niaikai ole, oiai ke {x>i inau nei na ale ma na aoao oianei, a o ka makani |>a |K>no iho la mamua |>ono mai; aka, he mea ole wale no ia i ko bnei mauao. r Oia hele ko ianei aj)au na moku o Ha&aii nei a malalo aku o Niihau, ia wa haīawai aku ia me mea nui • me he aina la ke ano. ! looiuanao ae la keia oka aina no la ia o Kuihelani; hoomau aku la no nae keia i ka hele a huhui aku la laua iwaena mo;\na, a i ko na ike mao|>o|x) ana aku eia ka he Honu; hele malie aku la ia a kokoke ma ke jxk), ku iho la, ia manawa ninau mai ua honu nei penei: P' hele ana kau huakai ihea ? ka, ia oe ka ni/iau o ka'u wahi e hele ai ? wahi a Lonokaiolohia i l»ane aku al O kou niea liewa iho la ka ia o ka ninau ia aku, wahi a ua honu nei t kulikuli, wahi hou a Lonokaiolohia. Ka, me he mea la nou keia wahi, no ka malo oe, a no ke kai nei au a o ke aha kau o ke pakike ana mai ia'u i ka mea nona keia wahi ? i kau ninau no paha o ke kohu ole wahi a Lonokaiolohia, no ka mea aole oe o kt)'u hoa olelo, he kuapuu no he kuapuu, like ka olelo ana, pela no me a'u t he kanaka no he kanaka like ka olelo ana. Ia wa |xane mai la ua honu la me ka huhu nui, e manao ana paha oe e hoolanakila ia oo iho maluna o'u, he lohe ole no ka oe i olelo ia aku nei, he ])ohaku no he |*>ha ku like ka olelo ana. Ia wa kaha aku la no keia heie ana. Ia ma nawa olelo mai b ua honu nei }>enci; Maanei oe e make ai aole oe e hiki i kou wahi e hele nei. VHuli aku b o Lonokaiolohu i ho|ie a oielo aku la, ia oe no au e make ai me kena wahi kīno poepoe wale no ?he like no |iaha oe me ka pohaku olokaa {uli o Kahoiokuaiwa b T aole paha oe o ka hoa hakaka e wai ai !a hoi ka iii, he mea hoopaakiki wale no paha oe na kamalii o kuu aina ? Ia wa okoi ab manawa koke no ia i kihelu mai ai i kona ahui akau i ke kai, a e like me ke poi ana a na nalu he elima kanaha i ka wa hookahi |x*b no ka ikaika o ke poi ana iho o ka ma< : puna kai aua honu nei i luna o ianei, ia manawa oko ianei manawa no b i lehei aku ai ma kekahi aoao ku iho no keia me ka bau pabu ana a me kahi waa no ma kahi lima me ka manao no o ua honu nei ua make kona hoa paio, ia wa hoopau ae b b i kona manao hakaka, a houbna iho b iluna o ka ilikai, Ia wa hahau iholao I*onokaiolohb ma ka eheu akau o ua honu b a haki pu ae b a pau ae bka ikaika o kona eheu akaa Hoomaka hou mai b kona eheu he | ma e kapi mai b I<onokaialohb eia nae [ua hapa loa ka ikaika obi ua kukonu konu k» ka eha i loaa iaia, nobib ua ! nawaliwali kona pale ana nona iho a he mea paani wale no b i ke kaeaea o ! Hawaii, a pela wale no kana hoohoka ' ana i kona hoa paio a hiki i kona makeloaana [ (Aofe i feui.i