Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXI, Number 46, 18 November 1882 — KA MOOLELO O Onila Maka! Ka Makai Kiu Kaulana o ENELANI! A O KA MEA POHIHIHI O KA 1868. [ARTICLE]

KA MOOLELO O Onila Maka! Ka Makai Kiu Kaulana o ENELANI ! A O KA MEA POHIHIHI O KA 1868.

Halawai ka Makai Kiu mk na mea KUPAN'AHA —Ka MOOLELO O KAHI I'ae hewa-Hci ka Makai Kiu me KA PUPULE HE ALO A HE ALO —NA MEA I IKEIA MA K.A MALAMALAMA O KA LA 01A AHIAHI —NA HANA KUPAIANAHA A KA MAKAI KIU—HE HOOPAAPAA —Ko KA MAKAL KIU MANAO NO NA MĒA E PILI ANA I KA PKPRfri KANAKA MA KA ULUIIA.AU. " m-.' Ma ko Onila Maka eia oia ko lawe ia nei e ke haohao niai ia wahi aku a ia wah||B| Nolaila, hoomaikai ae la;o|g^|lH^fl ul'ia pomaikai o ka manao nui ole ai e loaa iaia he pomai* kai nana e hoohauoli i"kona puuwai a e hqomama iki i kona manao kaumaha. Nolaila, ninau hou aku la oia i kona hoa kamailio: I ka wa hea ka loaa ana aku o ua kanaka la ia oe e lana ana me ka waapa ? I ke kakahiaka nul Aole o ka manawa hea o ka la ka'u i makemake ai, aka, pehea ka loihi o ka manawa mai kona loaa ana ia oe a hiki i keia wa ? Me he niea la, ua alua anei malama. Alaila, ua hikiwawe loa kona ola mai ka palap ui loaa iaia ? Ae; no ka inea, he kanaka maikai o ke ola kino. He kauka paha kona mea nana . lanaau ? . , Aohe. Kahaha, e pilikia ana oe no ke kulana o kela kanaka i keia wa. He oiaio kau; aka, o ka'u i hana ai loko oia wa, no kona pomaikai wale no. lole no'u iho. Oiai, ia ? u i ike aku ai, :ia oluolu ae oia mai kona eha, nolaila, \ole au i nianao e kii i kauka, a ina no noi au i kii i kauka, ina ua laha keia iiea ma o a maanei. Aka, aole no par>a au e hoole i ke kii ana i ke kauka na wau i ike mua e ulia mai ana kekali mai e ae. Ua maa mau no nae paha oe i ka laana i na ano palapu o keia ano namua ? Ae, a ua hana no hoi au i ka mea kux>no no kona pomaikai iho, aka, mai oi oa aku paha ka ix)no ina he kauka koia mea nana i lapaau ina aole la oia e ;>upule. A eia hoi kekahi, He wahi nakemake ano e loa no hoi kona. No na kii paha ea ? v E. Pehea i maopopo ai ia oe ia mea ? No ka maopopo no hoi ia'u o kahi i oaa mai ai. Alaila, ua oi aku kou ike mamua o'u, Diai, ua hoao mau au e loaa ia'u kahi ma i lawe mai ai ia mau kii, aohe nae le loaa iki. Ua lawe aihue ia mai 'e ia ua poe kii a mai ka hale niai o Pakekona. Haikea koke ae la ua wahi kanaka awaia la, a pane mai la: I aihue ia mai eia ? E. Alaila, aole oia e ahewaia, no ka mea, lohe maopopo iaia o kana niea e hana nei. Kaumaha iho la ua wahi kanaka la i eona hoohuna ona aku me keia kanaka nalihini, a hoao iho Li oia e okipu i ka aua kamailio ana, ma kona huli ana ae i hoomaka aku la e hele, aka, pa e hou nai la nae oia i kahea a ka Makai Kiu, ne ka jxme mai: He oiaio no jsaha ia, aoie no e ahe«aia ana oia, aka, ia makou e Jhoao ana i ike pono i ka nalowale kupaianaha o keia poe kii, ike iho la makou i ka mea nana i aihue ua mau kii la, a nolaila* e oluolu oe e hai mai b'u T heaha Ja kana mm hana me ua mau kii la ? Ka, ua huna ia eia malalo o kona moe, ahe ano kupanaha no hoi kana mau hana e pili ana no ua niau kii hu Pehea ke ano o kana mau hana ? Eia, aole oia eae i kekahi mea e hookokoke aku malaik. Ma kou noonoo aho, pehea k i maopopo ai kia he kii ka Pakekoua o kona hale?

Ua hiki loa ia'*a ke :hoakakA a)tu i3 >X" no ru int.i e piii a&a īaa k:L Mj kekahi Li maL'e loa, Ulr« aku neiau m* Pupuie he mau i-a i k| haie nohoo Fa kekona, e waiho ana no hoi na puka aniani o ke keena htx>kip. Aka, ia'u nae e kamailio ac|i me Pakekona, naiowaie iho la o Pupule no kekahi ina nawa t a mahope iho ike aku la au iaia ma ka puka aniani akii iloko o ke keena hooki|>3, a aolie no hpi he poe e ae i ike i kona komoana i|oko, nolaila, aohe au i hai aku i kfcia hana a ko'u hoahele i ka ona nona ka haie. Malia paha o kona ia ia i lawe ai i kana kii mua ? Pela paha. * He makemake ko'u e kali a e kiai aku iaia me "kona ike: ole mai ia'u—he hiki no anei ia oe ke kokua mai ia { u ? Aohe nae i pane aku ka ninau a ka Makai Kiu. Mai hopohopo oe no keia hana a'u t no ka mea, ua ili pu mai maluna o'u na haawina o ka waiohia ehaeha no na mea ana iaia, e like me na olino o ke iloko o kou puuwai ho--ka'u e ake nei e lawel*jagta poino, aka. no ko- - v> Alaila, ke kSno āku nei au i kou'oluoiu e komo mai, a e paina ahiahi pu me a'u - aiaiia, aole oia e mai ia oe, wahi a ke kanaka iawaia. Aohe ona launa kamaiiio me 6ukou ? Aohe. Aohe ka ona kamailio iki ? He kamailio no, aka, aoie nae he maopopo ia'u o kana mau mea e kamailio ai, aia waie no a e nana ana ina kii, alaila hoomaka oia je namunamu. Mahope iho o n4 kukai oieio ana i hoikeia ae ia maluife, ua alakai ia aku ia ka Makai Kiu iiokp o ka hale. He keonimana maiihini keia i hele mai nei e inu ti pu me kakou i keia ahiahi, wahi a kahi kanaka iawaia i kana wahine, me ka hai 6le aku i kona makemake i hiki ilaiia. la iaua i korho aKu ai, ua makaukau mua iho ka aina ahiahi i ka hoa kuwiii a makaaia hoi o ke kanaka lawaia. la iakou i hoomakaukau ai e paina, ua hoikeia mai ke akamai a me ka noeau o ka noonoo o kahi kanaka iawaia, ma ka hoonoho ana ae i ka Makai Kiu ma kekahi aoao o ke pakaukau e huii pono ana i.ke alo oua kanaka pupule la 0 ke kuiana o ka haie e ku ana, he kuiana |X>no ioa ia no kA Makai Kiu e hiki ai ke ike pono aku i kana me&i li J a ai, oiai e haiiu ana ke alo o ka puka aniani ma kahi a ka malamalama o ka la e iho akii ai i ka ilikai, a i ka la hoi i hiki iho'ai i ka huinaaouli o ka lani, ua pahola ia ae la kona malamalama olinoiino a waiho waie na mea a pau oloko o ka hale. Ma keia wahiualoaa i ka Makai Kiu he kuiana kuj>ono e hoopaanaau ai i na helehelena o ke kanaka e noho mai ana ma kekahi aoao mai ona. A iloko hoi oia wapokole, haka pono ioa aku la oia maiuna ona me ka hauoli [xilena oie. No kona piha hauoli ioa, aole oia i ai iho i kana ai t aka, waiho malie iho la no oia i na ono a ka lawakua i panee aku ai imua o kona ala Uoko oia wa ana e noho ana nanao iho la kona lima iloko o ka eke o kona lolewawae, a unuhi ae la i kekahi kii hooieleaka o kekahi kanaka opio a awihi iki iho la iluna o ke kii a nana hou aku la i na helehelena o ke kanaka pupuie. laia i nana aku ai malunao ua kanaka ia, hooho ae la oia me ka leo nui o ke kahaha i awiliia me ke aloha kulipolipo o kona puuwai, a haalele iho la oia i ke pakaukau a puka aku la. No keia mau hana kupaianaha a ka Makai Kiu. ua pihoihoi ae la ka manao 0 na mea a pau e noho ana ma ke pakaukau ia wa a koe ka mea i hooneieia 1 kona ike maoll Ia wa ku ae la ka ona nona ka hale a hahai aku la mahope o ka Makai Kiu, a ninau aku ia: Heahakeiaou? No ko"v hauoli loa t ka ike ana i kela kanaki» nolaiia, aoie e hiki b ? u keal Oia no hoi ka u i hoomaopopo aku, aka, aole i kono ia mal kou puuwai e hauoli no kou ike wale ana no kekahi kumu e ae i ntaopo|>o oleiVu. He oiaio, he *ahi kanaka naaaao ne kahi kanaka lawaia. no!aib kona kumu o ka oklo ana pela. 1 ka wa i pane mai ai kahi kanaka lawaia, hooholo koke iho b ka Makai Kiu, aoie e hewa m ke hoike hapa aku

! uia i kona manao» noiaiU, pane aku h« iob.: !■ Ua pololei oe, oīai, ua ike aku nei au} ; ma na heleheiena o keb kanaka, a hoa j [ noho hof nou T au ke ano» he hoaaloha; 1 | oioio loa oia no'u a'u i hele huli ai no • na la he lehulehu wale. ; Ia wa pane mai la kahi kanaka lawaia: Naaupo niaoli au i ae aku nei ia oe e | hele e ike i kela kanaka ! | Aole loa e hikl ia oe ke hoolei ka ae ana mai ia'u e ike iaia. Mahope q kou ike ana iho la i ko hoaaloha, healia kau hana nona ? ' Ke manao nei au e lawe iaia i Nu 1 loka. ' Aole, aole loa. 1 No keaha hoi ? A heaha hoi kou ku- i ieana o ke keakea ana mai ia'u ? ' Pehea la e hiki ai iau ke hooia aku i ' kau mau olelo, maiia paha ooe no ke- ( kahi o na enemji nana ifpepehi iaia, a ma kou ike ana iho nei eia no oia ke 1 ola liei, nolaila 'ua ake oe e paa hou oia 1 iloko o ko oukou mau lima i hiki ai ia oukou ke hooko pono i kona hopena ? ' Ua hiki loa ia'u ke hooiaio aku aole qia ko'u iini; ' h Alaila e hoike mai oe i na hooiaio ' kupono imua o'u i keia wa, mamua o kou ike hou'ana aku iaia; no ka mea, e ku aku ana au e pale no kona pono a hiki ika hopena o ko ? u hanu;nolaila, i keia la, nona kuu kino a me kuu ola, a mamuli hoi o kona pono au e makee nei, a e msunaaku ai i ko'u ola makamae. Aka, iloko o%a lilo ola makamae o kuli k ekaua nona a haulehia imua o kona mau enemi. j He makemake ko'u e lawe iaia a waiho aku malalo o na lapaau ana a kekahi kauka akamai loa, i hiki ai ke hoihoi hou ia mai kona nooiioo kanaka. E lawe mai no oe i ko kauka ianei. Aole e hiki ia'u. Alaila, aole e hiki ia oe ke lawe aku iaia e lapaau ia mai; a aole no hoi oia e haalele ana i ka malumalu o ko'u hale a hiki i ko'u wa e kauoha ia mai ai e kekaKi aha e hana pela. ; He keu oe a kahi kanaka paakiki launa ole. He paakiki io no au, no ka mea, ina e hoao ana oe e hoeha i kela kanaka, alaila, e ike auanei oe ia'u, aole au he paakiki wale no, aka, he mea i weli ia ! Aka, e kono ia ana oe e haawi mai iaia iloko o ko'u malu. Ina au e kono ia mai e haawi aku iaia, aole mai ia oe mai, aka, mai kekahi aha hookolokolo i hoomanaia, alaila au ae aku. E hoao ana au e kokua iaia ng kona pono a me kona pomaikai pilkino. Aohe a'u kue no ia, aka, he makemake ko'u e maopo]X)r a eia hoi kekahi, ina ua ake nui oe i ke ola o kela kanaka, o ka mea pono wale no ko kii aku i ke kauka a hele mai ianei e lapaa'i ai; oiai, ua maa oia ike ano o kona ru>lio ana o keia wa, a aohe hoi he hana ino, a ina e lawe ia ana oia i kahi e, e oi aku auanei kana mau hana ino me ka paa ole mai. He oiaio keia mau mea a pau a ke kanaka lafcaia i olelo mai ai, nolaila, mahope iho o ko ka Makai Kiu noonoo akahele ana, ua ae iho la kona lunaikehala e hooko i na olelo a kona hoa kamailio. Alaila e hoohiki mai oe ia'u, aole oe e lawe aku iaia ma kahi e ina e ae aku ana au i kau mau olelo, wahi a ka Makai Kiu i ninau aku ai. Aohe o'u manao e ae oka ike wale aku no i ka maluhia o ke kanaka i hoonele ia i kona noonoo. Oiai, ua like no hoi kou ake nui no ke ola o keia kanaka me ko'u manao, me ka iim ole e j haawi ia mai ia'u he makana, no ka mea, he kanaka hodpono au. Alaila, apopo au hele mai e ike ia oo wahi a ka Makai Kiu. Mamua oka haalele ana aku o ka Makai Kiu i kona hoa kamailio, haawi aku la oia iaia he mau dala, aka, haalele mai la nae oia i kaiu* mohai aloha. Ma» haalele oe i ka mea i manawaka ta aku imua ou, no ka mea» ua kupono oe ke uku ia no kou malama pono ana i kuu makamaka, wahi a Onila Maka. Aoie, e hiki mai ana ka manawa nana ko'u mau lilo o ka luhi ana. I ka Makai Khi e hoi aoa i ka hak 0 Pakekona, puana ae la oia: O kekahi keia o na meakamahaoloa 1 loaa ia r u iloko o ka*u mau lawelawe lana a pau ke*ao3»ana. Heuliapomamuh hoi o ka aliao ka manawa ua kono ia mai m e hele mai īanei e imi ai i kekahi aihue akamal Aka, ma ko u inoa o Ohila Ma . >' .

; ka, o Ha'e Ke?emrka no keu kaaaka a | \ aihue akanioi hot | \ Hoao iho la ka Makai Kiu e wehe-1 i wehe noaa iho i ke aU o ka hiki ana i \ •ka mea i pepehi ia ke kau iluna o ka ! waapa me ka aahu o ria luina e lana ana iluna o ka ili hualala o ka moana, Oiai o ka loa mai kahi hookio aku o na kaa ahi roa H — a hiki i Ulu Faina ruiu he eha wale no mik\ a o ka mamao hoi mai ka waha mai o ka mulivrai a hiki i ka moana he elima mile. Ika Makai Kiu e noonoo nei, hoohoio iho la oia i kona inanao penei: l ka wa i j>epehi ia ai ob, a laweia aku la I a hiki i ka muliwai. weheia ae la kona I mau aahu mai kona kino aku a hoaahu lia iho la oia me ka aahu o na luina a l hookau ia aku la iluna o ka waapa a | hookuu ia aku la na ka ikaika. o ka wai e lawe aku iaia iwaho o ka moana. No ka mea, o kona hooahu ia ana me ka aa.hu o aa luina he hana akamai a maalea no ia o ka noonoo ai\a. Oiai ua inaopopo no i ka poe nana i hana keia kamima kahi a ke au o ka moana e ko ai, a ina hoi e loaa aku ana kona kino, aole e lilo i mea kamailio ia e ka lehulehu, no ka mea, he wahi luina wale no oia, alaila e kanu ia ana kona kino e like me ka hapa nui oia poe, a na ka lua kupapau e huna iho iaia no ka manawa pau ole. Aka, malalo o ka lokomaikai o na ua lilo ko lakou manaolana i mea ole. Oiai, ua koia aku ka waapa e ke au o ka a mua o kekahi kanaka la» waia a ]>akele iho la oia mamua o ka'ulii ana mai o na ale kupikipikio o ka hohonu e ale aku iaia a nalo iho na hana lokoino a ka jx>c palyha wale, e imi ana i ko lakou |x>maikai malalo o na hana ino weliwell [Aole i pau.]