Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXII, Number 1, 6 January 1883 — KA MOOLELO A ME NA HANA A JAS. A. GAFILA, KA IWAKALUA O NA PERESIDENA O AMERIKA HUIPUIA. KA MEA I HOOKUMU I KONA KAHUA: "UA AHONA AU E HOINO IA MAI NO KA PONO, MAMUA O KO'U HOOKO ANA I KA HEWA." [ARTICLE]

KA MOOLELO A ME NA HANA A JAS. A. GAFILA, KA IWAKALUA O NA PERESIDENA O AMERIKA HUIPUIA.

KA MEA I HOOKUMU I KONA KAHUA: "UA AHONA AU E HOINO IA MAI NO KA PONO, MAMUA O KO'U HOOKO ANA I KA HEWA."

Iloko o keia mau la opiopio loa o Gafila, he mea mau iaia ka lohe pinepine ana no ka holo o na kanaka koa ma ka moana, a hoouka i na kaua kaulana, a ua heluhelu mau no hoi oia i na buke kula, a ua hoike ia maloko o laila ka inoa o ua mau kanaka koa la, nolaila, o keia mau manao ana i heluhelu ai a lohe hoi, hooholo iho la oia i kona manao, ma keia mua aku, ina eloaa ana ia'u he manawa kupono e lilo ai i sela no kekahi moku, o ko'u holo no ia i ka moana e ao ai i ka holo moku.. Ua manao o Gafila opio, o na muliwai a me na lokowai kaulana o Amerika, aole ia wahi i kupono no ke ao holoholo moku No ka mea, o ka wai o na lokowai, he lana malie wale iho no ia, a ua ano ole ka moku e holo ana iloko o ia mau wahi, pela iho la o Gaflla opio e olelo ai iaia iho. O ka'u « r ahi makemake loa po ke ao lioloholo moku ana, oia ka moana huhu o ka ale ma ka Alelanika. Kupanaha ke keiki uuku nona na la opio me keia Gafila ka olelo ae, aole ona makemake e ao i ka holo moku ma na kai halana, aia ka ma ka moana nui o ka ino, alaila, oia kana wahi makemake nona e ao ia ai. He hiki no iaia ke olele ae, aole ona makau ke pii iluna o ke kia winiwini o kekahi moku, a i kumu e ike ai oia i kona makau ole, ua pinana pinepine ua Gafila nei iluna o oa kumu laau loihi o ka nahelehele, a iluna o keia wahi oia e olelo ae ai, he mea'ole wale no na kia moku loihi a me na i-a i kona manao. I ka makahiki 1846, 0 ka piha ana ia o na makahiki o Gafila opio i ka umikumamalima, a ua hiki hoi iaia ke hooko i ka hana e like me ke kanaka makua. O kekahi hana makemake loa ana e uo, oia hoi ka oihana kamana. Ua manao oia, o ke ao ana i ka oihana kamana a ike oia, ua hiki iaia ke loaa ke dala me ka oluolu. O ka hana a kona mau kaikuaana, oia ka lilo ana i paahana malalo 0 kekahi haku, aka, aole nae pela ko Gafila opio makemake. He manaolana pinepine kona i na wa a pau, ina he mea hiki iaia ke aua iho i kahi dala uuku ana e hana ai me kona makuahine, ina la ua kuai koke oia i mau mea lako hana, a kukulu koke i hale kamana nona ponoi iho. O keia man manao maikai a keia keiki opio e kuko nei i'ioko o na la opiopio, aole loa oia i poina iki i kana mau haawina Aia ma kahi kokoke i kona home, ua kukulu ae la kekahi o na kamalii nul i kula po, a o na mea e ao ia ai, oia hoi ke kulana o ke kanaka, na ninau, na wehewehe maluna o ke kumuhana, ke ano o ka haiolelo ana, ke kuhi ana o ka lima i o a ianei. O Gafila opio, e like me kona ano mau, aole oia i like me kekahi 0 na kamalii ka noho ana e paani ma ka ipuka o na hale halawai, aka, hookahi ana mea na* na pololei, o ke kanaka e ku ana maluna o ka awai, e kamailio ana oia me ka nui o kona leo, e houuku ana i kona leo i kahi wa, e kuhi ana konaJima ma 0 a maanei me ka huli pu ana o kona kino i kahi wa; o keia mau mea a pau loa e hana ia nei iloko o keia hale, ke moni ala o Gafila opio i ka hua ono o ka naauao, a iloko o kona puuwai, a olelo ae la oia, o keia nei kekahi mau haawina ana e ao ai me kana mau buke kula ma ka auina la o ka la apopo. Aia 'kekahi ahua pohaku laula e waiho ana ma kahi he hapalua mile mai kona home mai, i ka wa i kana kula i ke kakahiaka, aia hoi, pii aku la ua Gafila opio nei a hiki i ua wahi nei, waiho iho la oia i kana mau buke kuia 1 ka honua, aia hoi iwaena o keia honua, e ku ana kekahi pohaku loihi, pii ae la oia iluna o laila, a ku m'ai la e like me ke ana i ike ai i ke kanaka haiolelo maluna o ka awai i ka po mamua iho, wehe ae la oia i kona papale, kuhi ae la oia i kona lima iwaho, kunou mai la oia imua 0 na pohaku, a hoomaka mai la oia e haiolelo i na mea a pau ana e hiki ai ke kamailio. 0 na kumu laau a me na pohaku e waiho mai ana, me he mea la i ka nana

aku, he anaina kanaka iho la ia imua o Gafila opio, a e noho mai ana la lakou e hoolohe i kana haiolelo ana. Kuhi like ae la kona mau lima i o a ianei, hoonui ae la oia i kona leo a houuku iho la i kahi wa, a iloko o ka hora hookahi ana e kamailio ai oia wale no, huli hoi mai la oia i kona home, kahi a kona makuahine e kali ana nona o kona hoi mai mai ke kula mai. 0 kei'a mau hana a Gafila opio e like me keia, o kekahi wahi ia e hiki ai k'a hoomaamaa ana i ke kanaka i ke ku ana imua o kekahi anaina, ke ano o kona leo, ka pihoihoi ole a me ke ano kuoo. 0 kekahi paha o na kanaka o ko kakou nei wā, aole i lohe i kekahi ano o ka hoomaamaa ana i ke kamailio e like me keia, nolaila, he mea pono paha i kekahi o na kanaka opi& e makemake ana e lilo i mea kamailio imua o na anaina akea ma keia mua aku, e malama a e hahai i ke kulana a Gafila opio i hni ai, he mea hikiwawe loa no ke kanaka ka hoomaamaa wale ana iho no iaia iho ma na wahi mehameha i ke kulana kamailio. Ua heluhelu mua ae nei kakou i na hana a Gafila i makemake ai, oia hoi no ka manawa mua loa, ua makemake oia e holo i ka moana e ao i ka holo moku; Elua, ua makemake oia e lilo i kamana, a no ka hiki ole iaia ke hoolako iaia iho me na lako hana t kamana, nolaila, ua hojloli hou oia i kona manao no ka manawa ekolu, ua makemake oia e lilo i mea akamai ma ke kamailio ana, oia hoi e lilo i Loio; a i keia manawa hoi, o ka eha ia o kona mau noonoo ana, ua makemake loa oia e holo i ka moana e ao ai i ka holo moku e like me ka manao mua. O kona lohe pinepine i ka mai o ka poe hou ke kau iluna o ka moku, oia hoi ke poniniu i ka wa e luli ai ka moku, aole oia ī manao he oiaio ia mau lono. 0 kona manaolana mau i na manawa a jjaii, o • ... ka holo i ka nioana a īke aku i na aina malihini ana i heluhelu ai ma kana inau buke kula a me na nupepa, kahi i hoouka ia ai na hoouka kaua nui, oia kona iini mau i na wa a pau. O kekahi o kona makuakane hanai o rhonias Gallla, e noho hana ana oia ma Newberg, a oia wahi kauhale uakokoke loa ia i ka lokowai nui o Erie, kahea mai la oia ia Gafila opio e hoi aku me ia a nana e haawi mai i hana nana. O keia leo, ua hoolohe aku la kahi keiki opio i ka leo a hoi aku la oia e hana malalo ona, a o ka hana i haawi ia mai iaia e hana, e malama i na lio elua, a nana ka lawe ana i ka moku wahie mai uka mai o na ululaau. Iloko o kekahi manawa loihi a Gafila opio e hana nei ma keia wahi kauhale uuku, aia hoi iloko o kekahi manawa e loaa ai iaia he wa kaawale e hele aku ai ma kae o ka lokowai o Erie, ua hele aku la oia no kekahi mau minute pokole, a ike koke aku la oia i na moku e holo ana, e hoopuka aku ana me ko lakou mau pea ua hele a paihiihi na kia, 0 keia mau mea ana e ike la, na ia mea 1 hookapalili ae i kona puuwai, me he mea la, ua aloha loa oia i kekahi mea, e laa ke kuko ino o kona manao, ua makemake loa oia e lilo i sela a e ao hoi i ka holo moku ma ka moana. O keia lokowai kahi a kela moku e holo la, ao. le oia i kupono malaila oia e holo ai, ua paa kona manao o ka moana Atelanika kahi ana i heluhelu mau ai i ka moole" lo o na kanaka koa e ae, nolaila, malaila no oia i makemake ai e ao ia oia. Oiai oia e hoomau ana i ka hana ma keia wahi kauhale uuku, lohe iki iho la oia, ua nui na moku ma ka lokowai o Erie e makemake ana e loaa ona mau kanaka hana a me ona mau kamalii. I kona wa i lohe ai i keia lono, hooholo iho la oia i kona manao, e hele ana oia e hoao e lilo i sela a e haalele i ka oihana lawe wahie no ka manawa. Ma ke kakahiaka nui o kekahi la ae, ala o Gafila opio, a hele aku la i ke kulanakauhale o Cleveland me ka ike ole ia e na mea a pau. Iloko o keka'ni mau hora pokole ana e hele nei, hiki aku la keia ma na uapo kahi hoi a na moku e pili ana no ka hooili ukana. JUa ike ae nei kakou i ke ano o keia wahi keiki, he wahi kanaka wae, a pela no oia i wae ai a i ka moku no ana i manao ai oia ka oi ke holo ma ka moana, a ua kapa ia paha lakou "na mahimahi o ka moana,' 1 hooholo iho la oia i kona manao, e hele oia e noi i ke Kapena o ua moku la, he makemake oia i ka hana sela maluna oia moku. He mau minute loihi loa ia a Gaflla opio e nana nei i ke ano o keia moku, a

pau kana kilohi ana ma o a maanei, pii aku la oia iluiui o ka oneki, a ike aku la oia i na luina o luna e hana ana lakou me ka ikaika, a e kiki ana ka hou ma o a maanei oko lakou mau paj>alīna. Ku iki iho k kahi keiki opio malaila no kekahi mau sekona \x)kole, a pane aku la oia i kahi luina e holoi ana i ha rigini i keia mau huaolelo: "Auhea la ke Kapena o luna o keia moku ? " wahi a (iafila opio i ka luina. O keia wahi luina ana i pane aku ai, [iole oia i kamailio iki mai, nolaila, ku iki iho la ua wahi keiki nei a o ka pane ale ia mai, hele hou aku la oia i ka lua :> na lūina e holoi ana i na rigini, a pane (īou aku la oia penei: "E hiki anei ia oe ke hai mai, auhea la ke Kapena o keia moku ? " O kahi luina elua ana i ninau aku ii, kunou wale ae la no kona poo i hope, a hoomaopopo iho la keia, aia no ka mahope ke Kapena ia manawa, noaila, huli ae la keia a hele aku la maho,)e o ka moku. Oiai ua wahi Gafila nei e manao ana ? iho aku ilalo, aia hoi e pii koke mai īna ke Kapena mai lalo inai, a e hikaka hele mai ana oia ma ka oneki o ka moku ua ona loa, a oiai hoi oia e hele mai ana, aia hoi, ike mai la oia i kekahi keiki opiopio ioa e ku ana maluna o kona moku, ku iho la oia maiaiia me he mea la e hina aku ana ihope, pane koke aku la ua wah* Gafila opio nei i ke kanaka ona \>enei: "Ua makemake au e kamailio me ke Kapena o keia inoku," wahi ana. O ke kanaka ona, i kona wa i lohe ai i na kamailio a keia wahi keiki, ua makemake oia e kamailio me ke Kapena, d kona kulana Kapena, ua hoohaahaa ia e keia wahi keiki, no ka mea, o keia haole ona no ke Kapena o ka moku, a ua manao ke Kapena, o kekahi la ia o na kamalii auwana o ke kulanakauhale, nana pono mai la oia i kahi keiki a pa ne mai la oia me ka leo nui kalakaia i ka oleloana mai penei: "Heaha kou makemake ma keia wahi i keia manawa," wahi ake Kapena. "E hele koke aku oe j>ela e keia wa hi keiki maalea a ine ka aihue. O keia mau olelu imua o kahi keiki opio, huli ae la oia a pii aku la iluna o ka uwapo, a me he ?nea la, ua like kona kaumaha me kekahi mau paila wahie ana e auamo ana, a mai loko mai o keia la, hoopau ae la oia i konamau mee uhane e holo no ka moana, a hooholo iho la oia i kona manao, aole loa oia e ae ana e lilo i sela a e ao i ka holo moku. Huli hoi aku b ua wahi Gafila opio nei, a o na lio a me ka moku lawe ukana no kana wahi hana e loaa, a he mea jx>no ke hoomau aku. (Aule i pau)