Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXII, Number 2, 13 January 1883 — KA MOOLELO O Onila Maka! Ka Makai Kiu Kaulana o ENELANI! A O KA MEA POHIHIHI O KA 1868. [ARTICLE]

KA MOOLELO O Onila Maka! Ka Makai Kiu Kaulana o ENELANI! A O KA MEA POHIHIHI O KA 1868.

MOKUNA VIII. Ke kukai olelo kamahao maloko o KA ILIN'A —HE WAHINE IN'O—HOAO E LAWE I KE OLA—HOKA KA WAHINE PUNI KOKO —KA MANAO 0 KAHI LUAHINE —Na NIELE PILI LOKO —KE KAULEO—Ma KE ALANUI. Ma keia wahi o ka kakou moolelo, aole i manao ko oukou mea unuhi e wehewehe koke aku i na mea e pili ana ia Beke Anekekona. Aka, e hoike ia aku ana no nae imua 0 oukou, oiai kakou e nee ana imua me ko kakou moolelo. Oiai ua lawa na mea i hoikeia ae nei no ko lonakana wahine kamaaina i kahi luahine, a me kona manao no ka hana hou i kekahi karaima. Mamuli o ka hiki ana aku o keia wahi luahine, nolaila, ua pii ae la kona inaina. A iaia hoi i aui ae ai me na maka huhu, e milinnli ana oia me ke kumu o kekahi pahi ui\ku iloko o ka nlu o kona lole. He oiaio, he wahi kupōno loa keia 110 ka pepehi kanaka. No ka mea, aole he poe e ae i ike i ko lonakana wahine noho hookahi ana aku iloko o ka ilina; a owai la hoi auanei ka poe i hiki ke hoomaopopo iho ina e loaa- aku ana ke kino make o aa wahi luahine la; a mai liea la hoi na hoa'loha o ka mea kama ole e hiki mai ai, 1 hiki ai ia lakou ke koi e nana pono ia ke kumu o kona make ana? O kela ae la na manao iloko o ko ka wahine noonoo e nalu ana iloko oia wa. Oiai, iloko o kona wa i manao ai ua holo pono kana hana, hiki e mai la keia hoike me ka noii mau ana i kana mau hana. Nolaila, manao iho la oia me ka noonoo ana iloko ona, aole loa keia he wa kupono nona e manao ia mai ua hana oia i kekahi karaima mamua iho o keia hanaana e lawelawe nei. Nolaila, pane aku la 0 lonakana wahine. Ke kapa nei oe ia oe iho 0 Mareka Kulani? Ae, a ke kapa aku nei hoi au ia oe o Beke Anekekona, nolaila au i ninau aku nei ia oe, heaha la kau oloko nei o ka ilina? E ka luahine, malia he pupule oe i mahuka mai ka nlana mai o kou mau hoa'loha, a i ōle, he wahi aea haukae oe e imi ana i kou pono malalo o na olelo hakuepa. 1 wahi no'u e maka'u aku ai loaa kou uku, aka, ke hai aku nei au ia oe, aole loa o'u makau. No kau olelo hoi e pili ana ia Beke Anekekona, ke hai hou aku nei au ia oe, aole loa au i ike iaia. Aheaha ke ano o kelalinalina ma ko peahi lima, ina aole o oe o Beke Anekekona? Ia wa huna koke iho la 0 lonakana wahine i kona lima iloko o ka alu o kona lole, aka, aka henehene mai la kahi luahine, a pane mai la: Ha, ha! E huna aku ana ka paha oe i ka mea i kamaaina mua ia'u, he mea makehewa, no ka mea, ua hiki loa ia'u ke ike aku ia oe iloko o kekahi rumi pouliuli loa- A ua hiki no hoi ia'u ke hoomao|X>po aku ia oe ina ua makapo o ? u ma« maka, ke kukui o ko'u kino palupalu, nolaila, aole loa e hiki ia oe ke huna aku i ke alina i kau aku maluna o kou lima, kahi nana i lawelawe a hooko na hana o kou puuwai eleele; no ka mea, ua ukali mai nei au ia oe maluna o na kai, e alo hoomanawanui ana 1 ke anu a me ke koekoe, oiai hoi na ale ahiu o ka moana e pehi hala ole ana i ko'u oiwi p&Hipalu, a hele poloiei ioa mai nei no au a keia wahi, kahi hoi a*u i manao ai e loaa ana oe ia*u;a no ko'u ; ike ana no hoi eia oe ke hana hou nei \i kekahi karaima hoa. nokiia» hiki hou mai nei au imua ou. E ka wahine hupOj he manao [>aha kou aole au i ike i kau hana o ka hiki ana mai iloko nei o ka ilimf E pono oe e hele aku a haalele maī ia'u. j Aole; aok au e haalele ana iaoea Ihiki i ko'u kauleo mua ana aku ia oe.

1 . ■ | No ka mea, ua ao mis aku no au ia oe j aka aole nae oe i hoolohe mai, nolaila,! «1 - . 1 ; Ke olelo aku nei au i£ t>e i keia wa, ux> | jki. mai lawelawe i ka hana au j e manao nei e hooko: no ka mea, eia j ka anela o ka make ie ukali nei maj kou mau kapuai a hr;r-r i keia hora. a 1 hiki mai auanei ka m au i ; ua ko na mea a &e|tuanei : oe ua eli iho no oe i kd*.'• ro:jsGnoi. He mau olelo wale no kau a ka pupule. j Alailae hoike aku t na au ia oe. he oiaio wale no ka'u mtu olelo olalau. Aole kela o ke kino o 3lariona Adeline au i kanu aku nei i k ii la! E noho ana o lonakana wahine ia wa malalo o ke kumu o ka he kupapau. aka, iaia nae i lohe aku ai i kela mau huaolelo, ku ino ae la oia iluna a lele aku la iluna o kahi luiihine. Ia wa, hakoko iho lf« laua no kekahi wa pokole, a aka ae la'kahi luahine me ka henehene nui a huria iho la oia i kekahi mea hulali iloko ci kona lole a pane mai la. A hina kua uku la no hoi o lonakana wahine a noh?) iho la ma kahi ana i noho mua aL ;; A ha! E hoao mai §na ka oe e lawe i kuu ola ea! Ua mahuopo mua aku nei no ia'u e hoao ana oe e lawe i kuu ola, nolaila, hoomakaulau e iho nei au ia'u iho; e kuhihewa ana paha oe ia'u he wahi luahine nawaliwali, aka ua kuhihewa oe, no ka mea, ua hiki loa ia'u ke hoopapa me 12 poe o kou ano i keia wa, a ua hiki ioa hoila'u ke owili aku i ko a-i e like me ka owili ia anao ka a-io ka moa, a eli iho hoi i luakupapau maanei nou ; aole nae ia o ko'u manao i keia A heaha kou manao? wahi a lokakana wahine. O ko'u manao, o ke aku ia oe, r hiki ole ai hoi » i kekahi karaima mawaho ae o ke karaima mua au i hana ai. Aole na'u i pepehi ia wahi luahine. Ua kuhihewa ia olelo ia na'u. E Beke, he mea makehewa ia oe ka hoopunipuni ana mai ia'u. No ka hewa hea la kau e hoahewa mai nei ia'u? Eia oe ke hoao nei e hao i ka waiwai 0 kekahi kaikamahine makua ole. He wahahee kau olelo. Aole owau wale no kou mea nana e ahewa aku e ka wahine pepehi kanaka, aka. eia ae 110 ua poe nana oe e ahewa mai no ia karaima hookahi. Aole loa i kupono ia ahewa ana mai ia'u A owai la hoi ka oukou i kanu iho nei i keia la? O ka hanai a kuu kane o Mariona Aeieline. 0 ka oiaio anei kau e hai mai nei ia'u? Ae. A o ko kane paha ka hooiiina o ua kaikamahine la ea? Aole. No ka mea, ina e make ana ua kaikamahine la, alaila, e ili aku anaka waiwai o kona kaikuaana hanai iaia? Aole loa i ike ka'u kane ia mau mea. Oiai aole loa e ili aku ana ua waiwai la iaia, aia wale no a make o Manona. Ae, a aia oia ke waiho mai la iioko o kela lua i keia wa, a ua maopopo no hoi i ko ke ao nei a jau, aole loa oia i hoomahukaia aka, ua īawe ponoi ae no oia i kona oia iho. Auheaoe, he niooielo e hai mai nei ia'u i wa, wahi a kahi luahine i pane aku ai'me ka hopo ole: nolaila, ke kau leo hokaku nei au ia oe mai hana hewa hou akii; a e hoihoi aku hoi oe ia Manona iluna o kona waiwai, aka, i hoOlohe ole oe i keia leo, ke olelo aku rtei au, auwe <v, a me ka jx>e a pau e kokua ana ia oel He hiki anei ia u ke hoihoi hou mai 1 ka mea i make? Ke hoike mai la kela kia hoomanao maluna o kela lua i kahakahaia me ka inoa iaahia o Manona Adeline i kau mau hana hoopunipuni, a hiki i kou hopena. Ia wa, kuhnalana ae la loko o lonakana wahine, no ka piha i ka makau, me ka manao e haalele aku i keia luahine nana e hooweliweli nei iaia, aka, aole nae e HikK no ka mea» eia ka hoike tsa kukala aku imua o ko ke ao a pau i kana i h«x>Sala ai, me kona manao paa, da oia ke kokoke aku nei i ka pahu hopu e ia ai kona iini, nolaik, paee mai U oia' ine ka leo inaina: Ke hai aku na aa me ka oiaio* o ke kino make e waihola?©āk>ko o kela lu-

wikujxipau. oia no ke kino o >Liriona I Adeiine, a ke a;i nei au e ku aku imua I |o ke ao, a imua hoi 0 Mareka Kulani a o kekahi mea e ae paha, a hoole aku, j aole loa e hiki ia lakou ke hooiaio mai. ! aole kela o ke kino niake o Maiiona. A ke i aku-nei hoi au, he hoopunipu- • iii KfiU niau oleio' Eia nO fce oknei o Manoua Aselme? Auwe oe, ina aole e hiki ana ia oe ke hoihoi mai iaia ma kekahi rn.ina.va ku pono me ke oh kino maikai e like ine | kona ola i keia wa, alaila. e ili auanei; maluna 011 ka~ inaina o ka anelaoka; make no ka wa pau ole. Nolaila, ual iolie aku la no oe, aka, ano e hoike aku! au i ke alanui e hiki ai ia oe ke haalele iho i keia kihapai o ka make. Alaila, ku ae la 0 lonakana wahine a hahai aku b mahope o kahi luahine. Uhi mai la hoi na eheu konouli o ka po, aka, malalo nae o ke aiai powehiwehi o na hoku, ike aku la laua i na kia hoomanao he lehulehu wale e kamoe ana ko lakōu mau aka, me he uhane la no ka po e nana aku ana i ka wahine lima koko e alakai ia la e kekahi malihini. Ia laua hoi e hele ana,' aole kekahi o laua i pane aku 1 kekahi. O kahi luahine hoi nana i a'o aku o lonakana wahine, me he mea la, ua kamaaina wale iaia na ala kikeekee oloko o ua ilina la, no ka mea, aole loa oia i h\|hewa iki, aka, alakai aku la no nae oia i ua wahine la ma ke ala pokole loa e hiki aku ai iwaho. Ia laua i hiki aku ai i ka puka pa nui o ka ilina, pane aku la ua wahi luahine nei: E hoi pololei oe a hiki aku i kauhale aku nei, kau akumaluna o ke kaa a hoi loa aku no Ulu Paina luiu. Mahope iho o kona kamailio ana aku i keia mau huaolelo, huli hou ae la tra hoi la^ iloko o ka "ilina. A huli aku Ia 110 hoi o lonakana wahine a hoi aku la, aka, aole nae i loihi aku kana wahi i hele aku ai, lohe ae la oia i ke koele mai o kekahi kapuai wawae mahope mai ona. Ia wa, huli ae la oia i hope. a ike aku la i kekahi kanaka. O Keaka Ilikini no nae ua kanaka la, iloko o keia wa, ua kapae ae ua Hapa Ilikini la i kona mau aahu nani, a eia hoi oia ke aahu nei i na lole 0 kona mau la mua e hanu hele ana ma kona apana aina kulaiwi. O oe no ia e Keaka? Ae; pehea keia o kou loaa ana ia'u ma keia wahi iloko o na hora o ke aumoe? Kai no hoi i nalowale ko'u alanui mahope iho o kn hoolewa ana, i ka hoaa iho nei no la a pau ke aho, a akahi no a loaa ko'u alanui a puka mai nei. Aole i loaa ia oe kou alanui, he mea e ae kekahi me oe; a ma ka olelo hoi_a kou hoa, me he inea la, nana oe hikuhi mai nei. Pehea oe e Keaka? Eia au iloko o ke au a ka neo. . Ua pau loa no ka na dala au i hana iho nei? Ae. Ia wa, noho iho la nae ka wahine no kekahi wa, a pane mai la: ' . E Keaka, aohe a'u dala i koe, aka, he mau daimana kumukuai nui nae ka'u—he makemake kou nau. Ae. No ka mea, ua pilikia lua ia wau. Nolaila, e hana no au i kau mea e olelo mai ai, i loaa ai ona wahi dala i keia wa. E kamailio pono kaua e Keaka. He inakehewa na kamailio loihi wale no mawaena o kaua. f Ua ike aku nei no anei oe i kela wahi luahine i puka pu mai nei me a'u a hiki i ka puka? He ike lihi wale ana aku nei no ka'u. He wahi luahine nawaliwali. kela i holo mai nei mai kela aoao o ka moarta. aohe poe oonei i ike iaia, a ina e loaa aku ana kona kino make i kakahiaka iloko o ka pa ilina. alaila, e manao no auanei kanaka he wahi aeahaukae oia i make mamuli o kona lawe ponoi ana ae i kOna A ina oia e loaa aku ana ua make, aiaila, na'u na daimana ea? Alaila, e haawi makana no 3U i ka mea nana e hai mai ia*u i ka nuhou ua make oia. Mai hoopunipuni oe ia'u? Aole kai loaa mau aku k oe .na niea a pau i olelo ia nati? Ua hoi hou aku nei no nae paha ua waM luahine b iloko o ka ilina? Ae. He makeiuake nae paha koo e hoi

pu aku au me oe a kau hale aku nei? Aoie. >0 ka mea. e loaa aku ana ; no hoi ko'u kaa i ka liale lio ae nei la, a i hoi loa aku no Ulu Paina luiu. I Ahe luahine ka mea i hele pu mai I nei ine oe a ka puka? I E. IA na'u na daimana ea? E. ■ i Huli koke ae la o Keaka, a hele awi '.vi aku Ui iloko o ka pa iiina, kahi o ko na enemi i hoi hou aku la. I ftlU.