Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXII, Number 4, 27 January 1883 — Page 3

Page PDF (2.05 MB)

This text was transcribed by:  Arnold Hori
This work is dedicated to:  Moiiliili Hongwanji Mission

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

NU HOU KULOKO.

 

  Ua hoomaha mai nei ke kula nui o Lahainaluna

 

  Eia ma na poai o ke kulanakauhale @ei keia makamaka kaulana i ka haiole@ Hoole Waiona Mr. Eli Johnson.

 

  Ma ke kakahiaka o ka Poaha nei i k@ mai ai ka moku biriga Hoku Ao ma@ na mokupuni liilii o ka Hema.

 

  Eia no ka mokuahi Likelike iluna o @e ala huki moku kahi i hoomaemaeia @.  Aole i pau pono na hemahema.

 

  He hula kui ka hula nui o keia mau a ma ke kulanakauhale nei.  Ua lawa like keia haawina mai ka poe nunui a @amalii liilii.

 

  Ma ke kakahiaka o ka Poaha nei, ua komo mai la ma ko kakou awa nei ka moku kaua Lakawana o Amerika mai Kalio Amerika Hema.

 

  Ua oleloia e ku mai ana ma ko kak@u nei awa he mokuahi Geremania iloko o na pule mua o Feberuari ae nei me kekahi mau lako paahana no na mahiko.

 

  Ua make kekahi Pake maluna o ka makuahi Lehua ma kana huakai o kela pule aku nei mawaho ae o na pali o Waipi@  Ua kanuia kona kino kupapaa ma Mahukona.

 

  Ua puiwa ae kekahi kaa lawe papa i ka Poalua nei ma ka uwapo o ka hale @ute kahiko i ke kakahiaka Poalua nei, a ua holo pukaka mai a paa mamua @o o ko makou keena.  Aole mea i pom@

 

  Ma ke kakahiaka o ka Poakolu a me ka Poaha o keia pule, ua ku mai na moku Almy, a me Ella mai Kapalakiko mai, a ma ka ninau ia ana aku i na ua ikeia e lua ka mokuahi Sueza, ua hooleia mai.

 

  Ua lohe laulahea ia ae ma ke kula@akauhale nei, ua hookohuia aku o Hon. J. M. Smith i Kuhina noho ma ia makalua o E. H. Alani i make.  He lono laulahea keia i hoikeia mai ia makou.

 

  Ma na hora aumoe o ka Poalua nei i holo aku ai ka mokuahi Kilauea Hou ma kana huakai imi i ka mokuahi Sueza, ma ke kakahiaka o ka Poakolu nei i holo aku ai ka mokuahi Bihopa ma ia huakai hookahi no.

 

  O ko kakou Kanikela Hawaii ma Kapalakiko oia o H. W. Severance, eia oia me kana kaikamahine ma ke kulanakauhale nei me na ola maikai. O laua kekahi o na ohua kamaaina o ka mokuahi Australia i ka Poalua nei.

 

  No ka hoounuia ana o ka mokuahi Bihopa a me Kilauea Hou ma ka huakai imi i ka mokuahi Sueza, nolaila, ua laweia aku e na moku kuna Mary Foster a me Liholiho na ukana o Bihopa no Kauai, a na Kaluna hoi i lawe aku ko Kilauea Hou mau ukana no Maui.

 

  He hula ku-i ka hana a kekahi mau wahine hapa haole kino puipui ma Honokaupu ae nei i na po a pau, he keu aku a ka hana kuli aole he moe pono o ka po o ka poe e kokoke aku ana ma laila, wahi a lakou.  Ma ka po Poalua nei ua hele okoa aku ka makai e papaia mau hana kuli.

 

  He mea i maa i ka ike ia a i ka oleloia e kahi poe:  "O ke kani o ke Gita he nanahe", aka i ka hoolohe aku hoi i keia mau gita e kani mau nei i keia mau po, me he leo la o ka pahu hookani e nunuku pau ana, a me he mea la e loheia aku no e ka mea hoolohe mai kona leo kapalulu no hapaha mile."

 

  Ma ka auwina la o ka Poakolu nei ua hui na lala o ka papa himeni o Kawaiahao ma ka Hale Mele Hou, e like me ka makou i hoolaha aku ai.  Aole nae i pau pono ae na lala a pau, a nolaila, ua kauohaia na lala a pau e akoakoa hou ae malaila ma ka po o ka Poakahi o keia pule ae.  E hoolohe i keia a e akoakoa pau ae ma ia po.

 

  Ma kekahi o na itamu o ka nupepa Gazatte o keia pule, ua ike iho makou he itamu e olelo ana he mea pono i na he waapa kekahi ma ka uwapo ma ke kai e kiai ai i ka poe hoopae malu i ka opiuma he eha ko lakou nui mamua o na makai eono ku wale iho no ma ka uwapo ma uka me ka loaa ole o ka poe e hoopae malu nei i na opiuma.

 

  Ma ka auwina la hora 4 o ka Poakolu nei, ua akoakoa ae na hoa o na papa himeni elua o Kaumakapili a me Kawaiahao ma ka Hale mele Hou no ka hoomaamaa ana i kekahi leo mele no ka la Poni Moi, o ka Hooilina Moi pu pu ae kekahi malaila.  Ua hookaawaleia na wahine ma na noho ma Waikiki; a o na kane me ka aoao ma Ewa oloko o ua Hale mele 'la.

 

  Ma ke ku ana mai o ka mokuahi Aasetaralia i ke kakahiaka Poakahi nei ua huli hoi mai keia mau makamaka o ka aina nei: Hon. J. M. Kapena, Hon. J. I. Kauluko, ko kakou Kanakela noho ma Kapalakiko H. W. Severance, L. A. Thurston, C. E. Williams, a me kekahi mau Elele o ke o Emepera o Iapana, a me kekahi mau ohua e iho.  Ma ka hora 5 a oi o ke ahiahi kona holoo loa ana no na Panalaau o ka Hema.

 

  He keu hoi kela a ka makai ku huina hiamoe wale ?

 

  Ua hookuuia na hana hookolokolo o keia Kau Kiure iho nei.

 

  Ma ka Poaono i hala, ua hanu-mai la kekahi wahine maluna o ka mokuahi Bihopa he keiki kane.

 

  Na ka makani Kona i pa ikaika iho i kela pule aku nei ma ke kulanakauhale nei, i ulupa iho ke koena o ka moku ili Niagara a pau loa i ka nohaha.

 

  Ua huli hoi mai nei ka mokuahi Kapiolani mai Hawaii mai i ka po Poaono nei no ka hana hou ana i kona mau hemahema poino.

 

  Maluna mai o Kilauea i ka Poaono nei i huli hoi mai ai ke Kapena a me na luina o ka moku Kuna Pirina i ili ai a nohaha ma Maui.

 

  Iloko o keia mau po mahina, ke hoomaamaa nei na puali koa o ke kulanakauhale nei no ke kulana a me ke ano o ko lakou ku laina ana iloko o ka pa alii, he hiki aku i ka la Poni Moi.

 

  I ka Poalua nei ka holo hou ana o ka moku Kuna Julia o Kuke ma, no na mokupuni liilii o ka hema, no ka hoihoi ana aku he hookahi haneri a oi na Kilibati no ko lakou mau wahi pakahi.

 

  E haawiia no he 25 keneta ma ke Keena o keia pepa, i ka poe a pau e hoihoi mai ana i keia mau helu, 6, 7, 15, 16, 18, 29, o ka NUPEPA KUOKOA o ka makahiki i hala.  Ua makemake nui ia e loaa keia mau helu maluna.

 

  E hoomanao hou e ko makou mau makamaka, a e hoouna mai i na leta kumu manao ma ka inoa o ka NUPEPA KUOKOA, a aole ma kekahi inoa e ae.  E hoolohe pololei i keia, i hoopukaia na manao.

 

  O kau haina nane e Sol. H. Kalamakee no ka nane a J. W. H. Kihe, ua kulike no ia me ka haina e waiho nei me makou, a me ka haina no hoi i kuailoia ma ka Elele o kela pule aku nei.  E mahaloia oe no kou ahonui.

 

  O kau haina nane e Jos. Kaleimamo no ka nane a Isaac Kihe, ua pololei a ua kulike no hoi ia me ka haina e waiho nei me makou.  E mahaloia oe no kou eleu, o kahi kuia nae, ua eo e i na "luina o ka Elele" ke kuailo mua o ka haina.

 

  Ua hoikeia mai ia makou he lono, ua haawi makana aku o Mr. P. C. Jones Jr. he $50. i ka nupepa Ka Hoku o ke Kai.  Ina he oiaio keia lono, alaila, ke haawi nei makou i na mahalo maikai no keia makamaka puuwai aloha; aole no keia o kana mau hana aloha i hana ai, aka he nui wale aku.

 

  He leta pane ke waiho nei ma ko makou pakaukau nei na Namahoe o Waiakea, Hilo, ia J. I. Kanoa.  Ua heluhelu akahele makou i kana pane, a ua ike makou he loloiahili a he kupono ole kaua pane, nolaila, ua kapae ia e makou; aole me na manao ino, aka, me ke aloha a me ka maikai.

 

  O na kanaka i hui pu ai ma kela uluaoa haunaele ma ka uwapo mokuahi i kela mau pule aku nei, oia o Kaai, Kamekona, a me Hairama, a hili ia ai ke poo o Paeola a nahoahoa ai, a mai ia nahoahoa ana ke kumu o kona make ana i kela pule aku nei, ua hopuia lakou a ua hoopaaia iloko o ka Halepaahao no ka hookolokolo ana.

 

  Ua loaa mai ma ko makou keena nei he kope o ka nupepa Southern Workman i paiia ma ka halekula e noho kumu ia ana e S. C. Limaikaika ma Hampton ma Amerika Huipuia, oia ka halekula o na keiki negero a me Ilikini.  He nupepa puka mahina keia he 12 aoao, a up piha no hoi keia pepa me na manao hoonaauao o kela a me keia ano. 

 

  Na W. K Polikua o Ewa, Oahu, i hoike mai ia makou i ka hoohuiia ana ma ka berita mare o Mr. W. Mutch me Miss M. Keone e G. M. Keone, ma ka home o ka wahine ma Manana, Ewa.  Ua hoohauolua na paa mare e ko laua mau hoa'loa a me na makamaka, a ua maikai na hana a pau.  E mahaloia na paa mare opio.

 

  Ua hoike maopopoia mai ia makou, e hoonui ae ana ke keiki lalawai o Waimanalo i na mikini hana o koua hale wiliko ma keia mua iho, a e hiki aku ana kona mau hoolilo ana i ka $20,000.  Ma keia hoonui papaluaia ana o na mikini, e hiki ana e loaa na tona ko he 15 a i ole he 16 i ka la  E mahaloia ka eleu a me ka holomua eo na hana a keia keiki Hawaii Ponoi.

 

  Ma ka po Poaono i hala, i wehe mua ai na keiki paele hana keaka o keia kulanakauhale i ka lakou anaina hoopanea mua loa ma ka Hale Mele Hou e like me na hoolaha i hoopukaia ma na nupepa o kela pule aku nei.  Ua piha kui ka hale mai luna a lalo a ua kuku kekahi poe i luna.  Ua piha hauoli ke anaina, a ua maikai no hoi na hana i hanaia e lakou.  Eleu a mikioi.  Emahaloia keia mau keiki Hawaii Ponoi.

 

  Aole e hookahakaha ana na puali Kinaiahi ma na huina alanui o ke kulanakauhale nei iloko o keia makahiki.

 

  No ke ano nawaliwali o ke ola kino o ka loio Davidson, e huli hoi aku ana oia no Kapalakiko.  He keu keia a ka loio holoholo-ke nui wale.

 

  Ua haawiia ae he mau haiolelo hoalohaloha ma ke Keena o ka Aha Kiekie e na papa loio o keia kulanakauhale no E. H. Alani i make.

 

  A hiki i keia mau la, aole no i loaa iki ka mea nana i puhi kolohe i ka mala ko o Bailey ma i ke ahi, a makou i hoolaha mua aku ai.

 

  Aole i loaa iki ka mea nana i pepehi kela wahine hapa haole ma ka mahiko o Kamaomao ma Maui.  Ua imi ia aole nae he loaa.

 

  Ua hiki aku kekahi mau paahana Nu Heberadi ma ka mahiko o Ookala ma Hamakua Hawaii, a ua oleloia, he keu a ka poe hana.

 

  O kela pa i noho loihi ia e Kapena Mika ma Honokaupu, ua hoomaemea hou ia, a aia ilaila na Elele Iapana kahi i noho ai.

 

  Ua ae ia keia mau keonimana malalo iho e lawelawe i ka oihana loio imua o ka Aha Hoomalu a me na Aha Apana, Sam'l Kaeo, Hon. J. Keau, S. Kawelo, H. Kanealai.

 

  Ua ulu ae he hakaka mawaena o kekahi mau luina o ka moku liu Herman e ku nei ma ke awa; ua eha kekahi o laua, ua paa nae laua a elua i ka Halewai.

 

  O ka haina o ka name a Davis Manu i hoopuka mai nei ma ka Elele o ka Poakolu iho nei Ian. 24, 1883, Ke kuailo aku nei na "Ulele hua metala o ke KUOKOA" i ka haina, a eia iho, "Leahi."

 

  Ke upuia aku nei e ku mai ana ma ko kakou awa nei ka moku kaua Amerika Wachusett iloko o keia mau la koke iho.  Ua manao waleia, he moku kaua Farani kekahi e ku mai ana.

 

  O ka poe a pau eia me lakou na buke Kanawai kahiko a Kauwahi a e ake ana lakou e hoolilo aku, e hele ae lakou i ka halekuai buke o Robikana ma, o lakou ka mea makemake i ua mau buke la.

 

  Ua hookuu aku ka ekalesia o Kaumakapili i ka noho kahu ana o ka lakou kahu pilikia M. Kuaea, mai kona noho kahu ana no ia ekalesia, me ka haawi pu ia aku he 33 dala i kela a me keia mahina no ka ohana.

 

  O keia malalo iho, ka hoike a ke Kapena o ka moku kalepa liu Herman no ka loaa ana o ka poino ma kona moku: Holo mai Victoria B. C. i ka la 29 o Nov. no Valaparaiso, Kile.  Mawaho ae o ka lae Flattery, loaa i kekahi makani ino me ka iho pu o ke kai, me ka luli ino ana o ka moku.  Mahope iho o ka hala ana o na la 4, ua ike ia ua liu ka moku.  Ma ka la 17 loaa hou i kekahi ino nui, a ua nui loa ka liu o ka moku.  Hoopololei ia ka ihu o ka moku no Kapalakiko, aka, ua ike ia ua nui loa ka liu o ka moku; nolaila, ua kiola ia iloko o ke kai he 40,000 kapuai papa i mama iki ka moku.  He mau mile ka mamao mai Hawaii aku nei, loaa hou i kekahi ino nui, a no ia kumu, ua kipa loa mai ianei no ka hooponopono hou ana i na hemahema.

 

  Na Kiliona o Paahau, Hamakua, Hawaii, i hoike maiia makou keia lono malalo iho, penei:  Ma ka Poaono ka la 13 o keia mahina, ua ulu ae he haunaele hakaka mawaena o Kaaua a me Ahoi, he Pake malama hale inu ti malaila; ua ulu ae keia haunaele malalo o keia kumu.  Ua komo aku o Kaaua e inu ti a pau ka inu ti ana haawi aku la oia ia Ahoi he hapaha, a i aku la oia e hoihoi mai i ka hapawale i koe, aka, aole i hoihoiia mai ; no keia hoihoi ole ia ana mai o ka hapawalu, ua ulu koke ae la ka hoopaapaa ikaika ana a hiki i ka lawelawe lima ana.  He ekolu Pake i lele koke mai maluna o Kaaua, a ia wa i hoomaka ai ka hakaka ana ; hooikaika o Kaaua ma ke pale ana iaia iho a no ka manawa hope, ua holo aku oia e wawahi i ka puka o ka hale a puka aku la oia no ka mea, i keia manawa, ua paniia ka puka o ka hale inu ti.  Holo pololei o Kaaua i ka hale o Kaunamano a hoi hou aku la i ka hale inu ti me kekahi mau mea e iho.  Ike hoi o Ahoi Pake i ko Kaaua hoi hou ana aku me na kokua, holo hoi kela e kiii ka makai, oia o Daniela, Hikimai o Danielaa ninau ia Kaaua a kenaaku e hoi.  Ua hooko no oKaaua, a e kona huli ana aku e hoi, hili aku la o Daniela i ke kookoo maluna o Kaaua, aole nae i pa aku, hoana hou kela e hili hou ia wa i lele.mai ai o Kaaua maluna o Daniela a hoomaka iho la ko laua hakaka ana.  Lele aku o Kaunamano e uwao, ia wa i aluka iho ai kanaka maluna o Kaaua Daniela a me Kauamano, a ua loaa he alina poino maluna o lakou.  Mahope iho ua pau ka haunaele a uwao ia na mea hakaka, ia wa olelo aku la o Daniela e ki i ke poo o Kaaua i ka pu, huro nui mai la na kanaka, me ka i ana e ki ia Daniela i ka pu.

  Ma Waikiki-kai, Kapuukolo, a me Kalihi, ke malama mai nei kahi mau opio he mau kula ao ka@awai himeni.  He mau hana maikai ia, hoamau ia aku.  O kekahi no ia o na lala e hooholo ai i ka pono.

 

PANE IA JOHN I. KANOA.

 

E KA NUPEPA KUOKOA:  Aloha oe:--

  Ma kou helu i o keia makahiki, ua iki au i ka hoolaha a Jon. I. Kanoa e hoohalahala ana no na lala o ka Ahahui Opiopio Karistiano o Waiakea i ka inu bia ma kahi o Kaiser.  Aohe o na lala a pau, aka o kekahi mau lala no.

  E ka hoaloha ma ko'u aoao iho, a me kuu mau hoa i hui pu ai kakou ma kahi o Kaiser, ke pane aku nei au, i na no makou ka lili a kou uhane.  He lala no au no ka Ahahui o Waiakea, a pela me kuu mau hoahele mai Waiuli mai, a o David N. Holopinai no ka Ahahui o Kalepolepo oiai o makou kai hui pu aku me oe ma@ua hale la o Kaiser.

  I ke kukuluia ana o keia Ahahui, ua ku i ka wa ko'u kahua, a ma ia kahua no au a apo ia mai i lala.  I mea e maopopo ai keia ia oe, e ninau iho ia Kapiioho o Waiuli, oiai o maua pu no i ka umu, a he mau lala no laua me kona pokii no keia Ahahui.

  No. David N. Holopinai, ua hai mai oia he ku no i ka wa kona kahua.  I ka mahina o Sepatemaba, ua hoike mai kela a me keia lala i kona manao e kapae i ka inu bia, ka kekahi i ka rama, a o ka kekahi hoi i ka awa, &c.

  E hoomanao iho oe, ua kaena no lakou ma na mea i olelo ole ia e ko lakou mau lehelehe, a owau nei kekahi ma ia laina, koe wale no nae i na he mea ia e oluolu ai ke kino, a he laau mai ke kauka mai, a he ahaaina paha a ka Haku; e inu ana no au.  (E nana ma ka moolelo o ka Ahahui oia po i ka'u mau olelo e like me keia, e loaa no ka hooia.)

  Ma ia hope mai, ua kapae ae la au i ko'u noho lala ana mamuli o na olelo pilikino a na luna ekalesia kuleana ole iloko o ka aha imua o ke anaina halawai oia po, a hui pu aku ai maua me oukou ma kahi o Kaiser i ka pule elua o ka mahina i hala.

  Ke olelo mai nei kuu hoaloha, he "Ahahui Opiopio Karstiano."  Aole pela ko makou ahahui, aka, he A. O. I. P. K. Waiakea, aole e he Karistiano; he imi pono, aole i loaa ka pono Karistiana, aka e imi ana nae.

  E manao ana anei oe, o ka imi ana i ka pono o ka uhane, ua kapae ia ae na pono kino, aole ! aole loa !

  E like me ka laau opiopio e ulu ana ma ke kahua laelae me kona welau e oni pololei ana i ke kiekie, aole anei kaua e manao e pa ae ana no na makani puahiahio ma kona wekiu a honaue ae hoi i kona mau lala; a pau no ka ino e hoi hou mai no kona hio ana a ku pololei hou; pela no keia mau lala oiai lakou ma ke kahua akahiakahi, e hoomakaulii ana ma ke kulana e oni ae ai ko lakou mau uhane iluna i o Karisto la, aole no e nele ana na makani pukiki o ka hoowalewale i ka pa ana mai maluna o ko lakou mau wekiu, a pau ae no ia ino, o oni hou ao@o a hala loa aku iluna lilo.  Auhea ka laau nui i luli ole i ka makani? Auhea hoi ke kanaka pono i hina ole i na ino o keia ao ?

  I na o kou manaoio ia he minamina i na opio i hi-o, heaha hoi na hoike e maopopo ai o ka li'a ia a kou puuwai i na ua huikau pu kakou i kaeleawaa, a a hapala ke kea na ke kea ka ai.

  Ua nana iho nei au i ka ka Haku e like me kau kuhikuhi, a ua ike i keia mau lalani.  "Na ka mea hala ole e nou iaia i ka pohaku."  O kakou pu no ka i wlakiaha.  Heaha kau e nana aku ai i ka pula iki i ka maka o kou hoalauna, a he kaola no nae iloko o kou maka iho.  I na iho no i ko poli o'u mau hoa lala, a ua ike maka no oe.

  O oe ke ao aku ia hai, a pehea ka hoi oe nou iho ?  Ua manao maua ua lawa keia mau kuhikuhi a ka Haku i kahua no maua ma ke kahua one.

  Ina no makou kau i hoolaha ai, alaila ua lawa keia mau kuhikuhi ae la, a i na no lala e ae, alaila he mea okoa ia.

  Ma kahi o Kaiser, o kakou wale no malaila; a ina ua ike oe i na lala e ae ma kahi e e inu ana, alaila he mea okoa ia mawaho ae o ka hale inu bia o Kaiser e like me kau hoike ana he mea hou ia.  Aole keia he paio aku, aka, e hoike aku ana i ka pololei maoli.  Me ke aloha nui ia oe e ka hoalawehana hoopono.  Me ka Lunahooponopono a a me na keiki hoonoho hua ke aloha. 

  Kou oiaio DANIEL H. NAMAHOE.

      Waiakea, Hilo, Ianuari, 18, 1883.

 

HU KA AKA A MAMAE KA

IWI AOAO

  Ma ka nupepa Elele o keia pule, ua iki iho au i kekahi hunahuna mea hou e olelo ana, aia ma ke keena oia nupepa he hoakaka, a e hoole ana i ka oiaio ole o na mea i hoopukaia e a'u ma ka helu 2 o ke KUOKOA, nona ke poo: "He hana pakaha a me ka hilahila ole."  A e olelo pu ana ma ia hunahuna mea hou, "a keia pule ae, alaila, hoopukaia aku."

  Akaaka wai i ko'u ike ana i ua huhunahuna la; ekolu kumu o ia akaaka ana:

  Akahi.  Aole he J. ko'u hua kumu, aka, he R.

  Alua. He haohao au i ko Kealoha hiki a manao ana e pane mai ia'u; no ka mea, eia no au ke kainallio pu mau nei me ia, a ua hoike mai oia ia'u, "Hehoopunipuni o---- i kamailo aku la ia oe e pane aku ana au i ka oiaio ole o kau;" a he nui wale aku kana mau olelo a'u i lohe ai.

  Akolu.  Ke akaaka loa nei au no ka hoolilo ia o ka oiaio a'u i hoike ai i'wahahee, e ka waha i piha i ka hoopunipuni.  Nolaila, ke puana ae nei au, aole e hoilo ka oiaio, aka, o ka wahahee no ke hiolo ana a lilo i ole.

  Ua makaukau mau au i na hoike no ka oiaio o ka'u mea i hoolalaha ai no ua luna 'la; a o ka hoike oi loa, o Ka Mea Mana Loa e nana mai Ia ia hoopunipuni hoole oiaio.

  Nolaila, ke kali aku nei au no ka Elele Poakolu o keia pule ae, a ua makaukau au e pane aku.

  Owau no me ka oiaio

                            R. MAKAHALUPA.

  Honolulu. Ianuari 25,. 1883.

 

NUHOU  O  NA  AINA  E.

 

  Ma ke ku ana mai o ka mokuahi A@setaralia mai Kapalakiko mai i ke kakahiaka Poalua nei. ua loaa mai ia makou keia lono malalo iho penei:

  Ua haalele aku ka mokuahi Suesa o ka laina hooholo moku Oceanica ia Kapalakiko i ka la 9 o keia mahina me kekahi heluna nui o na ohua a me na waiwai like ole i hiki aku ko lakou mau waiwai io i ka  96,000 dala.

  Ma ka la i o keia mahina. ua make emoole iho ko kakou Kuhina noho ma Wasinetona, oia o E. H. Alani, ma ka Hale Keokeo ma Wasinetona.  Ua hoikeia ma na lono i hoea mai, aole i kanuia kona kino kupapau, aka, aia no ia malalo o ka malama ana a kana keiki Wasinetona Ian. I--Oiai ka Peresidena Ata a me kona mau hoa'loha a me na makamaka a me kekahi heluna nui o ka poe makaikai e hoomanao hauole ana i na lealea o ka la Hape Nuia, ma ka Hale Keokeo, ua uhi koke iho na ao poluluhi o ke kaumaha a me ka pioloke maluna o ke anaina holookoa ma o ka pahola kokeia ana o na lono o ka make ana o E. H. Allen.

 

  Ua hele aku oia e ike i ka Persidena a huli hoi mai la a komo aku la iloko o kekahi rumi uuku no ke kii ana aku i kona papale me kona kuka, a oiai oia maloko o ua rumi la, ua loaa koke iho la oia i kekahi eha ma kona puuwai a o kona haule aku la no ia a make.  Ua nui na lima kokua malaia, aka, o ka lakou mau hana kokua a pau, ua mana ole no ka mea ua liko loa aku kona hanu hope loa. 

  He mau minute pokole mahope iho, ua hoikeia aku keia lono i ka Peresidena a ia wa no oia i haalele aku ai i kona rumi hookipa anaina ike a hele aku la e ike i ke kino kupapau.  Ua nui kona kaumaha.  Ua hoopau kokeia ke anaina ike alii.

  Ua hanauia o Elisha H. Allen ma Greenfield, Masakuseta, iloko o ka makahiki 1804.  Ua hoonaauaoia oia ma ke kula nui o Williams a oia kekahi o na haumana kahiko o ia kula.  Mahope iho o kona puka ana, oiai no i kona mau la opiopio, ua hoomaka oia e ao kanawai, a iloko no oia mau la opiopio ona ua ae ia oia e lawelawe i ka oihana loio imua o na Aha.  Ua hoomaka koke no oia e lawelawe i ka oihana loio ma kona one hanau ponoi, a ua nui kona mahaloia.  Mahope koke iho, ua haalele oia ia wahi a ua hoi aku no Vemona, a iloko o ka makahiki 1830, ua hoi loa aku i Banakoka Maine, me ka lawelawe no i kana oihana.  Mai ke kulanakauhale o Banakoka ua hoounaia oia i lunamakaainana no ka Aholelo, a i ka pau ana o ka Ahaolelo, ua hoi aku oia i Bosetona a ua kukulu oia he kula ao loio nui malaila.  Iloko o ka makahiki 1852, ua hooohuia oia i Kanikela Amerika no Honolulu nei.  Mahope iho o kona noho ana ma ka oihana no eha makahiki, ua hookoohuia aku oia i Kuhina Waiwai no ke Aupuni Hawaii, a mahope koke iho, ua hookohu hou ia aku oia i Lunakanawa Kiekie no ke Aupuni a ma ia oihana oia i noho ai no iwakalua makahiki.  Ua hoounaia aku oia i Amerika Huipuia ma ke ano Elele Kuhina mai ke Aupuni Hawaii no ka hooponopono ana i ke Kuikahi.  He lala oia no ka papa kahu waiwai o Punahou, Home o na Luina, a me ka halemai Moiwahine.  I ka wa i holo ai ke Kuikahi ua hoounaia aku oia i Amerika Huipuia i Kuhina noho no ke Aupuni Hawaii, a ma ia oihana oia i noho ai a hiki i kona make ana mai nei.

  Ua aahu iho ke Aupuni o Farani i ka aahu koloka o ke kanikau, no ka hoomanao ana i ka make ana o kona mau kanaka koikoi oia o Gamabeta a me Kanake.

  Ua pii ae nei ka wai o ka muliwai Rine a pahola aku la ma o a maanei o kona mau kapa me ka hoopoino ia o kekahi mau hale a me kekahi mau ola.

  Ua hoikeia ae he lono mai Cape Town, penei: Iloko o na mahina i hala aku nei, ua laha ae ka mai Kamola Poki maluna o na kanaka a he 2,400 poe i make.  Ua hoole na Negero i ka ana

  Ua hoaoia mai nei ke ola o kekahi o na Keiki Alii o Geremania e powa.  Ua ike e ia na hana pakaha wale a ua pakele e kona ola.

  Ma ka Mokuaina aina o Kenetuke, ua hookomo aku la kekahi mau paahana negero i kekahi owili hoopahu (dynamite) iloko o ka oma o ke kapuahi no ka hoomaloo ana, oiai ua pulu ua mea la i ka wai.  Ua pahu ua mea la a ua make elua o lakou.  Naaupo no keia ano hana.

  Ma ka hoomaemae hou ia ana o ka papaku o kekahi Hotele ma Wasinetona, ua loaa aku la he wati gula, elua wati dala, elua mau dala gula $40,00 ka waiwai io, a me kekahi komo gula.

  O Kapena Roper o ka mokuahi Anake He i ku ai ianei mamua aku nei, ua hoopiiia e kekahi Pake ma Honokaona.  Ua haalele ua mokuahi la ia Kapalakiko iloko o ka mahina o Dekemaba o kela makahiki aku nei, me kekahi lako ukana nui o na eke palaoa, a i ke ku ana aku i Honokaona a hoomakaia e hue na ukana, ikeia iho la ua nalowale he heluna nui o na eke palaoa.  No ia kumu ua hoopii ka Ona o ua mau eke palaoa la i ua Kapena la.

  O ka nupepa mua i paiia ma Europa, ua oleloia ua kuai hele ia ma na alanui o Parisa iloko o ka makahiki 1494, iloko o ka wa e kaua ana o Farani me Italia.  Ua make ua nupepa la iloko o ka makahiki 1495 a o ke kope wale no i koe o ua nupepa la, aia iloko o ka rumi hoikeike o na mea kahiko ma Nanate.

  Ua nohaha mai nei ka mokuahi o Kulanakauhale o Burasela ma kahi kokoke i ke kulanakauhale o Livapulu, ma kona hookui ana me kekahi mokuahi e iho.  Ua piholo keia mokuahi a ua nui no na ola i make.

  I ka wa i haalele ai na mamo a Iseraela ia Aigupita, he ehiku haneri makahiki ke kahiko o Kina ia wa, a i ka wa i wananaia ai oia e Isaia ke kaula, ua aahu iho oia a ua kiola aku he umikumamalima keneturia.  Ua ike keia Aupuni i ke ala a me ka nalohia ana o Asuria, Helene, Babulona, Peresia a me Roma, a me ke ano o ka malama Aupuni ana ia wa, aka o Kina ke ku nei oia i keia wa, a ke malamaia nei no kana mau hana kahiko naaupo.  Kekahi keia o na Aupuni kahiko loa o ka honua nei, a oia no hoi ke Aupuni oi loa aku o ka nui o na kanaka: he eha haneri miliona ka nui o kona mau kanaka na like ia me umi manawa oi ae mamua o ko Amerika Huipuia, a he umikumakolu manawa oi ae mamua o Enelani holookoa.  O ka hapakolu o ka lahui kanaka e ola nei, a e hanu nei i ke ea o ka honua nei. he Pake, a o ka hapakolu o ka huina nui o na lua kupapau e eli ia nei i kela a me keia manawa, no ka Pake.

  O keia poe inoa malalo iho, o na inoa ia o ka poe Negero waiwai a hanohano e noho nei ma ke kulanakauhale o Piladelepia.  McKee, Green, Purvis Still, Ware. Craims, Steven,. Edward, Cromwell. Adger, Allen, Eddy, Matthew, Bowers, Page, Davis, Foster.  O keia poe aia mawaena o 50,000 a me 15,000 dala ka huina nui o ka lakou mau dala, a mawaho o keia, he mau eka aina nui a me na hale nunui i noho ona ia e lakou pakahi.

  Ua hoihoi aku ke Komite o na Aina e o ka Ahaolelo Senate o Amerika Huipuia i ka bila Kanawai o ke Kuikahi Panailike, mahope o ko lakou apono ana imua o ke Komite Waiwai, a ua hooholoia e wiaho pu no me ia a noonooia i kekahi wa.  Ua nui no na hoopaapaa hahana ana mawaena o na aoao elua.  He wahi lono hauoli keia, no ka mea ua hooia ia mai no ka mau aku no o ke Kuikahi Panailike.  He lehulehu no ko kakou mau makamaka Hawaii malaila i kokua nui i ka hoomau ana o ke Kuikahi.  Ua oleloia ua nui ko Alani hooikaika ana e mau no ke Kuikahi, a me ia hooikaika a hiki i ka lanakila ana o kona manao.

  Ua pau mai nei i ke ahi kekahi moku kalepa hao Beritania o Lenox kona inoa i ka waena moana.  E holo mai ana keia moku mai Enelani mai no Kapalakiko a iwaena moana, ua loaa iaia keia poino.  He lanahu ka ukana nui a keia moku, a ua ano like no kona pau ana a poino me ka moku Norval a kakou i lohe mua ai i kona moolelo.  Aole he ola i poino, ua pakele lakou a pau loa.

 

Mu ke Hauoha.

 

  O ka POAKAHI ka la 12 o FEBERUARI, 1883,--La PONI ALII e hoomanaoia ana ia la i La kulaia no ke Aupuni, a e paniia na ipuka o na hale Oihana Aupuni a pau.

                             JNO. E. BUSH

                                Kuhina Kalaiaina.

Keena Kalaiaina  Ianuari, 23, 1883.  1104 3ts.

 

SAM. L. KAWELO.

LOIO! LOIO!!

  E noho mau ana ma ke kulanakauhale o Honolulu Oahu.

                        1104 tf

 

JAMES KEAU.

  He Loio a he Kokua ma ke Kanawai i mua o na Aha Apana a me na Aha Hoomalu a pau o keia Auhuni.

                        1104 3ts

 

OLELO HOOLAHA.

  E ike mai e na ano kanaka a pau loa.  Ke papa a ke hoomalu aku nei au i na mea a pau e waiho la, a e ulu ana maluna o na apana aina o W. L. Moehonua i lilo mai ia maua ma ke koho kudala ana ma Puulena, Manoa, Honolulu Oahu, a ua kapu pu me na holoholona o na ano a pau. 

  O ka mea kue a loaa ia makou, e uku no; a paakiki mai, e hoopii no maua.

                                  KAHALEKAI w.

                                  RAHAPA KEANU w.

Kikihale, Honolulu, Oahu, Ianuari, 25, 1883.

1104 2t*

 

OLELO HOOLAHA.

  E ike auanei na kanaka a pau mai Hawaii a Kauai, e kipa mai ma kuu hale pai kii ma ke alanui Nuuanu ma Honolulu nei, he hale pai kii emi loa.  I kakini he 2 wale no dala.

  No ke kii pepa, no ke kii aniani $1.50 wale no.  E hele nui mai na makamaka e kilohi i ka nani o na kii ma kuu hale pai kii.  I na nui ke pai ana emi loa.

                                     AHI PAKE.

  Honolulu, Ianuari, 18, 1883.    1104 4t

 

Hoolaha Luna Hooponopono Waiwai.

  Oiai ua hookohu ponoia mai ka mea nona ka inoa malalo i lunahooponopono waiwai no LOKE w.  o Kalawao i make, nolaila, ma keia ke hoolahaia aku nei o ka poe a pau he kuleana i ka waiwai o ka mea i make, e hoike koke, mai lakou i ko lakou mau palapala hooiaio kupono, a i ole e hoole mau ia no lakou.  O ka poe hoi a pau i aie i ka waiwai o ka mea i make e hookaa koke mai lakou me ke kaulua ole.

                                       HOAA NAKAPALAU,

  Lunahooponopono  o ka waiwai o M. J. Rose i make.

                                      1104 2ts*

 

HOOKAPU AINA.

  Ke papa a ke hookapu loa aku nei au i ka poe a mau poe paha e hookuu wale ana i ko lakou mau holoholona, Bipi, Lio, Hoki, Kekake a me na ano holoholona a ae e hele wale ana maluna o kuu mau aina e waiho la ma Kalapana Puna Hawaii.

  A ke hookohu pu aku nei hoi au ia Olehulehuwa i Luna nana 'e nana a e hopu i na holoholona helehewa, a e hoouku aku i hookahi dala ($1.00) no kela a me keia holoholona pakahi e like me ke kanawai.

  Owau no me ka oiaio.

                                        J. K. Mt.

Kapauhi, Honolulu, Oahu, Ianuari, 22, 1883.

1104 1t.

 

OLELO HOOLAHA.

  Ua loheia a ua ikeia na olelo hoolaha a Hoaa Nakapalau w Luna Hooponopono o ka waiwai o Loke w i make ma Kalawao.  Nolaila, ke hoike aku nei ka mea nona ka inoa malalo iho nei.  O ka waiwai hea la o Loke w ka ka Luna Hooponopono e hoolaha nei, no ka mea, o ka waiwai o Loke i hoomaopopo ia oia no kahi Loi e waiho nei ma Aala, a ua lilo mai ia'u no na dala he 146.00 ma ke kuai, a ua hooiaio ia e John Pete, ua hoopaa ia ma ka Buke kakau kope o ke Aupune e Thos. Brown ma ka aoao 126 a me 127, a i na he waiwai okoa aku kekahi e la Luna Hooponopono, alaila he aiie no ko Loke ia'u.

                          MRS. DEBORA KELIIOKALOA.

  Honolulu, Ianuari 23, 1883.            1104 2ts*

 

W. L. HOLOKAHIKI.

He Loio a he Luna Hooiaio Palapala.

  Ua hiki no ia'u ke lawelawe i na Palapala pili Kanawai a me na hihia o kela a me keia ano imua o na Aha Hookolokolo a pau o keia Aupuni.

                                          No. 5.

  Keena Wehekealaula Alanui Betera, 1101 tf

 

Hoolaha Lunahooponopono Waiwai.

  Oiai ua hookohu ponoia mai na mea nona ma noa malalo iho e ka Aha Kiekie, i mau Lunahooponopono waiwai no ka waiwai o Joseph G. Tucker i make o Honolulu, ma keia ke hoikeia aku nei ka lohe, o ka poe a pau he kuleana ko lakou i ka waiwai o ka mea i make ma ke ano moraki a ano e ae paha, e waiho koke mai lakou i ko lakou mau palapala hooiaio kupono ia Alex. J. Cartwright iloko o na mahina econo mai keia la aku, a i ole, e hoole mau ia no lakou.  O ka poe hoi i aie i ka waiwai o ka mea i make, e hookaa koke mai lakou m  ke kauloa ole.

                                           ALEX. J. CARTWRIGHT

                                           ALLAN HERBERT.

  Na Lunahooponopono o ka waiwai o Joseph G. Tucker i make.

  Honolulu, Ianuari 6, 1883,                   1101 3ts

 

NA HOOLAHA.

 

PAPA!  PAPA!

--NO--

ALLEN & ROBINSON

 

Ua wehe ae @e @na

 

PA  UAI PAPA,

--MA--

Ka Uwapo o Pakaku

 

Na Papa Ulaula o na ano a pau,

       Na Papa Paina o na ano a pau,

               Na Pili Hale Ulaula,

                      Na Pili Hale Keokeo,

                             Na Pepa Molina,

                                    Na Pepa Hoonani Hale.

Na Pena a me na Aila Pena!

Na kui o na ano a pau.

Na Pani Puka a me

                   Na Pani Puka Aniani,

                                 Na Pani Puka a me

                                                 Na Olepelepe.

 

NA LAKO KUKULU HALE

O NA ANO A PAU!

 

E kuaiia ma

KE KUMUKUAI HAAHAA LOA

O keia Makeke.

 

Mrs. W. H. Wilkinson,

MEA HUMUHUMU LOLE.

HELU  103,  ALANUI PAPU.

 

  Ke makaukau nei oia e kuai aku i kona mau lako hale o na ano a pau, oia:

  Na Lole Likiliki a Likiliki ole,

         Na Papale i kinokinokiia o na Wa@in@

                          a me Opio,

                  Na Lele e na Lede o keia a me

                            keia an@, etc., etc.

  Oiai e hoea mai ana na lako lole hou, nolaila e kuai ia aku ana na waiwai maluna i hoike ia, no ke

KUMUKUAI HAAHAA LOA.

1095 tf

 

L. WAY,

KAMANA HALE.

HELU 109, ALANUI MOI.

Na Pani Puka, Aniani, a me na Olepelepe, he

nui wale e waiho nei.

  He mau paahana ko'u o ka helu ekahi wale no, a o na hana a pau e kauohaia mai ai, e hookoia me ka eleu loa.

  A oiai he mau paahana helu ekahi ko'u e hanaia no na hana a pau ka maikai a me ka haahaa o ka auhau.      

                                           1098 tf

 

UA MAKEMAKE IA

  NA ILI BIPI,

           NA KIWI BIPI,

                     NA IWI BIPI,

  E haawi ia no ke kumukuai kiekie o ko kakou makeke nei e

                                 H. HACKFELD & CO.

Honolulu' Mei 22, 1880.                       1V 064

 

S. AUKAI.

LOIO !  LOIO !!

Honolulu, Oct, 19, 1882.                1090 3ms

 

HE NUI ANEI KOU MAKEMAKE I NA

Mikini Humuhumu Lole !

Ina pela, e kipa mai no ma ka Halekuai o

Kakela & Kuke!

A malaila oukou e ike ai a makaikai i na ano

Mekini a WHEELER a me WILSON

mai ke $40 a hiki i ke $50 ke kumukuai

ka mea hookahi.

NA MIKINI A SINGER !

ma ke $50 pakahi me ke ano

MIKINI A WIILCOX ME GIBBS

me ke $30 a hiki i ke $50 ke kumukuai

I mea e pau ai ko oukou kanalua e na makamaka no ke

kupono o keia mau Mekini, e naue mai no

me ke kuihe ole, a e ihe no oukou iho.

623 tf

 

HALA TELA HOU!

KAUKAIWA

Helu 11, Alanui Papu,

KOKOKE I KA UWAPO.

                              S. H@MEEKAPU.

 

A. ROSA,

(AKONI.)

He Loio a he Kokua ma ke Kanawai.

  Ua makaukau oia e kokua i na mea a pau a hele aku ana i ona la ma na mea pili Kanawai imua o na Aha Hookolokolo a pau o keia Aupuni.  He hiki iaia ke hana i na palapala me Kanawai o na ano a pau me ka pololei e pili ka eleu.

  Keena hana:--Ma ke Keena o ka Loio Kuhina, ma Aliiolani Hale, Honolulu.

                                                         1101 1yr

 

  E ka Lunahooponopono:--

  Maloko o kekahi o na nupepa o ka pule i hala, ua ike au ua hookomo kolohe a apuka ia ko'u inoa maloko o ka olelo hoolaha hoopunipuni nui, e hoao ana e hoowalewale i ka manao maikai o na poe heluhelu nupepa, me ka olelo ae, he hiki no iaia ke kuai i na waiwai malalo iho o ka'u kumukuai, o ka hana maalea ia a ke kalohe a me ka apiki.

  Ua hookomo ia keia mau olelo hoopunipuni, no kona ike ua haalele na kanaka i kona halekuai, aole o lakou hele ilaila e kuai ai no ko lakou ike, o na waiwai o kona halekuai he kahiko a ua mimino ia.

  E ike ana no ka lehulehu a pau loa, ke kipa mai ma ko'u halekuai, he mau mea hou wale no ka'u, a ke aa nei au e kaena ae, aole loa e kiki ia Charles J. Fishel ke kuai i kana waiwai no ke kumukuai i oi ka emi malalo o ka'u ka haahaa loa a me ka emi loa malalo o kana ma na ano waiwai a pau.

  Ke hooia nei au ia oukou e o'u mau makamaka maikai o ka Lahui Hawaii, he kolohe a he apuka keia hana a kela powa, a he hoao e hao wale i ka oukou mau dala maikai.

  E kipa mai i o'u nei, a na'u e hoolawa me ka waipahe.  Owau no meka haahaa.

                                           A. M. MELLIS (MELEKI.)

  Ona o ka Hale Hoahu Lole Nui o Honolulu Helu 104, Alanui Papu.

                      Honolulu, Jan. 3, 1883.       1101 tf.