Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXII, Number 4, 27 January 1883 — KA MOOLELO A ME NA HANA A JAS.A. GAFILA, KA IWAKALUA O NA PERESIDENA O AMERIKA HUIPUIA. KA MEA I HOOKUMU I KONA KAHUA: "UA AHONA AU E HOINO IA MAI NO KA PONO, MAMUA O KO'U HOOKO ANA I KA HEWA." [ARTICLE]

KA MOOLELO A ME NA HANA A JAS.A. GAFILA, KA IWAKALUA O NA PERESIDENA O AMERIKA HUIPUIA.

KA MEA I HOOKUMU I KONA KAHUA: "UA AHONA AU E HOINO IA MAI NO KA PONO, MAMUA O KO'U HOOKO ANA I KA HEWA."

O Kenela Buela, oia ka Alihikaua o na koa aupuni iloko 0 ka mokuaina o Keneluke, a o kona ano a me kana mau hoolala kaua ana, ua like no ia me kekahi o na Kenela e ae, oia hoi ka lohi a me ka loloiahili o kona hoonee ana ikonamau puali kaua. I kona lohe ana, ua hiki mai o Keneia Gcfiia me kekahi puali kaua kokua aupuni, ua kauoha aku la oia iaia e hele mai imua ona, a nana e hoike aku i ka papakuhikuhi no ka nee ana o na puāli kaua Ma ke kakahiaka o kekahi la, ua hiki kino aku !ā o Kenela Gafila imua ona, a hoike mai la oia i na mea a pau i hoomakaukau ia maluna o ka papakuhikuhi, a oiai laua e nana like ana maluna 0 ka pepa, me he mea la, he kanaka o Gafila i maa i ka hele ana iloko o na kaua nui, ka hookohu o ka nana ana maluna o ka mea ana i ike ole ai a i 1 hana ole ai hoi, hoomaoe iho la ua Gafila nei, he mea pono no lakou e komo koke aku ūoko o ka mokuaina o Kenetuke me na mahele ekolu me ka hakalia ole. O Kenela Bueb, ma kona lohe ana i keia, manao iho la oia, aole Pike keiakanaka i kanamea e kamailio nei, obi, aole i kulike kona manao e like me kona, a oiai hoi, ua hele oia iloko o na kaua he lehulehu wale, aole nae he hookahi o na Kenela e ae i manao e hana ia ka papakuhikuhi o ke komo ana o na puali kaua i Aolu mahele, ina aole e loak ana kekahi mau kokua

no ia aoao> nolaiU, hooholo ae la ua Keneia Bueb nei, e hoomoe ia keia hana a hiki i ka la a&x>po. Hoi mai la ua Uaiila nei T a noonoo nui ii\o ia oia i na mea ana i ike,ai ma ka jxi}xikuhikuhi a ka Alihik.iua Bueku I mea e hooko oi oia i kona manao iiuua kanaka, lawe niai ]& oia i kana niau mea i heiuheiu ai iloko o na buke moolelo lehuiehu e piii ana no na kaua imi na pili kuahiwi, a kakau aku la oia i ka pafiakuhikuhi a Keneh HueK% maluna o kekahi apana pej>a« a kakau aku la no hoi oia i kana ma kekahi pe|Xi kaawale, a oiai oia e kilohi ana ma o a maanei, hoopaa iho la oia maluna o kana pepa he ekolu mahele e ina- i ki aku ai ma na lihi aina o ka mokuai-1 na o a ua manao oia. ina e ae j ana ka Alihikaua 1 keia mea ana i hoo- j lala ai, ua maopopo iam kahi ana e he-1 le aku ai imua o ka enemi me ka maa-1 lahi, a e loaa ana no hoi he manawa no I lakou e kakali ai no ka manawa kupo-1 no e lele kaua aku ai i na enemi. E li-! ke me ka mea i hoike mua ia ae nei, he kanaka o Gaiīla aole i loaa na kuhikuhi, kupono ia no ke kahua kaua, a aole no hoi oia i ku iki ma ka aoao o na j>uk^-1 niahi kaua ua makaukau me ka pauda, a oki loa aku hoi i ka lawelawe maoli ana a alakai i kekahi puali koa iinua o ka enemi, aka, o keia mau inea ana i ike ole ai a kuhikuhi ole ia mai, lawe mai la oia i ka naauao, ke akamai a me kona noeau, a na keia mau mea nui ekolu e alakai iaia inaluna o kela kahua kaua weliweli o na kipi, a na Gafila hoi keia mau olelo penei i kona mau hoa'loha maluna o ke kahua kaua i ka olelo ana aku: "Aole'e hiki e loaa kekahi mea i makemake ia e loaa, ke ole e hoohana ia na mea hana no ka mea i makemake ia^ "Oia hoi, ina ua nele ke aupuni i ke kanaka ole, he mea makehewa no ka Peresidena ka noho ana ma ka noho alii; "Irfa no hoi paha he hookahi wale no mea i makemake nui loa ia a aloha ia hoi maluna o keia ili honua, oia ka mea i kapa ia—he kānaka koa; alai- S lajaianei hiki! *eWeWjmua J oleealo l|l^Keai®! w pu o ka po, a olelo aku iinua o kona mau maka, —He 6iabolo oia; "Pela kakou maluna o keia nahelehele eku nel Ina ma keia wahi kakou e hoohana ō!e ia'ai, aole no e loaa ana ka mea a kakou e makemake nei e loaa, ajaila, hoi aku iko kakou mau home e noho ia ana e ka ohana; aka hoi, ina e hana koke ana lakou i ka hana iloko o na la |X)kole, alaila, iloko o na minute hahana o ka hana me ka hoomaha ole, ua manaolana au, e loaa ana ia kakou ka mea i makemake ia, oia hoi ka lanakila."

Ma ke kakahiaka mai o kekahi la ae, hele hou aku la ua Gafila nei iinua o Kenela Buela no ka hooponojwno ana i ka papakuhikuhi i manao ia no keia puali kaua i ka la apopo. I kona wa nae i hiki aku ai imua o ka Alihikaua, wehe ae la oia i kekahi apana j>ej)a ana i hoomakaukau mua ai mamua ae o ka manawa, a hoike aku la oia imua o kā Alihikaua Buela. a o keia apana jx?pa ana i ai, he papakuhikuhi ia no ka nee ana o na koa aupuni iloko o na mokuaina kipi me na mahele ekolu. Mahope iho o kekahi manawa loihi o ke kamakamailio ana no keia papakuhikuhi hou mawaena o ka Alihikaua Buela a me Kenela Gafila, ninau mai la ka Alihikaua ia Gafila, ina ua hiki iain ke aa aku e alakai i ka mahele hikina ma ka aoao hemao na puali kaua i hoonoho mua ia ma ka mokuaina o Misouri malalo o Kenela Heleka. "Ae," wahi a Gafila i ka Alihikaua. Nolaila, o kahi ana e alakai ai i kona puali koa, oia kahi e hiki ke olelo ia, na ke kanaka i maa i ka uwahi o ka pauda e hoonahoa aku ka hele ana imua o ka enemi, oiai lakou ma ke kuiana makaukau imua o na koa anpuni O ke kauoha a ka Alihikaua Buela 7 ua haawi ia ia Gafila kahi oi aku o ka paakiki a me ka make iloko o Hela awawa kuhoho a me ka nahelehele, o kana* wahi iho la ia e hoohana ai i kana mau mea Hhna, maluna o ka lepo malihini. 0 ka la 130 Dekemaba, oia kekahi o na la poina ole ia Gafila iloko o kona mau la e ola ana. No ka mea, iloko o ua la ala, ua loaa mai la iaia ke kauoha mai ka Aiihikaua Buela mai, e maki koke aku oia me kona mau puali koa iloko o ke awawa o One Nui e hui me na eneml O na puali koa i haawi ia mai iaia i keia manawa, ua hiki aku ia i ka 1,300 koa; a mai loko mai o keia, he ekolu puali hele wawae a me elima puali koa kaua lio T kue aku i na enemi ma kahi kiekie o na puu he 5,000 ka nui, maialo o ke alakai ana a ko lakou mau Kenela iha O kahi a na enemi e ku la iluna o na kualapa, he wahi ia ua maa ia lakou, ua ike ia na poopoo o keia mau kuahiwi, a o Gafila nei la, he wahi malihini loa ia iaia, aole oia i ike i kana wahi e heie nei Ua lohe oia, aia na enemi ma kahi kokoke 1 Jcau wahi puulu kauhale o Painavile t aka, o ka oiaio nae, aole lakou malaila, ua maki like mai na koa kipi mai ia wahi mai, a uaauhee na koa aupuni malalo o Kenela Mase!a, a aia na enemi ma ke ala kahi a QaJfila me kona mau puali koa e pii aku nei A oiai iakou e hoomau ana i ka pii, halawai koke aku la lakou me kekahi mau mahele kaua lio aupuni maialo o Kenela Masela, a na lakou i hai mai ia Ga-

I nla, ua auhee rui koa aupunī ma rai»u I vik\ a eia lakou mamua pono o keia avrawra kahi i hoolulu ai no ka manawa no, mali.i ;oha, o nee aku lakou inma me ka awiwi nul O keia mau lono i hai ia mai iau, ua hala ka manawa kupono no ka hui ana me na enemi, a o ko lakou wahi e hele nei i keb manawa, ke nee ala lakou i na inokuaina hikina. a o na puali kaua aupuni hoi nwlalo o kekahi mau Kenela e ae. ua hpolilo ia lakou i mau mea ole inuui o na kipi, ua Hke loa la kou me na puahiohio e puhi ia ana e ka makani Hoomau aku !a ua Gafih nei i ka pii ana uika, a i ka manawa i uhi mai ai o ka |K), hoomaha iho la lakou ma ka na helehele a hiki ike ao ana. Ma ke kakahiaka ana ae, hoomaka hou aku ta no lakou i ka nee imua» anuka auīna la o ua la nei, hiki aku la na koa aupu ni i Painaviie; aole nae i ike ia aku na enemi nianiua, nolaila, ua hoomaha hou na koa ma ke ala no ka Ia apopo. Ma keia wahi, ua loaa mai la ia Gafiia kekahi lono, e hoike mai ana, aia na enemi ke alualu la i na koa aupuni o Kenela Masela ma Pereionahuga, a ina aole e loaa koke ana kekahi kokua ma ka aoao o na koa aupuni iloko o keia mau la pokole, alaila, he mea maopopo loa, e pio ana na koa he 5,000 malalo o Kenela Masela a me kona mau lako kaua pukuniahL O GaTila e hele aku nei, ua nele oia i na pukuniahi nunui na kona mau koa, a he mea hiki ole paha ke manao ia, o Kenela Gaftla ka niea nana e hoopakele ae i kela huina nui o na koa malalo o keia Kenela, nona ka ikaika i oi pakolu ae mamua o | ko Gafila. Nia ka po o ka la S o lanuari, hoouna malu aku la o Kenela Gafila i kekahi elele e hele aku a hui me Kenela Masela, a e hai aku iaia, ua hiki mai oia iloko o ke awawa no ke kokua ana iaia, ina he mea hiki iaia ke kupaa ma kahi ana e ku la, oia hoi, ina oia e hoouka ana i ke kaua i ka la apopo, ua makemake ia na koa malalo ona e j>ani mai i ka nuku o ke awawa e puka ana iwaho, i kumu e hiki ole ai i na enemi īccy>ukaj^^ hoolala ana a Gafila i manao ai e hoo / ko ana keia Kenela, aole loa oia iaa e i . ku hou mai no ka manawa elua o kona . auhee ana. Ma ke kakahiaka nui o ka la 9, makaukau ae la o Gafila me kona mau puali koa a inaki aku la lakou ma ke ala e hiki aku ai imua ona enemL O kahi a na koa kipi e ku nei i keia manawa, ua lawe ae lakou ia iuna o kekahi puu kiekie, a ua kau ka lakou mau pukuniahi ma na wahi i manao ia e pii aku ai na koa aupuni. Iloko ona hora pokole o keia maki ana, hiki kokoke aku Ia lakou ma kahi he mau mile ke | kaawale mai lakou mai, a iloko o ia wa | i hoopuiwa ia ae ai o Gafila a me kona mau koa, i ka ike ana aku i na enemi e ku mai ana me ka makaukau nui ma ke ala a lakou e pii aku ana, aka, o ke kanaka i loaa iaia na noonoo maikai a heluhelu mau hoi i na buke e pili ana no na mea kaua, a paanaau iaia ma ka naau, pela o Gafila e lawe nei i kona mau koa imua o ke ahi ana enemi, oiai iakou e kipoka ia iho ana maluna, e like me na pohaku liilii e lu ia iho ! ana ika honua. O keia mau mea i ho- * | ike ia ae la no ke kipoka ia ana o keia mau puali koa, hoomau aku la na koa | aupuni i ka pii pololei ana iloko o ke j awawa me ka manao ole a'e i keia maj ke nui e lu ia iho nei mafuna. AoU i pau.