Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXII, Number 5, 3 February 1883 — Page 3

Page PDF (2.04 MB)

This text was transcribed by:  Kelly Murray
This work is dedicated to:  Eugenie Kahalehoe

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

KA NUPEPA KUOKOA ME KE AU OKOA.  [I HUIIA.]

 

No ka Makahiki, $2.00.  Eono Mahina, $1.  Dala Kuike ka Rula.

POAONO, FEBRUARI 3, 1883.

 

O D W. Aiwohi wale no ka i aeia e kakau inoa no na dala i hookaaia mai ma ke keena o ka Nupepa Kuokoa.

 

NU HOU KULOKO.

            He Oiai ikaika ka i hoohaluku ae ma Sepania.

            I ka Poaono nei i hukiia ai ka moku @ Waimanalo iluna o ke ala Huki @.

            Ua kukuluia a puni ka pa Alii i na @ @ wahi e kau ai na ipukukui @ @ po lealea Poni Alii.

            Ua loaa ka wai o ka luawai eli e eli ia nei maloko o ka pa Alii i ke kakahi@ o ka Poalima o ka pule i hala.

            Ua haalele mai i keia ola ana o Uki@ kona wahi noho ma Puapuaaiki, @ Akau.

            @ @kahi nei i hoauhou ia ai ka mala @ @ ke kukui uwila o ka mokua.  @ @ ma ka hoomaamaaia ana ma kulanakauhale nei.

            @ @ mai ana ma ko kakou awa nei @ keia mau la iho he ekolu mau @ hou.  Hookahi manuwa Amerika kahi Beritania a hookahi Fara@.

            @ kakahiaka o ka Poakahi nei, @ mokukaua Beritania Mutine @ @ mai iloko o na la holo he 36.  @ wale no kana huaki a ku @ nei oia.

            @ ima o kakou mau mokuahi @ pili aina i holo aku no ko @ awa pakahi i ke ahiahi Poa@ o Likelike, Iwalani, Lehua, @ a me Kilauea Hou.

            Ke hoopololei aku nei makou i kekahi @ kekahi manao e pili ana i ka la @ @ ma ka inoa e olelo ana o @ Bishop.  O ka inoa pololei mala@ Mrs. B.P. Bishop.

            @ hoopiliia mai ma ka uwapo ka mo@ Herman a ke kiolaia nei i kula mau tausani kapuai papa no ka ho@ ana iaia oiai e hana ia ana @ i poino o kona iwikaele.

            Ma ke ahiahi o ka Poaono i hala, ua iwa ae la kekahi kaa ma ka uwapo o hale dute kahiko, a holo puiwa aku a poholo iloko o ke kai, a make koke @.  Aole he nui ka poino o ke kaa.

            Ua hoike ia mai na lono no ka nui @ o ka lawelawe ia o ka hana kuai @ ma Kau me ka laikini ole.  Hei @ haole me ekolu Pake i hopuia no @lawe ikeia hana ua hookolokolo @ haole a ua hoopaiia.  Aole i hookoloia na Pake i ka wa hiki mai ai keia lono maluna.

            Ma ka auina la o ka la Sabati nei i ku @ ai ka mokuahi Kilauea Hou mai @ huakai imi i ka mokuai Suesa @ ka nele i ka nuhou e pili ana no ka@ huakai.  Ua holo imi oia maluna o Hawaii, Maui, me Molokai, aole nae @ ike no kana mea e imi ana.  Ua holo ia eia na mile 600 a oi ma kela huakai aku nei.

            Makai o ka uwapo o Haaliliamanu loaa aku la kekahi puolo lole nui i kekahi poe i kela pule aku nei.  I ka wehewehe pono ia ana ua puolo lole nei, iloko lilo loa o ua puolo he kapa paupau a hemau lauoho.  Ua hoike ia mai ia makou he puolo hana ua puolo la.

            Ma ka la Sabati nei ua ulu ae he haunaele ma ka hale o Poka, ma Kepohoni ae nei.  Ua hakaka lakou e aumeume ana, a iloko oia aluka o lakou he wahi keiki uuku.  Ua haule mai oia mailuna mai o ka lanai o ka hale.  Ua papaia aku lakou e ka makai aka aole lakou i hoolohe a o ka hopena oia hana a lakou ua pau ae kekahi o lakou i ke kaiehuia i ka Halewai.

            Ma ka Poalima ka la 15 o keia mahina, ua hoala hoohaunaele ae la na paahana Pake o ka mahiko o Hakalau ma Hilo, Hanwaii.  Ua lele aku he eono o keia poe e pepehi i ko lakou luna me na mea hana a lakou.  Ua kauoha koke ia ka makai e hopu koke aku ia lakou, a i kona wa i hopu aku ai, ua lele mai la ka nui o na Pake maluna o ka makai me na mea hana me ka manao e pepehi i ka makai a me kekahi poe e iho e ko kua ana i ka makai.  No keia lele nui ana mai o na Pake, ua hookuu aku ka makai i na Pake mua ana i hopu ai.  Ua aneane e piha na Pake he haneri ma keia hoala hoohaunaele.  Ua kauoha hou ia i mau makai hou i Hilo a ia lakou e hele mai ana ma ke alanui, ua loaa mai la ia lakou na Pake e hele aku ana i Hilo no ka haawi ana aku ia lakou i ka Luna Makai.  ua hopuia lakou ua hookolokoloia a ua pau nui i ka hoopaiia.

            Ua paikau ia na puali koa pualu o ke kulanakauhale nei maloko o ka pa halekoa i kela Sabati aku nei.

            Ua hele aku ko kakou Elele Jno. M. Kapena a me kana kakauolelo Hon. J.I. Kaulukou e ike i ke Alii.

            He mau leta na ko makou mau makamaka e waiho nei ma ko makou keena nei e hoopukaia aku ana ke loaa he kowa kupono.

            He ike alii ko ka Poaono o kela pule aku nei, oia hoi ka Elele Iapana ame na aliimoku o ka moku manuwa Lackawana.

            Ma ka lokomaikai aloha o ke Kuhina Kalaiaina, ua loaa mai ia makou he Buke kope o na kanawai o ka M.H. 1882, a ka Ahaolelo i hooholo ai.

            I ka Poakahi nei ke kudalaia ana o ka moku kuna Emma i ili ai ma Waialua ma ka rumi kudala o E.P. Adamu a ua lilo ia Kikila Baraunu no na dala he 600 a oi.

            Ua pa ia ka wawae o kekahi kanaka paahan o ka moku Hope e ku nei ma ka makeke kuai ia i kekahi palaka o ka moku a ua kukonukonu loa ka eha i loaa iaia.  Eia oia ma ka Haukapila.

            Ua holo mahuka mai o Kailikapu mai ka hale mai lepera ma Kukuluaeo i ka auina la o ka Poalua nei; ua hoounaia mai ka lono i ka Halewai a ua imi ia e ka makai a loaa i ka uwapo mokuahi o Iwalani.

            Ma ka halawai a ka Papa Kahu waiwai o ke kula hanai kaikamahine o Waialua i ka auina la Poaha nei, ua hooholo lakou e kuai kudala aku i na pono a pau o ua kula la a me na pono a me kuleana o ka muliwai ma Kawailua no ke dala kuike.  O ka Poaono o keia pule e kudalaia ai.

            Ma ka po o ka Poalua nei, ua powaia kekahi haole sela o ka manuwa Lackawana e kekahi mau haole o ke kulanakauhale nei a laweia aku la na dala he 60; ua ona ia keia haole sela a ua hoowalewaleia e keia mau haole a komo i kekahi kuono pouli a ia wa laua i powa ai iaia.  Ua hopuiahe mau haole i manao waleia n a lakou i lawelawe ua hana la.  ua hoopaneeia a i keia Poakahi iho e hookolokolo ia ai.

            Ma ka la Sabati i h ala, ua hele aku la kekahi kanaka a me kana mau keiki, he kaikamahine a he keiki kane uuku ma ke kahawai o Palolo no ke ki manu ana.  Ua ike ia e lakou ka manu a kau aku la ka makuakane i ka pu a ki aku la; aole nae i kani ka pu; hoala hou ke kiko a ki hou, aole no he kani.  No keia kumu hahau aku la oia i ke kumulaau a o ka wa no ia i kani aku ai a ku ke kaikamahine ma ka lima hema a me kona kino.  Me he la ua hunaia keia hana i hanaia, no ka mea, mai ka la Sabati mai a hiki i ka Poakolu o keia pule ka lohe ia ana mai.

            Ma ka aoao eha o keia pepa o keia la e ike no ko makou mau makamaka i ka moolelo o ka ahahui o na mokupuni o Maui.  Ua haohaoia paha no ka nalowale loa o ke kope o keia moolelo a iloko o ka pule mua o keia mahina e puka ai, pela io no.  Aka, he kumu no ko makou hookaulua ana i ke kope o keia moolelo.  Ka mua, he loihi a loloiahili ke kakauia ana o ka moolelo, ka lua, aole i loaa ke kowa kaawale ma na kolamu o ka pepa.  Ke kauoha ikaika aku nei makou i na kakauolelo a pau o na ahahui e hoopokole i ke kakau ana i ko lakou moolelo a e lawe no hoi ma na mea ano nui i hoopuka koke ia aku i ka wa e loaa mai aima ko makou keena nei.  E hoolohe i keia o hoohiolaniia na moolelo e makou.

            Ma ke ahiahi o ka Poakahi nei, ua hoao iho o Papa k. o Kamoiliili e lawe i ke ola o kana wahine ma ka houhou ana i ka pahi pelu ma kona kino; he wahine manuahi oia na keia Papa i olelo ia; ma ke kakahiaka o ua la la, hele aku la oia me keia wahine i kai o Waikiki-kai e lapaau i kekahi kanaka i loohiaia me kekahi mai; komo aku la oia iloko o ka hale aka, noho iho la no ka wahine iwaho; iaia iloko, ua hoi iho la keia wahine i ka hale a iho loa mai oia i Honolulu no ke kuai ia, a hoi aku la oia me kekahi mea e iho no Kamoiliili.  Ia Papa e noho ana maloko o kela hale a i kona nana ana aku iwaho ike iho la oia aole kawahine, o kona ku ae la no ia iluna a hoi aku la me ka olelo ana, "ina oia ua lele iluna o ka lani, pakele oe ia'u, a ina eia no i ka honua nei, make loa oe ia'u."  Ua hoopuka oia i keia mau olelo me ka leo nui a ua nui no ka poe i lohe.  Iaia i hoi mai ai, loaa mai la ka wahine ma ke alanui e hoi aku ana, a o kona wa no ia i lalau aku ai iaia a huki iho ilalo o ka honua a hana aku la i ka hana karaima weliweli.  I keia kanaka e hana ana i keia hana karaima, he nui ka poe e ku mai ana a e nana maka ana i ka hana a keia kanaka me ke kokua ole mai i ka wahine e waiho ana me ka pilikia nui.  Ua hopuia keia kanaka mahope loa iho a ua hoopaaia ma kahi paa.

            I ka Poakolu o keia pule ae ka la Konohi o na Pake.

            Ua ku mai i ke kakahiaka Poalima nei ka moku kaua Farani Limier.

            Ua holo pukaka ae kekahi lio kauo kaa i ka po Poaha nei, a ua poino no.

            Ke kokoke mai nei ka la Poni Alii, a ke liuliu nui nei no hoi kela a me keia no ia la.

            Ua oluolu ka mai olalau o ka Hon. P. Haupu o Hilo, a ua huli hoi aku nei oia no Hilo i ka Poalua nei.

HE KAPU KA PAHA.

            No ka olelo kauoha ia Kakolika i ko'u kuleana a kuleana ole paha a me kuu hele pinepine i ka pule a hele ole paha, iloko o ka haleupule o Roma, he mea mokuahana ia, a maopopo ole ka haina, o ka mea hiki ia'u e hai pololei aku ia oe, e Kauahi.  Aole hoi he dala hookahi aole he hapalua, aole hoi he hapaha mai kuu lima aku, aole hoi kekahi mea i pili i ka waiwai i hoolilo ia e a'u no ka halepule o Roma, aole hoi he olelo ae like i hana ia a hooholo ia owau kekahi mea kuleana iloko o ia halepule.  Aole loa, a ina hoi no kuu hele pinepine i ka pule e hopu ana anei oe ia'u i lawehala no kuu kuleana ole iloko o kela halepule, a ina hoi e hele ole ana au i ka pule ilaila he aha kou wahi kuipine malaila, a nolaila, ma kahi e olelo ana no kuu hele pinepine i ka pule i loko o Roma, oia keia ma luna.

            He kapu ka paha, a ke olelo mai nei oe iloko o ka pa o Roma, ke hai hou aku nei au ia oe o Roma halepule no ia ma ka hoopokole ana ke pane ia oe no ka mea,  o ka pa o Roma o Roma halepule kona hoomaopopo ana no ka mea ua lilo ka inoa o ka pa ma ka inoa o ka halepule oia kiea Roma.  Eia hou keia.  O na halepule a pau ma Honolulu nei, he kuleana noia no makou e olelo ai, he halepule a mau halepule no makou no ka mea eia no makou i Honolulu nei aole makou no Koolau, aole hoi no Waialua a ina no makou i makemake e komo i ka halepule a makou e komo ai, ua hiki no aole o makou keakea ia.  Ua lawa keia e noonoo hou oe i kumu pale no ka Kakolika.

H.B.K.

KA ONA MA KOLOA

            E ke KUOKOA:  Aloha Oe:-

            Ma Koloa au i ke ahiahi o ka Poaono ka la 13 o Iaunuari, he p o lealea ia no ia taona, oia hoi he keaka Ilikini lauoho loloa, he akahi o'u hora malaila, a ua ike i na lealea a me ka ona e huro ana a e namu ana.

            Aka, ia'u e ku ana ma ka puka me ke Kapena makai J.W. Alapai, a me D. Kealahula, e papa aku ana i ka mea nona ka leo ona e uwa nei, a ua hikilele au i ka ike ana aku i ka Lunakanawai Maioho e hio ana me ka hooho ana i na leo ana e, a pela no hoi na wahi makai ana e hio ana i o a ianei me ka hulali ana o na pihi ma na umauma o lakou.

            E na Lunakanawai a me na makai o na apana, eia mai ka mea a na lunamakaainana o kakou i makemake ai, ke puka nei ka makemake, o ka ohi koe i na hua oia luhi.

            Maloko o ka pa o Puni keia ona ma ka la i olelo ia maluna.  Ua lohe mai au ua nui ke kaumaha o Rev. J.W. Smith, a me kona ohana no keia mea.

            O keia poe no ka na lala o ka Ahahui Hoole Waiona o Koloa nei.

S.C. UAIKEAU.  Koloa Kauai Ianuari, 19, 1883.

NA HIONA MEA HOU O KALIHI.

            E ka NUPEPA KUOKOA;  Aloha oe-

            Ke hoala ia nei he Ahahui Opiopio ma Kalihi, mai uka o Kalihi o ka apana elua a hikima ka apana ekolu.

            Ulu mahiehie kekahi oia mau hui i ka'u ike aku, oia ka apana elua, piha pono ko lakou hale halawai.  Ke manao nei ka apana elua i luakini no lakou, a ke lulu nei i na huna wai.

            Ma ka Poalua nei o ka pule i hala, ua hui nui ae kekahi mau kaikuahine o ka Ahahui Opiopio o Kaumakapili ma ia la.  Paipai kahi, himeni mai hoi kahi a pela wale aku a ua piha ka puuwai i ka mahalo no ka lakou mau hana paipai manao ana.  Aole no i pau ka lakou mau talena i ka huai loa mai, aka, ua pokole ka manawa ua ahiahi.

            Ua poino kekahi kanaka o Henry Kaanaana kona inoa, iaia e holo ana maluna o kona lio, ua hookui aku la me kekahi bipi a haule aku la kona kino ilalo a haki ae la kona wawae hema a ke waiho la ia me kona ehaeha nui; nolaila, e ka poe holo ino maluna o ka lio, e o o hookui na lio o oukou me na bipi kane o ke kula, a e naue malie ka pono.             T. NAKANULUA.

KI PU MA KAUAI.

            E KA NUPEPA KUOKOA:  Aloha oe:-

            He nuhou kaumaha ka'u e hai aku nei ia oe.  Aia ma ka la Sabati Ianuari 28 o hora 4 p.m. ua make o Kulu ma Lihue ma Kauai nei; i ki no oia iaia iho i ka pu ki manu ma kona houpo.

            Ma ka Poakahi la 29, ua noho ke Koronero e imi i ke kumu o kono make ana, a penei ka moolelo i lohe ia:

            Ma ka Poalima oia ka la 26 o Ianuari, ua hoopiiia o Kulu e Carl isenberg imua o ka Lunakanawai S.R.Hapuku no ka nohaha ana o ke kaa bipi iaia, a ua hoopaiia oia i na dala he 42.

            Pau ka hookolokolo ana, hoi aku la o Kulu a hiki i ka hale, ninau mai la kona makuahine:  Pehea mai nei oe?  hai aku la kela:  "Ua hoopaiia mai nei au he 42 dala.  No kuu maka'u hoi i ka noho iloko o ka hale paahao, nolaila ua ae aku nei au i ka manao o ka haole e kepa, a oia wale no ka makemake o keia haole i hoopii ai ia'u, i kepa ai au me ia."      

            I ka nana aku o ka makuahine ua piha oia i ke kaumaha; a mai ia manawa mai ke ano e o ua o Kulu.

            Ma ke ahiahi o ua Poalima nei, ua kepa ia o ua o Kulu.  Ma ka Poaono ae, he ano hio wale no kona, a i kekahi manawa o ua la nei hele i kahawai a hoimai olelo ua ike oia i ka manu Koloa a e kii ana oia i pu; o ke kii no ia a loaa ka pu, hahao i ka pu a piha o ka hele no ia a hoi wale mai ana no aohe manu, a i ka hale no i ki ia ai ua piha pu nei.  Ma ka la Sabati ae lawalawe hou no o Kulu i ka pu.  Ia manawa, ao aku kona makuahine iaia: mahope iho hele ka mkuahine e kekahi hale, a koe iho la o Kulu a me kona mau kaikaina elua o Wili a me Ioba; i kela manawa ua hiamoe na kaikaina, a i ke kani ana o ka p iloko o ka hale ma kahi kokoke i ka puka, ua puoho ino ae la na kaikaina mai ka hiamoe ae, a ike aku la kekahi e kiwi hele aku ana mai ka puka aku o ka hale a lakou e noho nei, a hoea mai la ka makuahine o ua keiki nei, e kiwi hele aku ana ke keiki a ma ka puka o ka hale a ka makuahine i noho ai, haule iho la i ka honua a make loa ia manawa.  Hooho mai la ke kaikaina; ua ki iho nei no o Kulu iaia iho me ka pu.  I ka nana ana iho ua ku i ka pu ma ka houpo.

            Ua ike maka ke Koronero a me na Jure i ke ano i make ai ua ku i ka pu, a ua hooholo lakou i ka lakou olelo hooholo, ua make no o Kulu i ke ki ana iaia iho i ka pu malalo o kona manao kaumaha i kona kepa ana.

            Ua noho hana o Kulu me ka haole ma ka hana la a hiki i ka wa i nohaha ai kela kaa.

            Ua lohe ia mai aole i nohaha ke kaa malalo o ka manao ino, aka ma ke ano ulia wale no.  ua hoopii nae ka haole a ua ko kona manao, aka o Kulu, ua kaumaha kona manao no keia hoopiia ana ona, ka mea hiki ole hoi iaia ke pale ae i ka manawa a ka pilikia e ili mai ana; nolaila, ua hoi mai o Kulu me ke kaumaha, a no ke ano naaupo no paha kekahi, aohe hoopanee i ka aha a e imi i mau hoike a i Loio hoi i mea e kaawale aku ai na pilikia ulia wale nolaila ua hikimai ka manao maka'u ole i ka make a lawe no i kona ola iho.

            Eia ko'u wahi manao paipai, mai hana naaupo hou aku kekahi e like me keia keiki i hana ino iaia iho malalo o keia kumu.  Me ka mahalo.

J.B. HANAIKE.

NUHOU O KO NA AINA E.

            Ua pau mai nei i ke ahi kekahi hale keaka nui ma ke kulakauhale o Sana Peterebor ma Rusia.  He eha haneri poe i make ma ka wela ana i ke ahi.  Ua aneane e pau na hana keaka i ka wa i hoomaka ai ke ahi e a, mamuli o ka lawelawe hemahema ia ana o ke ahi maluna o kahi hana keaka, a o ka wa no ia i loaa koke ai ka paku lole i ke ahi a o ka hoomaka aku la no ia e palahalaha ma o a maanei o ka rumi hana keaka.  O ka poe hookani ohe ka poe i loaa mua i na ula o ke ahi, a o lakou no ka poe i make mua.  He 800 poe i akoakoa ae maloko o ua hale hana keaka nei, a i ka wa i hoomaka ai ke ahi e a, ua holo aku la lakou i ka puka nui o waho; aka, o kahi i pilikia ai, he wehe aku ka puka iloko o ka hale, a i keia poe e akoakoa nei ma ka puka me ka hookeke nui ana aole he hiki ke wehe ia o ka puka no ka mea ua paa loa aku la i na kanaka.  Alaila ua holo aku la na kanaka ma na puka ma na aoao me ka manao e puka iwaho, aka, ua hoohokaia no lakou no ka mea ua paa ia mau puka i ke kakiaia me ke kui, nolaila ua lele aku la kekahi poe ma na puka aniani me ka loaa no nae i ka poino.  Ua hiki ae na kaa wai me ka manao e kinai i ke ahi, aka, ua hoohokaia no lakou no ka mea ua lilo na wai o na luawai he hau-ua paakiki.  he elua hora ka a ana o ahi.  Ua hoike ae kekahi mea i ike maka i keia pau ahi weliweli penei.  I ka wa i hemo ai ka puka no ka manawa mahope loa mai, ua ikeia aku na kino lehu o na kanaka i pau i ka a ia e ke ahi e waiho mokaki nui ana ma ka puka ponoi o ua hale la.  O na pono a pau o ka poe hana keaka ua pau loa i ke ahi aohe he mea i koe.  He hale laau keia hale keaka a oia ka mea i hikiwawe ai ka a ana o ke ahi.

            Ua lilo i ka aihueia he kanalima tausani dala Amerika ma ke kulanakauhale o Panama.  Ua hooiliia aku keia mau dala i hiki aku ka huina nui i ka 100,000 maluna o ka mokuahi "kulanakauhale o Parisa" mai Nu Ioka aku, no ka poe koa Amerika e noho ana malaila.  Ua hookomoia keia mau dala iloko o na pahu elua a i ke ku ana o ka mokuahi i Panama, ua hoolele kokeia aku keia mau pahu dala iuka a ua hoihoiia iloko o ka pahu waiho dala nui o kekahi hui hooholo kaa mahu.  he hookahi la a oi ka waiho ana o keia mau pahu dala iloko o keia pahu a i ke kii ia ana aku ua lilo kekahi pahu.  ua nana pono ia ke kumn o ka lilo ana o ua pahu la a aole he wahi mea a ike pono ia, no ka mea aole i wawahiia ka puka o ka pahu hao a aole no hoi wahi i meheu o kona laka.

            Ua hoao ia mai nei ke ola o ka Su@tana o Tureke e pepehi e kekahi wahi Kirasana.  Ua komo keia wahine iloko o ka rumim o ka Suletana a mai holopono no paha kana hana karaima ina aole e ikeia oia, aka, ua ikeia oia e kekahi mau koa kiai ponoi o ke Suletana a ua hopuia oia.

            Ua haalele aku ka Duke nui o ke alo Emepera o Rusia ia Sana Petereboro no Berelina,, no ka hoohanohano ana i ka mare dala o ka Hooilina alii Ferederika Wiliama o Geremania.  O ka Hooilina alii kekahi o Beritania ka i holo aku no Berelina.

            O ka he kupapau kahi i waihoia ai ke kino kupapapau o Gamabetta ma Boubona, Farani, ua oleloia he 350,000 poe i hele aku e makaikai.

            Iloko o ka makahiki 1882, aole i emi iho malalo o 1,705 pauahi ma ke keulanakauhale, o Nu Ioka a i hiki aku hoi ka huina nui o na poho i ka 10,000 dala a pii aku.

            Ua pau hou mai nei i ke ahi kekahi mokuahi Beritania ma ka moana, a o ke kapena, malamamoku, a me umikumamaha luina i nalowale.

            He ino nui ka i hoohalawai ae ma na kapakai o Mekiko i ka la 9 o kela mahina; pehea la keia, o na hiona hiki mua anei keia o kela ino nui i wananaia e kela haole Canada e pahola iho ana ma na kapakai o Mekiko a me Amerika Hauipuia?  Pela io paha aole he maopopo i keia wa e nana aku nae kakou no ka wa i wananaia.

            Ua hoikeia ke laha nui la ka mai Kamola Poki ma ke kulanakauhale o Balatimore ma ka mokuaina o Merelina; he elua tausani poe i loaa i keia mai, aka, he ewalu haneri wale no o lakou ka i hoikeia i ka Papa ola.

            Ua hoike hou ia mai ke pii ae la ka wai o ka muliwai Danube a ka hanini wale no koe ma hai o kona mau kapa: ke nui la ka hopohopo o ka poe e noho kokoke ana ma na kapa o keia muliwai o halanaia elike me ka poe Geremania.

HOOLAHA HOU.

            Ke kuai a ke Kahu Malama Waiwai.

            Mamuli o ke kauoha a ka Hon.L.McCully e noho ana ma ka Aha Hooponopono Waiwai ma ka la 30 o Ianuari M.H. 1883, nolaila, ke hoolahaia aku nei.  E kuai aku ana au ma ke kudala, ma ka Poakahi oia ka la 19 o Feberuari M.H. 1883, ma ka hora 12 awakea o ka la i oleloia, ma ke alo o ka Hale Aupuni i ke kuleana a pau loa o Ana w. a me Nahoi k., he  mau keiki oo ole, iloko o kela mau apana aina a pau e waiho la ma Kaalea a me Waihee.  Koolaupoko, Oahu, a oia hoi na kuleana i ikeia ma ka inoa:

Kulioholani Sila Nui 6229 2 eka.  Ihu Sila Nui 2319 3,20-100 eka.  luahine Sila Nui 2129 66-1000 eka.  Hanaia Feb. 2, 1883.   MAKIKE w.  Kahu malama waiwai o Ana a me Nahoi he mau mea oo ole.           1105 2ts.

            Aha Hookolokolo Kiekie o ko Hawaii Pae Aina ma ka hooponopono waiwai.  Ma ka waiwai o PUHEANA MAKALUHI w, o Makiki i make kauoha ole.  Imua o ka Lunakanawai Kiekie A.F. Judd.

            Ma ka heluhelu a me ka waiho ana mai o ka Palapala Noi a Wailehua ka makuakane ponoi o ka mea i make, e hoike mai ana o PUHEANA MAKALUHI no Waikiki, ua make kauoha ole ma Waikiki, Oahu, ma ka la 3 o Ianuari M.H. 1883, a e noi ana e haawiia ka Palapala Hookohu Luna Hooponopono Waiwai ia F.S. Keiki.

            Ua kauohaia, o ka POALUA ka la 20 o FEBERUARI M.H. 1883, oia ka manawa i kohoia no ka hoolohe ana i ua noi la, imua o ua Lunakanawai la, ma ke Keena Hookolokolo o keia Aha, ma Honolulu, a ma ia manawai a ma ia wahi no ie hele mai ai na mea a pau i pili e hoike mai i ke kumu, ina he kumu oiaio ko lakou e ae ole ia ai ua noi la.  A o keia olelo kauoha e hoolahaia ma ka olelo Hawaii i ekolu pule ma ke KUOKOA, he nupepa ma Honolulu.

            Kakauia ma Honolulu, ko Hawaii Pae Aina, Feberuari 1, M.H. 1883.

A.F.JUDD, Lunakanawai o ka aha Kiekie.  Ikea:  D.K.FYFE, Hope Kakauolelo.  1105 3t

HOOKAPU AINA.

            Owau o ka mea nona ka inoa malalo iho nei ke papa aku nei au i na ano kanaka a pau loa, mai hele iki maluna o kuu aina e waiho la ma Manoa, Kona, Oahu, oia hoi o Kaahaloa-iki, e oki ai i na laau a pau e ulu ana maluna; a ua kapu no hoi ka hele wale ana o na holoholona o kela a me keia ano maluna o keia aina.  O ka poe a pau e kue ana i keia olelo hoolaha e hoopii no au ia lakou ma ke kanawai no ke komohewa; a ina e loaa kahi ano holoholona maluna o keia aina alaila, e hopu no au a lawe i ka Pa Aupuni ke ole e hookaa mai i na koina.

PAKA, Manoa, Feb. 2, 1883.             1105 3t*

AUHEA O MANO LA?  O na Aahu Kakimia Huluhulu nani koiawe o Kane, NA PAA PIHA, KUKA PULIKI, LOLEWAWAE, O KA PAIKINI IWAIWA HOU LOA NO $6.00 WALE NO!  MA KA HALEKUAI KAULANA O CHAS.J.FISHELL, Kihi o Alanui Papu me Hotele.    1106 tf.

Hoolaha Pa Aupuni.

            E kuai kudala ia ana 4 lio ke hiki aku i ka la 6 o Feberuari, hora 12 awakea Poalua, ma ka Pa Aupuni o Koholaloa, o Honolulu.  Lio k ulaula laekea loihi a hiki i ka ihu me na kamaa hao mamua alua.  Lio w puakea hema MV.  Lio w ulaula hao ano e.  Lio k ulaula hapala ke kuni.  Kao k keokeo me na opea no.

A.B. KAAUKUU, Luna Pa Aupuni o Koholaloa.  Koholaloa, Feb. 1883.              1105 1t*

            Ma ke Keena o ka Lunakanawai Kaapuni Apana Elua o ko Hawaii Pae Aina.  Ma ka waiwai o PAUMANO k, no Molokai i make.

            Ua heluheluia a ua waihoia ka palapala noi o Kua w, a me J. Kaalele k, kekahi o na hooilina o PAUMANO k, no Molokai, i make, e noi ana e kohoia i Komisina, e hookaawale pono i ka mahele a laua iloko o ka waiwai paa o ua PAUMANO la, a kaawale ka mahele o ka wahine o ua PAUMANO la.

            Nolaila ke kauohaia aku nei na kanaka a pau ke pili, a me na hooilina, hope, a me o Malao w, oia ka ua wahine la o PAUMANO, o ka POAONO, oia ka la 24 o FEBERAURI, 1883, ma ka hora 9 A.M., ma ka Hale Hookolokolo ma Pukoo, oia ka la a me kahi i kohoia no ka hoolohe ana i ua nonoi la a me na mea kue ke hoikeia.

ABR. FORNANDER, Lunakanawai Kaapuni Apana 2, H.P.A., Lahaina, Ianuari 27, 1883,    1105 3t

HE MAKANA.  AHA MELE NUI PONI MOI!

            E weheia ana e na Puukani Kaulana o ka Makani Kaiaulu wehe lau niu o Poka-i Waianae, me na kileo nahe waipa-he o ka I-a Hamauleo o Ewa, he PUALI AHA MELE NUI! MA KA PO O KA LA 10 O FEBERUAI, 1883, MA KA LUAKINI O KAUMAKAPILI HOU.

            E kipa ae e na Keonimana, na Lede, na kupa a me na malihini, e muia ana ma na pipa, na oiwi alahele o ke capitala wehi Poni Moi, i ike kumaka i ke anipeahi a ke ala o ka maile laulii o Koiahi e hooipo ana me ke onaona o ke kupukupu o Lihue-e.  A Kawaikoloa me Kanoenoe e kani mai la na aka hene ia Keonekuilima laua o Ewa-e.

            E hoomaka ana na hana o ka po lea nui o Halalii ma ka hora 7.  A e loaa no na Palapala Komo ma ke kuai ma ka Halekuai o A.L.Smith opio, ma ke Alanui Papu, a ma ka Halekuai o J.T. Waterhouse ma Alanui Moiwahine, ma ke Keena o Ko Hawaii Paeaina, ma ka lima o na Komite, a ma ka puka komo o Kaumakapili Hou.  1105 2t.

Ma ke Kauoha.

           

            O ka POAKAHI ka la 12 o FEBERUARI, 18 1883.

            La PONI ALII e hoomanaoia ana ia la i La kulaia no ke Aupuni, a e puniia na ipuka o na hale Oihana Aupuni a pau.

JNO. E. BUSH., Kuhina Kalaiaina.  Keena Kalaiaina Ianuari 23, 1883, 1104 3ts

SAM. L. KAWELO.  LOIO! LOIO!!  E noho mau ana ma ke kulanakauhale o Honolulu Oahu.  1104 tf

SAML. K. KAEO.  LOIO!  LOIO!!  E loaa no ia ma Honolulu.  KEENA HANA- Ma ka hikina iho o ka Hale Baneko o Bihopa Ma.             1105 1yr.

Olelo Hoolaha.

            E ike auanei na kanaka a pau, owau o ka mea nona ka inoa malalo nei, ua kapu loa ka hele ana maluna o ka Aina Lei Alii o Honokowai ma Kaanapali, e hopu a ho-a wale i na holoholona e hele ana ma ke kula, me ka ae ole ia aku e ko'u Luna o J. Espinola.  Ina o ka mea e kue ana i keia a loaa aku i ko'u luna e hoouku ia no i $5.00, a o na holoholona hele hewa a pau, e hoouku ia no i $1.00 o ke poo.  E lilo no keia i olelo pua mai keia la aku.

H. TURTON.  Lahaina, Ian. 27, 1883.                      1105 4t

Hoolaha a ke Komisina Palena Aina.

            Oiai ua waihoia mai imua o'u na palapala noi no ka hooponopono ana i na palena o ka aina o Kaluaokau, Waikiki, Mokupuni o Oahu, e hooloheia ana keia noi maluna ma kuu keena ma Honolulu, ma ka Poakahi, ka la 19 o Feberuari, 1883, ma ka hora 1 P.M., a ma ia wahi a ma ia manawa e akoakoa ae ka poe a pau i kuleana ma ia noi. R.F.BICKERTON, Komisina Palena Aina o ka Mokupuni o Oahu.  Honolulu, Ian. 26, 1883.       1105 3t

Olelo Hoolaha.

            E ike auanei na kanaka a pau ke nana mai i keia olelo hoolaha, owau o ka mea nona ka inoa malalo nei, ke hookapu loa aku nei au i kuu aina e waiho la ma Manao, Kona, Oahu, i ikeia ma ka inoa o Pamoa.  Ua kapu ka hele wale ana o na lio, bipi, miula, kekake a me na puaa maluna o keia aina; a ua kapu pu no hoi ka pii wale ana o na kanaka maluna o ka pa e hoopuni ana i ka aina.  Ina e loaa ana kekahi o na holoholona i oleloia maluna i kuu luna, oia hoi o Kimo Pake, alaila, ua hoomanaia oia e hopu i na holoholona a e lawe i ka Pa Aupuni, ke ole e hookaaia na koina.  Pela no hoi ina e loaa ana kekahi kanaka e pii ana maluna o ka pa me ka hoolilo ana he alanui, alaila ua hiki no i kuu luna i haiia maluna ke hopu a e hoopii ma ke kanawai no ka pii wale maluna o ka pa.  Owau no,

H.J. NOLTE.  Honolulu, Ian. 30, 1883.    1105 3t*

Olelo Hoolaha.

            E ike auanei na kanaka a pau loa, owau o ka mea nona ka inoa malalo iho nei, ke hai aku nei au make akea, oiai owau no ke keiki ponoi loa a Keliiopunui w, i make, ke kaikuahine o Kalua k, i make; a oiai he aina ko Kalua k, a owau wale no ka pilikoko e ola nei, nolaila ke hai aku nei au i na kanaka a pau loa e noho la maluna iho o ua aina 'la, oia hoi ka aina ma Hualua 2 Palapala Sila Nui Helu 2562, nona ka nui he 118 eka, ke kauoha aku nei au ia lakou e hele aku mai luna aku o ua aina nei iloko o na la e kanakolu mai keia la aku e puka nei keia hoolaha, e lawe lakou i ka lakou mau waiwai a pau maluna iho o ua aina 'la, iloko oia mau la i haiia ae la, a koe iho ko'u o ka lepo ka waiwai paa.  Ke hala mahope iho oia mau la, no'u ia.  Me ke aloha.

P.H. HANAPULE., Kohala Akau, Feb. 3, 1883.    1105 4t*

            Aha Hookolokolo Kiekie o ko Hawaii Pae Aina, ma ka hooponopono waiwai.  Ma ka hana o ka waiwai o Ku k, o Waimea, Oahu i make kauoha ole.  Imua o ka Lunakanawai Nui Judd.  Olelo kauoha e hoolaha aku no ke noi ana mai e koho i Lunahooponopono Waiwai.

            Ma ka heluhelu a-me ka waiho ana mai o ka palapala noi a Makawai, wahine mare o Ku e hoike mai ana ua make kauoha ole ma Pupukea, Oahu, ma ka la 17 o Iune, M.H. 1873, a e noi ana e haawiia ka Palapala Hookohu Lunahooponopono Waiwai iaia.

            Ua kauohaia o ka POALUA ka la 20 o FEBERUARI, M.H. 1883, ma ka hora 10 o kakahiaka, oia ka manawa i kohoia no ka hoolohe ana i ua noi la, imua o ua lunakanawai la, ma ke Keena hookolokolo keia Aha, ma Honolulu, a ma ia manawa a ma ia wahi no e hele mai ai na mea a pau i pili e hoike mai i ke kumu, ina he kumu oiaio ko lakou, e ae ole ia ai ua noi la.  A o keia olelo kauoha e hoolaha ia ma ka olelo Hawaii i ekolu pule ma ke KUOKOA he nupepa ma Honolulu.

            Kakauia ma Honolulu, ko Hawaii Pae Aina, Ianuari 31, M.H. 1882.

A.F. JUDD, Lunakanawai Nui o ka Aha Kiekie.      Jno. E. Barnard, Kakauolelo.              1105 3t

            Aha Kaapuni Apana Ekolu o ko Hawaii Pae Aina, ma ka hooponopono waiwai.  Mokupuni o Hawaii, ko Hawaii Pae Aina, ss.  Ma ka waiwai o CHARLES HALL no Kona Akau, Hawaii i make.

            No ka mea, ma ka la 18 o Dekemaba, M.H. 1882, ua waihoia mai imua o ka Aha, kekahi palapala i oleloia, oia no ke Kauoha Hope Loa o CHARLES HALL i make aku la; a me ka Palapala Hoopii e noi ana e hooialoia kela Palapala Kauoha a e hoopuka hoi ka Palapala Hooko no Hannah Hall ua waihoia mai e H.L. Sheldon.

            Nolaila, ua kauohaia o ka POAKOLU oia ka la 21 o FEBERUARI, M.H. 1883, ma ka hora 10 A.M. ma ka Rumi Hookolokolo o ia Aha, ma Kapaau, Kohala Akau, Mokupuni o Hawaii, oia ka la a me ka hora, e hooiaioia'i ia Palapala Kauoha, a e hoolohe hoi no ia noi ana mai, a me ka poe a pau i pili, e kue ana ia Palapala Kauoha, a me ka hoopuka ana i ka Palapala Luna Hooko.

            A ua kauoha hou ia, e hoolaha no ia mea no na pule ekolu iloko o ke KUOKOA he nupepa i paiia a i hoolahaia ma Honolulu.

            Kakauia ma Kohala Akau, Hawaii, ko Hawaii Pae Aina, Ian. 20, 1883.

CHARLES F.HART, Lunakanawai o ka Aha Kaapuni Apana Ekolu.    1105 3ts.

OLELO HOOLAHA.

            E ike mai e na ano kanaka a pau loa.  Ke papa a ke hoomalu aku ei au i na mea a pau e waiho la, a e ulu ana maluna o na apana aina o W.L. Moehonua i lilo mai ia maua ma ke koho kudala ana ma Puulena, Manoa, Honolulu Oahu, a ua kapu pu me na holoholona o na ano a pau.

            O ka mea kue a loaa ia makou, e uku no; a paakiki mai, e hoopii no maua.

KAHALEKAI w. RAHAPA KEANU w. Kikihale, Honolulu, Oahu, Ianuari 25, 1883.    1104 2t*

OLELO HOOLAHA.

            Ua loheia a ua ikeia na olelo hoolaha a Hoaa Nakapalau w Luna Hooponopono o ka waiwai o Loke w i make ma Kalawao.  Nolaila, ke hoike aku nei ka mea nona ka inoa malalo iho nei.  O ka waiwai hea la o Loke w ka ka Luna Hooponopono e hoolaha nei, no ka mea, o ka waiwai o Loke i Hoomaopopo ia oia no kahi Loi e waiho nei ma Aala, a ua lilo mai ia'u no na dala he 146.00 ma ke kuai, a ua hooiaio ia e John Pete, ua hoopaa ia ma ka Buke kakau kope o ke Aupuni e Thos. Brown ma ka aoao 126 a me 127, a i na he waiwai okoa aku kekahi e ka Luna Hooponopono, alaila he aie no ko Loke ia'u.

MRS. DEBORA KELIIOKALOA.  Honolulu, Ianuari 23, 1883.    1104 2ts*

NA HOOLAHA.

PAPA!  PAPA!  NO ALLEN & ROBINSON  Ua wehe ae ne @ PA UAI PAPA, MA Ka @ e Pakaka.

Na Papa Ulaula o na ano a pau, Na Papu Paina o na ano a pau, Na pili Hale Ulaula, Na Pili Hale Keokeo, Na Pepa Molina, Na Pepa Hoonani Hale.

Na Pona a me na Aila Pona!  Na kui o na ano a pau.

Na Pani Puka a me, Na Pani Puka Aniani, Na Pani Puka a me, Na Olepelepe.

NA LAKO KUKULU HALE O NA ANO A PAU!

E kuaiia ma KE KUMUKUAI HAAHAA LOA O keia Makeke.

Mrs. W.H. Wilkinson, MEA HUMUHUMU LOLE.  HELU 103, ALANUI PAPU.

Ke makaukau nei oia e kuai aku i kona mau lako hale o na ano a pau, oia:

Na Lole Lihilihi a Lihilihi ole, Na Papale i kinokinohiia o na Wahine a me Opio, Na Lole o na Lole o kela a me keia ano, etc., etc.

            Oiai e hoea mai ana na lako lole hou, nolaila e kuai ia aku ana na waiwai maluna i hoike ia, no ke KUMUKUAI HAAHAA LOA.        1095 tf.

L.WAY, KAMANA HALE.  HELU 109, ALANUI MOI.

Na Pani Puka, Aniani, a me na Olepelepe, he nui wale e waiho nei.

            He mau paahana ko'u o ka helu ekahi wale no, a o na hana a pau e kauohaia mai ai, e hookoia me ka eleu loa.

            A oiai he mau paahana helu ekahi ko'u, e hanaia no na hana a pau me ka maikai a me ka haahaa o ka auhau.

UA MAKEMAKE IA NA ILI BIPI, NA KIWI BIPI, NA IWI BIPI.

            E haawi ia no ke kumukuai kiekie o ko kakou makeke nei e.

H. HACKFELD & CO.  Honolulu Mei 22, 1880.

S.AUKAI.  LOIO!  LOIO!!  Honolulu, Oct. 19, 1882.                  1090 3ms

W.L. HOLOKAHIKI.  He Loio a he Luna Hooiaio Palapala.

            Ua hiki no ia'u ke lawelawe i na Palapala pili Kanawai a me na hihia o kela a me keia an o imua o a Aha Hookolokolo a pau o keia Aupuni.  No.5

Keena Wehekealaula Alanui Betera.  1101 tf.

HALA TELA HOU!  KAUKAIWA.  helu 11, Alanui Papu, KOKOKE I KA UWAPO.

S. HAMEEKAPU.    iune 22, 1882.                                    1097 tf

A. ROSA, (AKONI)  He Loio a he Kokua ma ke Kanawai.

            Ua makaukau oia e kokua i na mea a pau a hele aku ana i ona la ma na mea pili Kanawai imua o na Aha Hookolokolo a pau o keia Aupuni.  He hiki iaia ke hana i na palapala me Kanawai o na ano a pau me ka pololei e pili ka eleu.

            Keena hana:- Ma ke Keena o ka Loio Kuhina, ma Aliiolani Hale, Honolulu.    1101 1yr.

            E ka Lunahooponopono:-

            Maloko o kekahi o na nupepa o ka pule i hala, ua ike au ua hookomo kolohe a apuka ia ko'u inoa maloko o ka olelo hoolaha hoopuni puni nui, e hoao ana e hoowalewale i ka manao maikai o na poe heluhelu nupepa, me ka olelo ae, he hiki no iaiai ke kuai i na waiwai malalo iho o ka'u kumukuai, o ka hana maalea ia a ke kalohe a me ka apiki,

            Ua hookomo ia keia mau olelo hoopunipuni, no kona ike ua haalele na kanaka i kona halekuai, aole o lakou hele ilaila e kuai ai no ko lakou ike, o na waiwai o kona halekuai he kahiko a ua mimino ia.

            E ike ana no ka lehulehu a pau loa, ke kipa mai ma ko'u halekuai, he mau mea hou wale no ka'u, a ke aa nei au e kaena ae, aole loa e hiki ia Charles J. Fishel ke kuai i kana waiwai no ke kumukuai i oi ka emi malalo o ka'u ka haahaa loa a me ka emi loa malalo o kana ma na ano waiwai a pau.

            Ke hooia nei au ia oukou e o'u mau makamaka maikai o ka Lahui Hawaii, he kolohe a he apuka keia hana a kela powa, a he hoao e hao wale i ka oukou mau dalal maikai.

            E kipa mai i o'u nei, a na'u e hoolawa me ka waipahe.  Owau no me ka haahaa.

A.M. MELLIS (MELEKI.)

            Ona o ka Hale Hoahu Lole Nui o Honolulu Helu 104, Alanui Papu.  Honolulu, Jan.3, 1883.   1101 tf

OLELO HOOLAHA.

            E ike auanei na kanaka a pau mai Hawaii a Kauai, e kipa mai ma kuu hale pai kii ma ke alanui Nuuanu ma Honolulu nei, he hale pai kii emi loa.  i kakini he 2 wale no dala.

            No ke kii pepa, no ke kii aniani $1.50 wale no.  E hele nui mai na makamaka e kilohi i ka nani o na kii ma kuu hale pai kii.  I na nui ke pai ana emi loa.

AHI PAKE.    Honolulu, Ianuari 18, 1883.    1104 4t

Hoolaha Luna Hooponopono Waiwai.

            Oiai ua hookohu ponoia mai ka mea @ ka inoa malalo i lunahooponopono waiwai no LOKE w, o Kalawao i make, nolaila, ma keia ke hoolahaia aku nei o ka poe a pau he kuleana i ka waiwai o ka mea i make, e hoike  koke mai lakou i ko lakou mau palapala hooiaio kupono, a i ole e hoole mau ia no lakou.  O ka poe hoi a pau i aie i ka waiwai o ka mea i make e hookaa koke mai lakou me ke kaulua ole.

HOAA NAKAPALAU,  Lunahooponopono o ka waiwai o M. J. Rose i make.  1104 2ts.