Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXII, Number 6, 10 February 1883 — Page 2
| This text was transcribed by: | Noe Arista |
| This work is dedicated to: | He hali'a aloha no Clifton Heen KS '86 |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
KA NUPEPA
KUOKOA ME KE AU OKOA.
[I Huiia.]
No ka Makahiki $2 00
Eono Mahina 1 00
Dala Kuike ka Rula.
POANO, FEBERUARI 10, 1883.
Paiia e This. G. Thrum, ma ka halepai o ka
nupepa Saturday "Press."
KA MOKUAHI SUEZA.
Ma ka pule hope o kela mahina, ua hoolaha aku makou no na mea e pili ana i ka mokuahi Sueza a me kona ulo lohi loa ma ka moana. Ma ka auwina la Poalima o kela pule aku nei, ua ku mai he moku kalepa mai Kapalakiko mai a maluna on a i loheia ai na lono, ua ikeia e ia ua mokuahi Sueza la ma waho mai o Kaleponi he mau haneri mile ka mamao mai ka aina mai e holo ana no Kapalakiko; ma na hoailona i hania mawaena o laua me ka have, ua hoikeia mai e ke kapena o Sueza ua loaa ia lakou i ka poino ma ka huila o ka moku, a oia ko lakou poino a e hoi ana lakou no Kapalikiko. O keia lono maluna i hoea mai ma na poai o keia kulanakauhale, ua hoopihaia na puuwai kaumaha o ko Honolulu nei poe me ka hauoli a me ka olioli nui, aka hoi ku mai nei he moku kuna i ka auwina la Poakolu nei a maluna mai on a i loheia mai ai he lono e i ana ua ku aku ua mokuahi la i Kapalakiko a ua hanaia a ua pau kona poino a ua haalele aku oia ia Kapalikiko i ka la 31 o kela mahina aku nei.
Penei kahi moolelo pokole o kana huakai: Ua haalele aku oia no Kapalakiko a holo mai no Honolulu nei. I ka eha o kona mau la ma ka moana, ua pa iho la kona huila me kekahi apana laau e lana ana iluna o ka ili kai, a ia wa no i haki ai kekahi o kona epaepa; ua ike kokeia ka haki ana o ka epaepa, no ka mea ua ano anuu ka moku holookoa a ua emi mai no hoi kona holo. Ua hoomau mai no nae oia i ka holo ana, a no ka hiki pono ole, ua hoohuliia ka ihu a hoi hou no Kapalakiko. Me he la ua hahai no ka poino i keia mokuahi. No ka mea, ma ia la i hoi hou ai no Kapalakiko, ua loaa iho la oia i kekahi makani ikaika puahiohio a ua haki ke kia kui o luna loa o kekahi o kona kia, a ua lilo pu aku no hoi kekahi o kona pea. He ehiku la on a ma ka moana ma ia huakai hope ana, a iloko o ia mau la, ua holoia e ia na mile he eono a oi i ka la hookahi a ku wale i Kapalakiko.
He lono hauoli keia i ko makou mau makamaka a pau, a oiai ka makou maka peni e nome ana me keia moolelo maluna, o ko makou mau puuwai kekahi i hoopihaia me na manao hauoli, a ke hui pu nei makou me ko makou mau makamaka a pau ma ia haawina hookahi.
I ke kakahiaka o ka Poaha nei kona ku ana mai me na ohua a pau me na ola kino maikai.
KA HOME O KA POE ILIHUNE.
Ma ka auwina la o ka Poakahi nei ua hele kino aku ko makou mea kakau nuhou e makaikai a e hoomaopopo pono no hoi i ke kulana a me na hiohiona a pau e hoopuni ana i ke kahua kahi i kukuluia keia hale maluna o kekahi kahua palahlaha ake a amaikai ma Makikiki. Mamua o ka hiki maoli ana aku i i ka hale i oleloia maluna, e halawai mua ana ka mea makikai me na hiohiona nani o ke kula e hoopuni ana i ka hale: he kula palahalaha e hoopuni ana i keia hale ma na wahi a pau, alaila ua hiki pono aku ka mea makaikai i ke kino maoli o ka hale; o keia na hiohiona mua e halawai ana me na nanaina o ka mea makaikai, alaila o ka lua o na hiohiona nani oia no ka hale holookoa e ku kilakila mai ana. Mamua o ke koma ana aku iloko i ke kino maoli o ka hale, oia hoi ka hale waena, e hoohalawai mua ia ana na nanaina o k amea makaikai me keia mau huaolelo e kau ana maluna o ka puka owaho loa "Home Lunalilo 1881." Komo loa aku iloko o ke kino o ka hale, e ikeia no na hiohiona nani o na rumi; he eha rumi nunui o keia hale waena a he keu aku a ka nani; pela no me ka hale maluna ae; aia keia mau rumi ma ka aoao ma Ewa a me Waikiki o ka hale waena; o ka rumiauau okeia mau rumi o luna ua pili no i kahi hookahi a ua moe mai ka paipu wai mai lalo a komo iloko o keia rumi he paipu wai mehana a me koekoe; aia no hoi ma keia hale elua ka puoa a e moe ana he alanui pii poepoe mai lalo o ka papahele a hiki iluna, a maluna o keia wahi e ikeia no na wahi a pau o ke kulanakauhale me ka maopopo. E haalele kakou i ke kamailio ana no keia mau rumi o ka hale elua, ke alanui pii wiliwili a me ka puoa, a e hoi hou iho ka kakou kamailio ana i na rumi o ka hale o lalo a me na hiona nani. Ma ka aoao ma Waikiki a me Ewa o keia hale e ku nei iwaena konu he mau hale loihi a ma keia hale he mau rumi nunui a maikai. He umikumamaha ka nui o kei amau rumi e kuku ana na moe hao, me na pukaaniani nani, a o na alanui pii nani e kamoe aku ana i ke kino o ka hale.
Ke hoomahie loa nei paha kakou e na makamaka me na nani oloko o ke kino maoli o ka hale, a in a pela e hoololi hou ae kakou i ke kulana o ka kakou kamailio ana a e kamailio kakou ma kekahi kahua e ae o keia hale hookahi. Ma ka aoao mauka, aia malaila ka hale kuke a me na hale auau o ka hale olalo loa, a mauka aku o keia mau hale ka luawai kahi e hookioia ai ka wai, a ma o na paipu e hookahe loa ia mai a komo iloko o na hale auau a me ka hale kuke.
O na nanaina oloko o ka hale kuke he keu aku a ka maikai. E ku ana he kapuahi nui kahi e hoomehanaia ai o ka wai a hookahekahe loa ia aku iloko o na rumi; pipipu me ka hale kuke ka ka rumi waiho pa a me ka rumi holoi pa. E ku ana na holowaa nui kahi e holoiia ai na pa me na paipu wai wela a me ke koekoe e kua ana. Moe mai la na paipu wai wela mailoko mai o ka rumi kuke a iloko o ka rumi holoi pa a mai ia rumi aku a iloko o na rumi auau maloko o na paipu a mailoko aku o na rumi auau o lalo i moe loa aku ai na paipu a kmo loa i loko o ka rumi auau o ka hale iluna. He paipu no hoi ua hoomoeia mai ka rumi holoi pa a hui pu iho la me kekahi mau paipu e iho a ma keia paipu a laweia aku ai na wai ino a me na mea ino a komo iloko o kekahi lua nui i eliia iloko o kekahi kahawai. O ekia mau mea a pau i hoikeia maluna ua hania me ka eleu a me ka maiau a ke haule aku na nanaina o ka mea makaikai maluna o keia mau mea a pau, e komo koke no na manao mahalo kilakila iloko ona; o Hale Pinao ka luna nui o keia home a malalo o kana mau hooponopono ana e holopono loa ai na hana a pau e pili ana no keia home; o Kapena Wiki kona hope kokua. Iloko paha o ekolu a eha paha pule i koe aliala e makaukau ana keia home no ka hookipa ana aku i ka poe pilikia. E mahaloia keia home nani.
E AHONUI KAKOU.
Ua hiki mai ka lolo i ke KUOKOA ua pilikia ka manao o kekahi o kona poe makamaka, no na kalai manao on a o keia mau mahina, e pili ana i na hana o ke aupuni. Pono paha i keia pepa ke wehewehe iki aku i kona kulana, i mea e pau iki ai ka pohihihi, ina ke noho io nei kekahi o kona poe heluhelu he lehulehu wale me ke kanalua no na mea i hanaia. Eia ka manao ua, ma na kamailio ana a pau a keia pepa iloko o kona mau kolamu manao pepa,, ua pane ia no ka pono a me ka pomaikai o Hawaii holookoa, me ka ewaewa ole e like me ka mea a ka noonoo maikai i haawiia mai i ka poe kakou manao. Aole manao ino, aole huhu, aole hoomauhala iloko o na pane ana a ke KUOKOA e kue ana i kekahi mau hana o ke aupuni a poe e ae paha. E like me ka haawina i hookauia mai maluna o makou, pela makou i kamailio aku ai, aole no ka hoomalimali i ke kanaka, aole no ka imi ana i pomaikai no makou iho, aka no ke kokua ana i ka pono mawaena o na mea a pau, oia hoi ua pono nei i oleloia, "he mea ia e mau ai ka aina." Ua oi aku ke ea o ka aina kulaiwi mamua o na mea e ae. Ua aloha nui ia o Hawaii; ua minaminaia kona inoa maikai; ua ma keia kona ola, a ua ake nui ke KUOKOA e mau loa kona kau maikai holomua, a e mau ka welo ana o kona have nani. Aka, he mea hiki no i ke kanaka ke hoinoino i ka inoa maikai o ko kakou aupuni; he mea hiki no i ke kanaka ke hoolapuwale ia Hawaii a lilo oia i mea hilahila imua o ke ao nei. Ma ka noonoo o keia pepa, ke koia aku nei kakou e kekahi mau hana o ke aupuni e noho nei a me ka ahaolelo ma na hana e ili mai ai ka hihia a me ka hilahila, a me na pilikia kuloko he lehulehu. A oia ke kumu i pane ai keia pepa ma na mahina i hala ae nei, e hoahewa ana ia mau hana. Ua kapia makou he kipi no keia mau pane ana; aka, aole o makou kipi aole no hoi makou i kapa aku i ka poe i hoino mai ma na olelo hoino. No ke aloha i na 'lii a me na makaainana, a no ke ake nui e hoomauia ko lakou maluhia a me ko lakou ola, oia wale no ke kumu o ko makou pane ana me na olelo hoahewa no na hana e poino ai ka aina, a pau pu na 'lii a me na makainana. He olelo kahiko maloko o ka Buke Maikai penei: "O ka mea lulu i ka makani, e ohi auanei i ka puahiohio." O ka lulu ana i ka makani, oia ka makou i ka-ua aku i ole ai e ohi ko kakou aina aloha i ka puahiohio.
He nupepa kulana kuokoa keia; aole no kekahi aoao kanaka keia pepa; aole wale no ka hoolaha ana i ka manao o kekahi kanaka a mau kanaka paha. Aole poe o keia pepa e ake nei e hapai iaia iluna o na oihana aupuni. Ua maikai no kela a me keia no ka oihana aupuni, in a he pono a he makukau no ka oihana. Aka no ka pono o Hawaii, a no kona ola, a no ka pomaikai o na makaainana a pau loa, me ke aloha i na 'lii, oia ka ke KUOKOA e hapai mau nei. Ma ka hoopono ka ikaika o Hawaii iloko o na kau i hala, a malaila wale no kona ikaika iloko o keika mua aku o kakou. Ina e hoowahawaha ke aupuni i ke alanui o ka hoopono, puni lealea me ka makee waiwai a haalele i ka hoopono, alaila ua maopopo no ka hopena.
He nui ka mana o Napoliona I o Farani, ua maka'uia kona poe oa e na aupuni o Europa; ua imi oia i ka hanohano a me ka haaheo; ua hoowahawaha nae i ka hana pono, ua hookiekie, uhauha, a imi i kona iho wale no; ua lawe oia i ka inoa o ke Akua a kau maluna iho o kona noho alii. Aka, auhea oia a me kona nani, auhea kona mau pono. Iloko o na makahiki a pau o kona ola ana; aole i moe oluolu iki kona poo maluna o kona uluna, a hiki wale i ka la i make ai oia he paahao ma ka mokupuni o Sana Helene. Aloha wale.
Aia o Vitoria ka Moiwahine o Enelani. He hoopono, e ku mau ana ma ka aoao o na hana maikai iwaena o kona lahui, a o kona aupuni aole nona wale no, aka no ka lahui a pau, a he Moi makuahine oia no lakou, e waiho aku ana i na hana hooponopono aupuni iloko o na lima o ka poe kupono, a kaaweale oia. Maikai o Vitoria, a maikai kona aupuni, no k amea, ua ku i ka pololei kana mau hana ana. Na na Lani hoi e kokua ia Hawaii e ike aku i na kukui o na 'lii a me na aupuni kahiko, a e alo ae i na poino a lakou i poina ai, a hoopaa hoi ma na kumu paa kahi o lakou i pomaikai ai.
HOOKAHI POINO, HOOKAHI MAKE, HOOKAHI PILIKIA, OIA KE KIPI.
(Kakauia no ke Kuokoa.)
O keia ae la kekahi o na olelo pane a ka Elele o kela pule i ka makou, o ka helu hope o ke Kuokoa. Ua pono ia manao o ka Elele, a hookahi hewa nui, o kona ike ole iho, o kona on a ponoi no, oia hookahi no ua kumu poino la, pilikia a me ka make o ka lahui me ka Moi. Aia no iaia ko ka aina poino a pau.
Eia o Kipikona ke paipai nei ma ka Elele i ke ala o ka pilikia, a ke koi mai nei oia i ke kanaka, e hume i ka malo, e kakoo i ka pale kaua, a e lalau i ka ihe a e pepehi aku i ke kanaka. Aia a nana pono ia ke kolamu elua o ka aoao elua, e ike ponoia keia mau manao o ke kalohe e hookonokono ana i kekahi mea, e kau aku i ka lima hookahe koko maluna o kekahi mea, a manao maanei ka Elele, ma o Kipikona la, e pepehi aku ko ke aupuni aoao, a e noho malie wale mai kekahi aoao, aole loa. Ke hoao kekahi aoao e lele kumu ole aku e kinai i ko hai ola, aole anei e ku mai kekahi aoao ma ke kulana pale mai, a e haawi mai i ka make i ka mea hoomaka aku i ka ino.
Ma keia mau hooinoino ana a ka Elele, he mea ia e hoalaia ai na manao no ka hakoko a me ka hookahe koko, aliala, ua pili aku la i ka Elele, a me kona on a, oia hookahi no ka mea e "poino" ai, e "make" ai, a e "pilikia" ai, oia no ke "kipi" o ua Elele nei.
Ua manao iho nae ua nupepa nei a Kipikona, a o "Hoa Kau Kanawai" a KUOKOA paha ke kipi. Aole loa i ikeia ia mea iloko o ka ke KUOKOA ma kona mau manao iho, aole no hoi i na mea i kakauia e "Hoa Kau Kanawai."
O ka makou makemake wale no ma ka aoao o ka lehulehu, o ka uwao honua aku i na mea a pau, ke ike makou i na mea a pau, ke ike makou i na he kipukaia e hoohei ia mai ai ma ko makou aoao, a he kipi anei ia? Aole loa.
O ko makou hoike aku he mau hooilo poho wale ana no keia, e lu hele ia nei ke dala i o a ia nei, ma na hana puka ole, he kipi anei ia? Aole loa.
Manao no makou, in a he mau paipai lawe ola keia, e pono no i kela a me kiea o ko makou lahui ke malama iaia iho, i kona wa hele, kona wa moe. E noho makaukau nou iho, ma ke ano malama i kou maluhia i ka po a i na wa a pau. A i na uluhia na poino o keia ano ma keia mua aku, alaila, oia ka hua o na alakai manao a Kipikona, iloko o kana nupepa.
O keia ae la ko Kipikona ano maoli, a makou e hoikeike mau nei imua o ka lahui.
"Hookahi no Kipi nui o Kipikona."
HOA KAU KANAWAI.
ALOHAIA KA POE I ALOHA AKU.
Aole paha i poina i ka poe heluhelu nupepa kekahi hana i hapaiia e kahi poe puuwai aloha, iloko o ka malama o Dekemaba i hala, no ka homakaukau ana he mau makana Karismasa no na kamlii lepera o Molokai. Ua hookoia kela hana aloha, a ua piha he mau pahu, a ua hooiliia aku i Kalawao, a puunaueia i waena o ko laila poe keiki. Nui ko lakou olioli, aole no ka nui o ka waiwai i makanaia aku, aka ua hauoli lakou no ka ike ua alohaia aku lakou. Ua loaa mai i ke Komite nana i hapai ia hana he leta mai Molokai mai, e pane ana no na makana i loaa aku ia lakou, a ua ae ia mai ke KUOKOA e lawe i keia leta a pahola aku imua o kona poe heluhelu, i ike lakou i na mea i hanaia, a oia keia malalo i unuhiia:
Kalawao, Ian. 31,1883.
MISS H. JUDD: Aloha oe:--- Ua koho au he komite nona na lala Ua loaa mai nei ia'u na makana Karisimasa i hoikeia maloko o kau leta, a i loaa mai maluna o ka moku Mill Moris. He 13 pahu liilii ka huina nui ehiku nana e puunaue i na makana. Eia ua komite la; Keo Hanaloa, Mrs. Hanaloa, Kahaulelio, Mrs. Kahaulelio, J. Wahinalo, Mrs. Wahinalo, Mary Hape. Ua hoounaia na makai e hai aku i na kamalii ua hiki mai na makana. Ua laweia na makana a pau i ka luakini ma Kalawao, a malaila au i kokua pu ai me ke komite ma ka haawi ana, ua loaa aku kau wahi makana i na mea a pau mai ke keiki o ka makahiki hookahi ah iki i ka 15 makahaiki, na ko, mea ono, mea paani, sopa, lole, a pela aku, e like me ka mea i kupono i kela a me keia. He 68 keiki kane, a he 43 kaikamahine ka poe nona keia mau makana i haawiia. A he mau lole kekahi i haawiia i kekahi poe wahine i nele maoli no. O na papapohaku, ua haawiia i na keiki kula.
Ua hiki maikai mai na mea a pau, aohe mea i poino. Ua haawiia na makana iwaena o na mea a pau a me na aoao hoomana a pau me ka ka ewaewa ole. Ua hooikaika au e haawi pololei i keia mau mea a pau. E oluolu oe e lawe aku i na hoomaikai o ko Kalawao poe no ka lokomaikai o ko Honolulu, no ko lakou hoomakaukau ana i keia mau makana Karisimasa no makou.
Kau kauwa haahaa. C. Strawn.
Hope LUna o ka hale mai lepera o Kalawao.
KE KANALUA MAOPOPO
(Kakauia no ke Kuokoa.)
He mea na ka Lahui e kanalua ai, a e kui-he ai ka manao, oiai, iloko o keia mau la e hele nei, he nui ka lohe ana i na leo e pae ana ma o a maanei, no na mea e pili ana i ka poni MOi, a ua lilo ia mea i mea na ka Lahui e hoomanao ai, i ka nana pono ana i ka hana a ke Komite poni MOi, ua loaa aku la he anuu nui i waena o ka lakou apana hana, oia hoi keia.
Ma ka nana ana i ka Papa hoonohonoho o ka huakai ponoi Moi, he mea e hiki ai ke kahahah ia ka lakou hana, a e hilinai ole ia hoi e ka Lahui.
No ka mea, ache like iki o ka Papa hoonohonoho, in a e nana ma ka Elele Poakolu, he okoa ia Papa a i na hoi e nana ma ka nupepa haole a Kipikona, he okoa loa hoi ia papa, a i na hoi e naa i ka ka nupepa o ko Hawaii Pae Aina he o koa loa.
Nolaila, ma ka nana ana i ka hana a keia Komite, mehe'la, aole lakou i kuikahi like ma ka lakou hana a in a pela, o ka hana hea a keia komite ka ka lahui e hilinai ai, a e hooko ia ai hoi e ka poe i konoia e hele pu iloko o ka huakai poni Moi?
Eia ka mea kupanaha loa i ike ia ma keia like ole o na nupepa a i elua i ike ia ai keia hemahema nui, hookahi no on a oia mau pepa, oia no o Kipikona, ka Luna hoomalu o ke kmoite poni Moi, @ heaha la ka mea i hemahema ai keia mau hoike ana a kana mau pepa, i na no e kanalua ana na Hui i kono ia no ko lakou kiolaola ia i o a i a nei e keia komite ua hiki no, oiai aole e hilinai ia na hana a keia komite, he lauwili ka hana, ua hiki ke kapa ia he komite kamalii in a he hana na ke kanaka makua moe kahi ka hana.
KIPI.
Ke hoala hou mai nei ka Elele Poakolu i ka hoahewa ana o ke kipi maluna o ka poe i like ole ka noonoo me kona mau manao e kalai nei. E nana pu ae kakou i ke ano o keia wahi pepa walaau nui. Aia maloko o ka helu o ka Elele o ka la 31 o Ianuari i hala, ma kekahi o na manao pepa o ia la, ua kono ia aku kanaka e ku a e hakaka lima me ka poe e kue pono nei i na manao o ia pepa. Wahi ana, "in a e poino ke ola o ka mea kue mamuli o ke aloha alii, ke manao nei makou ua pono no."
Ke olelo nei ka Elele ina e poino ke ola o ka mea kue i kona mau manao, ua pono no ia poino ana. A ma na lalani mamua iho, ua kahea ua Elele nei i na makaainana haahaa loa e hoolohe mai i kona mau manao. Ua ike ia pepa, aole e ae ana ka poe ano kulana kiekie a naauao i kona mau manao hoalaala hakaka i waena o na makaainana. Nolaila kahea oia i ka poe haahaa loa, oia paha ka poe naaupo, ana i manao ai e puni wale ana.
Owai ka i kipi ia Hawaii? O ka poe anei e kalai manao ana malalo o na kanawai o ka aina, me na olelo oiaio, a o keia Elele anei e paipai ana i ka poe haahaa loa e hakaka "me ka ikaik
a a pau o na lima"? Aole anei i ike ka Elele o ke ala ana mai o ka hauaele kuloko i waena o keia lahui, he poino lua ole i ano ko kakou aupuni?
I keia Poakolu nei, ua kahea ia pepa i na luna aupuni e lawelawe i ka poe kipi, i na e hoolohe lakou i kona leo, alaila o ka Elele ke hopu mua ia. O ka pepa mua keia, a o ka hookahi wale no keia o na nupepa i hoolaha ma ke akea "he pono i na makaanana haahaa loa ke kue lima aku i ko lakou mau hoa kanaka, me ka olelo "in a e poino ke ola, ua pono no."
HE NUNE NUI.
(Kakauia no ke Kuokoa.)
Ke nune nui ia nei iloko o keia mau la, no kekahi mea ano nui, oia hoi.
Iloko o keia mau la aku nei. Ua oluolu i ke Alii Ka Moi, ke kono ana aku i ka Elele o ke alo alii o Iapana e ike iaia, a ua hai aku oia i kona Kuhina Nui, e hele mai na malihini e ike iaia, a ua hai aku nei ke Kuhina nui na malihini i ka olelo kauoha i hoikeia aku iaia, a ua ae mai la na malihini ia kono.
Eia ka mea kupanaha, ua manao ka Elele o ke alo alii o Iapana, ua hai aku la ke Kuhina o ko na Aina e i ko lakou Kanikela e noho ana ma ke alo alii o Hawaii nei, e like me ka mea i maa iwaena o na aupuni naauao, n ana Kanikela e alakai i na malihini o ke aupuni ana e noho Kanikela ano; aka, i ka hiki ana nae i ka manawa ike o na malihini i ka Moi, ua hele aku me ka manao maloko la e ka Pa Alii lakou e hui ai me ko lakou Kanikela, eia nae; aole, a o ka mea nana i hoolauna ia lakou; me ka Moi, o Ka Elele o Hawaii nei i ke alo alii o Iapana; he mea nui keia a ke aupuni e nana ai.
Heaha ka mea o ke Kuhina o ko na Aina e i hai ole aku ai i ke Kanikela oia aupunie e noho nei Honolulu nei i hiki iaia ke lawe i kana mau malihini hanohano e hoolauna me ka Moi? ma keia hana ana a ke Kuhina nui o Hawaii nei, ua hoike akaka loa oia i kona hoowahawaha i ke Kanikela oia aupuni e noho nei maanei, a ua hoonele i kona kuleana ma ia hana. MA keia ano, ua lilo i mea nune nui ia e ka lehulehu a me ka poe naauao maoli, a he mea keia e henehene ia mai ai ke Aupuni o Hawaii nei, mamuli o ke alakai lalau a na poo aupuni o keia aupuni.
NO KA POWA - KA PEPEHI KANAKA. HE KUAHAUA NA KA ELELE POAKOLU.
(Kakau ia no ke Kuokoa.)
Eia iho ma ka Elele Poakolu o Ianuari 31 o kela pule i hala, e olelo ana me keia: "I ka manawa e hoea mai ai he mau kuee ana i ka Moi Aliiaimoku o kekahi lahui, oia ka manawa kupono i kekahi makaainana i na no he haahaa loa kona kulana makaainana, oia ka manawa e ala ae ai a kue aku ia mau kue ia ana mai me ka ikaika a pau o kona mau lima. Ina e poino ke ola o ka mea kue i ke Aliiaimoku mamuli o ke kue ana aku o ke aloha alii, ke manao nei makou ua pono."
Ma keia kalai manao ana a ka nupepa a Kipikona, a i manao ia he leo no ke aupuni, a he waha olelo no na Kuhina, ua hiki ia makou ke hoike hopohopo ole i ko makou manao; ke ku mai nei ke aupuni ma ona iho, a ma o kona waha olelo la, e hapai ana he hana inoino a eleele lua ole, a ke alakai nei i ko makou lahui e hana i ka mea a ko Hawaii poe i moeuhane mua ole ai e hana ia.
Ke ao mai nei i na mea a pau e ala ae mai ko lakou mau noho maluhia ana, a e hana aku i ka powa, ka pepehi kanaka, ka luku aku a luku aku a luku mai; e hehi i ke kanawai, e hoopau i ka noho maluhia ana, e hoolako ia kela a me keia mea me na mea kaua, e pee poli i pahi o kanaka, e malama i mau pu panapana ma na pakeke, a mau mea e ae pili i ka pepehi kanaka. E malama ia mea no kou hele ana, a malia, o oe ka kekahi mea e ae e manao mai ana e lawe i kou ola; e wehe ana i kou piko mai kou hoalauna mai, a eia ka hana ke onou ia mai nei nau e Hawaii e hana ai.
Aole wale o kakou e na io a me na iwi Hawaii, aka, o ko kakou mau hoa malihini mai, e noho pu nei me oe.
Ke kahea ia mai nei ka imihala, ka holoholo olelo, e hana laua i ka laua hana maluna o ka mea hewa ole, e hapai i ko laua lima, a e lawe i ke ola o ka laua mea i manao ino ai, in a aole he olelo no ke Aliiaimoku.
Ma keia leo kahea a ka nupepa a Kipikona, a ke hooko ia, alaila, e hiki mai ana ma na Home, ma na alanui, a ma na ala ololi i ka wa poeleele na hookahe koko ana a ke au Karistiano ou e Hawaii i makemake ole ai. Ma keia hana, in a e ala mai ka aoao o ke Aliiaimoku i ka aoao o ka makaainana, o ke ala no ia o ke kaua kuloko, a heaha ka hopena? He oiaio, e komo koke mai keia mau mana kaua moana, a e paa ia Hawaii iloko o ko lakou mana. He aha la ko ke aupuni makaukau o kona hookonokono ana i keia hana? Ua manao anei o Kipikona, eia ka lahui malalo o kana mau paipai ana? Ua ike anei oia i kahi a ke au e kokoia nei? Ua manao anei oia, he ao ana keia e hooweliweli aku i na mea a pau, a e makau ia ana keia mea/ O ke kahea ana a ka nupepa a kekahi Kuhina e noho on a nei, o ke kiekie anei keia o kana hana naauao hooponopono aupuni i manao ai?
Ke olelo mai nai ka poe kahiko, "Malie ke kai, a kaia i ka pohuehue, e kaikoo auanei." Eia ka pohehue o ka Elele Poakolu, kaia, na uku ia e iho, a na kai hoi ia e pii; malia ua pauaho ka aoao o ke Aliiaimoku ma o kona Kuhina Nui la i ka noho malie. Ua uiha paha na koa i ka hoohana ole ia o ko lakou mau makaukau kaua e noho hoiloli mai nei, a e ake ana e komo koke iloko o na uahi pauda, a me na owe o na pahikaua.
E hamau e ka nupepa hoala kipi a ke kanaka kipi, a mai hooni i ka wai ua lana malie. A ke hoopaakiki oe maluna o keia kalai manao au, alaila, aole no e ole ka ohi i na hua awaawa.
NA HOOLAHA.
Aha Hookolokolo Kaapuni Apana Eha ko Hawaii Pae Aina, ma ka hooponopono waiwai. Ma ka hana o ka Waiwai o AUGUST CONRADT O Hanalei, Kauai i make. Ma ke keena, imua o ka Lunakanawai Kaapuni.
Ma ka heluhelu a me ka waiho ana mai o k apalapala noi a me ka papa hoike o Mrs. Mary Ann Conradt a me Frank Bindt, na Lunahooponopono o ka waiwai o AUGUST CONRADT no Hanalei i make, e noi ana e aponoia na hoolilo he $3,420.90, a e hoike ana o na mea i loaa mai iaia he $2,616.50, a e noi ana e nana a aponaia kela mau mea, a e kauohaia e mahele i na waiwai e waiho ana ma ko laua lima i na mea i kuleana malaila, a e hookuu ana ia laua a me ko laua mau hope mai ko lakou noho ana ma ia ano.
Ua kauohia, o ka POAONO, ka la 17 o MARAKI, M. H. 1883, ma ke hora 10 o ke kakahiaka, imua o ua Lunakanawai la, ma ke Keena ma ka Hale Hookolokolo, ma Koloa, oia kahi a me ka Manawa i kohoia no ka hoolohe ana i ua noi la, a me na papa hoike i oleloia, a o ka poe a pau i pili malaila e hele mai e hoike i ke kumu, ina he kumu io ko lakou, e ae ole ia ai ua noi la, a malaila e hoike mai ai na hoike o na mea i kuleana maloko o ka waiwai i olelo ia. A o keia kauoha ma ka olelo Beretania me Hawaii, e paiia maloko o ka Hawaiian Gazette me ka NUPEPA KUOKOA pakahi, he mau nupepa i pai a hoolahaia ma Honolulu, i ekolu pule mamua ae o ka Manawa i olelo ia no ka hoolohe ana.
Kakauia ma Koloa, ko Hawaii Pae Aina, i keia la 1 o Feberuari, M. H. 1883.
JACOB HARDY,
1106 3t Lunakanawai Kaapuni Apana Eha.
Olelo Hoolaha.
I na kanaka ma ka Aina Hui ma Kowali, Apana o Hana, Mokupuni o Maui: Aloha oukou. Ke hai aku nei au ia oukou ma keia palapala, ua hoolilo o Jas. McDade ia’u i Hope nona ma kona hoolimalima I ka Aina Hui ma Kowali me oukou; nolaila ua pau ko Mr. McDade kuleana malaila. Na’u na
A. Unna.
Wananalua, Ian. 31, 1883. 11064t*
Hoolaha Pa Aupuni.
E kuai kudala ia ana 4 lio ke hiki aku i ka la 17 o Feberuari, hora 12 awakea Poaono, ma ka Pa Aupuni o Koholaloa, o Honolulu. Lio k ulaula kupalo, wiwi laekea, 2 wawae keokeo maope, ak. Hao ano e. Lio w eleele, 2 wawae keokeo, he wahi keokeo uuku ma kahi wawae laekea loihi ak. N. Lio w keokeo ano puakga, hema MY, ak. Hao ano e. Lio k ulaula hao ano’e.
A. B. KAAUKUU,
Luna Pa Aupuni o Koholaloa.
Kohalaloa, Feb. 8, 1883. 1106 rt*
Iloko o ka Aha Hookolokolo Kiekie o ke Aupuni Hawaii. Kalakua ma ka lokomaikai o ke Akua, o ko Hawaii Pae Aina, Moi.
Ia William C. Parke Esquire, Ilamuku o ke Aupuni, a i ole i kona Hope. Me ka mahalo.
Ke kauohaia aku nei oe e kii akua ia Alexander J. Cartwright Jr. ka mea i hoopii ia, ina e waiho mai ana oia i kana pane i kakauia iloko o na la he iwakalua mahope iho o ka hookoia ana o keia, e hele mai imua o ka Aha Hookolokolo Kiekie, ma ke Kau o Ianuari o ua Aha la e malamaia ana ma ke Keena Hookolokolo o ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Mokupuni o Oahu, ma ka Poakahi, la 1 o Ianuari, e hiki mai ana, ma ka hora 10 A. M., e hoike mai no ke aha la e ae ole ia ai ke noi a Theresa Cartwright ka mea hoopii, e like me ka mea i hoakakaia iloko o ka palapala hoopii i pakuiia. A e hoihoi mai oe i keia palapala me ka hoike piha o kau mau hana mamuli o keia palapala.
Ikea ka Mea Hanohano A. Francis Judd,
Lunakanawai Nui o ko Makou Aha Hookolokolo Kiekie, ma Honolulu, i keia la 4 o Ianuari, A.D. 1883.
[Sila o ka Aha Kiekie.]
(Inoa) JNO. E. BARNARD, Kakauolelo.
I keia palapala kii, ua pane ka Ilamuku penei:
KEENA O KA ILAMUKU, }
Honolulu, Ianuari 1, 1882.}
Oiai ua imi au ia Alexander J. Cartwright Jr. i oleloia maloko o keia palapala kii, ke hoihoi aku nei au i keia palapala kii me ka hooko ole ia, no ka loaa ole ana o ua Alexander J. Cartwright Jr. la i oleloia iloko o keia Aupuni.
[Kakauinoaia] W.C. Parke, Ilamuku.
KO HAWAII PAE AINA,} SS
Honolulu, Oahu.}
Ke hoike nei au ma keia, o ka palapala maluna ae, he hope oiaio a pololei ia o ka palapala kii i hoopukaia ma ka hihia oki mare o Theresa Cartwright kue ia Alexander J. Cartwright Jr., a me ka hoike a ka Ilamuku no ia mea, a mamuli o ua hoike la a ka Ilamuku, ua kauoha ka Aha ma ke kau o Ianuari, A.D. 1883, e hoopaneeia ua hihia la a ke Kau o Aperila, A.D. 1883, a iloko o ia Manawa kowa, e paiia i kope oiaio o ua palapala kii nei e like me ka mea i hoakakaia ma ke Kanawai, e kahea aku i ka mea i hoopii ia e pane mai ma ke Kau o Aperila i oleloia.
I hokie no ia mea, ke kau nei au i ko’u lima i keia la 3 o Feberuari, A.D. 1883.
[Sila o ka Aha Kiekie.]
JNO. E. BARNARD,
1106 6t Kakauolelo o ka Aha Kiekie.
Aha Hookolokolo Kiekie o ko Hawaii Pae Aina ma ka hooponopono waiwai. Ma ka waiwai o PUHEANA MAKALUHI w, o Makiki i make kauoha ole. Imua o ka Lunakanawai Kiekie A.F. Judd.
Ma ka heluhelu a me ka waiho ana mai o ka Palapala Noi a Wailehua ka makuakane ponoi o ka mea i make, e hoike mai ana o PUHEANA MAKALUHI no Waikiki, ua make kauoha ole ma Waikiki, Oahu, ma ka la 3 o Ianuari M.H. a e noi ana e haawiia ka Palapala Hookohu Luna Hooponopono Waiwai ia F.S. Keiki.
Ua kauohaia, o ka POALUA ka la 20 o FEBERUARI M. H. 1883, oia ka Manawa i kohoia no ka hoolohe ana i ua noi la, imua o ua Lunakanawai la, ma ke Keena Hookolokolo o keia Aha, ma Honolulu, a ma ia manawa a ma ia wahi no e hele mai ai na mea a pau i pili e hoike mai i ke kumu, ina he kumu oiaio ko lakou e ae ole ia ua noi la. A o keia olelo kauoha e hoolahaia ma ka olelo Hawaii i ekolu pule ma ke KUOKOA, he nupepa ma Honolulu.
Kakauia ma Honolulu, ko Hawaii Pae Aina, Feberuari 1 M.H. 1883.
A. F. Judd,
Lunakanawai o ka Aha Kiekie.
Ikea : D.K. FYFE, Hope Kakauolelo.
1105 3t.
NA HOOLAHA.
PAPA! PAPA!
NO
ALLEN & ROBINSON
Ua wehe ae ne maua
PA UAI PAPA.
MA
Ka Uapo o Pakaka.
Na Papa Ulaula o na ano a pau,
Na Papa Paina o na ano a pau,
Na Pili Hale Ulaula,
Na Pili Hale Keokeo,
Na Pepa Molina,
Na Pepa Hoonani Hale.
Na Pena a me na Aila Pena!
Na kui o na ano a pau.
Na Pani Puka a me
Na Pani Puka Aniani,
Na Pani Puka a me
Na Olepelepe.
NA LAKO KUKULU HALE
O NA ANO A PAU!
E kuaiia ma
KE KUMUKUAI HAAHAA LOA
O keia Makeke.
MRS. W.H. Wilkinson,
MEA HUMUHUMU LOLE.
HELU 103, ALANUI PAPU,
Ke makaukau nei oia e kuai aku i kona mau lako hale o na ano a pau, oia:
Na Lole Lihilihi a Lihilihi ole,
Na Papale i kinohinohiia o na wahine
A me Opio,
Na Lole o na Lede o kela a me
Keia ano, etc., etc,
Oiai e hoea mai ana na lako lole hou, nolaila e kuai ia aku ana na waiwai maluna i hoike
Ia, no ke
KUMUKUAI HAAHAA LOA.
1095 tf
L. WAY,
KAMANA HALE.
HELU 109, ALANUI MOI.
Na Pani Puka, Aniani, a me na Olepelepe, he
Nui wale e waiho nei.
He mau paahana ko’u o ka helu ekahi wale no, a o na hana a pau e kauohaia mai ai, e hookoia ma ka eleu loa.
A oiai he mau paahana helu ekahi ko’u, e hanaia no na hana a pau me ka maikai a me ka haahaa o ka auhau. 1098tf
UA MAKEMAKE IA
NA ILI BIPI,
NA KIWI BIPI,
NA IWI BIPI,
E haawi ia no ke kumukuai kiekie o ko kakou makeke nei e
H. HACKFELD & CO,
Honolulu, Mei 22, 1880. 17@tf
S. AUKAI.
LOIO! LOIO!!
Honolulu, Oct. 19, 1882. 1090 3ms
- ROSA,
(AKONI.)
He Loio a he Kokua ma ke Kanawai.
Ua makaukau oia e kokua i na mea a pau a hele aku ana i ona la ma na mea pili Kanawai imua o na Aha Hookolokolo a pau o keia Aupuni. He hiki iaia ke hana i na palapala me Kanawai o na ano a pau me ka pololei e pili ka eleu.
Keena hana: --Ma ke Keena o ka Loio Kuhina, ma Aliiolani Hale, Honolulu.
1101 1yr
OLELO HOOLAHA.
E ike auanei na kanaka a pau mai Hawaii a Kauai, e kipa mai ma kuu hale pai kii ma ke alanui Nuuanu ma Honolulu nei, he hale pai kii emi loa. 1 kakini he 2 wale no dala.
No ke kii pepa, no ke kii aniani $1.50 wale no. E hele nui main a makamaka e kilohi i ka nani o na kii ma kuu hale pai kii. I na nui ke pai ana emi loa. AHI PAKE.
Honolulu, Ianuari, 18, 1883. 1104 4t
Aha Kaapuni Apana Ekolu o ko Hawaii Pae Aina, ma ka hooponopono waiwai. Mokupuni o Hawaii, ko Hawaii Pae Aina, a Ma ka waiwai o Charles Hall no Kona Akau, Hawaii i make.
No ka mea, ma ka la 18 o Dekemaba, M.H. 1882, ua waihoia mai imua o ka Aha, kekahi palapala i oleloia, oia no ke Kauoha Hope Loa o Charles Hall i make aku la; a me ka Palapala Hoopii e noi ana e hooiaioia kela Palapala Kauoha a e hoopuka hoi ka Palapala Hooko no Hannah Hall ua waihoia mai e H.L. Sheldon.
Nolaila, ua kauohaia o ka POAKOLU oia ka la 21 o FEBERUARI, M.H. 1883, ma ka hora 10 A.M. ma ka Rumi Hookolokolo o ia Aha, ma Kapaau, Kohala Akau, Mokupuni o Hawaii, oia ka la a me ka hora, e hooiaioia’i ia Palapala Kauoha, a e hoolohe hoi no ia noi ana mai, a me ka poe a pau i pili, e kue ana ia Palapala Kauoha, a me ka hoopuka ana i ka Palapala Luna Hooko.
A ua kauoha hou ia, e hoolaha no ia mea no na pule ekolu iloko o ke KUOKOA he nupepa i paiia a i hoolahaia ma Honolulu.
Kakauia ma Kohala Akau, Hawaii, ko Hawaii pae Aina, Ian. 20, 1883.
CHARLES F. HART,
Lunakanawai o ka Aha Kaapuni Apana Ekolu.
1105 3ts.
OLELO HOOLAHA.
E ike mai e na ano kanaka a pau loa. Ke papa a ke hoomalu aku nei au i na mea a pau e waiho la, a e ulu ana maluna o na apana aina o W.L. Moehonua i lilo mai ia maua ma ke koho kudala ana ma Puulena, Manoa, Honolulu Oahu, a ua kapu pu me na holoholna o na ano a pau.
O ka mea kue a loaa ia makou, e uku no; a paakiki mai, e hoopii no maua.
KAHALEKAI W.
RAHAPA KEANU W.
Kikihale, Honoulu, Oahu, Ianuari 25, 1883.
1104 2t*
Ke kuai a ke Kahu Malama Waiwai.
Mamuli o ke kauoha a ka Hon. L. McCully e noho ana ma ka Aha Hooponopono Waiwai ma ka la 30 o Ianuari M.H. 1883, nolaila, ke hoolahaia aku nei. E kuai aku ana au ma ke kudala, ma ka Poakahi oia ka la 19 o Feberuari M.H. 1883, ma ka hora 12 awakea o ka la i oleloia, ma kea lo o ka Hale Aupuni i ke kuleana a pau loa o Ana w. a me Nahoi k., he mau keiki oo ole, iloko o kela mau apana aina a pau e waiho la ma Kaalaea a me Waihee, Koolaupoko, Oahu, a oia hoi na kuleana i ikeia ma ka inoa:
Kulioholani Sila Nui 6229 2 eka.
Ihu “ “ 2319 3 20-100 eka.
Luahine “ “ 2129 66-1000 “
Hanaia Feb. 2, 1883. MAKIKE W.
Kahu malama waiwai o Ana a me Nahoi he mau mea oo ole. 1105 2ts