Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXII, Number 6, 10 February 1883 — KA MOOLELO o Onila Maka! Ka Makai Kiu Kaulana o ENELANI! A O KA MEA POHIHIHI O KA 1868. [ARTICLE]

KA MOOLELO o Onila Maka! Ka Makai Kiu Kaulana o ENELANI! A O KA MEA POHIHIHI O KA 1868.

MOKUNA XLIII. Hoomau no ka Makai Kiu a me HaLE KELF.NF.KA I KA LAUA KAMAILIO Hoike o Onila Maka I na mea a pau—Halawai hou ka Makai Kiu mj; Keaka Ilikini—Noi ka HapaII.IKINI EAE IA KONA lINI —LA\VELAWE HOU I NA HANA KAHIKO —HĒ HANA KUPAIANAHA —E HOAO AE AU l KE KANAKA MAKE MAMUA. ;Ma ka lohe ana aku o Hale Keleneka i ka haina 1 hoikeia ma kela mokuna i hala o kela jmle aku nei, ua lele ae la oia iluna a ninau aku la: A owai ka kou mea nana i koho e lawelawe i keia hana ? Na Moriona Adeiine, ka ui nohenohea. Kupaa maoli, wahi a kē kanaka opio i nalu iho ai loko o kona noonoo. E hai aku no au i kekahi mea kupa-, naha, i maopopo ai ia oe ke kumu o ko'u koho la ana mai e Mariona Adeline e lawelawe i keia hana. He oiaio, aole kekahi mea i ike i na ulia i kau aku maluna ou, aka, ua hoolaha ia ae !a nae kekahi lono a puni ka aina, ua haalele iho oe i ka wahine opio au i manao ai e mare, a mahuka aku la no kahi ike ole ia. Ma ka olino malamalama o kona mau onohi maki? e hoike mai ana, he kanaka koa oia me ka whvo ole, iaia i puana aeai i keia maumamala olelo: Owai ka mea i aa e hoolaha aku ia lono hoopunipuni ? | Ia wa, ua hoomaopo[K» iho la ke kanaka opio i ke ano oia mau olelo, a ni-' nau hou aku la, oiai hoi na hoailona o ke kaumaha e kau ana ma kona mau helehelena opiopio: Ua hooia ])u anei o Adeline ia lono ? Aoie no hookahi sekona. A heaha kona manao iloko oia wa ? 0 ka mea oiaio. Oia hoi, ua pepehi malu ia wau ea ? Ae. Auwe, auwe kuu aloha ! Ina he mea hiki ia oe ke lawe aku ia'u imua ona i keia wa ! Aole e hiki ia'u ke lawe aku ia oe i keia no ka mea, he mau hoakaka e ae kekahi a kaua e kuka pu ai, alaila, e hoike aku no au i kekahi nuhou kaumaha imua ou. Ia wa no, ua hoholo ae la na helehelena oka haikea maluna ona, a ninau mai la me ka leo ailiili: Aole paha oia i make ? Aoie; aka, ua nalowale nae oia. No ka manawa pokole iki e na makamaka, e hookuu iho kakou i ka paku 0 ke kaumaha, a e waiho aku hoi ia Onila Maka me kona hoa e kanikau me ka ehaeha no ka mea i nalowale, oiai, aole'o kakou kuleana e noii aku ai i na keena huna o ko laua mau ehaeha; no ka mea. o ke aloha iloko oko laua mau puuwai pakahi, ua like ke ko ana a ke au walohia. Iloko oia wa, ua hoike mai o Hale Keleneka i ka nui o kona ehaeha, nolaila, aole hiki ia Onila Maka ke uumi iho 1 ka walohia a kona puuwai, a hiolo makawalu aku la na omaka wai ma na paj>alina o ke kanaka Irelani puuwai liona, ka hoike hookahi hoi oia mau hana kaumaha. 1 ka< wa i mama iki ae ai kona (Hale Keleneka) ehaeha, ua hooho ae la oia: He Makiii Kiu ka paha oe ? Ae. Ua imi nae paha oe ia Mariona Adeline. Ae. A aohe i loaa iki oia ia oe ? Aoie oia i loaa ia'u a hiki i keia hora. Alaila, wahi a ke kanaka opio i pane ae ai me ka leo nui, e hui like kaua ma | ka imi ana i keia hana; auwe hoi ka poe a |>au i komo iloko oia hana- hookahi ma ka hoomahuka ana iaia. Aole i pane aku ka Makai Kiu i keia mau olelo a ke kanaka opio, aka, aia ma kona mau heleheiena na hiona o ka {K)hihihi, a puana hou mai la ke kanaka opio: He mau iono nae paha kekahi ua pepehi ia oia ? Aole. Aole anei he mau lono e ae kekahi e piii ana no ke kumu o kona nalowale ana ? He mau iono no, aka. aohe nae he oiaia A heaha ua mau lono ia ? Aole anei oe e hoomanao iho mamua o tuu hai ana aku ia oe, he hoopunipuni wale no ia mau lono ? Mai hopohopo oe no'u; no ka mea, aole au he kamaiil He kanaka makua au. Nolaila, e hai mai oe b'u ika oiaio ! Oka lono i iohe ia ae, ua hoomake oia iaia iho, ma kona lele ana iloko o Ika muilwai.

Ua hxaa aku no nae pahik ke kino : Ua loaa aku no kekahi kmx He loio o Hale he oiha na hoi i kamaaina iaia. ? Ia wa no, ua haupu koke«ae la oiaii puana ae Ia: He hana keia na ka mea ino! Oia ko'u manao. Owai la ka mea nana i keu hana ? Owai ka mea e pomaikai uia ioa < make ana oia ? Ia wa, ua ano e ae la na h« ?«ilielena c Haie Keleneka iaia i hoon|3*iao ae ai i kekahi mea. He oiaio anei, wahi ana 1 :hooho ae ai, owau pu kekahi i lilo i moepuu na keia poe ino ? . • Ae. A o lonakana wahine ke alakai o keia mau hana hoomainoino a loa. Heaha ke kumu o kou hdppuka ana i kona inoa ? wahi a ka Makai Kiu i ninau aku ai. , ; Eia, he manao koho no, no ka mea, ma ko'u ike mua ana iaia, ua weli wale mai la no au. : Uapololei kou mau manao kohokoho; oiai aole au i ike i kekahi kumu kupono e hiki ai ia'u ke aua iho i ka hai ana aku r ka oiaio. A hoike aku la ka Mafo» Kiu i na mea a pau me ke kahaha Mi oke ka- | naka opio. Mahope iho o kona lohe ana i ka moolelo a ka Makai, ua hoike mai o Hale Keleneka iaia iho i kona ano kanaka makua. Oiai, aole oia i noho iho a uwe no kona kaumaha, a me na popiiikia i loohia iho maluna ona. Aka, ua pane ae la oia me ka leo moakaka: : • E kokua aku no au ia ,oe ! aole hoi e pono o oe wale no ke lawelawe i keia hana. Ua hooko no hoi ka Makai Kiu i kana mea i olelo ai, a uku aku la i ke koena a pau, me ka mahalo akix iaia no ka hopena pomaikai i loaa i kona makamaka. Mahope iho o keia, ua lawe pololei ia aku la o Hale Keleneka *ka rumi o Onila Maka. ,5V No kumu^' > i Makai & kii^onō, iho la oia, aole e hoike i ka loaa a me ke ola ana o Hale Keleneka. No ka mea, ua manaoio loa oia eia no o Keaka Ilikini a lonakana wahine ke moe nei iloko oke kuhihewa me ka manao ua make; nolaila, ua hoolala iho la oia i kekahi hana e ko ai kona makemake, a haulehia na iini oka mea pakaha.

Hookahi pule i hala ae. Ma kekahi la, oiai o Keaka Ilikini e hele $na ma alanui Broadway malalo o ke ano he kanaka opio waiwai no Kupa, ike ae la oia i ke kalele ana iho a kekahi lima maluna o kona poohiwi. Huli ae la oia a ike ae la i kona hoa opio o na la i hala. Nana aku la ua kanaka opio nei me na helehelena oluolu, me ka hoopuka mau ana i na huaolelo hoomakeaka, me he mea la, aole laua i kaawale iki mai muK mai a hiki ia wa. Aka, o ko Keaka kulana hae iloko oia wa, ua hele oia a kupilikii, nolaila, ua hoao iho la oia e hoonalonalo ia mau manao, ma ka olelo ana aku, ua hauoli loa oia i ka halawai hou ana me ke kanaka nana oia i hoopapa iloko o ka oihana pili waiwal Ihea iho nei oe i keia mau la ? i ninau mai ai ka Hapa-liikinL I ka hana dala wau. A pehea; ua pomaikai no oe ? He mau tausani ko'u loaa. Na keia mau olelo hope a kona hoa i hoike aku iaia ua pomaikai io oia. No na la he umi a oi aku, ua pee mau ua hapa Ilikini la mai kona mau hale pili waiwai kahiko, no ka mea, ua maka'u loa oia i ka ike aku i ke kanaka | ana i aie al | Heaha kou mea i ae ole mai ai ia'u, owau pu kekahi iloko oia hana ? Ka ! aohe e hiki, no ka mea, na kela no a me keia e noonoo ikona pono ihō. No na wa i hala, ua kokua mau aku kona hoa opio iaia, nolaila, hoao hou mai la o Keaka e ninau iaia: He hiki no nae paha ia oe ke kokua mai i keia hoaloha, me hookahi hanen da!a, a i ole, malalo mai oia huina, no na ia pokole a hoihoi aku no hoi ? Aole o'u ike i ke kuniu e hiki ole ai ia*u. I e hia kou makemake ? He hiki no nae paha ia oe ke haawi mai i elua haneri me kanalima, a hiki i ka wa e loaa ae ai ka'u hoihoi aku ? He pono au ma ka'u mau Kana a pauE haawi aku no au, aka, aole nae i oi aku mamua o hookahi haneri dala me a'u i keia wa. E haawi aku no au i ka mea i loaa ia'u i keia wa, a i keia po kii ae oe i ke koena ma kahi hale uinihapa kahiko, oia e noho nei i keia wa. * Ua hauoli toa ia o Keaka. No ka mea, o ka hanen daia i loaa aku iaia iioko o kona wa kupilikii loa, ua iike ia me kekahi iua waiwai emi ole. Haawi aku Li ke kanaka opio i na dala, a kono mai la o Keaka iaia e haele pu bua e pili waiwai No ka mea, ua ike mau ka Hapa-lii-kini i ka kiki o kona hoa ma fca pepa pili waiwal Hele aku la Laua a kekahi wahi Kale, e pepa mau ana i ka po a me ke aa la laua malaiia, ua koikoi io no ke eke a ua mau hoaloha nei, no ka mea,

1 i ka wa i hoomaka ae ai o Keaka e ku a haolele iho i ua hale \x ua loaa aku - la iaia na oaia niaalahi he elua haneri me kanaliaia. t Ia laua ma ke alanui, halawai mai la o Keaka me ke kanaka ana i aie al ' Uku aku la oia i kona mau aie a pau me ka hauoii nui no ka jxiu ana oia i haawe kaumaha. Noho iki iho la ke kanaka opio me ia no kekahi manawa a haalele iho la iaia, me ka hai aku, e halawai hou no • laua ma kona hale no ke koena dala he i haneri me kanalima i koe ma ka hora 11 oua po la. He hora mahope iho o na mea i hoike ia ae la maluna, ua hiki* loa ke ike ia aku kekahi mau mea elua ma kekahi wahi oke kulanakauhale e komo ana iloko o kekahi hale i manao wale ia aole i noho ia no kekahi manawa loihi. Aka. o ka oiaio maoli no ia. He wahi hale uuku uinihepa ua wahi hale la, he elua hale, iluna a ilalo; a iloko o na la i hala aku, ua kamaaina i na makai ma ke ano, he hale hoahu no na waiwai aihue o na ano a pau no na powa. Aka, iloko nae o keia mau la, ua hoala ia ae he mau hale nui hoahu ukana ma kona mau aoao, a ua waiho wale iho la no ua wahi hale nei. O ka manawa i ike ia aku ai keia mau kanaka e ku ana ma ke alapii, oia no ka wa e poeleele aku ana. Unuhi ae la kekahi o laua i ke ki mai kona pakeke ae, a mahope iho, koino like aku la laua iloko. Ma ka malamalama o ka ula o ka ihoiho a laua i ho-a ae ai, i ike aku ai laua e waiho mokaki mai ana na lako hale i 0 a ianei. Paa ae la kekahi o laua i ke kukui ihoiho a pane aku Ia i kōna hoa: E hoomaemae iki ae kaua ia loko nei, no ka mea, he kanaka maalea kela Ha-pa-Uikini. O ko'u manao, wahi a ka lua, e umi aku iaia, a hiki i kona wa e hai mai ai 1 na mea a pau. E Hale, aohe pono pela; no ka mea, ua hoao ia e a'u ia mau mea a pau. Ua oi aku kona makemake e make, mamua o kona ae ana e hoike mai i kana mea huna. Ina no hoi oia e hookii ia like mai I ka mea, aia iloko o kona mau aa ke koko o kona mau kupuna paakiki. Ina he kanaka oia o ko kakou nei ano, ina, ua mihi mua mai oia ia'u E Onila Maka, kuu hoaloha maikai, i , o kekahi keonimana i kulike me kou | ano, ua kupono e ike mua i kau mea e i kamailio nei, oiai, he mea kupanaha| ko'u lohe ana aku ia oe, e olelo mai j ana, ua loaa i keia aeahaukae ia mau j haawina paakiki. j Mai kona koko Ilikini mai i loaa ai iaia ia haawina; a noloila, ke hai aku nei au ia oe, hookahi wale iho no mea! e hemo ai ka waha o kela kanaka, a oia ka'u e hoao aku ana i keia po. A ina aole e holopono ana ka'u mea i hoolala ai, alaila, e hooko no au i ko'u manacr hope loa, ua ake nae au e hauie ia manao, i na e hiki ana; aka, e/ioao mua ae au i ke kanaka make ? (Aole ipau.)