Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXII, Number 7, 17 February 1883 — Page 3

Page PDF (2.05 MB)

This text was transcribed by:  Marti Steele
This work is dedicated to:  R. Dwayne Nakila Steele

Ka Nupepa KuokoaKE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

KA NUPEPA

KUOKOA ME KE AU OKOA.

[I Huiia]

 

                        No ka Makahiki                                              $2.00

                        Eono Mahina                                                     1.00

Dala Kuike ka Rula.

 

POAONO, FEBERUARI 17, 1883.

 

            O D. W. Aiwohi wale no ka i aeia e kakau inoa no na dala i hookaaia mai ma ke keena o ka Nupepa Kuokoa.

 

NU HOU KULOKO.

 

            Ua haalele ia o Kipikona i ke anu i ka la Poni Alii nei.

 

            He 23 poe lawehala i kuikalia ma ka la Poni Alii.

 

            Ua holo aku o H. A. P. Carter no Wasinetona ma ke ano he Kuhina noho malaila.

 

            Nui ka ua ma ke kulanakauhale nei i keia mau la.  Ukele a ka launa ole na alanui.

 

            E halawai ana ka Ahahui Euanelio o Hawaii Komohana ma Helani, i ka Poalua mua o Maraki.  Ma ke kauoha.

 

            Ua hookohuia o Honorable Jno. M. Kapena i Kuhina Waiwai, ma kahi o His. Ex. Simon K. Kaai i waiho mai.

 

            Pehea la i ae ia ai kela wahine e komo iloko o ka lanai Pohai i ka Poakahi nei, me kana pila koliana i ka lima?

 

            Ua nohaha mai nei kekahi mokuahi Beritania mamuli o ka pahu ana o kekahi mea hoopahu (Dynamite) ma kona lua waiho ukana.

           

            He keu a ka huhu o na Elele o na mokupuni i ke komite poni Moi, no ka nana ole ia aku o lakou ma ka la Poni iho nei.

 

            Nui no ka poe i akoakoa ae ma Aliiolani Hale i ka Poakolu nei no ka makaikai ana i ke Kia Hoomanao o Kamehameha I.

 

            Ua loheia mai he lono, ua loaa he 1,344 tini opiuma ma ke awa o Kahului i ko laila luna awa, ua hookomoia iloko o 12 pahu kamano.

 

            Ua ku mai ka mokuahi Zealaudia i ke kakahiaka Poakahi nei mai na Panalaau o ka Hema mai, a ua holo loa no oia no Kapalakiko ma ka hora 9 o ia ahiahi.

 

            Mahalo ka lehulehu o ke anaina Poni Alii ia Hon. J. M. Kapena no ka nui moakaka o kona leo, a mahalo ole ia hoi kona mau kokoolua no ka uuku a lohe ole ia o ko laua mau leo.

 

            O kau haina nane, E. P. Waikiki no ka nane a J. H. Liwai ua pololei ia, a ua kulike me ka haina e waiho nei me makou.  E mahaloia kou eleu a mikiala.

 

            He kanaka ona kekahi iloko o ke anaina Poni Alii i ka Poakahi nei.  Pelapela kana mau olelo e hoopuka ana, me he la ua aponoia kana mau hana, no ka mea, aole he papa ia aku e na luna nui o ia anaina.

 

            O kekahi o na lawehala i huikalaia i ka Poakahi nei, ua hopu hou ia no oia i ka hora 8 o ahiahi oia la no, no kona hoao ana e hoolaha i kekahi bila dala waiwai ole.  O Kukona kona inoa.

 

            Ua hoonoho hoohuikauia na Elele o na mokupuni maloko o ka lanai Pohai i ka Poakahi nei, "Hui aku hui mai, huikalo i ka nawao."  Aohe he maopopo iki o ka Elele komite mai kekahi poe e iho i kona ia.

 

            I hapa hoonaulu ae no ka na Elele o na mokupuni i kekahi lala o ke komite Poni Moi i ka auina la Poalua nei, no ko lakou ae ia e launa me ka Moi, i na no ua hoi nele nui i ke kula loa o Malama me ka ukana he nele.

 

            Ua keakea ia kekahi poe i loaa na palapala kono mai ke komo ana aku iloko o ka lanai Pohai i ka Poakahi nei; no ia kumu ua ike kekahi poe ia ano hana, nolaila, ua kii okoa i ko lakou mau palapala kono i na kauhale.

 

            Pau ole no na hana o ke au kahiko mawaena o na kanaka Hawaii.  Ma ka Poakolu nei, i ka wa i weheia ai kia kii o Kamehameha, ua kiola aku la kekahi mau kanaka i na apana dala liilii ma ke ano he hookupu mohai i ua kii la o Kamehameha.  Hu no hoi ka aka la!  Pau ola no hoi na hana pouliuli o kela au i hala loa aku la.

 

            Ua manao makou ua kupono loa i hookahi no a olua haina e hoopukaia no ka haina nane a D. Manu, e J. I. Kanoa, a e ikeia no ma kekahi wahi o ka pepa, no ka mea ua like loa ka olua mau haina.

 

            Ma keia Poakahi ae, e holo aku ana ko makou makamaka Sam. K. Kaeo no Haiku, Maui, maluna o ka mokuahi Kilauea Hou no ka hoolana ana i kona ola kino, a e hala ana paha iaia ka mahina hookahi malaila.  Ke kalokalo ae nei makou, e loaa iaia ke ola kino maikai, a e ukali pu ia hoi kana huakai e ka pomaikai.

 

            Ua make o Rev. P. W. Kaawa, kahu o Kalawao, Molokai, i ka la 3 o keia mahina, pela ka Puheemiki hoike ia makou.  Ua hoike hou mai oia he pi pii loa ke kumukuai o na mea kuai malaila, oia hoi, ma Kalawao.  He lehulehu na hale inu ti malaila aohe nae he laikini o ia mau hale, wahi hou ana, a ua mahalo lakou no na makana karisimaka i hoouna ia aku ai.

 

            Aohe he mau leo huro i haawiia i ka Poakahi nei mahope iho o ke kalaunu ia ana o na Moi.  No keaha la keia?

 

            Ua minamina makou i kou manano G. L. K. Keopilo no ka hiki ole ke hoopuka aku no ka mea, ua hala ka manawa i oleloia ma ua manao la ou.  Ina i ka pule mua o keia mahina ko hoouna ana mai, ina la ua puka aku me ka hakalia ole.

 

            "O keia ka la Konohi o ko kakou mau makamaka Pake."  Uwa ka pihe a haalele wale.  Uwa hou ka pihe a haalele wale.  Heaha hoi hoi keia!  Ka!  O Elele no hoi i olelo mai nei, o ka Poakolu iho nei ka la Konohi o na "keiki o ka ainapua."  Huro!  Lalau loa ua wahi Elele eleele nei.

 

LALAMA O ELELE I KA LAPA MANU OLE.

            Ma kahi o na hunahuna mea hou o na Helu 5 ame 6 o ka Elele Poakolu, ua ike iho au i na huaolelo henehene, a awahua a ka mea i piha i na manao inaina, i hoolilo ia'u i enemi nona; aole nae i lana kuu manao, oia mau mea ole ka ka'u make-peni e ulele iho ai, a panee aku imua ona; aka, me he mea la, e konoia mai ana ka oiaio, e hai aku.

            Ua ike no au, o kau i olalau ai ko waha, a hoopuka ae ai ma ka Helu 4 o ua o Elele, e i ana, "a ka helu 5 puka aku" aole i ike ka lehulehu, ua oiaio ia kala leo nui ana au; aka, o ka mea i ike ia ma ia mau Helu 5 a me 6 he mau mea okoa wale no, a mau huaolelo ku i ka henehene wale no; nolaila au e olelo ae nei, ua lalau oe i ka lapa manu ole, a ua maopopo ia'u ia lalama ana, ia lalau wale ana no au i o a i anei e hilikau ai oia keia; ua hoka loa oe i ka hoakaka ole e kulai ana i ka oiaio ole, o ka'u; ua ike aku no hoi au i ke ku ana o ka'u pahi i ko puuwai, a holo hewa ke koko a pii i ko papalina.  A eia hou no paha kekahi kumu olalau ou.  Ua kii hou no paha oe i ko wahi puni au i kapae ole wale ai a ua hoopa ko wahi lehelehe eueu, a ko'u ko wahi puu, piha ko wahi opu ana ole, ohewahewa ka ike o ko mau wahi maka; nolaila ike ole oe i kau mea e hana ai.

            Aole o oe e na lalau ko'u hoa papa olelo ma ka'u mea i hoolaha ai; aka hoi ua hoopiha mai nei oe me kekahi mau huaolelo a'u i ike ai aohe oiaio, ma ke kino o kau Elele, nolaila, ua makaukau au e pane aku ano ia mau mea, i lohe ko pepeiao kuli a me ko naau hooiaio ole, i ka'u i hoike aku ai ia oe i ke Keena o ka NUPEPA KUOKOA, i kekahi la.

            Ua kapa mai oe ia'u he laibila.  Heaha ia mea he laibila?  O ka hoike ana i ka hana a kekahi mea i ikeia ua hana io no, he laibila anei ia?  Okoa no hoi ke ao kanawai ana a kou wahi papa.

            I hou mai oe owai la o maua me Kealoha na mea oiaio?  Ke hai hou aku nei au, o ka lua keia.  Owau no ka mea i oiaio, a eia hoi ke pani.  Aole no i hoole mai o Kealoha i ka oiaio ole o ka'u imua ou e na hoopunipuni nui.

            Ke ninau hou mai nei oe malia ua nuha wau no kuu hoopua ia ana.  Aole ia mea he nuha iloko o keia opu; o oe no ka i ike ia mea he nuha; i olelo iho ai oe i ko hooponoponoia ana e kou Ahahui, no kau wahi hana kuluma "Aole au e ae e komo hou ko'u poo iloko oia Ahahui," owau anei ia e nuha ala la?

            Aole.  O oe no.  Pili pono ka la i P--Manao anei oe,  o ko S. Gandall noi ana mai i ka'u e haawi aku nana, me ke kumu maikai ole, e haawi pio aku au nana?  Aole i loaa ia ano i ko'u puniu; o oe no ka i ike ia mea he haawi pio, na ka wai ula iliahi o Maleka.

            I hou iho no oe, aole e hiki i ke kamana, ke ole na mea hana, ke hoike aku nei au ia oe, aole au i nele i ka mea hana, papahele uapo mokuahi, ma Aina Hou; e ninau ae oe ia Kauanoe eia koke no i ka hale hana hao o Ulakoheo ma o koke aku no hoi o ko wahi hotele inu---

            Ke i hou mai nei oe, o ka hai mea hana ka'u e kii ai, ke hai aku nei au, iloko o na pule elua a'u i noho ai malalo o ua S. G. la, o ka'u hana mau, oia ka wili puka, aole au i wili me ka hai wili, o ka'u no ka'u i hana ai, a o ka'u ka Samuela.  Gandall opio keiki na ua luna la e kii ai, aole au i kii aku, aka, o ka'u ka i kii ia mai.

            He keu no hoi oe e kahi opukeemoa; ke i hou mai nei oe, e  pau ke kanaka hoohemahema ia ia iho me ka mea hana ole.  Ina paha ko maka i kilohi wale ae ia makou e hana ana, ike no la hoi oe ia Kekama, e lalama wale ana i ka hai mea hana.  Heaha la hoi kona mea i hoopau ole ia ai?  Eia.  He io a he iwi no S, G. nolaila, e lohe ko pepeiao, a hoomaopopo ko naau, aole no ko nele mea hana ko makou mea i hoopauia ai; aka, ua ake no ua o S. G. aia no ka pono a kaulele iho maluna o elima dala o ka la nolaila oia i koi mai ai e hookupu aku i ka makou nana, ka mea i loaa mamuli o ke kahe ana o ko makou hou.  Pela no nae paha oe, ke lawe ae kou Haku nupepa me ka manao maikai ole i kau?  Ae wale aku no nae paha oe ea?  Pela io paha, ole wale.

            O ko mau inoa i hooili mai ai no'u, ua kupono no nou e Kahikina ia mau inoa.  Ke hooki nei au i ka'u kamilio ana ma keia mea a aole au e aa e pane hou aku no ka pane ia mai, a ke hookuu aku nei au ia oe e auwana hele i kula me Nepukaneka a e ai pu ana me ia i na weuweu, i hoopiha ia ko opu me na manao opala.  E aloha auanei oe e ka'u, milimili ka NUPEPA KUOKOA,

                                                            R. MAKAHALUPA.

            Feb 13, 1883.

 

NA MEA HOU O KA HUI OPIOPIO O KAUNAKAKAI.

            E KA NUPEPA KUOKOA;  Aloha oe:

E oluolu oe e lawe aku i keia wahi mea hou ma na kai aulu o ko kaua mau mokupuni i alawa iho i keia wahi ukana imi pono Kalikiano imi pono mai Hawaii a hala loa aku malalo o Lehua.  A nau ia e hoike ae i keia malihini ma kou keena.  Na mea hou o ka Hui Opiopio o Kaunakakai; ua hoomaka keia hui mai ka la 30 Oct, 1882 a hiki i ka la 30 o Ian. 1883, oia ka la e uniki ai na hana o keia Hui Opiopio ma keia la 30 ua akoakoa na lala o keia hui na kane na wahine me na malihini piha pono oloko o keia Betela i na hana imi pono a keia hui i kuloha ai i ka po me ke anu.

            Ua hoomaka na hana me ke himeni hoano i ka Haku, Hosana, he himeni haku keia, pau ia pule mai o H. Peelua.  Ku mai ka Luna Hoomalu, I@ Koa.  Heluhelu mai i keia Himeni 324 pau ia pule ka Luna Hoomalu pau ka pule heluhelu hou ia keia himeni 343 pau ia ku mai ka mea hoike i ke kumu paipai ma Roma 13:12, o ka mea nana i hoike i keia manao paipai he wahi pokii kaikamahine oia Hatl Hariaka Beshaw, pau ka hai ana ku mai o S. Kuapuu wehewehe mai i na manao pili i ke au kahiko a me ke ano o ka noho ana o ke au hou pau ia ku mai ke kokua elua oia o S Keaniani hoike mai no keia kumu manao me na ano o ke au o Paulo i kela wa a me na Iudaio a me na lahuikanaka o keia wa.

            He nui aku na mea pili eia nae ua hoopokole ia me na himeni hoalohaloha he nui i himeni ia e ka papa Himeni no na hoalohaloha a me ka hoomaikai i ke anaina a me ka Haku.  Pau na hana me ka hookuu ana i keia hana ma ka himeni 598.  Pau ka himeni a ua ku ke anaina a pau iluna me ka pule a I. Nawaahelu.  Hookuu ke anaina ua hoomakaukau keia hui i wahi papaaina oia ka poi-lehua helu i a Mr. J. Nazaleka, ke keiki lalawai o Halawa me ka puaa.  Oia o na lako ai ua kena ua piha ka lua o ka ianina hala ka maka poniuniu.  Me na keiki o ka hale pai ko'u aloha.  Ke hooki nei au maanei he ma-u wahi mea hou ia o kuaaina.

                                                            J. K. KAWAPILIAKAIAKEA.

            Ianuari, 30, 1883.

 

HOOLAHA KULA SABATI.

            E hoike hui ana na Kula Sabati o Kalihi ke hiki aku i ka la 14 o Maraki ae nei, hora 9 A. M., maloko o ka luakini Hoole-Pope ma Kalihi-waena.

            Nolaila, ke paipai ia aku nei na kumu kula Sabati me na alakai himeni e eleu ae ma ka hora i haiia maluna.  Ke paipai pu ia aku nei no hoi na poe e ae a pau, e naue nui ae e ike i na hana oia la.  A he lulu dala pu no hoi ke malama ia ana mahope iho o na hana ma ke awakea.

            A ma ka auina la, e weheia mai ana e na keiki lalawai o Kalihi he wahi paina luau, i mea e hoopau aku ai i na houpo naenae.  E eleu nui ae.  Ma ke kauoha.

 

KA LA PONI MOI.

            Ua hooko ia ka iini o ke Kuhina Kipikona, ua poni ia ka Moi ma ka hora 12 o Feberuari, a ua nui na Komite i hele mai mai na apana kuaaina mai.  Eia ka mea kupanaha loa, aole i hookipa kupono ia na Komite mai na apana mai, ua manao lakou e hookipa aku ana la ke Komite Poni Moi ia lakou e ike i ka Moi, oiai he poe lakou no kahi loihi mai, a he makana dala ka kekahi poe Komite i lawe mai ai.  Eia nae, aole lakou i hui iki me ka Moi, a ua nui ke kahaha o lakou i ke Komite Poni Moi, a ua olelo lakou, he mau hana maikai ole ka ke Komite.

 

O KA'U IKE KEIA.

            O ka la i manao ia ai, oia ka la oi loa o ka hanohano ma Hawaii nei, oia ka la Poni Moi.  Ia'u i nana ai i na hana oia la, ua nana au me ke akahele loa o ko'u ike a me ko'u noonoo a olelo ae, he hapa o ka hanohano kai kau mai maluna o na hana i hanaia; i ke au ana aku o na maka e ake e ike aku i na maka o na haku Alii Kiekie o ka aina, aole nae lakou i hiki mai; ua manao au, oia kekahi kaupaku o ka hanohanu oia la, eia nae, ua hoonele ia.

            Eia kekahi, o na haole kamaaina kuonoono, a waiwai i hiki ke kapa ia aku he poe hanohano a o lakou kekahi lima akau ma ka uku ana i na auhau aupuni, eia nae aole i hiki mai ka hapa nui o lakou.

            Eia kekahi, o na kahunapule o na hoomana, oia ke kiekie loa o ka hanohano, pela ko'u manao; o ko'u ike hoi, o ka oihana kaula ma ko lakou mau poohiwi ke kaulahao i paa ai ko kakou aina, a eia ke lei mau nei ke kalaunu o Hawaii nei i keia mau huaolelo, "Ua mau ke ea o ka aina i ka pono" eia nae aole i hookaawale ia kekahi wahi no lakou, a aole no hoi i ike ia o kekahi hapa o lakou ua komo ma ke ano Elele a Komite o ka laahia a me ka hanohano o ka oihana e kau la maluna o ko lakou mau poohiwi i kupono no ia la, aole au i ike o ka poe o lakou i komo ma ke ano Elele a Komite, ua noho lakou malalo o keia olelo kahiko "Ka pu-o-e-moe."

                                                                        J. N.

 

POHA KE AU KE PII NEI KA LENA.

            E KA NUPEPA KUOKOA E:  Aloha oe:

I ku'u Kilohana waianuhea, hoa haihai olelo o ko'u po, eia no au la o Malio, ke ne hone aku nei.  Anoai wale, ua hiki mai, aloha no, aloha nui.

            E haohao ana paha oe e kuu makamaka, ke ike ae i kela papahi lei e moani ae la maluna, nona ka puana; "Poha ke au, ke puai nei ka lena," aka ua loaa wale no ke iini ia, a ke hakukoi pu ia me ka puuwai, eia mai.

            Ma ka Helu 3 o ka "Elele Poakolu," o kela malama i aui aku la, ua ike lihi iho au i kekahi makamaka o'u, e papaleo ana me Hookena, ae hoike ana hoi no ka pono, a me ka pono ole o na nupepa, ma ka waiho pu ana 'ku i kekahi manao hoopili.

            E ka makamaka S. W. K. Alapai-opio aole i pili pono ka la i Papaenaena, aole i kakia paa kuinao a ke akamai, no ka mea, o ke kui he kui maka ole, a o ka hamare, he hamare laau.

            Mai hoohalike oe i ke kohu o ka inika eleele, e like me ke kohu o ka wai maoli, a i ka oi o ka pahikaua, e like me ka mana o ka maka kila.  Mai hoohalike oe i ka ono o ka laau hua ono, me ka hua mulea o ka laau awaawa, a i ka waiwai o ka laau hua maikai, me ka waiwai ole o ka laau hua ole.

            E kapa mai ana anei oe ia'u he lele hewa?  Aia no ia ia oe, oiaia, he hoakaka wale no ka Kiilae.  A aole no hoi au e wa-ia ke le ae i keia lei mokihana, "Poha ke au, ke puai nei ka lena."

                                                            LOUIS WAIHUIAKANAULU.

            Kawaihae, H. Feb. 3, 1883

 

HAINA O KA NANE.

            Eia mai ka haina o ko nane e D. Manu, i puka ma ka Elele Poakolu, o Ian. 24, helu +    Ua ahu wale na iwi o ke Koolau.

            O ku'u 1, 5, like Li ko'u 4, 3, 2, like Hae, o oe holookoa a pau loa "Leahi."

                                                                        GEORGE R. KEOMAKA.

            Honouliuli, Ewa, Oahu.

 

PANE I NA NINAU A ROSEWELL.

            Ua ike au i na ninau a Rosewell ma ka nupepa "Ka Hoku o ke Kai," helu 1. 

            O ko'u manao no keia mau ninau, ua hemahema, a i na e hooponopono hou ia:  alaila, ua makaukau au e pane aku i ka haina a me na wehewehe hana pu.  Aole au e hoike au ana i kahi hemahema, aka na Rosewell no e ike iho.

                                                                        E. W SONWELL.

            Honolulu Feberuari, 6, 1882.

 

HAINA O NA NINAU BAIBALA A S. W. K. ALAPAI-OPIO.

            MR. LUNAHOOPONOPONO E:  Aloha oe:

Ua ike iho au i na ninau Baibala a S. W. K. i hoopukaia ma ka Buke IV.  Helu 1, o ka la 3 o Ianuari o keia M. H. maloko o ka nupepa Elele Poakolu, a no ia mau ninau ke hai aku nei au i ka haina, a na ka mea nana ka ninau e hoapono mai, a e hoole mai.

            Eia iho malalo nei na ninau a me na haina.

            Ninau 1.  Owai ka inoa o na Magoi elua o Aigupita i hoao e kue ia Mose me Aarona, ma ka hoolei ana i ke kookoo ilalo a lilo i Nahesa?  S. W. K. Alapai-opio.

            Haina 1.  Iane a me Iamebere. Puk. 7: 11, 12.  Aole loaa keia mau inoa ma ke Kauoha Kahiko, aka, ua loaa pinepine no ma na buke o ka poe Rabi. 2Tim. 3:8  Sam. Paki.

            Ninau 2.  Owai ka inoa o ka laau he lenalena ka pua a he awaawa kona aa?  S. W. K. A.

            Haina 2.  Iunibere, Rotema ka inoa Hebera.  1Nalii 19: 4, 5; Iob. 30: 4; Halelu 120: 4.  O Geniseta kekahi inoa oia laalaau ua ulu no ia ma ka nahelehele o Arabia, a he lenalena kona pua a he awaawa kona aa. S.P.

            Ninau 3.  Heaha ke ano o ka huaolelo Innomine Patris et Filii et Spritus Saneti Amen.  I unuhiia mai ka olelo Roma a i ka olelo Hawaii?  S. W. K. A.

            Haina 3. Ka inoa o ka Makua, o ke Keiki a me k Uhane Hemolele, Amene.

                                                                        Samuel Paki.

            Ninau 4.  Mamua anei ko Solomona mare ana ia Naamana a mahope paha o kona noho alii ana?  S. W. K. A.

            Haina 4.  Mamua ko Solomona noho alii ana, mahope kona mare ana ia Naamana.                         S. P.

            Ninau 5.  Owai ka inoa o ka wahine Iudaio haipule i hoikeia ma ka Baibala?

                                                                        S. W. K. A.

            Haina 5.  O Loisa 2Tim. 1: 5.  S. P.

            Oia ae la ka'u mau haina o na ninau Baibala a S. W. K. Alapai-opio, nolaila, ke waiho aku nei au e hoike mai ka mea nana ka ninau i kona manao no keia mau haina.

            Me ka Luna Hooponopono ko'u aloha a me ka mea nana ka ninau ko'u welina.

            Owau no me ka oiaio.  SAM. PAKI.

Honokowai Maui, Feb. 3, 1883.

 

KARISTIANO OIAIO.

 

            He aahu nani ia e anapa ana no na la helu e maalo nei me he aka ala, a hala ae ia huina o na la, alaila, e oi pakela aku auanei keia kahiko Karistiano, mamua o ke gula pau wale o ka honua nei, no ka Home lani ma o.  Oia ka mea i kukulu i kona manaoio paa maluna o ka pohaku o Iesu me ka ewaewa ole; he aloha he heahea, akahai, oluolu, a pela aku.  He ike mai i ka olelo ao pono e uwalo ia aku ana, a maliu mai me ka naau mihi me ka pepe.

            Ua hiki ke kaena ka mea hookiekie me kona leo nui launa ole ma ka waha.  "He kanaka no ke Akua."  Ina ua nele i na hoailona Karistiano oiaio, e like me ka Iesu i haiolelo ai ma ka mauna.  Ua lalau loa kona kukulu ana me ke kuhihewa nui ua pono, aia oia ma ke kahua maluna o ke one i ku ai, o ka mea e ohi mai ai mahope, he ole mau.

                                                                        POLIHUAKANE.

            Home Aulii, Honolulu, Feb. 12, '83.

 

KUU MAMA KEALO UA HALA, MA KA MULIWAI ELEELE O KE OLA HANU ANA.

            E KA NUPEPA KUOKOA E: Aloha oe:

Me ka haalulu a me ke kaumaha o ka'u maka peni e kakau nei no kuu mama ua hala e aku, ma ka wanaao o ka la 24 o Ianuari aku nei, ua pau ka luhi, ua pau ka inea maluna o ke ao nei, ua hoi ka uhane i ka mea nana i haawi mai.  Auwe!  Aloha ino kuu mama.

            Oiai au e noho ana ma ke alo alii o ke kulanakauhale alii, he lono kai halia mai (leta) ua hala, ua kuu ka luhi o kuu mama; o kuu naau ua mokumokuahua nona, ua ehaeha ka manao; auwe kuu mama e--kuu ike ole hoi.

            He 40 a oi kona mau makahiki maluna o keia ao mauleule, a kii ia mai la e ka mea nana ia i hana, eia oia iloko o ka puali o ka lani, e hosana mau ana oia i ke Akua.  Eia au ke ike nei i ko'u wahi luaui makuakane me ka naau ehaeha, ke uwe nei no kuu mama i nalo e aku la, me keia mau wahi manao pokole e like me kana i olelo mai ai, "He mahu ke ola o ke kanaka i pu-a iki ae a nalowale aku."                                                                      KEIKI.

 

Hoolaha Hookapu Aina.

            E ike auanei na kanaka a pau ke nana mai i keia olelo hoolaha, owau o ka mea nona ka inoa malalo iho nei, ke hookapu loa aku nei au i kuu aina e waiho la ma Manoa, Kona, Oahu, i ikeia ma ka inoa o Kaahaloa-iki.  Ua kapu ka hele wale ana o na bipi, lio miula, kekake a me na puaa maluna o keia aina.  Ua kapu loa no hoi ka hele wale ana o na Pake maluna o keia aina a hahaki wale i kekahi ano laau e ulu ana maluna o keia aina; a o na Pake a pau loa e loaa aku ana ia'u, a me na kanaka e ae e hoolohe ole ana i keia olelo hoolaha, e haawiia no lakou e a'u imua o ke Kanawai.  Pela no na ano holoholona a pau e loaa aku ana ia'u e hopu no au a hoopaa iloko o ka Pa Aupuni.  E hoolohe na ano kanaka a pau i keia, o ili aku no auanei ka pilikia maewaewa o ka mana piha o ke Kanawai maluna o ko lakou mau hokua.

            Owau no,                                PAKA.

            Manoa, Feb. 2, 1883   1106 4t

 

NA HOOLAHA.

 

            Aha Hookolokolo Kaapuni Apana Eha ko Hawaii Pae Aina, ma ka hooponoono waiwai.  Ma ka hana o ka Waiwai o AUGUST CONRADT o Hanalei, Kauai, i make.  Ma ke keena, imua o ka Lunakanawai Kaapuni.

            Ma ka heluhelu a me ka waiho ana mai o ka palapala noi a me ka papa hoike o Mrs. Mary Ann Conradt a me Frank Bindt, na Lunahooponopono o ka waiwai o AUGUST CONRADT no Hanalei i make, e noi ana e apanoia na hoolilo he $3,420.90, a e hoike ana o na mea i loaa mai iaia he $2,616.50, a e noi ana e nana a aponoia keia mau mea, a e kauohaia e mahele i na waiwai e waiho ana ma ko laua lima i na mea i kuleana malaila, a e hookuu ana ia laua a me ko laua mau hope mai ko lakou noho ana ma ia ano.

            Ua kauohaia, o ka POAONO, ka la 17 o MARAKI, M. H 1883, ma ka hora 10 o kakahiaka, imua o ua Lunakanawai la, ma ke Keena ma ka Hale Hookolokolo, ma Koloa, oia kahi a me ka manawa i kohoia no ka hoolohe ana i ua noi la, a me na papa hoike i oleloia, a o ka poe a pau i pili malaila e hele mai e hoike i ke kumu, ina he kumu io ko lakou, e ae ole ia ai ua noi la, a malaila e hoike mai ai na hoike o na mea i kuleana maloko o ka waiwai i olelo ia.  A o keia kauoha me ka olelo Beretania me Hawaii, e paiia maloko o ka Hawaiian Gazette me ka NUPEPA KUOKOA pakahi, he mau nupepa i pai a hoolahaia ma Honolulu, i ekolu pule mamua ae o ka manawa i olelo ia no ka hoolohe ana.

            Kakauia ma Koloa, ko Hawaii Pae Aina, i keia la 1 o Feberuari, M. H. 1883.

                                                                        JACOB HARDY,

1106 3t                                                Lunakanawai Kaapuni Apana Eha.

 

            Aha Hookolokolo Kaapuni Apana Eha ko Hawaii Pae Aina, ma ka hooponopono waiwai.  Ma ka waiwai o KATIMIRO k, no Moloaa, Kauai, i make kauoha ole.  Imua o ka Lunakanawai Kaapuni, me ke keena.

            Ma ke heluhelu a me ka waiho ana mai o ka palapala noi a Ketilia Nalomau, wahine kane make a KATIMIRO, e hoike mai ana o KATIMIRO no Moloaa, ua make kauoha ole ma Moloaa ma ka la 14 o Ianuari, M. H. 1881, a e noi ana e haawiia ka palapala hookoku Lunahooponopono Waiwai ia A. K. Mika.

            Ua kauohaia, o ka POAONO, ka la 17 o MARAKI, M. H. 1883, i ka hora 10 o kakahiaka, oia ka manawa i kohoia no ka hoolohe ana i ua noi la, imua o ua Lunakanawai la, ma ke Keena Hookolokolo o keia Aha, ma Koloa, a ma ia manawa a ma ia wahi no e hele mai ai na mea a pau i pili e hoike mai i ke kumu, ina he kumu oiaio ko lakou, e ae ole ia ai ua noi la.  A o keia olelo kauoha e hoolahaia ma ka olelo Hawaii i ekolu pule ma ka NUPEPA KUOKOA, he nupepa ma Honolulu.

            Kakauia ma Koloa, ko Hawaii Pae Aina,

Ianuari 27, M. H. 1883                                   JACOB HARDY,

1106 3t                                    Lunakanawai Kaapuni Apana Eha.

Olelo Hoolaha.

            I na kanaka ma ka Aina Hui ma Kowali, Apana o Hana, Mokupuni o Maui:  Aloha oukou.  Ke hai aku nei au ia oukou ma keia palapala, ua hoolilo o Jas. McDade ia'u i Hope nona ma kona hoolimalima i ka Aina Hui ma Kowali me oukou; nolaila ua pau ko Mr. McDade kuleana malaila.  Na'u na                       A. UNNA.

            Wananalua, Ian. 31, 1883.                              1106 4t

 

Hoolaha Pa Aupuni.

            E kuai kudala ia ana 4 lio ke hiki aku i ka la 17 o Feberuari, hora 12 awakea Poaono, ma ka Pa Aupuni o Koholaloa, o Honolulu.  Lio k ulaula kupalo, wiwi laekea, 2 wawae keokeo mahope, ak. hao ano e.  Lio w eleele, 2 wawae keokeo, he wahi keokeo uuku ma kahi wawae laekea loihi ak. N.  Lio w keokeo ano puakga, hema MY, ak. hao ano e.  Lio k ulaula hao ano e.

                                                            A. B. KAAUKUU,

                                                            Luna Pa Aupuni o Koholaloa.

Koholaloa, Feb. 8, 1883          1106 1t

 

Olelo Hoolaha.

            Ma ka la 1 o Ianuari nei, ua nalowale aku ma Kapaa, Koolau ae nei, kuu mau lio kane elua. Lio k ulaula, laekea, 3 wawae keokeo, kona hao kuni aia ma ka a-i.  Lio k ulaula, laekea, i hoailonaia i ka hao kuni ]PK7 ma ka uha hope akau.  O ka mea e loaa ana a hoihoi mai ma kuu wahi noho ma Maemae, Honolulu nei, e makana no au Elima Dala ($5.00) o ka lio hookahi.

                                                                        AKI (Pake).

            Maemae, Jan. 27, 1883                       1106 4t

 

            Iloko o ka Aha Hookolokolo Kiekie o ke Aupuni Hawaii.  Kalakaua ma ka lokomaikai o ke Akua, o ko Hawaii Pae Aina, Moi.

            Ia William C. Parke Esquire, Ilamuku o ke Aupuni, a i ole i kona Hope.  Me ka mahalo.

            Ke kauohaia aku nei oe e kii aku ia Alexander J. Cartwright Jr. ka mea i hoopii ia, ina e waiho mai ana oia i kana pane i kakauia iloko o na la he iwakalua mahope iho o ka hookoia ana o keia, e hele mai imua o ka Aha Hookoloolo Kiekie, ma ke Kau o Ianuari o ua Aha la e malamaia ana ma ke Keena Hookolokolo o ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Mokupuni o Oahu, ma ka Poakahi, la 1 o Ianuari, e hiki mai ana, ma ka hora 10 A. M., e hoike mai no ke aha la e ae ole ia ai ke noi a Theresa Cartwright ka mea hoopii, e like me ka mea i hoakakaia iloko o ka palapala hoopii i pakuiia.  A e hoihoi mai oe i keia palapala me ka hoike piha o kau mau hana mamuli o keia palapala.

            Ikea ka Mea Hanohano A. Francis Judd,

            Lunakanawai Nui o ko Makou Aha

            Hookolokolo Kiekie, ma Honolulu, i

            keia la 4 o Ianuari, A. D. 1883.

[Sila o ka Aha Kiekie]

            (Inoa) JNO. E. BARNARD, Kakauolelo.

            I keia palapala kii, ua pane ka Ilamaku penei:

                                                KEENA O KA ILAMUKU,

                                                Honolulu, Ianauari 1, 1882.

            Oiai ua imi au ia Alexander J. Cartwright Jr. i oleloia maloko o keia palapala kii, ke hoihoi aku nei au i keia palapala kii me ka hooko ole ia, no ka loaa ole ana o ua Alexander J. Cartwright Jr. la i oleloia iloko o keia Aupuni.

            [Kakauinoaia] W. C. PARKE, Ilamuku.

 

KO HAWAII PAE AINA     } SS

            Honolulu, Oahu          .           }

            Ke hoike nei au ma keia, o ka palapala maluna ae, he kope oiaio a pololei ia o ka palapala kii i hoopukaia ma ka hihia oki mare o Theresa Cartwright kue ia Alexander J. Cartwright Jr., a me ka hoike a ka Ilamuku no ia mea, a mamuli o ua hoike la a ka Ilamuku, ua kauoha ka Aha ma ke Kau o Ianuari, A. D. 1883, e hoopaneeia ua hihia la a ke Kau o Aperila, A. D. 1883, a iloko o ia manawa kowa, e paiia i kope oiaio o ua palapala kii nei e like me ka mea i hoakakaia ma ke Kanawai, e kahea aku i ka mea i hoopii ia e pane mai ma ke Kau o Aperila i oleloa.

            I hoike no ia mea, ke kau nei au i ko'u lima i keia la 3 o Feberuari. A. D. 1883.

[Sila o ka Aha Kiekie]

                                                            JNO. E. BARNARD,

            1106 6t                                    Kakauolelo o ka Aha Kiekie.

 

            Aha Hookolokolo Kiekie o ko Hawaii Pae Aina ma ka hooponopono waiwai.  Ma ka waiwai o PUHEANA MAKALUHI w, o Makiki i make kauoha ole.  Imua o ka Lunakanawai Kiekie A. F. Judd.

            Ma ka heluhelu a me ka waiho ana mai o ka Palapala Noi a Wailehua ka makuakane ponoi o ka mea i make, e hoike mai ana o PUHEANA MAKALUHI no Waikiki, ua make kauoha ole ma Waikiki, Oahu, ma ka la 3 o Ianuari M. H. 1883, a e noi ana e haawiia ka Palapala Hookohu Luna Hooponopono Waiwai ia F. S. Keiki.

            Ua kauohaia, o ka POALUA ka la 20 o FEBERUARI M. H. 1883, oia ka manawa i kohoia no ka hoolohe ana i ua noi la, imua o ua Lunakanawai la, ma ke Keena Hookolokolo o keia Aha, ma Honolulu, a ma ia manawa a ma ia wahi no e hele mai ai na mea a pau i pili e hoike mai i ke kumu, ina he kumu olelo ko lakou e ae ole ia ai ua noi la.  A o keia olelo kauoha e hoolahaia ma ka olelo Hawaii i ekolu pule ma ke KUOKOA, he nupepa ma Honolulu.

            Kakauia ma Honolulu, ko Hawaii Pae Aina, Feberuari 1 M. H. 1883.

                                                                        A. F. JUDD,

                                                            Lunakanawai o ka Aha Kiekie.

            Ikea:                                        D. K. FYFE, Hope Kakauolelo.

                                                            1105 3t

 

NA HOOLAHA.

 

PAPA!  PAPA!

NO

ALLEN & ROBINSON

 

Ua wehe ae he mauka

PA UAI PAPA,

MA

Ka Uwapo o Pakaka.

Na Papu Ulaula o na ano a pau.

            Na Papu Paina o na ano a pau.

                        Na Pili Hale Ulaula,

                                    Na Pili Hale Keokeo,             

                                                Na Pepa Molina,

                                                            Na Pepa Hoonani Hale.

Na Pena a me na Aila Pena!

Na kui o na ano a pau.

Na Pani Puka a me

            Na Pani Puka Aniani,

                        Na Pani Puka a me

                                    Na Olepelepe.

 

NA LAKO KUKULU HALE

O NA ANO A PAU!

 

E kuaika ma

KE KUMUKUAI HAAHAA LOA

O keia Makeke

 

MRS. W. H. Wilkinson,

MEA HUMUHUMU LOLE.

HELU 103, ALANUI PAPU.

Ke makaukau nei oia e kuai aku i kona mau lako hale o na ano a pau, oia:

Na Lole Lihilihi a Lihilihi ole,

            Na Papale i kinokinokiia o na Wahine

                        a me Opio,

            Na Lole o na Lede o kela a me

                        keia ano, etc., etc.

 

            Oiai e hoea mai ana na lako lole hou, nolaila e kuai ia aku ana na waiwai maluna i hoike ia, no ke

KUMUKUAI HAAHAA LOA.

1095 tf

 

L. WAY,

KAMANA HALE

HELU 109, ALANUI MOI.

Na Pani Puka, Aniani, a me na Olepelepe, he nui wale e waiho nei.

            He mau paahana ko'u o ka helu ekahi wale no, a o na hana a pau e kauohaia mai ai, e hookoia me ka eleu loa.

            A oiai he mau paahana helu ekahi ko'u, e hanaia no na hana a pau me ka maikai a me ka haahaa o ka auhau.            1098 tf

 

UA MAKEMAKE IA

NA ILI BIPI,

            NA KIWI BIPI,

                        NA IWI BIPI,

            E haawi ia no ke kumukuai kiekie o ko kakou makeke nei e

                                                H. HACKFELD & CO.

Honolulu, Mei 22, 1880                      1y 964

 

S. AUKAI.

LOIO!  LOIO!!

Honolulu, Oct, 19, 1882.                                1090 3ms

 

A. ROSA,

(AKONI.)

He Loio a he Kokua ma ke Kanawai.

            Ua makaukau oia e kokua i na mea a pau a hele aku ana i ona la ma na mea pili Kanawai imua o na Aha Hookolokolo a pau o keia Aupuni.  He hiki iaia ke hana i na palapala me Kanawai o na ano a pau me ka pololei e pili ka eleu.

            Keena hana:---Ma ke Keena o ka Loio Kuhina, ma Aliiolani Hale, Honolulu.                                              1101 1yr

 

OLELO HOOLAHA.

            E ike auanei na kanaka a pau mai Hawaii a Kauai, e kipa mai ma kuu hale pai kii ma ke alanui Nuuanu ma Honolulu nei, he hale pai kii emi loa.  1 kakini he 2 wale no dala.

            No ke kii pepa, no ke kii aniani $1.50 wale no.  E hele nui mai na makamaka e kilohi i ka nani o na kii ma kuu hale pai kii.  I na nui ke pai ana emi loa.             AHI PAKE.

            Honolulu, Ianuari, 18, 1883.   1104 4t

 

            Aha Kaapuni Apana Ekolu o ko Hawaii Pae Aina, ma ka hooponopono waiwai.  Mokupuni o Hawaii, ko Hawaii Pae Aina, ss.  Ma ka waiwai o CHARLES HALL no Kona Akau, Hawaii i make.

            No ka mea, ma ka la 18 o Dekemaba, M. H. 1882, ua waihoia mai imua o ka Aha, kekahi palapala i oleloia, oia no ke Kauoha Hope Loa o CHARLES HALL i make aku la; a me ka Palapala Hoopii a e hoopuka hoi ka Palapala Hooko no Hannah Hall ua waihoia mai e H. L. Sheldon.

            Nolaila, ua kauohaia o ka POAKOLU oia ka la 21 o FEBERUARI, M. H. 1883, ma ka hora 10 A. M. ma ka Rumi Hookolokolo o ia Aha ma Kapaau, Kohala Akau, Mokupuni o Hawaii, oia kala a me ka hora, e hooiaioia'i ia Palapala Kauoha, a e hoolohe hoi no ia noi ana mai, a me ka poe a pau i pili, e kue ana ia Palapala Kauoha, a me ka hoopuka ana i ka Palapala Luna Hooko.

            A ua kauoha hou ia, e hoolaha no ia mea no na pule ekolu iloko o ke KUOKOA he nupepa i paiia a i hoolahaia ma Honolulu.

            Kakauia ma Kohala Akau, Hawaii, ko Hawaii Pae Aina, Ian. 20, 1883.

                                                            CHARLES F. HART,

            Lunakanawai o ka Aha Kaapuni Apana Ekolu.

            1105 3ts.

 

SAML. K. KAEO.

LOIO!  LOIO!!

E loaa no ia ma Honolulu.

            KEENA HANA---Ma ka hikina iho o ka Hale Baneko o Bihopa Ma.                                  1105 1yr.

 

W. L. HOLOKAHIKI.

He Loio a he Luna Hooiaio Palapala.

            Ua hiki no ia'u ke lawelawe i na Palapala pili Kanawai a me na hihia o kela a me keia ano imua o na Aha Hookolokolo a pau o keia Aupuni.                             No. 5.

            Keena Wehekealaula Alanui Betera.  1101 tf

 

SAM. L. KAWELO.

LOIO!  LOIO!!

E noho mau ana ma ke kulanakauhale o Honolulu Oahu.  1104 tf

 

ANA AINA!  ANA AINA!!

Frank Pahia a me

            Samuel M. Kaaukai.

KEENA HANA---Aia ma Alanui Moi, kokoke loa ia ka Uwapo o Hooliliamanu.                           1096 tf

 

HOOLAHA HOU.

 

CALIFORNIA.

FURNITURE CO.

 

O KEIA HUI A HALEKUAI O

Na Lako Hoonani o na Hale!

I ike mua ia iho nei ma kona kahua mua

iho nei ma ke Alanui Papu, makai iho o ka

Halekuai o na Mea Kaai o Geo. F. Wells

Ua Hooneeia ai Nei a i na

Helu 56 me 58 Alanui Moiwahine.

He Hookahi Ipuka ka manao mai ka Hale Ma.

 

A malaila e loaa ai na Lako Hale Emi Loa.

Eia iho ka inoa o ia mau Lako Hale:

Na Moe maikai loa,

            Noho o na ano a pau,

                        Noho koki, Pakaukau,

                                    Noho huleilua.

            A HE NUI AKU.

 

            EIA PU NO HOI ME MAKOU,

Na Uluna,

            Na Hela Moe,

                        Na Kihei Moe,

                                    A me na Pale Uluna.

A oiai na makou iho no e hana keia mau mea maluna ae nolaila e kuaiia aku ana me ke

            Kumukuai Haahaa Loa!

                                                                        P. ADAMU, Agena

 

PAPA!  PAPA!

AIA MA KAHI O

LEWERS & COOKE,

(O LUI MA)

ma ke kahua kahiko ma ahanui Papu a me Moi

E loaa ai na

PAPA NOU AIKI.

o kela a me keia ano.

 

Na Pani Puka, Na Puka Aniani, Na Olepelepe, Na Pou, Na O@a, Na Papa Hele, Na Papa Ku, A me na Papa Moe nui loa

Na Pili o na Hale o na Ano a Pau.

 

Na Pepa Hoonani, Na Pena o na Wai e pau,

Na Kui mai ke Nui a ka Makalii, Na Ami

Puka, Na Ami Puka Aniani, Na Ami

o na ano a pau.  Na Aila Pena, o

kela me keia ano Na Aila Hoomaleo,

he lehulehu wale,

Na Aila e ae o na

ano a pau.

NA WAI VANIKI

A ME NA

WAI HOOHINUHINU NANI!

O NA ANO A PAU LOA.

NA BALAKI ANO NUI WALE.

A ke hai ia aku nei ka lono i na Makamaka a

pau, ua makaukau keia mau Makamaka

o oukou e hoolawa aku ma

na mea a pau e pili ana

ma ka laua oihana

NO KA

UKU HAAHAA LOA.

E like me ka mea e holo ana mawaena o

LAUA a me ka MEA KUAI.

E Hele mai!  E na Makamaka!!

A e lawa no hoi ko oukou makemake

me ka oluolu a me ka maikai.

 

MAKANA LA KULAIA

KUAI!

MA KA

HALEKUAI LOLE NUI O

HONOLULU NEI.

E makana waleia aku ana he

            mau kii pena i ka mea kuai mai

                        a hiki aku i ka $1.00 a oi aku ka

                                    lilo i ka wahookahi.

EWEHE MUAIA ANA IKEIA LA

MA KA HALEKUAI LOLE NUI

O

HONOLULU

He Kuai Manuahi Launa ole.

            He Kuai Hoopoho a Hoopakika.

                        E hele nui mai e na makamaka.

            E wae oukou e like me

                        ko oukou makemae

                                    iho i na

                        waiwai o kela a me

                                    keia ano he nui

                                                wale.

                                                            A. M. MELEKI.

HELU 104 ALANUI PAPU.

 

LOLE MAKEPONO

Ke Kuike e loaa no ia ma kahi o

Kakela me Kuke.

E laa na

AHINAHINA, KALAKOA, KEOKEO, LEPONALO, PENA, AILA, AILA HONUA, ANIANI.

NA MEA PIULA,

Kopa, Aila Hoomaloo, Kui Kakia,

Pakeke, Tabu Kaula, Noho Lio, Hulu

Palahi, na Palumi, ahe agena

no na mokupuni o Hawaii

neino na Lainakini-nao

Lainakini Maoli, Ki-lika, Palule Kalakoa,

Alapia, Kelepa, Na Lole kupono i

ka Wawae, Palule Huluhulu,

Na Lole Huluhulu, Na

ka hoohelo ana, Li

Lole no pini,

Lihilihi, etc.

A ME NA

Mikini Humuhumu

MAKEPONO LOA.

            A he mau

            MEA AI KAHI:

                        KA PALAOA, KOPAA

                        RAIKI, PIA, HOOHU

                        PAAKAI, HUAALA,

                        PIA KULINA, KOPE,

                                    A HE

Laau Lapaau Kaulana Loa

            A DR. JAYNE,

LAAU HOOMAEMAE KOKO

            LAAU HOOPAU NAIO,

                        PENIKILA, HUAALE,

                                    LAAU KUNU,

            Me na Laau Hamo, a Pela 'ku

                                    3ys-tf