Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXII, Number 7, 17 February 1883 — KA MOOLELO O Onila Maka! Ka Makai kiu Kaulana ENELANI! A O KA MEA POHIHIHI O KA 1868. [ARTICLE]

KA MOOLELO O Onila Maka! Ka Makai kiu Kaulana ENELANI! A O KA MEA POHIHIHI O KA 1868.

MOKUNA XLIV. K \ Hapa Ilikini ma kona ala e hiKl AKL' Al I KONA HOA —HE MANAO K LAWE I KF. OLA —KE AKE DAL.A O KK UAIMONIO MA KA HALE —KIKEKF. MA KA PUKA —POINA—KAMAKAMAILIO PL* KE KANAKA OPIO UI ME KA H.VPA-ILIKINI—HE MAU KAMILIO ANO E —PILI WALĒ O KEAKA —HE HOPENA KAMAHAO. Ua hoike aku makou ma kela mokuna i hala i ke komo ana aku ona kanaka elua iloko o kekahi wahi hale kahiko, kahi hoi e hoahu ia ai 0 na waiwai o na powa. Ma ua po la no hoi, ama ka hoia 11 paha oia manawa, ua hiki loa ke ikeia aku o Keaka Ilikini e holoholo ! ana ma alanui Muliwai. . I O kona haalele ana aku no ia i ke- ! kāhi 0 na hale pili waiwai, a eia oia ma kona ala e hiki aku ai i kahi o kona hoa'loha, 110 ke kii ana aku i na dala a kona hoaioha i ae mai ai iaia. He oiaio, he kanaka ino ua HapaIlikini la, iaia hoi e hele ana, e nalu mau ana kona noonoo i na hana hewa a me ke ino. Oiai ke hoomanao la no oia i na olelo a ke kanaka opio, iaia i pane ae ai penei: A ! he mau tausani ko'u loaa i keia po. Ua maopopo no paha ia Keaka, a 1 ole, ua manao wale ae no paha oia, aohe mau buke hanako malama dala a ua kanaka opio la, a aia ,no la ii\a kona kinokih'i - kona pahu lole, a rumi moe paha. Nolaila, ua hooholo iho la oia i kona manao, e lawe i na dala a kona hoa'loha malalo o na hana ino, ma ka lawe ana aku i kona ola.

A ua makaukau hoi oia 110 ka manawa ana e ike ai he kupono. Huli ae la oia ma kekahi alanui okoa a hele malie aku la o Keaka a hiki imua o ua wahi hale uinihapa la i hoike ia ae nei mamua. O keia paha ka hale, wahi a ka Ha-pa-Ilikini i namunarhu iho ai. Huli ae la oia ma o a maanei e nana ai ina ua ikeia aku kana mau hana, aka, iaia nae i hoomaopopo iho ai aohe mea e nana aku ana iaia, pii aku la oia maluna o na anuu alapii pohaku e hiki aku ai i ka puka. laia i hiki aku ai ma ka puka ike iho la oia aohe mea e wehe aku ai i ka puka, a aohe no hoi he mea e kikeke aku ai, nolaila kikeke aku la oia me kona mau pupuu lima. Elua ana kikeke ana aku niawaho, a lohe aku la oia i ke koele kapuai wawae maloko mai, a ia wa no i ninau mai ai kekahi leo maloko mai: Owai kela? 0 Keaka! wahi a ka pane. Weheia mai la ka puka a ike aku la o .Keaka i kona hoaioha. Halo! wahi a ke kanaka opio i hooI ho ae ai. Ua poina loa ia au ia oe. Malia aole no ou niakemake e ike ! ia'u? wahi a Keaka. Ua olefo aku nei nae au ia oe pela? Aole - E komo mai hoi ha iloko nei. I olelo wale aku nei no au, i ko'u poina ia oe; aka, ua hauoli loa au i kou hiki [ ana mai nei, no ka mea, owau wale no ko loko nei, oiai ua hala aku nei kuu h<ki'!oha i ke kulanakauhale no kekahi mau la. 1 ka wa i lohe aku ai o Keaka i ka olelo a ke kanaka opio oia wale no ko loko, ua hauoli loa oia. Ia wa komo ak'u la ka Hapa-Ilikini iloko o ka hale me ka moeuhane ole ae e halawai mai ana oia me kekahi mau mea weliweli, oiai na manao ino e lolii ana iloko ona. j Alakai aku la ke kanaka opio ia Kea-! ka a hiki ma ka papahele elua o ua ha- j le la. ! Ua hoomaemaeia ua mmi la a maikal Iwaenakonu o ka rumi e ku ana kekahi jx\kaukau, lawe ae la ke kannka opio i ke kukui ihoiho a kau iho la iluna. Aui ae Ia ua Ilikini la nuoa maanel o ka mmi me ka hoomaopopo pono ana i na mea a pau o loko. Aole no kona hojK)hojx» ke kumu o kona huli ana ae i hope. Aka, no ka mea, ua lilo loa kona noonoo nia ka mea ana i kau nui ai E noho iho, wahi a ke kanaka opio, alaia hoi i pone ae ai pela, noho pu iho !a oia ilalo me ka hiili o kona kua i ke aniani kilohi e holo ana mailuna iho o kaupoku a hiki i ka papahele. He hookahi no hoi noho kaawale e ae i koe, a ua kukuluia ma kahi e huli pono aku ai ke alo o ka niea e noho ana i ke anianl la wa ae aku b o Keaka i ka noho i

haawiia mai ai iaia e noho, a huii aku la ke aio o kekahi i kekahl Auliea oe e Keaka, wahi a kona hoa, ua halawai iho nei au me kekahi kanaka 1 keia la iho nei, a olelo mai la ia u ua kamaaina no ka ia oe, Ua hoike aku o Keaka i kona hoa'loha mamu:u aole oia nt> Kupa, aka, he inoa lawe wale mai no ia nana i nalo ai kona ano maoli, a iloko hoi o ko laua wa e hui mau ana nT> na pule elua i liaia aku, ua maa hoi laua i ke kapa ana aku i kekahi a me kekahi ma na inoa o "Keaka v ame "Kōma." I kona lohe ana i keia mau olelo a kona hoaloha. ua hoike mai oia i kona pihoihoi nui, a aole no hoi oia i ake nui e lohe i ka inoa oka mea a Koma i hai mai ai. Ma ka hai mai a ua hoaloha la no na mea e pili ana nou, wahi a ke kanaka opio, he nui wale ka au mau dala. Owai la ia kanaka i kamaaina loa i ka'u mau hana? He kanaka ia i halawai mau me a'u no na manawa lehulehu —he kanaka kupaianaha—he Paniolo paha, he Aigupita paha, heaha la kona ano, aole i maopopo ia'u. Ia wa, haikea ae la na helehelena eleele o Keaka, i kona wa i hoomanao ae ai no ke kanaka helehelena eleele i halawai pu me ia, i hoike ia ma na helu i kaa hope aku la. Ua kamaaina no oe i ke kanaka au e kamailio nei ?

Eia wale iho no, he kanaka akamai ma ka piliwaiwai, ahe kupaianaha no hoi kona ike ; ua lono pv inai no hoi au ua hui pu ka oia me na diabolo; no kekahi manawa, ua hooiaio iho au iloko o'u no keia lono, no ka mea, aohe mea i ike i kekahi mea e pili ana nona, a me he mea la hoi, ua maopopo iaia na mea a pau e pili ana i kela ame keia mea. He kanaka hoopunipuni aku la kena wahi a Keaka i puana ae ai. Alaila, ua ike no oe iaia ea? He koho wale ae nei no ko'u. Heaha kou mea i koho . »vale ai nona? Me a'u 110 ia, aole me oV. oe e ka ka* 110 ka mea, ke hoao nei oia e hana apiki ia'u. E hana apiki ia oe ? E. E haele ae hoi ha kaua iwaho ? Aole, aia oe a hoike mai i kekahi mau knmu kupono. Kalele aku la Keaka iluna oke pakaukau a olelo aku la: He makai oia, a oia no hoi kekahi 0 na makai akamai loa iloko oia oihana; e hoowalewale mai ana ia oe i haule aku oe iloko o kona mana. Ia wa, nana aku la ua kanaka opio nei me ka nanaina o ke kahaha, aka, aole nae i kohukohu loa kana hoao ana ma keia wa. N o ka mea, ma keia wahi i hoike maoli mai ai ke ano akamai ame ka maalea nui oka Hapa—llikini. Ua hauoli loa au i kou hoike ana mai he makai oia, ina pela, alaila, o oe o kaua ke apiki ana. Heaha kau mea e olelo nei ? wahi a Keaka. Eia, ua koike mai oia ia'u, ua ko mohia oe iloko o kekahi hana 'iiookahe koko." Ia wa, ua pii ae. la ka enaena oko Keaka inaina iaia i pane aku aku: He wahahee! he wahahee ia mau olelo. Ia ua Ilikini la e olelo ana pela, aui ae la-ia a ike ae la i kona mau helehelena inoino iloko o ke aniani kilohi! Ia wa, hokio maiie ae la ke kanaka opio a pane aku la: j Ua olelo mai nei paha oe he wahahahee ea ? Iloko oia sekona, me ka pane ole aku 1 ka haina o ka ninau, lele ino ae la o Keaka iluna me ka uwa ana. No ka mea, ua piha ia oia i ka makau, ae aa ana hoi kona mau maka, me he mea la, ua ala mai kekahi mea kupanaha imua ona. He oiaio, ua ala mai no kekahi mea. No ka mea, oiai ka Hapa—llikini e nana ana iloko o ke aniani kilohi ua ike aku la oia i na helehelena o kekahi mea okoa, a oia ke kumu o kona lele ana iluna a uwa ae la. O ka mea nona ka helehelena ana i ike aku ai, oia no na helehelena o Hale Keleneka. Oiai ua kahiko ia oia me na aahu ilike me na aahu ona e mare ai ma ka la ona i loohia ai i ka poino, e kiheakea ana ke koko ma koha mau papalina ame kona aahu. No ka manawa |K>ko!e wale no ka ike ia ana aku oua uhane la, a nalo aku la. Heaha keia ou ? wahi a kona hoa i ninau mai ai; me he raea la, ua ike oe i kekahi akua iapu. Aka, aia no nae o Keaka ke ku la iluna me ka haka pono ana iloko o ke aniani kilohl Ia wa, ninau hou aku la ob: Heaha kau mea e ike nei, o ka hele ana o kou mau heiehelena a like me ke kanaka make ? Aohe, wahi a Keaka i pane aku ai He wahi mai kau no'u, aia iloko o kuu puuwai, ina e hiki iho o ka eha mai b no b. E noho iho hoi ha ilalo, he make* make ko'u e kamailio pu me oe.

Aole e hiki ia'u ke noho īlalo, wahi a Keaka. No ka mea, ua hana aelike au me kekahi poe no kahana o keiapo; nfelaib, ina oe e haawi mai ana ina daia hookahi haneri me kanaiima i keb wa, alaila, e ku aku no au a hele apopo ia hoihoi mai au 1 na daia a'u i aie ai ia oe. Auhea oe e ua hoa luhi nei, he hana nui no hoi ka'u, a T u e noonoo nei e lawelawe pu oe, a ua oiaku hoi b mamua o kau hana. Aohe e hiki b kaua ke kali a apopo abila kamailio? O ka po wale no ka wa kupono no ka kaua hana; auhea oe, wahi a kona hoa, o ko'u wa makemake loa ia e kamailio ai no ka imi dala ana, no ka mea. oka hora ia e hamama ai ona luakupapau, a e hele ai hoi na uhane ma ka ili nei o ka honua. U'oki! u'oki ! wahi a Keaka, oiai hoi kona mau onohi maka e aa pono ana. Heaha keia au, wahi a kona hoaloha, ke haalulu nei oe e like me kekahi kanaka i loaa i ka mai haalulu, a ke kuku nei hoi kou mau buoho iluna. E inu oe e pono ai, me he mea la, ua ike aku b oei kekahi mea. Homai kau wahi mea inu no'u, wahi a Keaka, a hoi ae au. Heaha kou makemake o ka hele koke ana? Aohe hoi poe eae oloko nei 0 kaua wale no; aka, mai ko'u wa 1 hoopuka ai no la kanaka helehelena eleele, ua ano e loa oe, me he mea la, ua ike o i kekahi akua lapu. (Aole 1 pau )