Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXII, Number 8, 24 February 1883 — KA MOOLELO O Onila Maka! Ka Makai Kiu Kaulana O ENELANI! A O KA MEA POHIHIHI O KA 1868. [ARTICLE]

KA MOOLELO O Onila Maka! Ka Makai Kiu Kaulana O ENELANI! A O KA MEA POHIHIHI O KA 1868.

MOKUNA XLIY. MAI KAMAILIO NO NA AKUA LAPU" — Ike HOL' ia ka uhane —Ala hou MAI KA LUAKUPAPAU MAI WELIWELI KA MEA HANA HEWA —HOLOPONO XA HANA AKAMAI A KA MAKAI KIU —HEAHA KAU MEA I IKE AKU LA ? —O KA UHANE O KUU MAKUAHINE —Kamailio PU ME KA uhane—He HANA KAMAHAO —Ka HUI KAMAHAO | ANA. | Mai kaniailio 110 na akua bpu ! wahi ! a Keaka i pane mai ai me ka leo uwe i ka wa a kahi opio i olelo aku ai e like me na mea i hoikeia ina keia mokuna aku nei. Ku ae la ua kanaka opio la iluna a hele aku la i ka pahu lole ma kekahi kihi o ka rumi a lawe mai la i kekahi omole a me elua kiaha aniani. I ka wa i waihoiaiho ai o ka omole iluna o ka pakaukau, hopu ino aku la o Keaka a ninini iho la iloko o kekahi kiaha a inu ae la me-ka iimo ole iho o kona mau maka. Kahaha ! wahi a ke kanaka opio, ua I maloo loa no ka hoi oe. i Honiai na elala au i olelo mai ai ia'u a hefe ae au iwaho. I • Aole, aole, e noho iho ilalo, ke hai | aku nei au ia oe he hana nui ka'u i! keia wa, a aia hoi iloko oia hana ka j waiwai—he waiwai keia e lawa ai kaua j a hiki i ko kaua mau la hope. Ia wa, leha hou ae la o Keaka iloko J o.ke aniani, a ike aku la.i aka o kona'mau heJeheiena eleele i hele a nonoula mamuli o kona inu ana i ka rama. E noho ilalo, e noho ilalo, wahi a ke l kanaka opio, auhea oe, ina oe e noho s malie iho ana, e ike auanei oe i kou waiwai me ka piha pono o kou mau lima i keia mau mea, ina oe e ae mai ana i ka'u. laia i olelo ae ai pela, hoike aku la ia i kekahi mau bila elala no lakou ka waiwai io pakahi lie hookahi laiisani. No ka mea,o ka piliwaiwai ke ake a kona uhane, a i wahi hoi e lawa ai kona iini, e pono e loaa iaia kekahi o keia mau bila dala. Oiai, eia keia kanaka ke hoikeike nei i kekahi mau bila dala he mau tausani, a ke kono aku nei hoi oia iaia e hui pu mai me ia i loaa ai he mau tausani hou. Ia wa, hopu aku la o Keaka i ka omole a inu ae la. Ia Keaka i inu ae ai i kona kiaha ho-! pe noho hou iho la oia iluna o kona noho. Akahi no a mohaha pono mai la ou mau helehelena, wahi a ke kanaka opio aka, no kekahi mau sekona aku nei i hala, ua hoomanao ae la au i ko'u kulana o na la \ hala aku e like me kou a'u i ike aku nei ia oe i keia wa iho nei. Heaha ke ano o kou kulana ia \va ? wahi a Keaka i ninau aku ai. Kahaha! kai no hoi i pepehi au i kekahi kanaka, a no na makahiki loihi elua ua lapu mau ia au e kona uhane I ka wa a ke kanaka opio i hoopuka ae ai i ka huaolelo " uhane " nui hou ae la o Keaka a nana aku la i ke aniani kilohi, a ike hou aku la i na helehelena kiheahea i ke koko. la manawa, lele ino ae la oia a ku ana iluna, a hoopuka ae la l kekahi mau hua ;le!o ino } aka, aole nae oia i hoike mai i ka nui o kona weliweli e !i--ke me ka manawa mua. Auhea oe ! wahi a ke kanaka opio, ma ke ano o kau mau hana, me He mea la, e lapu ia ana oe e na uhane ino, no ka mea, i kela a me keia wa a'u e hoopuka ae ai i ka " uhane lapu n e haalulu ana oe a punl E noho iho ilalo a inu hou aku. Noho hou iho la o Keaka iluna o kona noho. I hoike aku nei au ia oe no ka'u uhane, wahi a ke kanaki. Huli ino ae la o Keaka me ka jxine ole aku iaia. Ua ukali mau keia uhane ino ix'u no kekahPmau makahiki loihi, aka, maho pe mai ua pau kona alualu loihi ana ia'u. Heaha kau mau hana i hana ai, i pau ai hoi kona alualu ana ia oe ? wahi a Keaka i ninau aku al Aia a kahi wa okoa aku, alaila hai aku wau ia oe. A o ka kaua hana i keia wa e hana ai o ke kuka no ka kaua hana. No ka uaea, he makemake ko u ia oe e lawelawe pu me au, aka, iloko nae o keia lawelawe ana a kaua e hoohanini ia ana kekahi mau koka Huli hou ae la no o Keaka a nana aku la i ke aniani kilohi, a ia wa i lohe aku ai kona mau pepeiao i kekahi leo nahenahe e * ma» ana: Mai hoopauaiaele i ko olua mau lima me ko hai koko! Mai hoopaumade i ko olua inau lima m kphai koka

•— Li wa, haule iho la%s&£eaka ilalo a mauie aku la. Iloko hoi o hapaluaSn, ua pohala hou ae la oia a kona mahope iho o ko Onila Maka fs||lomi ana ialx - & 3 I ka wa i j>ohaia ae Keaka, ua f«ane aku la ua kanaka >£|| la Heaha iho nei keia ai ? He ake nui ka& e haa -Je iho i keia hale, wahi a Keaka i puana ae ai. Ko keaha hoi ? Aole ka oe i lohe aku nei i kela leo, wahi a ka Hapa-IlikinL Ka leo owai ? He leo kai oielo mai tiei, Mai hoopaumaele iko olua mau lima me ko hai koko. Aohe a'u leo i lohe aku nei Ua ona ia paha oe, a i ole, ua lapu ia oe. Ku ae la o Keaka a hele aku la i ka puka. E hele ana oe ihea ? wahi a ke kanaka opio i ninau aku ai. E haalele ana au i keia hale. Ina aole no oe e noho mai ana, aole no au e aua aku ana ia oe, wahi a kona hoa. Ia wa, wehe mai la o Keaka i ka puka o ka rumi hookipa e hiki aku ai i ka puka owaho loa, aka, hooho e ae Ia nae oia me ka leo maka'u a holo hou mai la ihope a pani ino āku la i ka piika. Kahaha ! Ua ona ia oe, wahi a kona hoa, me ka mino aka pu iho. Auwe au, ena iani, wahi a Keaka Heaha hoi keia ou ? , Aohe ka oe i ike aku nei. Ike i keaha ? Ka—Ka—he—he.— Heaha ? Ua ona oe elike me kekabi pueo i kupaia. He oi aku o ka poliihihi o kau mau olelo mamua oka poe ona ole. Alaila, nee aku la o Keala ma kekalii aoao o ka runii, a kuhikiini aku la i ka puka me ka olelo ana : E wehe aku i kena puka. Hele aku la ka Makai Kju a, wehe iku la i ka puka. Aohe ana mea i ike. Kupanaha maoli, wahi a Keaka, ua Dna io paha wau, a i ole, u,»Ma kou noonoo āna, heaha kau mea 2 ike nei ? wahi a kona hoa i ninau aku li. 0 ka uhane o kuu makuahine, wahi i Keaka i pane mai ai. Ua pepehi oe i kou makuahine ? Aohe. Alaila, ua ona ia oe, no ka mea, lole e hiki ia oe ke ike i kekahi uhane 0 ka mea au i pepehi ole ai, oiai. ua kanaaina au ia mea. Pani mai la ka Makai Kiu i ka puka 1 hikaka hele aku la o Keaka e wehe 1011 mai i ka puka. Aka, aia nae iloko o kahi pouliuli i ku mai ana o Hale Keleneka, Ua hele a oki loa kona mau oho nali i ka ula o ke koko, a ua heie hoi kola mau helehelena a nanakea, a ma <ona mau onohi maka hoi e a ana he nalamalama ku}saianaha. Waiho hamama aku la o Keaka i ka puka a hikaka hou aku la ihope a nimau aku la i ka Makai Kiu : # Aohe ou ike aku i kekahi t mea mawaho aku o kela puka. * Aohe. i Ua maopo]x> anei ia oe ..ohe mea mawaho ? E hele oe ma kahi e e hoopunipuni ai. He manao a<iei kou ina wau i ike aku la i kekahi mea malaila, aole aue hai aku ia oe ? Ia wa, hoao hou aku la o Keaka e puka iwaho, aka, hapai ae la ua ujhane nei i kona lima iluna a ani mai la iaia e hoi aku ihope. Kuemi hope inai la o Keaka a pani ino aku ia i ka puka. He keu oe a kahi kanaka lapuwale, ke hele nei au a haalulu no kau mau hana apiki. Ua pupule io paha oe, nc ka mea ma keia hana kupanaha au, eeu ko'u io i ka makau. Ua ike Ihou aku nei no wau. Ike hou aku nei oe i ke aha ? 1 ka uhane o kuu makuahine Auhea oe, e pono oe e hoi e Keaka aohe mai Ia o'u makemake iki ia oe. nokou hoomaka'uka'u mau ia*iL I ka Makai Kiu i pane ae ai i keia mau huaoielo, hele aku la ia a weht aku la i ka puka. Nana aku la o Keaka ia waho, aoht nae aiia mea i ike aku. O hele! wahi a kona hoa, ua pupu le oe, a i ole ua ona ia oe. Hele aku la o Keaka a ka puka m< kona manao, e maka'u mai ana la ho: ka uhane, mamuli o ka hele ana aku c kona hoa, aka, iaia nae i hiki aku ai ka puka» hoea hou mai la no ua uham nei a ani hou mai ia no kia e hoi aki i hope. Kuemi hou mai la o Keaka i hop« me ka weliweli nui a hooho ae la : Aha! aia no la l aia no la| Aia owai ? wahi a ke kenaka opio aohe a'u mea e ike nei ? Heie aku b oia a ma ka aoao o & puka ku iho la a pane aku la ia Keaka Auhea oe, he mea io paha kan e īke nei» nolailL e pono oe e hai mai owa kau e ike nei ? No ko Keaka hopohopo aole i hiki iaia ke wahahee hou, nolalla, pam aku b oia; He oiaio. ua ike aku nei au ike ka naka i kanmina mau

Ownai ua kaiiaka h ? 0 ke kanaka i holo nialu ai. Ihea kahi i holo nnalu ai ? >fai ke kau wahi kauhaie o kuaaiiu aku nel /Uaila, ua pepehi b ha oia ? Aole na f u ob i pepehL He wahahee kau mau olelo ? vsahi s ka leo i pane mai ai. Ia wa, aole e hiki ia Keaka ke pane aku. Ku malie iho la ka Makai Kiu nu ka mnnao oie ae i na mea e hana Li ana iloko o ia hora. Mahope iho pane mai la o Keaka : Aohe ou lohe i kekahi leo ? Aohe Ua pane mai nei ka uhane wahi n ka Hapa-Ilikini me ka leo ailiili. Auhea oe e Keaka, wahi a kona hoa, ke huna nei oe i kekahi mea ia'u. Heaha kau mea e oleio nei ? O ka uhane owai kau e ike nei ? O ka uhane o Hale Keleneka. Heaha ke kumu o ka hoike ana mai o kona uhane ia oe e Keaka; Aole au i ike i ke kumu. He wahahee ! wahi hou a ka leo i pane maiai. Aohe oe i lohe aku la ? wahi a Keaka i ninau hou aku al Aohe a'u mea i lohe aku la. Auwe! pehea la wau e hana ai! wahi a Keaka me ka maka'u nui. Ina ke ukali mau nei kela uhane ia oe, alaila o kou pono wale no o ka hoao i kekahi mea e hahai ole ai oia ia oe, waUi a kona hoa. Pehea e hiki ai ia'u ? wahi a Keaka. Ke hai aku nei au ia oe, aohe lapu o na uhane i kanaka, aia wale no a he mea na lakou i makemake e hookoia alaila, hahai; nolaila, e pono oe e ninau mua aku i kona makemake, alaiia pau kou pilikia, pela iho la i pau ai ko'u hahai ia ana e na uhane. Pehea e tnaopo{X) ai ia'u kona makemake, i hiki ai ia'u ke hooko aku ? ~ E kamaiiio aku no hoi oe iaia. Aohe e hiki ia'u. E pono e hana i keia wa, no ka mea, ina e haalele na uhane i ko lakou mau iua, aole loa lakou e noho ana me.ka Noho maiie iho la o'Keaka no kekahi wa, a pane aku la : E wehe ae oe i ka puka. E kamailio aku ana nae paha oe ? E. Ia wa, wehe ae la ka Makai Kiu i ka puka, a ike ia aku la na helehelena weliweli o ka uhane eku mai ana elike me kona ike mua ia ana. Aole./pau.