Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXII, Number 9, 3 March 1883 — Page 1

Page PDF (1.85 MB)

This text was transcribed by:  Toni Lynne Kaefferlein
This work is dedicated to:  Anja Leimomi

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

BUTLER. ENG. @

 

BUKE  XXII, HELU 9.         POAONO, MARAKI  3, 1883.   NA HELU A PAU 1109

 

NA  HOOLAHA.

 

MAIKAI  KA  HOI

KA  PAPA,

- A  ME -

KA  LAAU  O  KOU  HALE.

NOHEA  LA ?

KAI  NO  HOI  NO  KAHI  O

WAILA  MA.

 

 Nana aku no hoi ia la ohi ka lo o ka laau o Makawao,  i ka ua mea hoi o ka nani.

NA  PAPA !   NA  PAPA !

A  ME

Na Pono Kukulu Hale

O na Ano no a Pau.

AIA  MA  KE  KIHI  O  NA  ALANUI

Papu me Moiwahine,

HONOLULU.

Malaila e loaa ai e like me ka makemake no ke

KUMUKUAI  MAKEPONO  LOA.

 

PAPA!  PAPA!  PAPA!

NA  PAPA  HULUHULU,

NA  PAPA  MANOANOA,

NA  PAPA  I  KAHIIA,

NA  PAPA  KEPA;
PAPA  HOLE  KEOKEO,
PAPA  HOLE  ULAULA.

 

Na Laau,  Na Laau,

NA  KUA,

NA  KAOLA,

NA  AAHO,

NA  MOLINA,

NA  PEAPEA.

PINE  HULUHULU,

PINE  I  KAHIIA

NA  PAPA  A  ME  NA  LAAU  ULAULA.

PILI  ULAULA,

PILI  KEOKEO,

PANI  PUKA,

PUKA  ANIANI,

PANI  PUKA  ANIANI,

PUKA  OLEPELEPE.

 

P E N A

O  NA  ANO  A  PAU,

Hulu Pena mai ka liilii a ke nui,

Aila Pena,

Aila Hoomaloo,

Waniti, Pate,

 Na Lako o kela a me keia Ano.

 

NA  AMI  PUKA  HALE,

NA  AMI  PUKA  PA,

ANIANI

 PEPA  HALE  A  ME  NA  LIHILIHI,

E loaa no malaila.

 

PAAKAI  HELU  I,

-O-

KAKAAKO  ME  PUULOA.

 

No ke Dala Kuike, e loaa no na hai ia ae la, no ke Kumukuai Emi Loa. O wana Kauoha mai Hawaii a Niihau, e loaa aku no ia lakou, e hooko koke ia no ia me ka la pono.  E kipa nui ilaila i ike i ka oiaio.

               905-tf

 

NA  HOOLAHA.:

 

W.  O.  SMITH,

LOIO !     LOIO !

Helu 36 Alanui Kalepa, Honolulu.

 

W. R. KAKELA,

He Loio a he Kokua ma ke Kanawai.

He Luna Hoolaio Palapala.

 

CECIL  BROWN.

Loio a he Kukua ma ke Kanawai.

A he Agena no ka Hooiaio ana i na Palapala no ka Mokupuni o Oahu.

Helu 8 Kaahumanu,  Honolulu,  H. P. A.   2-1y

 

ASA  KAULIA,

LOIO  A  KOKUA  MA  KE  KANAWAI

Ua makaukau au e lawelawe i na hihia a pau ma keia Oihana imua o na Aha a pau o ka mokupuni o Oahu.  E loaa no au ma Koolaupoko, Heeia, a ma Honolulu i kekahiu wa E hooko ia na kauoha mai na wahi a pau o ka mokupuni me ka eleu a me Kahikiwawe.

 

Jno. Lota Kaulukou,

LOIO  A  HE  KOKUA.

Ua makaukau oia e lawelawe i na hihia a pau o kela a me keia ano iloko o na Aha Hookolokolo a pau o keia Aupuni.  Ua hiki no hoi ke hana i na palapala a pau e pili i ka Oihana Loio me ka eleu.  E loaa no au ma Heeia Koolaupoko, a ma Honolulu nohoii Kekahi manawa.

       901-tf

 

C. C.  COLEMAN,

Amara a he mea hana Mekina

Kapili Kapuai hao lio.

A  ME  KA

Hana ana Kaa Lio, etc.,

Hale Hana ma Alanui Alii,

 905-tf     E kokoke la i ke Alanui Papu.

 

KALE . KULIKA,

Luna hooiaio

PALAPALA  KUAI,  MOLAKI,

A  ME  NA  PALAPALA  OIA  ANO.

Luna Hooiaio Palapala Aelike mawaena o.na Haku a me na Kauwa.  Luna Haawi Palapala Mare.

Ma ke kihi o ke Alanui Moiwahine me Kaahumanu, Kulanakaauhale o Honolulu, ko Hawaii Pae Aina.

    159-tf

 

Richard F. Bickerton,

[PEKETONA.]

Loio a he Kokua ma ke Kanawai.

Keena hana Helu @3 Alanui Kalepa,

Elua puka ma o aku o ka hale kauka o Kauka Minuteole.

 

 E hele ana oia imua o na Ahahookolokolo a pau o keia Aupani ma na ano hihia a pau, ina paha ma Oahu nei, a ma na Mokupuni e ae.

 Ua makaukau mau oia i ka hana ana i na Palapala pili kanawai o kela a me keia ano.

 Ua hiki no hoi iaia ke hoaie dala aku ma ka morakiana i na aina ma ka ukupanee haahaa loa.

 E hanaia na hana me ka hikiwawe a me ka uku haahaa.

 

JAMES  M.  MONSARRAT,

[MAUNAKEA]

Loio o he Kokua ma ke Kanawai.

 

Imua o na aha Hookolokolo a pau o keia Aupuni.  E lawelawe ana no hoi ma na hana pili i ka hooponopono waiwai, me ka imi ana i na palapala Sila Aina, ka hana ana i na Palapala Kuai, Hoolimalima a me ka hoaie dala ana.

A  HE  LUNA  HOOIAIO  PALAPALA

 Keena hana alanui Kalepa.

 Jan. 3. 1880.              944-1y

 

Joseph  E.  Wiseman,

LUNANOOPONOPONO  O  NA  WAIWAI  PAA

- A  ME -

Luna  Imi  Hana,

Helu 27 Alanui Kalepa, Honolulu

 

Luna Hoolimalima no na Rumi, na Hale, a me Luna Kuai me Hoolimalima o na Waiwai Paa ma na wahi a pau o ka Paemoku. Luna imi Hana no ka poe a pau i nele i ka hana ole ma na wahi a pau i makemakeia ma kekahi mokupuni o ka Paeaina.

 N. B.-Na Palapala Hoolimalima e hanaia me ka eleu; e ohiia na Bila Aie a me na hana e ae a pau e pili ana i na hana Oihana Kalepa me ke eleu a me ka pololei.  O na Unuhiolelo a me na Maheleolelo ana, e hookoia me ka maikai.  O na kauoha a me na kamailio ana maloko o na leta no kekahi o na hana maluna ae, e hookoia me ka eleu loa.

      1076-1y

 

F.  S.  PRATT  &  CO.

Luna Kudala, a he Komiaina Kalepa.

BEAVER  BLOCK,  ALANUI  MOIWAHINE,

HONOLULU.

 

 E haa wiia na makaala kupono no na kauoha kuai aina, waiwai paa, a me na waiwai pilikino eae.  E uku koke ia aku na dala i ka poe mea waiwai kudala.        1095 tf.

 

MAKEMAKEIA.

 Ua makemake ia ka poe mea ILI  KAO  MALOO a me na ILI BIBI, a pela hoi me na ILI MIKO o na ano a pau, e kuai mai i ko lakou mau ILI me makou, a e haawi no makou i ke KUMUKUAI  KIEKIE  LOA o ko kakou Makeke.

   C. BREWER & CO.  (Bur@a Ma.)

 

KA  MOOLELO

-  O  -

Onila  Maka !

Ka Makai Kiu Kaulana

- O -

ENELANI !

- A  O  KA  MEA -

POHIHIHI  O  KA  1868.

MOKUNA  XLVI.

 

AOLE  E  NALO  KA  MEA  PEPEHI  KANAKA - HE  KAUOHA  MAI  KA  MEA  MAKE  MAI - NUI  LOA  KA  MAKAU  O  KA  HAPA  ILIKINI - KA  MIHI  ANA - KA  HOIKE  ANA  I  NA  MEA  A  PAU - HOIKE  KONA  HOA  I  KONA  ANO  MAOLI - KA  HOINO  KUPAIANAHA - HOOPAAIA  NA  LIMA  I  KA  HAO - KOKUA  KA  UHANE - AKAHI  NO  A  LOAA  OIA - NOI  O  KEAKA - HE  AELIKE  E  MIHI  I  NA  MEA  A  PAU  ANA  I  HANA  AI.

 

 Ku malie mai la ua uhane nei.

 A ku aku la no hoi ua Hapa Ilikini la me ka oni ole, oiai, ua hele mai la oia a piha i ka makau.

 E kamailio aku hoi paha oe, wahi a kona hoa.

 He ike aku no nae paha oe? wahi a Keaka Ilikini i pane ae ai.

 Aohe : aka, ma kou ano, me he mea la, o oe o kaua kai ike.

 Auwe! Eia aku no hoi la, wahi a Keaka.

 E kamailio aku hoi ha.

 Kukuli iho la oia ilalo a hohola aku la i kona mau lima imua, hoomaka ae la na lehelehe o Keaka e oni, aka, aohe nae he puka aku o ka leo.

 Heaha kou mea kamailio ole aku? wahi a kona hoa i ninau aku ai.

 Hoao iho la o Keaka e namunamu aku, a ninau aku la:

 E ae no anei oe e kamailio mai ia'u?

 Kunou mai la ke poo o ka uhane.

 Ia wa hoomaka aku la oia e pane :

 Heaha la kou makemake i-i-a-u?

 A@iia, hapai ae ia ka uhane i kona lima-loihi a peahi mai la iaia e hahai aku mahope ona.

 Aka, luliluli iho la nae ko Keaka poo, me he mea la e i aku ana, Aole au e hahai aku ana ia oe e kena kupu eu ino.

 Ina ua ike oe, heaha kou mea hamailio ole aku? wahi a kona hoa.

 Ua kamailio aku nei no hoi au. a ke peahi mai la ia'u e hahai aku iaia.

 Mai hahai oe.

 A pehea au e hana ai ?

 E noi aku oe i ua uhane la e kamailio mai, a e hooko no oe e like me kona makemake.

 Ia wa hoomaka aku la o Keaka e kamailio:

 E kamailio mai ia'u, a e hoolohe no au i kau olelo.

 Ia wa oni ae la na lehelehe o ka uhane, a pane mai la me ka leo nahenahe :

 E hoohiki mai oe ?

 E hoohiki aku no; wahi a ke kanaka opio.

 Ua lohe aku la nae paha oe i ka leo? wahi a Keaka i ninau aku ai.

 Ike iho la ka Makai Kiu ua olohewa oia, nolaila, pane aku la oia me ka ninau ana aku:

 Aohe ka oe i olelo ae nei no kekahi mea e pili ana no ka hoohiki?

 Na ka uhane i olelo mai nei? wahi a Keaka.

 Ina ua makemake ka uhane ia oe e hoohiki, e pono oe e hoohiki i keia wa.

 Ae, e hoohiki ae au, wahi a Keaka.

 Ia wa hapai ae la ka uhane i kona lima a pane mai ia :

 E hoohiki oe me ka hoolohe pu i ka'u mau kauoha.

 Ke ae aku nei au, wahi a Keaka.

 Ua paa kau olelo hoohiki i ka hooiaio ia, a ina aole oe e hooko ana pela, alaila, e make koke no oe ano.

 No kekahi manawa, aohe mea o laua i pane leo aku.

 A mahope iho, ninau aku la ka Makai Kiu :

 Heaha ka ka uhane mau hana i keia wa ?

 Aohe ana hana i keia wa, wahi a Keaka i pane aku ai.

 E ninau aku oe iaia heaha kona makemake ia oe.

 E Hale, heaha kou makemake ia'u e hana aku ai au ? i ninau aku ai o Keaka.

 Nau wau i pepehi ! wahi a ka uhane.

 Aole i pane aku o Keaka i keia olelo a ka uhane.

 Aka, mahope iho, pane hou mai la ka uhane:

 Nau wau i pepehi, nolaila, ina aole oe e hana e like me ka'u kauoha, alaila e hahai mau no au ia oe a hiki i ka wa e maopopo ai na hoike no kau mau hana ino.

 A heaha kou makemake ia'u e hana aku ai au? i ninau aku ai o Keaka.

 E hele aku oe a hai aku i kekahi mea i kahi i huna ia ai o Mariona Adeline.  E hana oe i keia, o make auanei oe.

 E hana no au.

 Meha iki iho la na hauwalaau no kekahi manawa, a hoopuka hou mai la ka uhane i ka huaolelo, "hoomanao" a nalo aku la.

 E hoomaikai ia na lani, wahi a Keaka.

 Ua pau ae la nae paha? i ninau aku ai ke kanaka opio.

 Ua hala aku la.

 A pehea, he hana kaumaha nae paha kana i kauoha mai nei ia oe?

 Aole.

 Iloko o keia wa, ua pepe iho la na manao haakei o ua Hapa-Ilikini la.

 Mahope iho, pane aku la oia :

 E pani aku i ka puka.

 Hooko aku la no hoi ka Makai Kiu e like me ke kauoha a kona hoa.

 Aole i haupu iki ae o Keaka keia hana, oiai, ua manao paa oia he oiaio keia mau hana a pau loa.

 E inu, wahi a kona hoa'loha.

 Hapai ae la o Keaka i ke kiaha a kona lehelehe, a inu aku la i na mea oloko o ke kiaha, a lo@e hou aku la no ia i kekahi huaolelo i puana ia mai e kekahi mea :

 E hoomanao!

 Oiai, ua pau ae la na mea e pili ana i ka uhane, e pono kaua e kamailio no ka kaua hana.

 Aole i keia wa, wahi a Keaka.

 No ke aha hoi?

 He hoa'loha oiaio nae paha oe no'u e Koma? i ninau aku ai o Keaka.

 Ae.

 E hiki no nae paha ia oe ke malama i na mea huna?

 Ae.

 He makemake nae oe e lohe i ka mea a ka uhane i olelo mai nei ia'u?

 Aole o'u manao nui no ia mea, aka, ina he mea ia e oluolu ai kou noonoo, alaila, e hoolohe aku no au.

 He mea huna ka'u.

 Ae.

 Ua kauoha mai nei ka uhane ia'u e hoike ia mea huna.

 Alaila, e pono oe e hooko e like me ke kauoha a ka uhane, wahi a kona kokoolua.

 Oia no hoi ko'u makemake.

 He makemake nae paha oe e hoolilo mai ia'u i hoa kuka@ nou?

 Ae.

 Hoike mai.

 Ua lawelawe pu au ma ka hoomahuka ana i kekahi kaikamahine.

 O ka hapa nui no ia o na hihia o na kanaka ino.

 Ua ka @ pu ia mai nei no hoi ao e hoike aku i kahi i huna ia ai ua kaikamahine la.

 Ia wai e hoike aku ai?

 Aole i olelo mai nei ka uhane.

 Alaila, e pono oe e hui hou aku me ka uhane, a ninau pono aku ia wai la oe e hoike aku ai i ua mea huna la.

 Ua olelo mai nei no "i kekahi mea."

 Owau no hoi ha ua mea la.

 E hoike aku no au i ua mea huna la ia oe.

 He oiaio, he kanaka kupono loa au i ka malama ana i na mea huna.

 O ka inoa o ua kaikamahine la o Mariona Adeline, ua manao wale ia ua make oia, aka, aole nae pela ka oiaio, eia no oia ke ola nei, a he pio hoi oia iloko o keia hora.

 Iloko oia wa, he mea paakiki loa ia Onila Maka ka haoa ana iho e uumi i kona manao iloko e nu ai.

 Aka, ua malama iho la no nae oia i kona kulana mua, a pane aku la me ke ano hoihoi ole.

 He pilikoko nae paha ua kaikamahine la nou?

 Aohe.

 He wahine hoopalau hoi nau?

 Aole no.

 A heaha kou kuleana iloko oia hana?

 Oia no ke kaikamahine a ua uhane la e mare ai ma ka la ona i make ai.

 Ae, a pehea aku.

 Ua lohe paha oe no ke kino i kahiko ia me na momi i loaa ai i keia mau la aku nei la?

 Ae.

 He kino ia no kekahi kaikamahine i make ai iloko o ka Haukipila, a hoaahu ia me ka lole o ua kaikamahine la.

 Alaila, e noonoo iki ae au, wahi a ka Makai Kiu, me he mea la, ua heluhelu au no kekahi mea e like me kau e hai mai nei, o ka mea mua, he kanaka opio kai nalowale, a mahope mai he kaikamahine.

 Ae, oia.

 Alaila, aole i make ua kaikimahine la ea?

 Aole.

 A aia oia i hea kahi i pee ai?

 Aia oia ua paa pio iloko o ka hale o kekahi mau mea ma Mokupuni Loihi.

 Heaha ko lakou kumu o ka hoopaa pio ana iaia?

 I mea e loaa ai kona waiwai.

 Pehea e loaa ai i kekahi mea kona waiwai, oiai oia e ola ana?

 Eia, aia a pau ae keia nune nona, alaila, e hanai ia ana ua kaikamahine la me kekahi laau make, alaila pau kona lohe ia ana aku.  He hana hohonu keia o ke akamai a me ka maalea nui, a aia a holo pono keia mau mea a pau alaila, loaa mai ko'u uku.

 A oia iho la ke kumu o kou kunakele loa ana i kau mea kuna e kena puuwai eleele ea? wahi a ka Makai Kiu i pane aku ai me ka leo kalakala, a ia wa i lele ae ai ka Hapa-Ilikini mai kona noho ae, a hooho ae la me ka leo kahaha.

 E Keaka, ua hiki mai oe i ka pahu hopu o kau mau hana.

 Owai oe? i ninau aku ai ka Hapa-Ilikini.

 He kanaka au i ukali mau iho nei ma kou mau kapuai no kekahi mau mahina i hala, a akahi no a loaa oe ia'u.

 Ia wa, hoomaopopo koke iho la o Keaka, a pane mai la:

 He Makai Kiu ka paha oe?

 Ae, a he pio oe na'u.

 Ia wa nanao koke iho la o Keaka i kana pu panapana iloko o kona pakeke a unuhi ae la, aka, mamua nae o ka hiki ana iaia ke ki aku, @ ua paa mai la oia i ka hopuia mahope mai.

 Me ka manaolana i haulenia, puana ae la oia:

 Ua kuhihewa au.

 Ae, ua loaa pono oe e kena ino.

 Huli ae la o Keaka a ike ae la eia oia iloko o ka lima o ka uhane.

 Iloko oia wa, aole i like ko Hale Keleneka ano me he akua lapu la, oiai, ua oi loa aku ka makau o ka Hapa-Ilikini iaia ia hora mamua aku oia wa.

 Ua ola hou: ka oe e Hale Keleneka? wahi a ka Hapa-Ilikini i puana ae ai me ka makau nui.

 Aole a'u mau hoomaikai ia oe e kena puuwai eleele.

 Alaila, hele aku la o Onila Maka, a mamua ae hoi o ko Keaka moeuhane ana no na mea e hiki aku ana imua ona, ua paa iho la kona mau lima me na kupee hao.

 Ua hiki mai ka hopena o kau mau hana hewa e Keaka, wahi a ka Makki Kiu.

 No kekahi wa, aole e hiki i ua Ilikini la ke pane mai, aka mahope iho, pane mai la oia:

 Aole i holopono loa kau mau hana i keia wa.

 No ke aha hoi, wahi a ka Makai Kiu.

 He manao anei kou ke ola nei no ua kaikamahine la?

 Ae.

 Ua make oia! wahi a ua Ilikini la me ka lealea nui.  I hoopunipuni wale aku nei no au ia oe.

 Lele aku la o Hale Keleneka maluna o ua Ilikini la me ka manao e uumi iho iaia, aka, pale e ia ae la nae oia e ka Makai Kiu, a pane aku la:

 He makehewa kou hoopunipuni hou ana mai, auhea oe e Keaka, ua loaa mua ia'u ke kaikamahine mamua o kou loaa ana.

 Aole he wahahee ka'u e olelo nei i keia wa.

 Ua maopopo ia'u he @ahahee.

 A heaha la hoi kou mea e hoao hou ole nei i ka uhane lapu?

 No ko'u makemake e loaa na olelo ike kupono e hiki ai ke liia oe, a ua ake pu hoi au e loaa ona hoike, no ka mea, o oe wale no ka hoike o kau mau hana karaima eleele.

 Ia wa, ike iho la ua Ilikini nei ua haule kona manaolana.

 Oiai, ua ukali mau ia oia e kela kanaka hoomanawanui i kela a me keia la malalo o na hoano e he lehulehu wale a hiki i ka wa i loaa ai kana mea i iini ai.

 Nolaila, aole loa e hiki iaia ke mahuka hou aku.

 Noho malie iho la o Keaka no kekahi manawa a mahope iho olelo aku la:

 Aole anei oe e oluolu mai i ka'u noi? Ina oe e ae mai ana, alaila, e mihi aku no au i na mea a pau au e makemake ai.     Aole i pau.

 

KA  MOOLELO
A  ME  NA  HANA  A

JAS. A. GAFILA,

KA  IWAKALUA  O  NA

PERESIDENA  O  AMERIKA  HUIPUIA.

KA  MEA  I  HOOKUMU  I  KONA  KAHUA :

 

"UA  AHONA  AU  E  HOINO  IA  MAI  NO  KA  PONO;  MAMUA  O  KO'U  HOOKO  ANA  I  KA  HEWA."

 

 Ma keia wahi o ko kakou moolelo e na poe heluhelu, e waiho kakou i ka noho ana ae o Gafila he Peresideno no Amerika, a e hoomaka hoi kakou i ka heluhelu i ka hapa hope o kona moolelo, i ka wa i powa ia ai kona ola e Chas. T. Guteau.

 Mai waena mai o na tausani he lehulehu wale o na noi oihana aupuni, aia kekahi kanaka nona na makahiki he kanaha o ke ano haahaa loa, oia hoi o Guteau.  Ua hanau ia oia ma Fraport, Illinois, a he oihana loio kana hana i ike mau ia e ka lehulehu o ia kauhale. Aole oia i noho loihi loa ma ia oihana no kona makemake ole ia, oia hoi kona mau helehelena ano e me kana mau kamailio he mea ia e nana ia ai e ka lehulehu aole oia i kupono e lilo i alakai no lakou.  Ua mare oia i kekahi wahine ui no ke kulanakauhale o Kikako, a iloko o na makahiki elua mahope mai o ka mare ana, mamuli o ka hoopii pinepine a keia wahine i na mana hookolokolo no ka hana ino kupono ole a kana kane, ua oki ia iho la laua e ke kanawai a moku, a pela iho la i pakele ai keia wahine i na hana lapuwale a keia Guteau.

  He manawa loihi iki mahope mai o ia manawa, ua apuka iho la oia i kekahi waiwai ma ke ano aihue, a no ia hewa nui ana i hana ai, ua kau mai la ke kanawai i uku hoopai nona a paa aku la oia iloko o ka halepaahao no kekahi manawa loihi.

 I kona wa i puka mai ai, ua kakau iho la oia i kekahi buke i kapaia ka buke "Oiaio."  Ua manao oia e holo pono ana kana mau hana a e hoihoi mai ana la i kona mau poho; o keia mau manaolana ana ona pela, ua hoka hoi oia e like me ka oihana loio ana i ma. kemake ole ia ai e ka lehulehu.

 E hele ana oia mai kekahi kauhale aku a i kekahi, a hai aku la oia ma na pepa pai he haiolelo akamai kana hana. O na hotele ana e noho nei, ke pii mahuahua nei kona mau aie i kela a me keia la.  O keia oihana hou ana i lawe ae la he haiolelo akamai, ua maalo pinepine au no na kanaka ma kona ipuka hale oihana, huli ae la lakou a akaaka aku la i ka mea nona na huaolelo nunui e kau nei he haiolelo akamai.

 Mahope iki iho o ke koho ia ana o Gafila i Peresidena no Amerika, ua hoouna aku la ua Guteau nei i kekahi palapala noi oihana ia Gafila, i kona wa e noho ae ai ma ka noho Peresidena. Aia i kekahi la, manao ae la ua Guteau nei e hele oia e ike i ka Peresidena ma Hale Keokeo, aka, i kona wa i hiki aku ai ilaila, aole oia i ike i ka Peresidena, oiai, ua hele oia i  kekahi wahi okoa aku. Nolaila, hooholo ae la oia i kona manao, e hoi oia i kona hale, alaila, kakau aku i ka Peresidena maloko o kekahi leta, e hookohu mai iaia ma kekahi oihana aupuni ana i makemake ai. Ua hoouna pinepine aku la oia i kekahi mau leta ia Gafila, e olelo aku ana @iaia, ua makemake loa oia iaia e halawai kino laua no kekahi manao ona e hai aku iaia.

 O keia mau leta ana i hoouna aku ai iaia, aole loa i pane mai o Gafila no ke ano o kana mau noi.  O Guteau, ua ike ia oia a ua kamaaina hoi ka lehulehu ma kana mau hana i ike ia ma kekahi mau mokuaina okoa aku ma ka hikina. Ua ike ia kona aihue a ua paa hoi iloko o ka halepaahao, pehea la ka Peresidena e manao ai e haawi mai i 'oihana na ke kanaka i loaa na haawina ino e like me keia Guteau.  Ua nele anei ka aina o Amerika mai o a o o na mokuaina i na kanaka naauao e ae? O ka pane ole ana mai o ka Peresidena i kekahi leta ia Guteau, oia kekahi o kana mau hana naauao, a o kekahi hoi ia o na ano hana ku i ka hoonaukiuki loa i ka manao o Guteau.

 Mahope mai oia mau la, aole i loaa iki mai kekahi mau pane leta a ka Peresidena ia Guteau no ke noi oihana, nolaila, hooholo ae la ua Guteau nei i kona manao, e makaala mau ana oia i na manawa a pau a ka Peresidena e hele ai ma ke alanui no kekahi mau wahi  e ae, alaila o kona wa ia e hele aku ai e kamailio pu me ka Peresidena, a noi aku i oihana nana.

 Iloko o na manawa a pau ana i manao ai e loaa iaia he wa kupono e launa ai me ka Peresidena, oia iho la ka wa e loaa ai iaia ka nele o ka ukiuki nui no ka hiki ole ke launa aku me ka Peresidena, mamuli o kekahi mau ulia e hiki ana mamua o ka manawa.  O na leta ana i kakau ai ia Gafila, ua lawe ia mai kekahi olelo a hiki imua o Guteau, e hai mai ana ka Peresidena no kona kupono ole ma ka noho ana ma kekahi oihana aupuni. O keia mau mea, he mea ehaeha loa ia i ka. manao o Guteau, a mai loko mai o ia manawa, i hoomaka ai oia e hoino i ka Peresidena ma ke ano haahaa loa o ke kanaka ino, a na keia mua aku e hoike mai i ke ano o ka lawe ana o Guteau i ke ola o Gafila maloko o ka pu panapana.

 O Guteau, ma kekahi la, hoomakaukau iho la oia iaia iho mekekahi pu panapana nui, a me keia mea make oia i manao ai e pepehi ia Peresidena Cafila ke loaa aku iaia i na manawa a pau. Iloko o kela a me keia wa a ka Peresidena e maalo ae ai ma na kihi alanui, o ua Guteau pu no kekahi e maalo pu ae ai ma kekahi aoao mai o ke alanui. Ua loaa no iaia nei ka manawa e ki aku ai i ka Peresidena, a no kekahi noi ana i manao ai aole e hiki iaia ke ki aku, ua kuemi hope mai la oia i ka wa ana e hoomakaukau ana e hoouna aku i kana mea make.  Iloko o kekahimau hora ana e ku ai malaila, huli hoi aku la oia me ka nele i kana mea i makemake ai.

 Ma ke kakahiaka Poalima, oia ka la 1 o Iulai, ike iho la o Guteau maloko o kekahi nupepa, e holo ana ka Peresidena maluna o ke kaa mahu i ke kakahiaka o ka la apopo no Nu Ioka, a iloko o keia ahiahi, hoomaikai iho la oia i kana pu panapana a hoopiha iho la i na poka.  Ma ke kakahiaka o ka Poaono, hoolimalima aku la oia i kekahi kaa nana e lawe i ke kulanakauhale o Nu Ioka ma ke kakahiaka nui.

    Aole i pau.

 

NA  LETA  A  NA  MAKAMAKA.

 

 Na kekahi makamaka o makou o Waihee, Maui, i hoike mai i ka hele ana o kekahi kanaka e konohi i kekahi o kona hoaloha Pake.  Haawi mai la ka Pake he puolo mea hoopahupahu; manao iho la keia kanaka he puolo mea ono, nolaila hoihoi aku la oia i ka hale na kana mau keiki, a e ole ka ike ana o kana wahine maopopo ai i keia kanaka -Ua hoike hou mai no oia no ka hele ana aku o kekahi wahine e kuai ia; he hapaha ka auhau o ke koi alalaua, eia nae ua kuhihewa la i ka hapawalu keneta, he hapaha ulaula kini a haawi aku la oia me, ka i aku e haawi mai i ke koena i koe. He hana naaupo keia a keia mau makamaka o Waihee-Na J. K. Kapo o Koloa, Kauai, i hoike mai no ka malamaia ana o kekahi paina nui ma ka mahiko o Eleele-he wahi paina hoomanao la hanau o ke keiki a ka ona o ua mahiko la.  Ua konoia kekahi poe e hui pu aku ma ia paina hauoli, eia nae o ua poe la i konoia, ua pau no i ke kipakuia e ua ona la.

 

ALOHA  LAHUI.

 

(Kakau ia no ke Kuokea.)

 Me ka hopohopo hookamaniole: Ua oluolu au e hoike aku i na Hawaii Ponoi i ka'u mau hoike e pili ana no keia Lahui, na kumu o ko kakou emi ana ma ko kakou ano lahui, a me ka : ulu ana o na mai ino mawaena o ka lahui.

 Akahi.-O ke kumu nui nana i lumai i ka aina a me ka lahui, iloko o na pilikia, oia hoi ka hookuina o ke au hou a me ke au kahiko.

 Ma keia hookuina ua oi aku ka wela o keia hookuina, aole i nana pono ia ka aina ma keia hookuina, a hiki i ka wa i kukulu ia ai kakou ma ke ano Aupuni malalo o ko kakou Kumukanawai, a me ka hoolala ana o ko kakou mau kanawai a me na hooko ana o ua mau Kanawai a la. Ke hai aku nei au ia oukou, ma keia wahi ua oi loa ka wela. Ua okoa loa ke Kamukanawai a me na Kanawai a me na hooko ana, ua okoa loa ka lahui a me ka ikaika iloko o lakou. Ua oi loa aku ka ikaika o na Kanawai a me na hooko ana. Ma keia wahi e emi nei kakou ma ko kakou ano lahui a e ulu nei na mai ino.

 O keia lahui he lahui palupalu loa keia ma ke kino, a ma ka manao he poe aloha oiaio.

 E nana ae kakou i ka ulu ana o kekahi laau nui e holo ana kona mau lala i o a i o; oia no ke Kumukanawai.

 A e nana pu iho hoi kakou i na mea e ulu ana malalo oia no ka lahui.

 Heaha la ka kakou mea i ike? He neo, he puu lepo wale no ka kakou mea e ike. E nana hou aku hoi kakou i kekahi kahua maikai palapalaha i ulu nui ia e na mauu.  A ina e waiho ia aku kekahi papa nui maluna oia wahi a hala eono mahina, aole mea ulu malalo ona.  O ko kakou aina e waiho nei, me he maea la, ua haalele mai ke poo i ke kino, a pela pu hoi me na lima, ua haalele pu mai i ke kino.  Ia'u eku nei a nana iho maluna o kona mau helehelena, aole au wahi mea e ae e mahlo ai, o ka honi wale no i kona mau la hauna.  O na wai e hoopuni mai ana a me kona mau ulu laau, o konamau ku@     wale no. O ko kakou aina, ua like me kekahi kumu laau nui o kona  mau lala e holo ana i o a i o, o kona kulana i ka wa mamua, ua oi aku kona mahalo ia kona nani, a ua piha pono kona mau lala i ka hua.  Aka, i keia wa, ua loaa oia i kekahi makani nui, o kona nani a me kona mau lala, ua pau loa i ka hai. Ua kaawale na lala mai ke kino aku, a ke ku olohelohe wale nei no.

 O na lala hoi keia, ke hoole mai nei aole ka keia o ko lakou kumu Aina he mea oiaio, aole io keia o ko lakou kumu, alaila heaha la ka waiwai no keia kumu laau olohelohe wale iho no, me ke kaawale o kona mau lala?  Ua like loa iho la me keia mau kumu hoohalike. Ke ano o ka noho ana o ko kakou aina a me ka lahui, mai ka mea e noho ana ma ka noho alii a i ko kakou mau Kalai Aupuni a me ka lahui.

 Ua okoa loa na manao, oiai kakou e noho ana he mau keiki malalo o kekahi makua, aole kakou i komo aku malalo o kona mau eheu, a aole no hoi oia i wehe ae i kona mau eheu. O na keiki me keia ke ano o ka malama ia ana, he mau keiki maimai wale, a ano huhulu loloa, a make no i kahi manawa.  Ke hoomanao nei au, pela iho la ka kakou emi nui a e ulu nei na mai ino.  O na keiki, i kaawale ae mawaho o na eheu o ka makua, a nele i na hoopumahana ana me ke aloha, oia mau ano keiki, ua kaawale ke aloha maikai, mai lo lakou naau aku, a ua kaawale lakou mai na hoomanao ana he makua, ua ulu mau na kuko hewa.

 Pela wale iho la no ke ano o ko kakou noho ana, mai ko kakou wa i kukulu ia ai he aupuni Kumukanawai, a hiki i keia au a kakon e noho nei, aia maloko o ko kakou Kumukanawai, a me na Kanawai, a me na hooko ana, he au awahia e make ai ua awahia ka aina a me na wai e hoopuni mai ana, ma keia mau kumu, he aneane hiki ole i ko kakou mau kalai aupuni, ke hooponopono ma ke ano maikai, aole e hiki, aohe kahua, kahi e kukulu ai ma ke ano maikai, ke pii nei keia lahui ma ka naauao, aka, o na ake ana, e like me ka mea i makemake ia, no ka hiki ana ia lakou ke: malama i na hooponopono aupuni ana, aole e hiki, no ka mea, ua loli ka aina, a me na mea maluna.  E like me ka'u mau kumu e hoakaka nei, ka mea hoi nana i kono ka lahui iloko o kela hewa, keia hewa, ua hoole aku na keiki i ko lakou mau makua, ma ka manao, a pela no hoi na makua.

 Ua@ hoolilo ia ka naau i halehalawai no Diabolo, ua lanakila na ipuka o ka po maluna o ka luna manao, mamuli oia mau ano, ua hoonawaliwali ia ka uhane, a ua nawaliwali pu me ka hale o ka uhane, o na hewa i kiai mau i ka naau, a i apono ia e ka luna manao me he ipo aloha la, ua like ia me ke Kalaipahoa he mea make. Ke manao nei au ua kawa ka'u mau hoakaka e pili ana no na kumu i emi ai kakou ma ko kakou ano lahui. Ua hai ia ma ke Akua olelo, i na he makapo e alakai i ka makapo, e haule pu laua i ka lua.  Aole pela keia, aia pau ka powehiwehi o na maka, kaakaa na maka o ka poe maka pipili, moakaka na pahele e hina ai.

  M. ULUNAHELE.