Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXII, Number 9, 3 March 1883 — Page 3
| This text was transcribed by: | Ben Allen |
| This work is dedicated to: | Nona Beamer |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
HE MANAO NO KEKAHI HOA NO KE KULANA O KE AUPUNI
(Kakau ia no ka Kuoka.)
Ma ka helu mua o ko kakou Naneha@@@ aui aku nei, ua loaa ia kakou ka hakilo pono ana maluna o ka hae o ko kakou ninau e ku nei. O ka makema ke nui ma keia kukulu manao ana, o ka loaa pololei loa o ka pono a me ke ka@@@e, a me ka ike ia o na hana e hoo@@@ mua ai i ka aina ma ke ano e hooulu ai i na loaa o ka aina me ka mahuahua
A@ o ka lua, o ka imi ia me ka ikaika @@ na mei e pili ana i ke ola o ka Lahui no ka mea oia kekahimea nui loa, aka ke hakilo aku nei kakou ia mea me he aniani kilohi a la imua o ka kakou mau ike a ke Akua i haawi mai ai ia kakou a pau.
O ke kolu, o ka nana pono ia o na hoolilo ana mai ka waihona mai o ke aupuni e like me na mea i hoakakaia e ka Bila Haawina.
Aole hoi o na hoolilo wale ana a oi aku mamua o na mei i hookaawale ia @@ kahi hana okoa, a hoolilo no kahi @ana i kauoha ole ia.
O ka ha, o ka hoolilo ia a oi aku mamua o na loaa mai. Ina oi aku na lilo mamua o na loaa mai, alaila, aole ia he @ana naauao, aka, he hana ia na ka mea @@he noonoo, a o ka hopena, he poino, a me ka pilikia nui.
O keia mau kahoaka a kakou e kiloi nei me ka moakaka lea, oia na hoike oiaio loa e pili ana i ke kulana o ko kakou aupuni i keia wa.
Aohe mau hooia nana e kuhikuhi mai ia kakou ke hoala ia nei he mau hana e hooulu ana i kumu e hooulu ia mai na loaa o ka aina ma na hooponopono ana o keia mau alakai aupuni e ke nei i keia mau la. Aka, o na mea wale no e ike ia aku nei o na hoolilo palena ole ia o kahi loaa o ke aupuni no na hana hoihoi ole mai i na lilo.
Oia mau hana ana, he mau alakai hawawa loa ia, a o ka hopena oia mau alakai aupuni ana he komo iloko o ka aie nui kuahewahewa a me ka umoki ana i ka aina iloko o ka poino a me ke pilikia, ka mea a kekahi mau puuwai oiaio e paio mau nei, e like me ka ike a ke Akua, o ka naauao i haawi mai ai e palo no ke kuokoa o ka aina a me ke ola o ka lahui; ka mea hiki ole i ka hapanui o keia lahui, ke hakoko no ka pono o ka aina.
Aka, ua ike kakou, i ka loliloli o keia Aha Kuhina, pela no ka loli o na hoolilo ana, o ka puu dala i hookaawaleia no kekahi hana okoa, ua hoolilo ia aku la no kekahi hana i mea e piha ai ua hana la i manao ia. I ka hiki ana mai i ka wa e hoala ia'i no kekahi hana, a ia nae ka pilikia o na dala i hookaawale ia no i hana, ua puka ma kekahi puka okoa, a o ka hope oia he poinono ia kumuwaiwai i manao ia, a aole loa he akamai e hiki ke paio aku no ia mea, oiai, ua hala e ka wa pono e kaohi mai ai i kona haule ana aku iloko o ka poino a me ke poho no ka wa pau ole.
Mahope o keia mau mea a pau he mau paio ana, he mau hakoko ana a me na kahoaka pahaohao o ka manawa.
O ka manao nui o ke kanaka kalepa, o ka puka o kona kumu waiwai a me ka oi aku o na loaa mai mamua o na lilo i hoohanaia no ia hana. Aka, i na ua oi aku na lilo mamua o na loaa mai, alaila, he mea maopopo loa, e moraki ana oia i kona waiwai a pau i mea e loaa hou mai ai iaia kekahi puu dala e hoohana hou aku ai i hoi mai kela lilo mua i kinohi. Aka, i ka hoao hou ana, poho hou iho la oia mamuli o ka hawawa o ke alakai ana i kahi e loaa mai ai ka waiwai, no ka mea, o ka puka ka mea @ manao ia, aia nae he poho ka i loaa mai iaia. Alaila, ua maopopo loa ia kakou he elua poino i loaa mai, oia ka a@e kaa ole, a me ka lilo aku o kona waiwai a pau, a o kona hopena he poino. Aka, i na e hookele ia me ka noiau loa, a me ka noonoo pono ia o na mea e hoolili ia'i, e like me na haawina i hookaawale ia no kela a me keia hana, me ka lawe ole mai i ka haawina i hookaawale ia no kekahi mea okoa, a hoolilo aku no kekahi hana i mea e hoolawa ai ia hana. Alaila, he Kalaiaina naauao ana ia a he hookele aupuni noeau loa hoi. Ina ua hana ia kekahi hana a lawa ole, oia hoi, pau e paha ka puu dala i hookaawale ia no ia hana, a kumu waiwai paha me ka lawa ole, alaila, e hoomanao kakou, e poino ana kela kuma waiwai, no ka mea, aohe kumuhana e hiki ai ke hana a hiki i ka pahu hopu i manao ia'i. Alaila, e hoomanao hou kakou, o ka hope o keia, he lalau hou aku i ka puu dala i manao ia a i hookaawaleia no kekahi hana, a oia ka mea e hoolawa ia'i ua hana nei, alaila, ua maopopo ia kakou ua palua ka pilikia i loaa mai ma ia hana ana. No ka mea, ua hoolilo ia me ka noonoo ole ia o ka nui o na lilo e hoolawa ai i ua hana nei. A pela no ka nee ana aku a hiki i ka hopena o na hana, a i ka alawa ana iho, e ku mai ana ke ahua o na lilo a o ka loaa mai, ua like me ka ole. Alaila, e hoomano kakou, he hope poino kona, oia hoi he poino a me ke kaumaha e nee mai ana, oia hoi, he aie no ka lahui, a aole auanei e nele ke kaniuhu ana o ka lahui mai o a o .
Aka, aole nae au e olelo ana, o keia aupuni wale no ka i komo iloko o keia mau alakai ana, aka, ua komo pu no me kekahi o na aina nui ma keia ano, a o ka hopena he kaua, a me ka hookahe ia o na koko he nui i mea e loaa ai ka pono no ka aina. Aole no liuliu ioa na la i aui ae nei, ua hiki mai na lono i o kakou nei no kela kaua ma Aigup@a , ma kekahi aoao mai, a me Enelani ma kekahi aoao aku, a ua ike kakou i na kumu i ala mai ai ia mau hana malalo no ia o na alakai hawawa ana o na alakai aupuni a me ka hookomo ana i ke aupuni iloko o ka aie kaa ole. Aka, he mamao loa nae ia, a eia koke iho no iwaena o kakou i keia manawa he mau hoike oia ano, oia hoi, ua piha ko kakou mau nupepa i na hoolaha moraki. E hoike mai ana keia i ke ano o ka aie kaa ole, a me ka poino i ili mai maluna o ka mea hookele ike ole i kahi e loaa mai ai ka pomaikai i oi ae mamua o na lilo, a o ka hope oia, ua lilo ka aina i ke kudala ia i mea e kaa ai ke dala a ka mea dala.
O keia mau hoikeike a pau, e ku nei imua o kakou, he mau mea hiki ole ia ke kanalua ia e poe i loaa na ike a me na noonoo maikai. O keia mau mea a pau, a me keia mau kuhikuhi ana he ala ia o ka pilikia a me ke poho, a e ili mai no auanei ia mau haawe kaumaha maluna o ka lahui, oia kona hope poino loa.
O ka makahiki i aui aku nei 1882, oia kekahi o na makahiki e hiki ke hoopoina ole ia. No ka mea, iloko oia makahiki i hooholo loa ia'i ka hana Poni Moi, a iloko oia makahiki i punuku ia'i ka waha o ka hapanui o na Lunamakaainana, a iloko oia makahiki i haawi ia'i ke ahupuaa o Wailuku, a iloko no oia makahiki i i hoonoa ia'i ka rama, a iloko no oia makahiki i lilo ai o Kipikona. Bush, a me kahi mau inoa iho i ike ia e kakou, i mau alakai no ko kakou aina, a o ka mea hoi nana na hooponopono aupuni ana a kakou e ike nei me ka nui o ke kahaha, a me ka nune nui ana o ka lahui no keia mau hookele aupuni ana i keia mau la, e like me ka hae o ko kakou ninau e kau nei.
Aka, eia nae kakou i ka hapalua o na la o ka hooponopono aupuni ana o keia mau alakai aupuni, a he hapalua i koe pae aku i ka pahu hopu o ka 1884, a na ia kau e hooia piha mai i ko kakou kulana aupuni i keia manawa.
Aka, aia nae ka pahu hopu o keia mau hana a me keia mau paio ana.
He 3,000,000 a oi ka aie lahui i keia mua koke iho nei, a i na e hui ia me na hoolilo aiwaiwa o keia mau la e ku nei, alaila, e pehu ae ana ia a hiki i ka eha a elima miliona, a pela no e pii ai a hiki i ka lapa manu ole o na hookele aupuni ana, a oia ka manawa a kakou e ike iho ai ua hiki mai ka hopena no na hana a pau i hana ia, i na pela ke alakai ana a me ka hooponopono aupuni ana.
O ka mea wale no e hiki ai ke haohi i ka pono a me ka noho kuokoa ana o ka aina, oia ka hoole aku i na hoolilo kupono ole ia a me ke kinai ia o na hana oia ano. Oia mau hana ana he alakai aupuni naauao ana ia, a he hooponopono ana hoi e holomua aku ai ka aina ma kona mau waiwai ponoi, a o ka hopena maopopo e holomua auanei oia maluna o ke ala o ka pomaikai a me ke kuonoono nona iho ma ke ano hoopono a pololei. Ina oia ke kahua o ka hooponopono ana i ke aupuni, alaila aohe manaolana no ka pilikia, aohe paio ana aohe kuee, aka, o ka mea maopopo wale no, he kuikahi a me ka holomua o na hana o ka aina me ka ewaewa ole. E like me ka olelo kaulana. "O Hawaii no ka oi." Aka, he kanalua ko'u i ka puana ia o kela mau hnaolelo iwaena o kakou i keia mau la, a ke ninau nei au. Oi la o Hawaii ma ke aha? Oi anei oia ma ka nui o ka aina? Alia kakou e pane koke i ka haina a ike mua kakou i na hoakaka ana. Ina ma ka nui o ka aina kahi i oi ai, alaila e pono e nana mua ia keia.
Ina e huiia ko kakou mau wahi paemoku a pau, alaila, aole ia i like aku me kekahi kalana a moku aina o Amerika Hui a me Enelani. Alaila, ua maopopo loa ia kakou, aole ka malaila kahi i oi aku ai o Hawaii.
Malia paha no ka nui o na kanaka ke kumu i oi aku ai. Ina e huiia na wahi kanaka a pau o keia mau pae moku mai na kupa a i na malihini, alaila, aole e piha kekahi alanui o ke kulanakauhale o Ladana, alaila, ke hoike mai nei keia aole no i loaa ia Hawaii ka oi ma ia kulana. Malia paha ma na loaa aupuni kahi i oi aku ai o Hawaii.
Ina e hui ia na wahi loaa a pau o ko kakou wahi aupuni, aole ia e like aku me ka huina waiwai o kekahi kalana o Enelani. He mea maopopo aole i oi o Hawaii malaili. Ina pela, alaila, no ka naauao paha? E aho iki paha ia, oiai, ke ku nei ko kakou aupuni ma ke kulana like iki me ko na aupuni nui ma ka naauao, aole nae me ka nui, aka, me ka uuku no; malia no ka ulu nui o ka pono Karistiano o Kristo, ae oia wale no ke kumu i loaa ai ia Hawaii kela puana kamahao, o "Hawaii no ka oi." Ua maopopo ia kakou o keia ae la ke kumu i loaa'i ia Hawaii ka oi mamua o na aupuni e ae o ka honua.
O keia ka pono a Kaahumanu i nai ai a puni ka aina a me kahi mau alii e ae, ana hoi i olelo ai: "E nai wale no oukou i kuu Pono aole e pau." Oiai, ua hanau hou ia keia lahui iloko o ka wa hookahi. Malalo o keia Pono i loaa ai ia kakou ka lanakila, ka maluhia, ke kuokoa a pela aku. Aole hoi me ka mana o na mea kaua a me ka ikaika o o na pukuniahi, aka me ke aloha wale no o Kristo. J. W. Kihe.
POLOPOLONA E KAKOLIKA
O na ninau a Kakolika e waiho mai nei i mua o ka mea nona ka inoa malalo nei he mau ninau polopolona lakou, aole ilio, aole hoi he iole, nana e ai e pau ai no ka mea ua popopo, aole he like me kana e liki mai nei he wela, o keia mau ninao no a Kakolika ka mea nana i lawe mai nei i kuu haina e puehu liilii ai, ka hapa nui o na ninau ana a i mea e ike ai o'u hoa heluhelu nupepa, ua wehe hou mai nei o Kakolika i ka puka a hamama i mea e kaawale loa ai o Misionari aole oia i komo pu aku, me Kaahumanu a hookonokono e hoopai aku i na kakolika. E hoike aku au i ka haina o au ninau me na wehewehe ana o ka pauku ekahi. Aole makemake na@lii i keia hoomana hou, ua manao lakou he hoomana kii o ke au kahiko o Hawaii nei.
Haina na ka ike maoli ana mai o Kaahumanu a me na alii e ae ia Kakolika, e lawe aku ana i ke kii o ka Haku a me Malie - Pauku elua - aole i manao o Kaahumanu e hiki mai ana kekahi hoomana mahope me ke kii o ka Haku, a me Malie, Pauku ekolu.
Haina, ua ike make ia mau kii e lawe ia aku nei i mua ona mai ka 12 a i ka 20 o na makahiki.
Pauku eha. Owai ka mea nana i ao i na lii? 4 Haina, o Binamu o A. S. Kakina a me Bihopa, aole ma ke hoomauhala a kuamuamu e like me Kakolika, hookahi wale no a lakou mea i ao ai. O ka pono a hiki i keia la, aole i lohe ia he kuamuamu a he hoomauhala.
Pauku elima. Pela i loaa ai ke kipaku ia o na kahuna kakolika.
5 Haina, ua kipaku ia lakou ma neia mau kii, i hoike ia maluna ma ke ano ua kue, i ke kanawai o ka makahiki 1819 a Binamu ma i ike ole ai i kona manawa i kau ia a hooholo ia. No ka mea ua hala aku ka manawa i kau ia o ke kanawai e papa ana i ka hoomana kii a ua hoonoa ia na kapu o na kii a mahope, hiki mai o Binamu ma ka la 30 o Malaki o ka makahiki 1820 e ike e ka mea heluhelu a me Kakolika he puka nui loa ia no Misionari, e oili ai a pahemo aku aole oia kekahi i hui pu me keia paakiki o Kaahumanu e hooko i ka mana o kona kanawai, oia keia hoopai ana i na kakolika a ina ua paakiki o Kaahumanu, i ke ao aku a Binamu he mea a nei ia na kakou e hilinai ai i pekapeka ia e Binamu, aole, aole loa he mea ia e hai mai ana ia kakou he mana ka hua olelo kanawai e papa ana i ka hoomana kii a me na kanawai e ae a hiki i keia la. A pehea la o Kakolika e kuamuamu nei e hoomauhala kahiko nei no na makahiki he kanaha, i ka manao o ka mea kakau, i na e hopu ia o Kakolika no keia kuamuamu a hoomauhala e holo koke ana oia malalo o ke kuikahi ona e noho ai, oiai o ua kuikahi'la, aole i loaa malalo o ka pono he kuikahi i loaa malalo o ka hooweliweli a me ka mohai ia i ka $20,000, e Hawaii nei.
Pauku eono. Aole a nei keia o ka hua mua a na Misionari?
6 Haina. Oia ka hooko ana i ka mana o ke kanawai o ka makahiki 1819
Pauku ehiku. A e hooili ana ua lii wale no?
7 Haina. Ae, Na na lii wale no i hooko i ka mana o keia kanawai e kau maluna.
Pauku ewalu. Ke ike nei kakou i ka olelo ao a Binamu i na alii, aole kanawai no ka hoopai ana i na kakolika.
8 Hain. Oia ka ike ole o Binamu i ka manawa i kau ia ai o ke kanawai no ka hoomana kii.
Pauku eiwa. Ua pane mai o Kaahumanu, he kanawai no ke kanawai o ka makahiki 1819.
9 Haina. Pela a mapopo ai ia oe e Kakolika paakiki o Kaahumanu wale no kai manao e hooko i ka mana o kona kanawai, aole o Binamu kekahi.
Pauke umi. Ke kuhihewa nei ke alii Kaahumanu o ke kino o na kahuna ka hoomana kii.
10 Haina. Ua kuhihewa o Kaahumanu e hoomana maoli aku ana o Kakolika i keia mau kii ana e lawe aku nei i mua ona a oia kona mea i manao ai ua ku like me ke kanawai o ka makahiki 1819.
Pauku 11. Nolaila o ke kahuna kakolika ka hoomana kii.
11 Haina. Oia ka manao o Kaahumanu a me na alii e ae, ua ku like me ke kanawai a lakou i kau ai a manao e hooko i ka mana oua kanawai la, oia ko lakou mei i hoopai ai i na kanaka i huli ma ia Hoomana, a kipaku i na Kumu Hoomana Roma. Pauku 12. Heaha la ka mea i ao ole ai o Binamu ia Kaahumanu? 12-Haina. Ua ike no oe ua ao aku no o Binamu, aole kanawai no ka hoopai ana, ua paakiki loa no o Kaahumanu, e like me Kakolika e paakiki mai nei. Pauku 13.
Eia kekahi mea apiki, elua mahele Hoomana.
Ka mua, ka Hoomana Kakolika, ka lua ka Hoomana Palani. A ma keia wahi, elua inoa e komo ana i ka haina o keia ninau, o ka olelo Kakolika e waiho ana au he 13 haina.
O ka Hoomana Roma i oleloia, he Hoomana Palani i hui ia no ka olelo Kakolika, oia hoomana ka i ku me ke Kanawai o ka makahiki 1819.
Oia ka Kaahumanu a me na alii e ae i hooko ai i ka mana o ua Kanawai la i hoike ia maluna. Pauku 14.
Like anei ka huaolelo Kakolika me me ka huaolelo Kii?
14. Haina. Aole, he okoa no o Kakolika, he huaolelo Helene ia, a me kona ano he huaolelo hoolaha Episetole ia i lawe wale ia e ka poe hoomana Roma, a hoopili ia no ko lakou hoomaa, aole ia he huaolelo hoolaha kuamu-amu, a hoomauhala e like me oe e Katolika, a he okoa no keia mau kii elua ka Kakolika e lawe nei imua o Kaahumanu a me na alii e ae no ia pauku hookai no.
Like anei ka huaolelo Palani me ka huaolelo kii?
Haina. Aole, he okoa no ka huaolelo Palani, a he okoa no ua kii la a na kahuna Palani e lawe aku nei imua o Kaahumanu. Pauku 15.
Ua ninini nui mai ka Uhane o ke Akua maluna o keia lahuikanaka, heaha la ka mea i hoolohe ole ai o Kaahumanu i na olelo ao o Binamu.
15. Haina. Ua hoolohe no a oia hoolohe ana no, ua paa na hana ku i ka pono a hiki i keia la, a o na hana hoomauhala a kuamuamu, aole no keia pauku hookahi no, he okoa no ka paha ka uhane i ninini ia maluna o ka lahuikanaka?
Haina. He okoa no ka hooko ana i ka mana o ke Kanawai of ka Makahiki 1819.
Pauku 16. No ka mea, ua ike ia ko Kaahumanu hoopai ana i na kahuna Kakolika, mai ka uhane mai o Satana o ia.
O ka hana a ka uhane maikai, o ke aloha.
16, Haina. O ke aloha, aole ia he hana ku i ke kuamuamu, a me ke hoomauhala. Aka, he hana ia iloko o ka malie, ke akahele, a me ka wikiwiki ole ma ka huhu.
Pauku 17. No ka nupepa Nonanona. Ua hai akea mai oe no ka makahiki 1842 ua nupepa Nonanona la au.
17. Haina. He kanaha makahiki o ko hoomauhala ana ia Misionari, aole paha he kanaka malalo iho o ka la i hoomauhala ai e like me oe e Kakolika, he 40 makahike, 1 malama, me na la oi mahuahua no.
Pauku 18. No ka hoomauhala.
18. Haina. Kau pono iho la ka nui o na makahiki au i hoomauhala ai iluna o ko a-i, nanahu pono kela iluna o ko hoku-a e Kakolika, aole maluna o ka lahui, a me ke aupuni Hawaii. Ma ka inoa o ka Lunakanawai Kiekie a me ka Mana Hooko e paa ia la e kona lima, au e noke nei i ke kuamuamu ia Hawaii ma kona inoa.
O Hawaii iho la no ia au e hoino nei.
Pauku 19. E ka makamaka, wela maoli keia io bipi.
19. Haina. Hepolopolona ko ninau a he wela ka hoomauhala a me ka hoino ia Misionari a me ka Lunakanawai Kiekie.
Pauku 20. Me ka Luna Hooponopono ko'u mahalo.
20. Haina. Me ka Luna Hooponopono ka ike pono i ko hapuku wale i ke kumu pale ole ole.
Pauku 21. S. M. Luakaha
21. Haina. S. M. Luakaha hoopilimeaai malalo o Kakolika kuamuamu.
Pauku 22. Ianuari 31. M. H. 1883
1842
____
41
22. Haina. E nana i na huahelu e kau nei, maluna oia ka hoike oiaio, he kanaha-kumamakahi makahiki o ko hoomauhala ana.
Ua nui, ua lawa ko kaka lei e Kakolika. H. B. Kalleikumahoa.
"MAKE KA KE HILINAI I KA BAIBALA A MANAOIO I KE AKUA."
O keia ka olelo a kekahi kanaka i pane ai, maluna o ka oneki o Kilauea Hou ia makou i huli hoi mai ai, a he Komite oia no na hana Poni Moi, no ka Apana o Wailuku nei.
Mawaho ae o ka ulu-niu o Waialae kahi ana i hoopuka ai i keia olelo, a o Isaia kona inoa. Ea! O kekahi koena pake hupo paha keia o Kawaapae e ola nei.
Wahi ana, ua ao mai no ka Baibala e pepehi kanaka, a e moekolohe, aihue, &c.
Pela ka o Kaona i pepehi ai i ka Ilamuku a make. Ea! Ahu no hoi kupanaha a ka la i Mana, ka ua mea o ka naauao kiekie. Kainoa o Isaia keia ka mea nana kekahi mau wanana i hoike ia e ka Baibala, eia ka aole. Nolaila, e o'u mau hoa Imi Pono Karistiano mai Hawaii a Niihau, e makaala ia oukou iho, no ka mei, eia no iwaena o ko kakou nei aupuni kekahi mau Nahesa e holoholo nei, e makemake ana e kulai i ka pono Karistiano oiaio i keia mau la. E manaoio aku i ke Akua, aole oia e nele. Oiai, ua kauoha mai oia penei: E heluhelu oukou i ka Palapala Hemolele, e manaoio oukou he ola ko oukou malaila. W. Kamau.
Waiehu, Maui.
Ua waiho aku o D. K. Fyfe i kona kulana Kakauolelo elua o ka Aha Kiekie, a ma kona makalua ua hookoohuia o Mr. Henry Smith kakuolelo ekolu o ke Keena Kalaiaina, a ma kona makalua hoi, ua panii e Geo. Smithies (Kamila.) Nui ko makou mahalo no ko Henry Smith hookohuia ana ma ia kulana a ke manaolana nei makou ua kupono loa ia kulana iaia. Oiai he olu waipahe kona mau nanaina a he kulana keonimana kana mau lawelawe ana i ka hana.
Ma ka auina la o ka Poalima o kela pule aku nei, ua laweia aku e ka Ilamuku nui ma ke ano hele ulnulu, ka Nupepa Puka La o na Hoahanau Kawainui. O ke kumu o keia lawe ulunlu ia ana, wahi a ka lono, oia no ko Kawainui hoolaha ana ma kekahi itamu ma ua nupepa la e i ana aole he mea pono i ka poe i loaa ole na palapala poloai ke heie aku i ka Ahaaina luau e malamaia ana ma ka pa Alii ma ka Poaono ae, o pekupekuia lakou e ka Puuku hookiekie. No keia mau huaolelo wale no ke kumu o ia lawe uluulu ia ana o ua nupepa Puka La la me ka mana ole ma ke kanawai. Ua hoopii poho iho uei na Hoahanau Kawainui i ka Ilamuku a ma ka hookolokolo ia ana i ka Poalima nei ua hoopaneeia ka hoopuka ana a ka Lunakanawai i kana olelo hooholo a i keia la.
Eia maloko o ka Halewai i keia wa he heluna nui o ka poe mai lepera i laweia mai Koolau mai a mai kekahi mau wahi e ae. I keia la e pau nui aku ana lakou i ka laweia i Kalawao
Aloha wale lakou.
Ke kahea ia aku nei na lala a pau o Hui Opiopio Puuwai lokahi e akoakoa ae ma ka hora 7 1/2 ma Kaumakapili ma ka Poaono la 3 o Maraki.
Ma ke kauoha.
Mai keia la aku a hiki i ka pule Poaekolu o keia mahina oiai ka la 17 e pani ana au i ka nupepa o ko'u poe lawe pepa i hookaa ole mai i na dala ma ko'u lima. E hoomanao i keia a e hookaa awiwi mai.
D. Kahaleluhi.
Luna Nupepa Kuokoa.
Aole he hiki i ka nupepa Elele ke pale i ka oiaio a makou i hooili aku ai maluna o kona hokua ma kela pule aku nei. Ke hoolalau wale ae la no kana mau pane ana, a me he mea la ua ko ka Makahalupa i olelo ai, "ua lalau nui maluna o ka lapa manu ole." Hoomeamea wale mai nei no oia me ka hoao ana e hookau mai i ka ino a makou i hanai aku nona, maluna o ka hokua o ke Kuokoa. E ka Elele bepe nui, ua hoka loa oe.
Na B. K. Mawewa o Keanae, Koolau Maui, i hoike mai ia makou no ke kaawe ana o Kaniho, kekahi o na kanaka kupa kamaaina o ia wahi i ka la 17 o kela mahina aku nei. O ke kumu o kona kaawe ana, wahi a na, oia no ka pilipaa o ka mai ma kona kino, a oiai oia ma ia kulana ona, aole he mea i kokua aku iaia ma kona mau hemahema a pilikia a pau. He ohana no ko keia Kaniho, wahi hou ana, aka, aole he mea i kokua aku iaia.
Hoopunipuni loa ka Elele i olelo ae nei ua ulu he wahi hauwawa wale no ka mawaena o ka poe i akoakoa ae iloko o ka pa alii maloko o ka lanai Pohai i kela Poaono aku nei. He hauwawa wale iho la no ka o ka puhee o ke anaina kanaka mai loko mai o ka lanai Pohai me ka pioo nui, a e uwe a make ana kekahi poe? A ina he hauwawa wale iho no, heaha la ka mea i kuku ai na Moi iluna mai ko lakou mau noho ae a hoao e hoomalu i ke anaina kanaka e pioloke ana a e kuku ana iluna? E aha ana la oe e Elele, e hoao ana anei oe e huna i ka oiaio a hoopuai mai i ka oiaio ole? Oia nae hoi, o kau hana ia o keia mau la o ka hoopuai mai i ka mea oiaio ole a o ka oiaio, o kau ia e kiola mahope o ko kua?
NA HOOLAHA.
HOOLAHA HOOKAPU AINA.
Ke papa a ke hookapu loa aku nei au i ka poe a mau poe paha e hook@@ wale ana i ko lakou mau holoholona oia hoi ka bipi, lio, Hoki, kekake a me na ano holoholona e ae e hele wale ana maluna o kuu aina e waiho la ma Kalapana Pana Hawaii.
Ke hookohu pu aka nei ao ia Olehalehawa i luna nana e nana, a e hopu i na holoholona helehewa, a e hooaku aku i hookahi dala no kela a me keia holoholona pukahi e like me ke kanawai. J. K. Mi.
Honolulu Jan 22, 1883- 1109 @@
OLELO HOOLAHA.
He waki haule, ua loaa ia'u ma ke a@anei Moi: a i na o ka mea a mau mea paha nana keia waki e kii koke mai, me ka hai pu ana mai i ke ano o ka waki, a i na e haka na la he umikumamalima mai keia la aku, alaila, e lilo loa no ia'u keia waki.
E loaa no ao ma Kikihale. K. Mahoe.
1108 4@@@
HOOLAHA KUAI A KA MORAKI
Malalo o ka hooko ana o ka moraki mamuli o na kuhikuhi ana a Wong Leog &co ma ka palapala moraki i kakania ma ka la 10 o Maraki M. H. 1882, i hanaia e Ahuna a me Akana ia Wong Leong &co i oleloia i hoopaaia ma ke Keena Hoona Aina ma Honolulu, a i kakauia ma ka buke 73 ma na aoao 230, 232. E kuai aku ana au ma ke kudala akea ma ka Poaono ka la 10 o Maraki M. H. 1883, ma ka hora 12 o ke awakea ma ko'u keena, na pono a pau a me na kuleana o Akana a me Ahuna i oleloia maloko a me na aina i hoolimalimaia i hoakakaia maloko o ua palapala moraki la penei:
1 Hoolimalima a J. Kupau ia Akana a me Ahuna ma ka la 26 o Maraki 1880 i kela mau aina a pau e waiho la ma Kaluanui, Koolau, Oahu, a oia ka Apana 1, Palapala Sila Nui Helu 4787 Kuleana Helu 8164.
2 Hoolimalima a J. Kupau ia Akana a me Ahuna ma ka la 21 o Dekemaba 1880 i kela mau aina kula a pau e waiho la ma Kaluanui, Koolau, Oahu, a oia ka Apana 2, Palapala Sila Nui Helu 4787 Kuleana Helu 8164.
3 Hoolimalima a S. Makulu ia Akana ma ka la 24 o Feberuari 1882, o ka mahele na pono a me na kuleana a pau o S. Makulu maloko o ke Ahupuaa o Kaluanui, Koolau, Oahu.
4 Hoolimalima a Kapamawaho ia Ahuna ma ka la 21 o Okatoba 1881, ma na aina a pau o Kapamawaho ma Kaluanui, Kooolau, Oahu, i hoopaaia ma ke Keena Hoona Aina ma Honolulu ma ka buke 72 ma na aoao 228, 229.
5 Hoolimalima a J. Naone, Malia, a me S. Kapiioho ia Ahuma i kakauia ma ka la 31 o Aagate 1881 o kela mau aina a pau e waiho la ma Kaluanui, Koolauloa, Oahu, nona na eka he 7 me 1/2 i hoopaaia ma ke Keena Hoona Aina ma Honolulu, ma ka buke 72 ma na aoao 225, 226.
6 E kuaiia ana no ma ia wahi a ma ia manawa 2 bipi hana, 3 lio, na lako mahiai a me na hale, a me 300 a i ole 350 eke raiki a me oka.
No na mea i koe e ninau ia W. Austin Whiting loio no ka moraki, a i ole ia E. P. Adamu Luna Kudalu. 1107 3ts
Olelo Hoolaha
I na kanaka ma ka Aina Hui ma Kowali, Apana o Hana, Mokupuni o Maui: Aloha oukou. Ke hai aku nei au ia oukou ma keia palapala, ua hoolilo o Jas. McDade ia'u i Hope nona ma kona hoolimalima i ka Aina Hui ma Kowali me oukou; nolaila ua pau ko Mr. McDade kuleana malaila. Na'u na
A. Unna.
Wananalua, Ian. 31, 1883. 1106 4t
Iloko o ka Aha Hookolokolo Kiekie o ke Aupuni Hawaii. Kalakaua ma ka lokomaikai o ke Akua, o ko Hawaii Pae Aina, Moi.
Ia William C. Parke Esquire, Ilamuku o ke Aupuni, a i ole i kona Hope. Me ka mahalo.
Ke kauohaia aku nei oe e kii aku ia Alexander J. Cartwright Jr. ka mea i hoopii ia, ina e waiho mai ana oia i kana pane i kakauia iloko o na la he iwakalua mahope iho o ka hookoia ana o keia, e hele mai imua o ka Aha Hookolokolo Kiekie, ma ke Kau o Ianuari o ua Aha la e malamaia ana ma ke Keena Hookolokolo o ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Mokupuni o Oahu, ma ka Poakahi, la 1 o Ianuari, e hiki mai ana, ma ka hora 10 a.m., e hoike mai no ke aha la e ae ole ia ai ke noi a Theresa Cartwright ka mea hoopii, e like me ka mea i hoakakaia iloko o ka palapala hoopii i pakuiia. A e hoihoi mai oe i keia palapala me ka hoike piha o kau mau hana mamuli o keia palapala.
Ikea ka Mea Hanohano A. Francis Judd, Lunakanawai Nui o ko Makou Aha Hookolokolo Kiekie, ma Honolulu, i keia la 4 o Ianuari, A. D. 1883.
[Sila o ka Aha Kiekie.]
(Inoa) Jno. E. Barnard, Kakauolelo.
I keia palapala kii, ua pane ka Ilamuku penei:
Keena o ka Ilamuku,
Honolulu, Ianuari 1, 1882.
Oiai ua imi au ia Alexander J. Cartwright Jr. i oleloia maloko o keia palapala kii, ke hoihoi aku nei au i keia palapala kii me ka hooko ole ia, no ka loaa ole ana o ua Alexander J. Cartwright Jr. la i oleloia iloko o keia Aupuni.
[Kakauinoaia] W. C. Parke, Ilamuku.
Ko Hawaii Pae Aina, ss
Honolulu , Oahu.
Ke hoike nei au ma keia, o ka palapala maluna ae, he kope oiaio a pololei ia o ka palapala kii i hoopukaia ma ka hihia oki mare o Theresa Cartwright kue ia Alexander J. Cartwright Jr., a me ka hoike a ka Ilamuku no ia mea, a mamuli o ua hoike la a ka Ilamuku, ua kauoha ka Aha ma ke Kau o Ianuari, A.D. 1883, e hoopaneeia ua hihia la a ke Kau o Aperila, A.D. 1883, a iloko o ia manawa kowa, e paiia i kope oiaio o ua palapala kii nei e like me ka mea i hoakakaia ma ke Kanawai, e kahea aku i ka mea i hoopii ia e pane mai ma ke Kau o Aperila i oleloia.
I hoike no ia mea, ke kau nei au i ko'u lima i keia la 3 o Feberuari, A.D. 1883.
[Sila o ka Aha Kiekie.]
Jno. E. Barnard,
1106 6t Kakauolelo o ka Aha Kiekie.
Hoolaha Hookapu Aina
E ike auanei na kanaka a pau ke nana mai i keia olelo hoolaha, owau o ka mea nona ka inoa malalo iho nei, ke hookapu loa aku nei au i kuu aina e waiho la ma Manoa, Kona, Oahu, i ikeia ma ka inoa o Kaahaloa-iki. Ua kapu ka hele wale ana o na bipi, lio, miula, kekake a me na puaa maluna o keia aina. Ua kapu loa no hoi ka hele wale ana o na Pake maluna o keia aina a hahaki wale i kekahi ano laau e ulu ana maluna o keia aina; a o na Pake a pau loa e loaa aku ana ia'u, a me na kanaka e ae e hoolohe ole ana i keia olelo hoolaha, e haawiia no lakou e a'u imua o ke Kanawai. Pela no na ano holoholona a pau e loaa aku ana ia'u e hopu no au a hoopaa iloko o ka Pa Aupuni. E hoolohe na ano kanaka a pau i keia, o ili aku no auanei ka pilikia maewaewa o ka mana piha o ke Kanwai maluna o ko lakou mau hokua.
Owau no, Paka.
Manoa, Feb. 2, 1883. 1106 4t*
A. ROSA,
(AKONI)
He Loio a he Kokua ma ke Kanawai.
Ua makaukau oia e kokua i na mea a pau a hele aku ana i ona la ma na mea pili Kanawai imua o na Aha Hookolokolo a pau o keia Aupuni. He hiki iaia ke hana i na palapala me Kanawai o na ano a pau me ka pololei e pili ka eleu.
Keena hana:-Ma ke Keena o ka Loio Kuhina, ma Aliiolani Hale, Honolulu.
1101 1@@
HALA TELA HOU!
KAUKAIWA
Helu 2@, Ala@@@ Pap@.
KOKOKE I KA UWAPO.
S. H. MEEKAPU.
@@@@@@@@@@@@@@
NA HOOLAHA.
PAPA! PAPA!
-NO-
ALLEN & ROBINSON
Ua w@@@ @@ @@ @@@@
PA UAIPAPA,
MA
Ke U@@p@ @ Pakaka
Na Papa U@ele o na ano a pau,
Na Papa Poina o na ano a pau,
Na @@@ Hale Ulania,
Na Pili Hale Keokeo,
Na Pepa Molina,
Na Pepa Hoonana Hale.
Na Pena a me na Aila Pena!
Na kai o na ano a pau.
Na Pani Paka a me
Na Pani Paka Aniani,
Na Pani Paka a me
Na Olepelepe.
NA LAKO KUKULU HALE
O NA ANO A PAU!
E kuai@@ @a
KE KUMUKUAI HAAHAA LOA
O keia Makeke.
Mrs. W. H. Wilkinson,
MEA HUMUHUMU LOLE.
HELU 103 ALANUI PAPU.
Ke makaukau nei oia e kuai aku i kona mau lako hale o na ano a pau, oia:
Na Lole Likiliki a Likiliki ole,
Na Papale i kinokinokiia o na Wahine
a me Opio,
Na Lole o na Lede o kela a me
Keia ano, etc., etc.
Oiai e hoea mai ana na lako lole hou, nolaila e kuai ia aku ana na waiwai maluna i hoike ia, no ke
KUMUKUAI HAAHAALOA.
1095 tf
L.WAY,
KAMANA HALE.
HELU 109, ALANUI MOI.
Na Pani Puka, Aniani, a me na Olepelepe, he nui wale e waiho nei.
He mau paahana ko'u o ka helu ekahi wale no, a o na hana a pau e kauohaia mai ai, e hookoia me ka eleu loa.
A oiai he mau paahana helu ekahi ko'u, e hanaia no na hana a pau me ka maikai a me ka haahaa o ka auhau. 1098 tf
S. AUKAI.
LOIO? LOIO!!
Honolulu , Oct, 19 1882. 1090 3ms
NU HOU! NU HOU!
Na Waiwai Hou Loa!
NA PAIKINI O KEIA AU.
e Loaa no ma ka ha Halekuai o
DILINGHAMA MA.
Ma Alanui Papu
Oia na waiwai malalo iho nei:
Na Palau, Kaa Huilapalala, Kopala, Piki, Oo, Koi, Koilipi, Na Hamare Kamana o na ano a pau, Na mea Hana a na Kamana, Poe Hamo Puna, na Amara a me na mea hana o ka Poe Akeakamai a pau. Pena Aila, Vaniki a me na Palaki, Pauda, Poka a me na Kukaepele, Palaki Hamo Puna, Pulumi, Pakeke, Kapu Holoi Lole a me na Papa Holoi Lole na Ipuli na Pa Palai, na Ma kau Lawaia, Na Aho Lawaia o na ano a pau, na Kaula o na ano a pau, na Pahi, O, a me na Puna, a he nui aku no na mea 1 koe.
I KUPONO NO KA HOOHIWAHIWA ANA I
NA HALE
I hiki ole ia makou ke huai pau aku, aka, na oukou no e hele mai a e hoonuu iho. O keia maluna ae, e loaa no ma ka halekuai o
Dilinahama Ma,
1036-3@@ Ma ka helu 37, Alanui Papu
HOOLAHA HOU.
CALIFORNIA FURNITURE CO.
O KELA HUI A HALEKUAI O Na Lako Hoonani o na Hale @
I ike maa ia iho ni ma kona kahua mea iho nei ma ke Alanui Papu, makai iho o ka Halekuai o @@ Mea Kani o Geo. F. Wells Ua Hooneeia ai Nei a i na Helu 56 me 58 Alanui Maiwahine. He hookahi I puka ka mamao mai ka Hale Ma.
A malaila e loaa ai na Lako Hale Emi Loa. Eia iho ka inoa o ia mau Lako Hale:
Na Moe maikai loa,
Noho o na ano a pau,
Noho koki, Pakaukau,
Noho hulei@aa.
A HE NUI AKU.
@IA PU NO HOI ME MAKOU,
Na Uluna,
Na Bela MOe,
Na Kihei Moe,
A me na Pale Uluna.
A oiai na makou iho @@e hana keia @@@@ @@@ maluna ae pokaika e @@aiia aku ana me ke Kumukuai Haahaa Loa!
P. ADAMU, Agena
PAPA! PAPA!
AIA MA KAHI O
LEWERS & COOKE,
(O LUI MA)
ma ke kahua kahiko ma alanui Papu a ma Moe E @@@@ ai na PAPA NOUAIKI.
o keia a me keia ano.
Na Pani Puka, Na Puka Aniani, Na Olepelepe, Na Pou, Na O-a, Na Papa Hele, Na Papu Ku, A me na Papa Moe nui loa Na Pili o na Hale o na Ano a Pau.
Na Pepa Hoonana, Na Pena o na Wai e pau, Na Kui mai ke Nui a ka Makalii, Na Ami Puka, Na Ami Puka Aniani, Na Ami o na ano a pau, Na Aila Pena, o kela me keia ano Na Aila Hoomaloo, he lehulehu wale, Na Aila e ae o na ano a pau.
NA WAI VANIKI a me na WAI HOOHINUHINU NANI! o na ano a pau loa. NA BALAKI ANO NUI WALE. A ke hai ia aku nei ka lono i na Makamaka a pau, ua makaukau keia mau Makamaka o oukou e hoolawa aku ma na mea a pau e pili ana ma ka laua oihana no ka UKU HAAHAA LOA. E like me ka mea e holo ana mawaena o Laua a me ka Mei Kuai. E Hele mai! E na Makamaka!! A e lawa no hoi ko oukou makemake me ka oluolu a me ka maikai.
MAKANA LA KULAIA KUAI! MA KA HALEKUAI LOLE NUI O HONOLULU NEI.
E makana waleia aku ana he mau kii pena i ka mea kuai mai a hiki aku i ka $1.00 a oi aku ka lilo i ka wa@hookahi.
EWEHE MUAIA ANA IKEIA LA MA KA HALEKUAI LOLE NUI O HONOLULU
He Kuai Manuahi Launa ole.
He Kuai Hoopoho a Hoopakika.
E hele nui mai e na makamaka.
E wae oukou e like me
ko oukou makemae
iho i na
waiwai o kela a me
keia ano he nui
wale.
A. M. MELEKI.
HELU 104 ALANUI PAPU.
LOLE MAKEPONO
Ke Kuike o loaa no ia ma kahi o Kakela me Kuke.
E laa na
AHINAHINA, KALAKOA. KEOKEO, LEPONALO. PENA, AILA, AILA HONUA, ANIANI.
NA MEA PIULA, Kopa, Aila Hoomaloo, Kui Kakia, Pakeke, Tabu Kaula, Noho Lio, Hulu Palahi, na Palumi, ahe agena no na mokupuni o Hawaii neino na Lainakini-nao Lainakini Maoli, Ki-lika, Palule Kalakoa, Alapia, Kelepa, Na Lole kupono i ka Wawae, Palule Huluhulu, Na Lole Huluhulu, Na ka hoohelo ana, Li Lole no pini, Lihilihi, etc. a me ka Mikini Humuhumu makepono loa. A he mau mea ai kahi: ka palaoa, kopaa raiki, pia, hoohu paakai, huaala, pia kulina, kope, a he Laau Lapaau Kaulana Loa A Dr. Jayne.
Laau Hoomaemae Koko
Laau HoopauNaio,
Penekila, Huaale, Laau Kunu,
Me na Laau Hama, a Pala @@.