Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXII, Number 9, 3 March 1883 — HE MANAO NO KEKAHI HOA NO KE KULANA O KE AUPUNI. [ARTICLE]

HE MANAO NO KEKAHI HOA NO KE KULANA O KE AUPUNI.

■'A'akju ia no kc Kuokoa.) j >U ka helu mua o ko kakou Nane-1 v ..' : 3 ui aku nei, ua loaa ia kakou ka Pi 'īO i-one ana maluna o ka hae o ko Ti rir.au e ku nei. O ka makema ui ma keia kukulu manao ana, o ka . joa o ka pono a me ke kaa me ka ike ia o na hana e hooniua ai i ka aiiu ma ke ano e hoo- ' •V.. j na loaa o ka aina me ka mahu- * v o ka lua, o ka imi ia me ka ikaika r ,'l 2 niea e pili ana i ke ola o ka Lav no ka mea. oia kekahimeanui loa, - ~T hakilo aku nei kakou ia mea 1 fhe aniani kilohi a la imua o ko kak \ ri au ike a ke Akua i haawi mai ai a j>au« 0 ke koiu. o ka nana pono ia o na . v ■) ana mai ka waihona mai o ke ur.i. e līke me na mea i hoakakaia Kib Haawina. Ae iehoiona hoolilo wale ana a oi u- mamua o na mea i hookaawale ia kahi hana okoa, a hoolilo no kahi -ar*2: kauoha ole ia. 0 ka ha, o ka hoolilo ia a oi aku ma- : - sU3 o na loaa mal Ina oi aku na lilo o na loaa mai, alaila, aole ia he * r,iauao, aka, he hana ia na ka mea he noonoo, a o ka hopena, he poino, : nk ka {nlikia nui. 0 keia nuu kahoaka a kakou e kilo- - r.vi me ka moakaka lea, oia na hoike . i ( i a e pili ana i ke kuiana o ko kal .u aupuni i keia vra. Aohe mau hooia nana e kuhikuhi . ,xi ia kakou ke hoala ia nei he mau r e hooulu ana i kumu e hooulu ia : „Ā na ;oaa o ka aina ma na hooponoana o keia mau alakai aupuni e L; nei i keia mau la. Aka, o na mea »ūie no e ike ia aku nei o na hoolilo ialena ole ia o kahi loaa o ke aupunino na hana hoihoi ole mai i na lilo. ()ia mau hana ana, he mau alakai hauiwa loa ia, a o ka hopena oia mau alaka: aupuni ana he komo iloko o ka aie nui kuahewahewa a me ka umoki ana i ka aina iloko o ka poinoa meka pilikia, kū īnea a kekahi mau puuwai oiaio e jaio mau nei, e like me ka ike a ke Akua, o ka naauao i haawi mai ai e par.o ke kuokoa o ka aina a me ke ola o ka laliui; ka mea hiki ole ika hapanui 0 ki ia lahui, ke hakoko no ka pono o ka aina. Aka, ua ike kakou, i ka loliloli o keia Aha Kuhina, pela no ka loli o na hooli.u ana, o ka puu dala i hookaawaleia m> kekahi hana okoa, ua hoolilo ia aku h no kekahi hana i mea e piha ai ua hana la i manao ia. I ka hiki ana mai 1 ka wa e hoala ia'i no kekahi hana, a ia nae ka pilikia o na dala i hookaawaie ia no ia hana, uapuka ma kekahi puka okoa, a o ka hope oia he poinono ia kumuwaiwai i manao ia, a aole loa he akamai e hiki ke paio aku no ia mea, oiai. ua hala e ka wa pono e kaohi mai ai i kona haule ana aku iloko o ka poinn a me ke poho no ka wa pau ole. Mahope o keia mau mea a pau he •nau paio ana, he mau hakoko ana a me na kahoaka pahaohao o ka manawa. (» ka manao nui o ke kanaka kalepa, u ka j)uka o kona kumu waiwai a me ka oi aku o na loaa mai mamua o na liio i hoohanaia no ia hana. Aka, i na ua oi aku na lilo mamua o na loaa mai, alaila, he mea maopoiK) loa, e moraki , ana oia i kona"waiwai a pau i mea e loaa hou mai ai iaia kekahi puu dala ehohana hou aku ai i hoi mai kela lilo : ua i kinohi. Aka, i ka hoao hou ana, ; »ho hou iho la oia mamuli o ka hawav .i o ke alakai ana i kahi e loaa mai ai ! k.. waiwai, no ka mea, o ka puka kamea nanao ia, aia nae he jx>ho ka i loaa ! ai iaia. Alaila, ua maopopo loa ia K.-.kou he elua poino i loaa mai, oia ka kaa ole, a me ka lilo aku o kona w.;iwai a pau, a o kona hoj>ena he poi- - Aka, i na e hookele ia me ka noiu'.; loa, a me ka noonoo pono ia o na ;;iea e hoolilo ia'i, e like me na haawina , i hookaawale ia no kela a me keia hana, r.n ka lawe ole mai i ka haawina i hookaawale ia no kekahi mea okoa, a hooiii«i aku no kekahi hana i mea e hoolawa ai ia hana. Alaila, he Kalaiaina naa.:ao ana ia a he hookele aupuni noeau ioa hol Ina ua hana ia kekahi hana a lawa ole, oia hoi, pau e paha ka puu dala i hookaawale ia no ia hana, a kum.: waiwai fjaha me ka lawa ole, alaila, e kakou, e poino ana kela ki:;nu waiwai, no ka mea, aohe kumut ana e hiki ai ke hana a hiki i ka pahu hopu i manao ia'L Alaila, e hoomanao kakou, o ka hope o keia, he lalau hou aku i ka puu dala i manao ia a i h no kekahi hana, a oia ka n\ea e hoolawa ia'i ua hana nei, alaila, nuopopo ia kakou ua palualea piliku i loaa mai ma ia hana ana. No ka ua hoolilo ia me ka noonoo ole ia v U nui o na iilo e hoolawa ai i ua ha**a nei. A pela no ka nee ana aku a hi • kī i ka hopena o na hana, a i ka alawa ana iho, e ku mai ana ke ahua o na lilo a e ka K>aa mai ua like me ka ole. Alahoomanao kakou, he hoj)e poino kona, oia hoi he poino a me ke kaumaha e nee inai ana, oia hoi, he aie nolea a aole auanei e nele ke kaniuhu o ka lahui mai o a o. Aka, aoie nae au e okk) ana, o keia aui*uni wale no ka i komo iloko o keia eiau alikai ana, aka, ua komo pu no kekahi o na aina nui ma keia ano, ka hopena he kaua, a meka hooka- * i* o na koko he nui i mea e loaa ai u i* o ** o no ka aina. Aole no i liuliu na la i aui ae nei, ua hiki mai na 10-110,0kakou 110,0 kakou nei no kela kauama Aipipna, ma kekahi aoao mai, a me Enema kekahi aoao aku, a ua ike kakoa i na kumu i aia mai ai ia mau hana mahlo no ia o naalakai hawawa ana o na alakai aupuni a me ka hookomo aai i ke aupum iloko o ka aie kaa ole. mamao loa nae ia. a eia koke jho no iwaena kakou i keia manawa he mau heuke oia ano, oia hoi, ua piha ko> ukou mau nupepa i na hoolaha mo--1«! E hoīke mai ana keia i ke ano o u kaa ole, a me ka poino i ili mai ualnna o ka mea hookele ike ole i kahi t loaa mai ai ka pomaikai i oi ae mamaa o na Ulo, a o ka hope oia, ua lilo ama i ke kudala īa i mea e kaa ai ke a ka mea dabL . O keāa. snaa hoikeike a pau, e ku nei o kakou, he mau mea hiki oie ia ke kanalua iae ka poe i loaa na ike a

|me na noonoo maikai O keia mau , mea a pau, a me keiamaukuhikuhi ana he ala la o ka pihkia a me ke poho. a e īii mai no auanei ia mau haawe kaumaha maluna oka iahui, oia kona hoI }>e pomoloa. j Oka makahiki i aui aku nei 1882 | oia kekahi o na makahiki e hik» kehc> I r i wt 1 1 \ , No ka mea * iloko nu- | kahiki i hooholo loa ia'i ka hana Poni | Moi, a ,loko oia makahiki ipunuku iai | Ka >saha o ka hapnui ona Lunamakaamana, a iloko oia makahiki ihaawi iai |ke ahupuaa o Wailuku, a Uoko no oia I makahiki 11 hoonoa ia'i ka rama, a Uo- | ko no oia makahiki i lilo ai o Kipikona. j fiush, a me kahi mau inoa iho i ike ia e | kakou, 1 mau alakai no ko kakou aina, 1 a o ka mea hoi nana na hooponopono | aupuni ana a kakou e ike nei me ka | nui o ke kahaha, a me ka nune nui ana 0 ka lahui no keia mau hookele aupuni ana 1 keia mau la, e like me ka hae o ko kakou ninau e kau neL Aka, eia nae kakou i ka hapalua o na la o ka hooponopono aupuni ana o keia mau alakai aupuni, a he hapalua i koe j pae aku ika pahu hopu o ka 1884, a na ia kau e hooia piha mai i ko kakou kulana aupuni i keia manawa. Aka, aia nae ka pahu hopu o keia mau hana a me keia mau paio ana. He 3,000,000 a oi ka aie lahui i keia mua koke iho nei, a i nae hui ja me na hoolilo aiwaiwa o keia mau la e ku nei, alaila, e pehu ae ana ia a hiki i ka eha a elima miiiona, a pela no e pii ai 1 a hiki i ka lapa manu ole o na hookele j aupuni ana, a oia ka manawa a kakou | e ike iho ai ua hiki mai ka hopena no na hana a j>au i hana ia, i na pela ke alakai ana a me ka hooponopono aupu- | ni ana. O ka mea wale no e hiki ai ke kaohi t i ka pono a me ka noho kuokoa ana o ka aina, oia ka hoole aku i na hoolilo kupono ole ia a me ke kinai ia o na hana oia ano. Oia mau hana ana he alakai aupuni naauao ana ia, a he hooponoj>ono ana hoi e holomua aku ai ka aina ma kona mau waiwai ponoi, a o ka hopena maopopo e holomua auanei oia maluna o ke ala o ka pomaikai a me ke kuonoono nona iho ma ke ano hoopono a jx)lolei. Ina oia ke kahua o ka hooponopono ana i keaupuni, alaila aohe manaolana no ka pilikia, aohe paio ana aohe kuee, aka, o ka mea maopopo wale no, he kuikahi a me ka holomua o na hana o ka aina me ka ewaewa ole. E like me ka olelo kaulana. "O Hawaii no ka oi." Aka, he kanalua ko'u i ka puana ia o kela mau hnaolelo iwaena o kakou i keia mau la, ake ninau nei au. Oi la o Hawaii ma !ke aha ? Oi anei oia ma ka nui oka aina ? Alia kakou e [)ane koke i ka haina a ike mua kakou i na hoakaka ana. Ina ma ka nui oka aina kahi ioi ai, alaila e pono e nana mua ia keia. Ina e huiia ko kakou mau wahi paemoku a pau, alaila, aole ia i like aku me kekahi kalana a moku aina o Amerika Hui ame Enelani. Alaila, ua maopopo loa ia kakou, aole ka malaila kahi i oi aku ai o Hawaii. Malia paha no ka nui o na kanaka ke kumu ioi aku ai. Ina e huiia na wahi kanaka a pau o keia mau pae moku mai na kupa a i na malihini, alaila, ! aole e piha kekahi alanui o ke kulanakauhale o Ladana, alaila, ke hoike mai nei keia aole no i loaa ia Hawaii ka oi ma ia kulana. Malia paha ma na loaa aupuni kahi i oi aku ai o Hawaii. } Ina e hui ia na wahi loaa a pau oko kakou wahi aupuni, aole ia e like aku |me ka huina waiwai o kekahi kalana o Enelani. He mea maopopo aole ioi o Hawaii malaila. Ina pela, alaila, no ka naauao paha ? E aho iki paha ia, oiai, ke ku nei ko kakou aupuni ma ke kulana like iki me ko na aupuni nui ma ka naauao, aole nae me ka nui, aka, me ka uuku no; malia no ka ulu nui o ka pono Karistiano o Kristo, ae oia wale no ke kumu i loaa ai ia Hawaii kela puana kamahao, o <4 Hawaii no ka oi." Ua maopopo ia kakou o keia ae la ke kumu i loaa i ia Hawaii ka oi mamua o na aupuni e ae o ka honua. O keia ka pono a Kaahumanu i nai ai a puni ka aina a me kahi mau alii e ae, ana hoi i olelo ai: "E nai wale no oukou i kuu Pono aole e pau." Oiai, ua hanau hou ia keia lahui iloko oka wa hookahi. Malalo o keia Pono i loaa ai ia kakou ka lanakila, ka maluhia, ke kuokoa a pela aku. Aole hoi me ka mana o na mea kaua a me ka ikaika o o na pukuniahi, aka me ke aloha waie no o Kristo. J. W. Kihe.