Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXII, Number 9, 3 March 1883 — KA MOOLELO O Onila Maka! Ka Makai Kiu Kaulana O ENELANI! A O KA MEA POHIHIHI O KA 1868. [ARTICLE]

KA MOOLELO O Onila Maka! Ka Makai Kiu Kaulana O ENELANI! A O KA MEA POHIHIHI O KA 1868.

1 MOKUNA XLVI. Aole e NALO KA MEA PEPEHI KANAKA —He kauoha MAI KA MEA MAKE MAI —Nui LOA KA MAKAU O KA Hapa Ilikini—Ka mihi ana—Ka hof IKE ANA I NA MEA A PAU —HOIKE KONA HOA I KONA ANO MAOLI —KA HOINO KUPAIANAHA —HOOPAAIA NA •1 LIMA I KA HAO —KOKUA KA UHANE —AKAHI NO A LOAA 01 A —NOl O KEAKA —HE AELIKE E MIHI I NA MEA A PAU ANA I HANA AI. Ku malie mai la ua uhane nei. A ku aku la no hoi ua Hapa Ilikini la me ka oni ole, oiai, ua hele mai la oia a piha i ka makau. E kamailio aku hoi paha oe, wahi a kona hoa. ! He ike aku no nae paha oe ? wahi a Keaka Ilikini i pane ae ai. Aohe: aka, ma kou ano, me he mea la, o oe o kaua kai ike. # Auwe! Eia aku no hoi la, wahi a Keaka. E kamailio aku hoi ha. Kukuli iho la oia ilalo a hohola aku la i kona mau lima imua, hoomaka ae la na lehelehe o Keaka e oni, aka, aoI he nae he puka aku o ka leo. I Heaha kou mea kamailio ole aku ? wahi a kona hoa i ninau aku ai. Hoao iho la o Keaka e namunamu aku, a ninau aku la : E ae no anei oe e kamailio mai ia'u ?, f Kunou mai la ke })oo o ka uhane. Ia wa hoomaka aku la oia e pane : Heaha la kou makemake i—i—a —oi? i ka ' a peahi mai la iaia e hahaiaku mahope ona. Aka, luliluli iho la nae ko Keaka poo, me he mea la e i aku ana, Aole au e hahai aku ana ia oe e kena kupu eu ino. Ina ua ike oe, heaha kou mea kamailio ole aku ? wahi a kona hoa. Ua kamailio aku nei no hoi au. a ke * peahi mai la ia'u e hahai aku iaia. Mai hahai oe. A pe"hea au e hana ai ? E noi aku oe i ua uhane la e kamailio mai, a e hooko no oe e like me kona makemake. Ia wa hoomaka aku la o Keaka e kamailio: E kamailio mai ia'u, a e hoolohe no au i kau olelo. * Ia wa oni ae la nalehelehe o ka uha- | ne, a pane mai la me ka leo nahenahe: 1 E hoohiki mai oe ? E hoohiki aku no; wahi][a ke kanaka 1 opio. * Ua lohe aku la nae paha oe i ka leo? wahi a Keaka i ninau aku al Ike iho la ka Makai Kiu ua olohewa oia, nolaila, pane aku la oia me ka ninau ana aku: Aohe ka oe i olelo ae nei no kekahi * mea e pili ana no ka hoohiki ? Na ka uhane i olelo mai nei ? wahi a 1 Keaka. Ina ua makemake ka uhane ia oe e hoohiki, e pono oe e hoohiki i keia wa. Ae, e hoohiki ae au, wahi a Keaka. Ia wa hapai ae la ka uhane i kona lima a pane mai ia : E hoohiki oe me ka hoolohe pu i ka'u mau kauoha. Ke ae aku nei au, >vahi a Keaka. Ua paa kau olelo hoohiki i ka hooiaI io ia, a ina aole oe e hooko ana pela, alaila, e make koke no oe ano. No kekahi manawa, aohe inea o laua i pane leo aku. A mahope iho, ninau aku la ka Ma* kai Kiu : ? Heaha ka ka uhane mau hana i keia wa ? Aohe ana hana i keia wa, wahi a Keaka i pane aku ai E ninau aku oe iaia heaha kona makemake ia oe. E Hale, heaha kou makemake ia'u e * hana aku ai au ? i ninau aku ai o Kea- ; ka. Nau wau i pepehi! wahi a ka uhane. * Aole i pane aku o Keaka i keia olelo 1 a ka uhane. Aka, mahope iho, pane hou mai Ia - ka uhane: Nau wau i pepehi, nolaila, ina aole oe e hana e like me ka'u kauoha, alaila * e hahai mau no au ia oe a hiki i ka wa * e maopopo ai na hoike no kau mau hana ina A heaha kou makemake ia'u e hana aku ai au ? i ninau aku ai o Keaka. E hele aku oe a hai aku i kekahi 1 mea i kahi i huna ia ai o Manona AdeHne. E hana oe i keia, o make auanei oe* l Ehananoau. ? Meha iki iho la na hauwalaau no ke» > kahi manawa, a hoopuka hou mai la ka * uhane i ka huaolelo, "fcoomanao* a na- * lo aku la. E hoomaikai ia na lani, wahi a Kea-

ka. $ . . Ua pau ae la paha ? i ninau aku ai ke kanaka opiO| Ua hala aku lai| A peheau he haip kaumaha nae paha kana i kauoha ia oe ? Aole. * Iloko 0 keia wa, ua pepe iho la na manao haakei o ua Hapa-lUkini la. Mahope iho, pasie aku la oia : E pani aku i ka ?>uka. Hooko iku la m, hoi ka Makai Kiu e like me ke a kona hoa. Aole i haupu ik|fse o Keaka no keia hana, oiai, ua maiMo paa oia he oiaio keia mau hana a piUi loa. E inu, wahi a kq|ia hoa'loha. Hapai ae la o Keaka i ke kiaha a kona lehelehe, a inu :Jku la i na mea oloko o ke kiaha, a hou aku la no ia i kekahi huaolelo i puana ia mai e kekahi mea: 1 E hoomanao! Oiai, ua pau ae U na mea e pili ana i ka uhane, e pono kaua e kamailio no ka kaua hana. 1 j Aole i keia wa, wahi a Keaka. , No ke aha hoi ? j He hoa'loha oiaio nae palia oe no'u' e Koma ? i ninau a'eu ai o Keaka. Ae. E hiki no nae paha ia oe ke malama i na mea hufta ? Ae. He makemake nae oe e lohe i ka mea a ka uhane i olelo mai nei ia'u ? Aole o'u manao hui no ia mea, aka, ina he mea ia e oluplu ai kou noonoo, alaila, e hoolohe aku no au. j He mea huna ka'u. I Ae. I Ua kauoha mai nei ka uhane ia'u e hoike ia mea huna. ; Alaila, e pono oe e hooko e like me ke kauoha a ka uhane, wahi a kona kokoolua. | Oia no hoi ko'u mākemake. He makemake nāe paha oe e hoolilo |mai*ia'u i hoa kukaj|iou ? i Ae. ; Hoike mai. |r Ua lawelawe pu ka hoomahuka ana i kekahi kaik|afrahme. O ka hapa nui na hihia o na kanaka ina aku i kahi i huna ia ai ua kaij kamahine la. Ia wai e hoike aku ai ? j Aole i olelo mai nei ka uhane. j Alaila, e pono oe e hui hou aku me j ka uhane, a ninau pono aku ia wai la j oe e hoike aku ai i ua mea huna la. j Ua olelo mai nei no "i kekahi mea." Owau no hoi ha ua mea la. ( E hoike aku no au i ua mea huna la i ia oe. ! He oiaio, he kanaka kupono loa au i ka malama ana i na mea huna. 0 ka inoa o ua kaikamahine la o | Mariona Adeline, ua manao wale ia ua j make oia, aka, aole nae pela ka oiaio, [ eia no oia ke ola nei, a he pio hoi oia I iloko o keia hora. I Iloko oia wa, he mea paakiki loa ia ! Onila Maka ka hoao ana iho e uumi i ' kona manao iioko e nu ai. I Aka, ua malama iho la no nae oia i kona kulana mua, a pane aku la me ke I ano hoihoi ole. He pilikoko nae paha ua kaikamahine la nou ? Aohe. He waliine hoopalau hoi nau ? Aole no. A heaha kou kuleanailoko oia hana? Oia no ke kaikamahine a ua uhane la e mare ai ma ka la ona i make ai. Ae, a pehea aku. Ua lohe paha oe no ke kino i kahiko ia me na momi i loaa ai i keia mau la aku nei ia ? Ae. He kino ia no kekahi kaikamahine i make ai iloko o ka Haukipila, a hoaahu ia me ka lole o ua kaikamahine la. Alaila, e noonoo iki ae au, wahi a ka Makai Kiu, me he mea la, ua heluhelu au no kekahi mea e like me kau e hai mai nei, o ka mea mua, he kanaka opio kai nalowale, a mahope mai he kaikamahine. Ae, oia. Alaila, aole i make ua kaikamahine la ea ? Aole. A aia oia i hea kahi i pee ai? Aia oia ua paa pio iloko o ka hale o | kekahi mau mea ma Mokupuni Loihi | Heaha ko lakou kumu o ka hoopaa | pio ana iaia ? 1 mea e loaa ai kona waiwal Pehea e loaa ai i kekahi mea kona! waiwai, oiai oia e ola ana? ! Eia, aia a pau ae keia nune nona, alaila, e hanai ia ana ua kaikamahinela I me kekahi laau make, a!a%i pau kona j lohe ia ana aku. He hana hohonu ke-1 ia o ke akamai a me ka maalea nui, a j aia a holo pono keia mau mea a pau | alaila, loaa mai ko'u uku. A oia iho la ke kumu o kou JttmaJbgU iea ana 1 Hham mta kama e kena puuwai eleeie eai? wahi a ka Makai Kiu i pane aku ai me ka leo kalakala, a ia wa i iele ae ai ka Hapa lUkini mai kona noho ae, 31 hooho ae !a me la leo kahaha. E Keaka, ua hiki mai oe i ka pahu hopu o kau mau hana. Owai oe ? i ninau aku aika Hapa-lii-kini He kanaka au i ukali mau iho nei ma kou mau ikapuai no kekahi mau mahina i hala, a akahi no a loaa oe ia u

Ia wa, hoomaopopo koke iho la o Keaka, a pane mai la : He Makai Kiu ka paha oe? Ae, a he pio oe na'u. Ia wa nanao koke iho la o Keaka i kana pu panapana iloko o kona pakeke a unuhi ae la, aka„ mamua nae o ka hiki ana iaia ke ki aku,| ua paa mai la oia i ka hopuia maho|>e mai Me ka manaolana i haulenia, puana ae la oia : Ua kuhihewa au. Ae, ua loaa pono oe e kena ino. Huli ae ta o Keaka a ike ae la eia oia iloko o ka lima o ka uhane. Iloko oia wa, aole i like ko Hale Keleneka ano me he akua lapu la, oiai, ua oi loa aku ka makau o ka Hapa-Ilikmi iaia ia hdkra mamua aku oia wa. Ua ola houJ ka oe e Hale Keleneka? wahi a ka Hapa-liikini i puana ae ai me ka makau nuL Aole a'u mau hoomaikai ia oe e kena puuwai eleele. Alaila, hele aku la o Onila Maka, a mamua ae hoi o ko Keaka moeuhane ana no na mea e hiki aku ana imua ona, ua paa iho la kona mau lima me na kupee hao. Ua hiki mai ka hopena o kau mau hana hewa e Keaka, wahi aka Makki Kiu. No keleahi wa, aole e hiki i ua Uikini la ke pane mai, aka mahope iho, pane mai Ia oia: Aole i holopono loa kau mau hana i keia wa. No ke aha hoi, wahi a ka Makai Kiu. He manao anei kou ke ola nei no ua kaikamahine la ? Ae. # ... Ua make oia! wahi aua IlikinHa me ka lealea nui. I hoopunipuni waie | aku nei no au ia oe. Lele aku Ia o Hale Keleneka malu- j na o ua Ilikini la me ka manao e uumi iho iaia, aka, pale eia ae la nae oia e 1 ka Makai Kiu, a pane aku \a : 1 He makehewa kou hoopunipuni hou ana mai, auhea oe e Keaka, ua loaa mua ia'u ke kaikamahine mamua o kou loaa ana. Aole he wahahee ka'u e olelo nei i keia wa. •• T iihr •"ir' • ole nei i ka uhane }apu ? No ko'u makemake e loaa na olelo ike kupono e hiki ai ke liia oe, a ua ake pu hoi au e loaa ona hoike, no ka mea, o oe wale no ka hoike o kau mau hana karaima eleele. Ia w r a, ike iho la ua Ilikini nei ua haule kona manaolana. Oiai, ua ukali mau ia oia e kela kanaka hoomanawanui i kela a me keia la malalo o na hoano e he lehulehu wale a hiki i ka wa i loaa ai kana mea i iini ai. Nolaila, aole loa e hiki iaia ke mahuka hou aku. Noho malie iho la o Keaka no kekahi manawa a mahope iho olelo aku la: Aole anei oe e oluolu mai i ka'u noi? Ina oe eae mai ana, alaila, e mihi aku no au i na mea a pau au e makemake ai. Aoīeipau.