Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXII, Number 10, 10 March 1883 — Page 1

Page PDF (1.82 MB)

This text was transcribed by:  Kate Motoyama
This work is dedicated to:  debbie garcia

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

BUKE XXII, HELU 10.        POAONO, MARAKI 10, 1883.        NA HELU A PAU 1110

 

NA HOOLAHA.

MAIKAI KA HOI

 

KA PAPA,

A ME

KA LAAU O KOU HALE.

NOHEA LA!

KAI NO HOI NO KAHI O

WAILA MA.

 

Nana aku no hoi la la ohi ka lo o ka laau o

Makawao, i ka ua mea hoi o ka nani.

 

NA PAPA!  NA PAPA!

A ME

Na Pono Kukulu Hale

O na Ano no a Pau.

 

AIA MA KE KIHI O NA ALANUI

 

Papa me Moiwahine,

HONOLULU.

Malaila e loaa ai e like me ka makemake no ke

KUMUKUAI MAKEPONO LOA.

 

PAPA!  PAPA!  PAPA!

 

NA PAPA HULUHULU

            NA PAPA MANOANOA,

            NA PAPA I KAHIIA,

            NA PAPA KEPA,

            PAPA HOLE KEOKEO,

            PAPA HOLE ULAULA.

 

Na Laau, Na Laau,

NA KUA,

            NA KAOLA,

            NA AAHO,

            NA MOLINA,

            NA PEAPEA.

            PINE HULUHULU,

            PINE I KAHIIA.

 

NA PAPA A ME NA LAAU ULAULA.

PILI ULAULA,

PILI KEOKEO,

PANI, PUKA,

PUKA ANIANI,

PANI PUKA ANIANI,

PUKA OLEPELEPE.

 

PENA

O NA ANO A PAU,

Hulu Pena mai ka liilii a ke nui,

            Aila Pena,

            Aila Hoomaloo,

            Waniti, Pate,

Na Lako o kela a me keia

Ano.

 

NA AMI PUKA HALE,

            NA AMI PUKA PA,

            ANIANI

PEPA HALE A ME NA LIHILIHI,

E loaa no malaila.

 

PAAKAI HELU I,

-O-

KAKAAKO ME PUULOA.

 

            No ke Dala Kuike e loaa no na mea a pau i haiia ae la no ke Kumukuai Emi Loa.  O na Kauoha mai Hawaii a Niihau, e loaa aku no me ka hooko pololeiia.  E kipa nui ilaila i ike i ka oiaio.         905 tf.

 

W. P. SMITH,

LOIO! LOIO!

Helu 36 Alanui Kalepa, Honolulu

 

W. R. KAKELA,

He Loio a he Kokua ma ke Kanawai.

He Luna Hooiaio Palapala.

 

CECIL BROWN.

Loio a he Kokua ma ke Kanawai.

A he Agena no ka Hooiaio ana i na Palapala

no ka Mokupuni o Oahu.

Helu 8 Kaahumanu, Honolulu, H. P. A.        2-1y

 

ASA KAULIA,

LOIO A KOKUA MA KE KANAWAI

 

Ua makaukau au e lawelawe i na hihia a pau

ma keia Oihana imua o na Aha a pau o ka mo-

kupuni o Oahu.  E loaa no au ma Koolau-

poko, Heeia, a ma Honolulu i kekahiu

wa E hooko ia na kauoha mai na wahi

a pau o ka mokupuni me ka eleu

a me Kahikiwawe.

 

Jno. Lota Kaulukou,

LOIO A HE KOKUA.

 

Ua makaukau oia lawelawe i na hihia a pau

o kela a me keia ano iloko o na Aha Hoo-

kolokolo a pau o keia Aupuni.  Ua hiki

no hoi ke hana i na palapala a pau e pili

i ka Oihana Loio me ka eleu.  E loaa

no au ma Heeia Koolaupoko, a ma

Honolulu no hoi i Kekahi manawa.

901-tf

 

C. C. COLEMAN,

Amara a he mea hana Mekina

Kapili Kapuai hao lio.

A ME KA

Hana ana Kaa Lio, etc.,

Hale Hana ma Alanui Alii,

905-tf  E kokoke la i ke Alanui Papu.

 

KALE KULIKA,

Luna hooiaio

PALAPALA KUAI, MOLAKI,

A ME NA PALAPALA OIA ANO.

 

Luna hooiaio Palapala Aelike mawaena o na

Haku a me na Kauwa.  Luna Haawi

Palapala Mare.

 

Ma ke kihi o ke Alanui Moiwahine me Kaahumanu,

kulanakaauhale o Honolulu, ko Hawaii Pae Aina.

159-tf.

 

Richard F. Bickerton,

[PEKETONA.]

Loio a he Kokua ma ke Kanawai.

Keena hana Helu 13 Alanui Kalepa,

Elua puka ma o aku ka hale kauka o Kauka Minuteole.

 

            E hele ana oia imua o na Ahahookolokolo a pau o keia Aupuni ma na ano hihia a pau, in a paha ma Oahu nei, a ma na Mokupuni e ae. 

            Ua makaukau mau oia i ka hana ana i na Palapala pili kanawai o kela a me keia ano.

            Ua hiki no hoi iaia ke hoaie dala aku ma ka morakiana i na aina ma ka ukupanee haahaa loa. 

            E hanaia na hana me ka hikiwawe a me ka uku haahaa.

 

JAMES M. MONSARRAT,

[MAUNAKEA]

Loio o he Kokua ma ke Kanawai.

 

Imua o na aha Hookolokolo a pau o keia

Aupuni.  E lawelawe ana no hoi ma na hana

pili i ka hooponopono waiwai, me ka imi

ana i na palapala Sila Aina, ka hana

ana i na Palapala Kuai, Hoolimalima

a me ka hoaie dala ana.

 

A HE LUNA HOOIAIO PALAPALA

Keena hana alanui Kalepa.

Jan. 3, 1880.    944-1y

 

Joseph E. Wiseman,

LUNAHOOPONOPONO O NA WAIWAI PAA

--A ME--

Luna Imi Hana,

Helu 27 Alanui Kalepa, Honolulu

 

Luna Hoolimalima no na Rumi, na Hale, a me

Luna Kuai me Hoolimalima o na Waiwai

Paa ma na wahi a pau o ka Paemoku.

Luna imi Hana no ka poe a pau i nele

i ka hana ole ma na wahi a pau i make-

makeia ma kekahi mokupuni o

ka Paeaina.

            N. B. --Na Palapala Hoolimalima e hanaia me ka eleu; e ohiia na Bila Aie a me na hana e ae a pau e pili ana i na hana Oihana Kalepa me ke eleu a me ka pololei.  O na Unuhiolelo a me na Maheleolelo ana, e hookoia me ka maikai.  O na kauoha a me na kamailio ana maloko o na leta no kekahi o na hana maluna ae, e hookoia me ka eleu loa.

1076-1y

 

MAKEMAKEIA.

            Ua makemake ia ka poe mea ILI KAO MALOO a me na ILI BIBI, a pela hoi me na ILI MIKO o na ano a pau, e kuai mai i ko lakou mau ILI me makou, a e haawi no makou i ke KUMUKUAI KIEKIE LOA o ko kakou Makeke.

            C BREWER & CO. (B@rea Ma.)

 

ANA AINA!  ANA AINA!

Frank Pahia a me

            Samuel M. Kaaukai.

            KEENA HANA--Aia ma Alanui Moi, kokoke loa i ka Uwapo o Hooliliamanu.

@096 tf

 

KA MOOLELO

-O-

Onila Maka!

Ka Makai Kiu Kualana

-o-

ENELANI!

-A O KA MEA-

POHIHIHI O KA 1868.

 

MOKUNA 2.

AKAHI NO A LOAA KA MEA I NALO-

WALE.

           

            E Keaka, heaha kou makemake a'u e ae aku ai?

            E haawi mai oe i kau olelo hookahi mamua, alaila, e hai aku no au i na hoike kupono e pau ai kou pohihihi no  keia mea huna; a mahope iho o ko'u hooko ana i ka'u apana hana, alaila, e hooko aku oe i kau.

            Aole e hiki ia'u ke hana i kekahi hoohiki naaupo.

            Alaila, e noho malie no au.

            Aohe waiwai o kau noho malie ana, no ka mea, ua maopopo ae nei no ia'u na mea apau a'u i makemake ai, a ua lawa hoi au me na hoike kupono e hiki ai ke hoouna aku ia oe iluna o ka amana, kahi hoi e hiki ole ai ia oe ke hana hewa hou no na makahiki he iwakalua e hiki mai ana.

            Iloko oia wa, ua piha loa ia o Keaka me ke kaumaha a me ka inaina iaia i pane aku ai:

            He Ilikini au, aloe o'u hopohopo i ka make; aka, ua oi aku nae ko'u weliweli ke hoopaahao ia au mamua o ka make mainoino ana o ko'u kino.  Nolaila, e kipu mai ia'u!  Auwe!  e ki mai ia'u!

            Ua minamina au ia oe e Keaka, aka, e hooko au i ka'u hana; oiai, ua komo oe a ua lawelawe pu hoi iloko o na hana Karaima he nui wale, nolaila, i keia wa, e hookoia ke Kanawai i pono ai.

            Lawe ia aku la o Keaka a hoopaa ia aku la iloko o ka halepaahao.

            A o kona hihia i hoopaa ia ai oia no ka hoeha ana ia Hale Keleneka, me ka manao e lawe i ke ola.

            Ua hoao iho la no hoi o Hale Keleneka e kala aku i na hana ino a pau a ua Hapa Ilikini la, aka, aole nae i loaa ka mana kala ia Onila Maka, e hiki ai iaia ke hookuu aku i ka mea hana hewa, mamuli o ke noia a ka mea i hoehaia.

            Oiai, ua paa ko Onila Maka inoa ma ka papa inoa o na makai o Nu Ioka, e lilo no auanei ia hana ana i mea e hoohaahaa ai i kona inoa a me kona kulana mamuli o kona ae ana e hookuu ia o Keaka.

            Aka, hookahi nae hana polihihi i koe a ka Makai Kiu e lawelawe ai a maha iho kona luhi.

            Oia hoi ka hoopakele ana aku ia Mariona Adeline.

            Ua manaopaa nohoi ka Makai Kiu, ua hoike mai no o Keaka i ka oiaio, iaia i olelo aku ai, ua hoopaahao ia ke kaikamahine iloko o ka hale o Ionakana kane ma.

            No ka mea, e ku ana keia hale he hookahi mile mawaho aku o na hale e apau.

            Eia hoi kekahi, ua lohe iho ka Makai Kiu no kekahi mea kupanaha--oia hoi keia--ua hookuu ia na kauwa lawelawe apau mai Ulu Paina Iuiu aku, malalo o keia kumu, e hele aku ana o Ionakana kane a me kana wahine no kekulanakauhale.

            Hala ae la nae he mau pule, aole i haalele iho laua no ke kulanakauhale, aka, ua pani ae ia laua iho maloko o ko laua hale, me ka ae ole aku e ike i kekahi poe o waho aku nei,--a i kela a me keia manawa, ua hilinai aku laua i ko laua pono kino maluna o kekahi kaikamahine i noho pu me Ionakana wahine mamua o kona haalele ana ia Enelani.

            Hookahi mea i koe i kupono e hoikeia maanei.

            Oia hoi, ua kamaaina o Onila Maka me ko Ionakana wahine ano.

            Ma keia wahi e na makkmaka, e waiho iki kakou i keia mau kamailio, a e huli ae kakou a nana aku i ka hele ana o ka Makai Kiu e hoopakele ia Mariona.

            I ka poeleele ana iho, ike ia aku la kekahi kanaka i ka lele ana iho mai luna iho o ke kaa ahi ma kahi hookio o na kaa ahi e kokoke la i Ulu Paina Iuiu.

            Ua kahikoia ua wahi malihini la me na aahu mahiai o ka poe olelo e.

            Aole oia i kali iho malaila, aka, hele wawae aku la oia mahope iho o ka haalele ana aku i ke kaa ahi, a hele aku la ma ke alanui e hiki aku ai i ka hale noho o Ionakana kane.

            I ka malihini e hele ana, hiki mai la oia ma ka hu-a o ka ululaau i hoike mau ia ma na mokuna i hala aku nei mamua o ko kakou moolelo.

            Iaia i hiki aku ai malalo o ka malu o na lau laau, holo aku la oia iloko o na laau loloa e ulu ana, a nalowale aku la ma ka aoao e hiki aku ai i kahi pupupu hale o Keaka iloko o ka ululaau.

            He hapalua hora mahope iho o ka nalowale ana aku o ua kanaka la iloko o ka ululaau, ike ia aku la kekahi mea e puka mai ana mailoko mai o ua ululaau la.

            I ka nana aku he Ilikini ua kanaka la.

            No ka mea, ua kahiko ia ua mea la me na aahu o Keaka.

            Ma kona mau wawae hoi e paa ana he mau kamaa pale wawae Ilikini a ua hiki hoi iaia ke hele iluna o na iliili me ka nakeke ole.

            Ia wa hele pololei aku ia ua Ilikini la no Ulu Paina Iuiu.

            Eia keia i k@@aumoe o ka po.

            Ia Keaka i hiki aku ai ma kahi o ka hale e ku ana, @olo ae la oia ma kahi e kapio ana o ke aka o ka hale, a hele kaapuni ae la oia @ puni ka hale no na manawa he lehulehu me ka nana pono ana i na puka aniani.

            Iaia e kaapu@i ana, aohe ana maamaama kukui i@ke aku ma na puka aniani.

            He elua hale iluna a ilalo.

            A aia hoi ma ko Keaka lima e paa ana he wahi eke ili, mahope iho o kana kaapuni ana, k@ iho la oia malalo o kaupoku o ua hai@ la.

            A wehe ae la i kana eke ili a unuhi ae la i kekahi kaula apuupuu nui me kekahi hao i hoopaaia ma kekahi piko i hoopio ia a like me he makau la, i hiki ai ke lou aku i na kihi peleleu o na puka o ua hale la.

            Ia wa, hoolei @e la oia iluna a lou aku la ma ke kihi o ka puka aniani o ka hale elua, a hoomaka aku la oia e pii.

            Iaia i hiki aku ai malaila, hukihuki mai la oia i ke kaula, a hoolei hou ae la iluna o kaupoku a paa aku la ma ka hawai o ka hale oluna, a pii hou aku la no oia, a hiki i kona wa i kau pono ai iluna o kaupoku o ka hale.

            Iaia i hiki aku ai iluna o kaupoku, ua lawe pu aku no oia i kana eke ili.

            A iaia hoi malaila, unuhi ae la oia i kekahi mea paahana, a hele aku la oia e hiei ma na puka aniani apau, a hiki i kona wa i hiki mai ai ma kekahi puka aniani i pani ia me ka papa maloko mai.

            Ia wa, hooho malie ae la oia i kekahi leo hauoli, a hoomaka iho la e hoohana i kana mau mea hana a hiki i ka wa i hemo ai, alaila, hele hou aku la oia a kekahi puka aniani e pili ana, a wehe ae la i na olepelepe a hemo a komo aku la iloko.

            Iaia i hiki aku ai iloko unuhi ae la oia i kekahi ipukukui a na makai mailoko ae o kana ele ili a ho-a ae la, a nana pono ae la i na mea apau oloko.

            I ka wa i maopopo pono ai iaia, hele aku la oia a kekahi puka, ku iho la a hoao aku la, a ike iho la ua paa i ka lakaia.

            Ia wa, hoohana hou iho la oia i kana mau mea hana a hemo aku la ka puka.

            Iaia i hiki aku ai maloko o ua rumi la, ua halawai mai la me ia he mau hiona manaonao.

            No ka mea, aia iwaenakonu o ua rumi la he ahua mauu.

            A iluna o keia ahua mauu e moe ana he kino wahine.

            I ua kanaka la i kau ae ai i kona kukui iluna i ike pono ia iho, ike iho la ua paa oia i ke kupeeia me na kaulahao, i hoopaaia ma kona mau lima a me na wawae, a mawaena hoi o kona pauku kino e paa ana kekahi kaulahao, i hoopaa ia kona piko i kekahi o na pou o ka hale.

            Hele mai la oia a kau ae la i ke kukui maluna pono iho o na helehelena o ka mea i hoopaahao ia.

            Ia wa, halawai mai la kona mau maka me na nanaina kaumaha o ka mea i paa pio--a ua like hoi kona mau helehelena me ka mea i make.

            Hooho ae la ua kanaka la i kekahi leo ehaeha.

            Apane mai la he leo nawaliwali iaia.

            A mino aka iho la a puana mai la:

            A, e hoomaikai ia na Lani, i hoouna ia mai nei oe e hooko i ka hopena o kau hana.

            Me ka leo haalulu, ninau aku la ua kanaka la!

            Heaha la ka'u hana i hoounaia mai nei i kou manao?

            I hoounaia mai nei oe e pepehi ia'u, elike me kou pepehi ana i kuu aloha ia Hale Keleneka.

            Aole au i hele mai nei e pepehi ia oe.

            A heaha ka kau o onei

            I hele mai nei au e hoopakele a e hoihoi aku ia oe imua o kou mau makamaka.

            Aole e hiki i ko'u mau enemi ke hoouna mai ia oe e hoopakele ia'u?

            Owai la wau i kou manao?

            Oka mea nana i pepehi o Hale Keleneka.

            Aole.

            A owai ka oe?

            O kou hoopakele, o Onila Maka, ka Makai Kiu.

 

MOKUNA XLVIII,

KA PAU ANA.

 

            Aole i pane hou aku ka Makai Kiu, aka, me ka eleu nui, wehewehe ae la oia i na kaulahao on a, a kokua aku la ia Mariona Adeline ma ka hoonoho ana ae iaia iluna, alaila, namunamu malie iho la oia i keia mau huaoleleo:

            E hoomaikai ia na lani, ma ka loaa ana ia'u o ka pomaikai o ka hoopakele ana aku ia oe.

            Ke hoomaikai aku nei au ia oe e ko'u hoopakele, wahi a Mariona, a pane hou aku la me ka leo kaumaha; aka, ua oi loa aku ko'u hauoli in a o ka make kai hiki mai i o'u nei mamua ou e kuu makamaka aloha.

            Aole, aole; e pono oe e ola--e ola a e hoohauoli aku i kekahi mea okoa.

            Heaha kau mea e olelo mai nei? wahi a ke kaikamahine, a hoao ae la e ku iluna, me ka hopu aku i ka lima o ka Makai Kiu.

            He hiki no anei ia oe ke hoomanawanui i ka'u mea e hoike aku ai ia oe?

            I na no Hale Keleneka, a eia oia ke ola nei, ua hiki no ia'u ke hoolohe.

            Ae, eia no o Hale ke ola nei.

            A! aole no oia i haalele mai ia'u!!  wahi ana me ka leo uwe.

            He oiaio, aole loa oia i haalele iki ia oe! wahi a ka Makai Kiu i pane aku ai.

            Ia wa, kukuli iho la ua kaikamahine nei ilalo, a hoopuka mai la i na huaolelo hoomaikai.

            Huli aoao ae la ka Makai Kiu a kahe aku la na huna wai o kona mau lihilihi.  A pane iho mahope aku la:

            E hele kaua, mai lohi kaua ia nei. He hana okoa aku kekahi a'u e lawelawe ai.

            E holo kaua ano:

            He makehewa ia, no ka mea, ua hala ka poino.  Ua hiki mai ka wa e hooponopono ai no keia hana.

            I ka wa a ka Makai Kiu e olelo ana, huli ae la oia a ike aku la i na helehelena hiena o kekahi mea e nana mai ana maloko mai o ka puka komo.

            A o ka mea nona ua mau helehelena la, oia no o Ionakana wahine.

            I kona wa i ike ai ua ike ia oia, hooho ae la oia me ka leo nui a kmo mai la iloko o ka rumi:

            E ka mea kumakaia!  Ua ike no au e kumakaia ana oe ia'u; nolaila, e make oe e pono ai.

            I ua wahine la i pane mai ai pela, kau mai la oia i kekahi pu panapana.

            Aka, heaha la oia imua o kekahi koa hopo ole.

            No ka mea, iloko oia wa ua lele aoao ae la ka Makai Kiu, a kani mai la ka pu a komo aku la na poka iloko o ka papahele, a iloko hoi o ke sekona pokole loa ua paa na lima o ua wahine la iloko o na kupee hao.

            Maluna o kou poo na hoino a pau e.

            Aole u o Keaka, wahi a ka Makai Kiu, a hawanawana aku la iloko o ne pepeiao o ua wahine la

Keaka! wahi a ua wahine la.

            Ia wa hohola ae la ka haikea ma na helehelena o Ionakana wahine, a maule aku la oia iluna o ka papahele.

            Iloko no hoi oia wa, hoea mai la o Ionakana kane.

            E haka pono ana kona mau maka maluna o kana wahine.

            A ike aku la i na kupee hao iluna o kona mau lima, me ka hooho pu ae:

            A! ua hiki mai elike me ka'u i manao ai.

            Ia wa no ua kau mai la oia i ka pu panapana imua o ka lae o ka Makai Kiu, aka, mamua ae nae o ka hikiana iaia ke ki mai, ua lilo aku la kana pu, a paa pu iho la oia me na kupee hao iluna o kona mau lima.

            Mahope mai oia wa, ike ia aku la kekahi poe he lehulehu e noho ana maloko o ka rumi hookipa o ka hale o Ionakana.

            Ua wehe ia ae na kupee hao mai ko laua mau lima ae, a e noho lanakila ana hoi o Mariona Adeline iluna o kona waiwai ponoi.

            Oiai na kukuna olinolino o ka la e pahola ae ana i ka ili honua, ua lohe ia aku la ka leo o Onila Maka, iaia i pane ae ai ia Ionakana wahine:

            E ka wahine, oiai, ua kamaaina au me kou mau moolelo o na la i hala, nolaila, ua kaumaha au me ka ehaeha nou; aka, mamuli o ke ano o kou malama ia ana iloko o kou mau la opio, na ia mea i kau pale mai ia'u i ka haawa ana aku ia oe iloko o ka mana o na kanawai o Enelani.

            Iloko oia wa, aole loa e hiki ia Ionakana wahine ke pane aku, no ka mea ua haulehia kona manaolana.

            Ma keia wahi e hoakaaka aku no makou i ke kumu i kamaaina ai ka Makai Kiu me Ionakana wahine.  Oiai, ua ike iho nei ko makou poe heluhelu, aole he malihini ua wahine la i ka Makai Kiu; nolaila, o ke kumu nui o ko Onila Maka hiki ana mai ma Amerika Huipuia, oia no hoi ka hoao ana e hopu i ua wahine la, mamuli o kona aihue ana i kekahi mau palapala.

            Oiai he wahine kauwa o Ionakana wahine iloko o kona mau la e noho ana ma Enelani no kekahi ohana Irelani waiwai.

            A o kona haku wahina oia no ka hunona wahine a ka mea nona ka waiwai.

            No ka mea, ua make hikiwawe loa oia, me ka hana mua ole i palapala hooilina.

            Mahope mai oia manawa, ua loohia ia iho la ka makuahine o ua on a miliona la, a iloko no hoi oia wa, ua nalowale kupanaha iho la kana kauwa wahine.

            Ua lono ia ae mahope iho, ua hana@ ia ua wahine waiwai nei i ka laau make a ua make oia mahope iho o kona hanai ia ana.

            Aka, ua ola hou mai la nae oia, a ike ihola ia ua nele oia a me kana mau keiki i ka waiwai ole, mamuli o ka hiki ole ana iaia ke hooiaio i ko laua mare ana me ke keiki a kona makuahonowai.

            Ua ike no hoi oia, ua hana no kona makuahonowai i palapala hooilina e haawi ana i kona mau waiwai a pau i kana mau moopuna.

            Aka, mamuli o ka hiki ole ana iaia ke hoike aku i keia mau mea, ua ili aku la ka waiwai i kekahi makamaka hana ino e noho ana ma ka aina mamao.

            Mahope mai lohe iho la o Onila Maka i ka moolelo o ua waiwai ne.

            A mamuli o ka manao lealea wale iho no, ua komo aku la oia iloko o ka puali Makai Kiu o Enelani, a iaia e noho ana iloko o ka oihana, malalo o ka inoa kapakapa, ua paa kekahi poe he lehulehu malalo o kana lawelawe ana.

            A iloko o na makahikii eha o kona noha ana iloko o ka oihana, ua hoouna ia aku la ia i Amerika, a hahai aku la mahope o ua kauwa wahine la a hiki iluna o kekahi kialua Amrika a ukali loa aku la mahope on a a hiki i Nu Ioka.

            He mau mahi lehulehu kona noho ana maloko o ka puali Makai Kiu o Amerika me ka loaa ole iaia o keka hi hana, aka, mahope mai, ua loaa mai la iaia he hana mai a Mariona Adeline mai, elike me ka mea i hoike ia ma na mokuna i kaa hope aku nei o ko kakou moolelo.

            O ka hopena oia, ua maopopo ia oukou a pau loa.

            O ua wahine kauwa la i nalowale kupanaha ai oia no o Ionakana wahine a loaa mai la ma ko Onila Maka mau lima ka palapala hooilina, a loaa hou iho la ka waiwai i ua wahine la a me kana mau keiki.

            O ke kumu o kona aihue ana i keia palapala hooilina, mailoko mai no ia o ka manao hoomauhala.

            Mamuli o kona manao ua hana kona haku wahine iaia i kekahi hana kupono ole i kona manao, nolaila, hana iho la oia i keia hana aloha ole.

            Mahope iho o ka loaa ana mai o ka palapala hooilina a me ka hoopakele ia ana o Mariona, me ka hoka maoli o ua wahine la, ua waiho aku la o Onila Maka iaia e kuka pu no kona mau hewa he lehulehu me kona lunaikehala.

            Ma kekahi kakahiaka ae mahope iho o na hana o ka po i hoike mua ia ae nei, ua haalele mai la o Ionakana wahine a me kana kane ia Ulu Paina Iuiu no ka manawa pau ole.

            A o na waiwai a pau loa, ua ili aku la ia Mariona, no ka mea, ua piha kona mau makahiki ma ua la la i hoike ia ae nei.

            Hala ae la kekahi mau la me ka hai ole aku o ka Makai Kiu ia Hale Keleneka no ka loaa ana o Mariona.

            Ma ke kolu o ka la mahope mai o kona la i hoopakeleia ai, e noho hookahi ana oia iloko o kona rumi hookipa akea

            A e noonoo ana hoi oia i kona wa e ike aku ai ia Hale Keleneka,

            Oiai mamuli o ke aloha o ka Makai Kiu, ua kali oia i ka hoike ana aku iaia a hiki i ka wa e piha pono ae ai na papalina nohenohea o kana ipo aloha.

            Iloko hoi oia wa, ua lawe ia mai la o Hale Keleneka no Ulu Paina Iuiu.

            Lawe aku la o Onila Maka ia Hale Keleneka a mawaho iho o ka puka o ka rumi hookipa o Mariona a olelo aku la iaia:

            E komo akuiloko a e kali iho a hoouna mai au ia Mariona iloko nei:

            Wehe aku la o Hale i ka puka, o ka rumi hookipa, a ike aku la oia i kekahi kino wahine e noho ana iluna o ka noho paipai.

            Ia wa, i ike aku ai kekahi i kekahi, a wawalo ae la na leo hauoli maloko o na rumi a pau, oiai, mahope iho o ke kaawale ana no kekahi mau mahina, ua puili aku la na lima waliwali o Mariona Adeline i kana ipo aloha i nalowale ai no kekahi wa loihi.

            He mau la mahope mai ua hoohui ia ae laua ma ka berita maemae o ka mare, a hono aku la laua no Europa, e hoohala ai i ko laua mau la no kekahi mau makahiki.

            Mahope mai oia wa, ua hoike ia ae la na mea e pili ana no ke kino make i loaa aku ai iloko o ka muliwai e anapa ana me na momi imua o ka lehulehu.

            No Keaka Ilikini hoi, ua hoopaahao ia aku la oia, aka, ua mauka aku la nae oia, a pakele aku la, a ma na lono i lohe ia mai ua hele aku la oia no ke Komohana a hui aku la oia no ke Komohana a hui aku la me kekahi Ohana Ilikini i pili i kona makuakane.

            A o Onila Maka hoi, ka Makai Kiu kaulana nana i imi hoomanawanui keia mau opio, eia no oia ke ola nei, he malihini oia imua o kakou a pau loa; aka, o ka moolelo o kana mau hana pahaohao, ua lilo ia i hoa kaunu a i ipo no ko kakou mau naau e makaleho aku ai.

            Nolaila, e na makamaka heluhelu o KA NUPEPA KUOKOA, oiai, ua hiki mai kakou i ka hopena o ko kakou nanea, nolaila, ke pahola aku nei ko oukou mea unuhi moolelo i kona aloha imua o na tausani poe heluhelu e noho ana ma kela a me keia wahi, a no na keiki alele hua metala hoi ka welina hope a ko'u puuwai.

            Owau no o ko oukou makamaka o ka pupuu hookahi.          SAM. K. KAEO.

            Kamoiliili, Mar. 5,       1883.

 

            Ma ka Elele o kela pule aku nei ua ike iho makou ma kona kolamu "Kela a me Keia" he elua itamu e pili ana no ko Bihopa manawa holo no Kauai.  Heaha ke kumu o na hana ana pela.  Ua manao anei ka lunahoohonopono aole i lawa ka ike ana o ka lehulehu i na no he hookahi itamu?

 

HE MAU LETA MAI MAIKO-

            NISIA MA@ NO KEKAHI MAU

            HAUMANA O KA MOKUPU-       

            NI O MA@ANA, PAE AINA O

            KILIPATI.

           

K@@A@E    SEPT. 11, 1882.

 

            W. NEHEMIA LONO           ALoha oe a me na keiki a olua.

            Nui ko'u aloha ia oukou e noho nei. Ke hoomanao nei au i ko kakou noho pu ana ma Maiana, i ko'u noho ana me olua me he keiki ponoi la; ano hoi, ua kaawale kakou; nolaila; ano hoi, ua kaawale kakou; nolaila, ke noi aku nei au ia olua, e pule mau i ke Akua e kokua mai ia maua, a pela hoi mana ia oukou.

            He wahi mea hou iki no ka maua.  O ko makou akoakoa ana ma Tetonabara, (kahi i kukulu ia ai ke kula Kahunapule, ma ka mokupuni o Apaiana)( ua kau liilii.

            Ua koho ia kekahi poe i mau Kumuao; a o kekahi poe, ua noho no me G. Leleo ma Tetonabara; a o makou, ua hele pu mai me A. C. Walkup ia nei.

            Aole kuu hoa o Moses Tabobo, ua hoi i Maiana, ua kii mai kona makuahine iaia e hoi i na keiki, aka, aole i makemake o Moses Tabobo e hoi aku, ua makemake oia i ke kula; aka, ua oi aku ka ikaika o ke koi ana o kona ohana e hoi, a ua hoi aku la.

            I mai oia ia'u, i na oia e hoi hou mai ana i ke kula, alaila, e lawe pu mai ana oia i kekahi keiki ana.

            Kaumaha kuu manao no kuu hoa i kona haalele ana mai ia'u a me ka maua hana.  Aohe pau o ko maua kauoha ia ana mai e ka ohana e hoi aku, me ka i mai:  "ua pau ae la no na makahiki o ke ao ana;" a ua makemake hoi lakou e ike i ka maua keiki, oiai e ola ana, aka, aole nae o'u manao e hoi; ua oi aku kuu makemake i ka naauao.

            AOhe nui o ka'u mau olelo ia olua, eia wale no, aohe pau o ko'u aloha ia oukou.

            Owau no keia o ka olua keiki iloko o Iesu Kristo ko kakou Haku a o ko kakou Hoola.  Amene.

            E hui hou no kakou ma keia ao ke mau ko kakou ola.  SOLOMON TEBAO.

            MAIANA IULAI 1882.

            I ka makou kumu i aloha ia.   

            W. N. LONO.

            Aohe pau o ko makou hoomanao ia olua i ko kakou wa e noho kaawale nei.  Ke malama mai nei no ke Akue ia makou.  I ka hiki ana mai nei o Hokuao, ua hiki au maluna on a, kuhi au o oe kakahi.                 DAVID KIRATA.

            MA@ANA TEMAUNA

            W. N. LONO.            Aloha oe:--

            Ua hiki mai nei o Tem. Binoka ia nei; (he alii ia o ka mokupuni Abemama) eia kana olelo i kona ku ana maloko o ka luakini o ke AKua, Ierusalema) "Aole au i hiki mai nei mamuli o ka aoao kahiko; aka, mamuli o ka olelo maikai a ka Akua: nolaila, ke noi aku nei au ia oukou, e huli oukou mamuli o ka olelo a ke Akua maikai."  Ua huli mai o Te Moaniba, (he kaukaualii oia no ka mokupuni Maiana,) me ko Tabiteuea poe a pau; he inoa o ke kulanakauhale o ua kaukaualii la.  Ke kukulu nei lakou i halepule no lakou.  Nui ka olioli o ko Maiana i keia manawa.  Ua nawaliwali ka hula, a ua ikaika no hoi ka olelo a ke Akua.

            Ua paa ka luakini a kakou i kukulu ai i Tekarana, a ua ikaika no hoi na haumana malaila mamuli o ka ke AKua olelo.

            Nui ko makou hoo manao ia olua, me ka manao e ike aku i ko olua mau maka.  Ua pau ka'u olelo.  Owau no.

            TENAKI.

 

            Hoakala.          O ka mea nana ka leta mua, he hua mua ia no ka mokupuni o Maiana, a ua hele i ke kula Kahunapule i ka mokupuni o Abaiana, iloko o ka makahiki 1881; a i ka hoihoi ia ana o ua kula i Kusaie, (oia hoi Ualana) oia pu no kekahi i hele aku ma ke ano he haumana; malaila oia i kakau ai i ua leta la.

            A o na leta malalo iho, na kekahi mau haumana no e noho la i Maiana i kakau mai, ua lawe ia ma ke ano nui.

 

HALAWAI KEKILAME KA

            PAEA.

           

            Ma ka la 6 keia mahina, ua hauwalaau ikaika ae la o S. P. K. N. me G. M. K. maloko o ka Luakini Haupuu, Ewa, no ke kumu, "he aumeume pahu hookani."  E hoomaka ana mai ka leo  haahaa a i ka lelepuni kiekie loa, a mai ke anu hui o na manao, a i ka wela loa halakau na manamanalima i na lihilihi maka, aneane na puupuu-lima e kapalulu maluna o na poo me na papa-auwae, he mau wahine na uwao; puka na olelo pili kino, hoinoino, lapuwale aku a la puwale mai.

            "He naaupo aku a naaupo mai, owau kou mea i paa ai, a o ka mea hoi wau," pela iho la i ko ai kela mau hopunaolelo ma ke poo o keia wahi Anoai, "Halawai ke Kila me ka Paea."

            No ka mea, ua like no a like ka laua nei mau ipu-holoholona, a me na lihi ihe lou a he paoa ole.  He mau Limunui a i elua hookahi Puulena, aole mea e kapeke ai opaha na kuekue wawae o ka mea huna.   T. K. KEAONAULU.

 

            Aia no ke 'lii Keelikolani i Kona A kau i keia wa, a he maikai kona ola kino, wahi a ka hoike mai a ko makou mau makamaka malaila.