Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXII, Number 10, 10 March 1883 — NA PAPA ALII O HAWAII. [ARTICLE]

NA PAPA ALII O HAWAII.

(Kakau ia no ke Kuokoa.) Ke waiho hou ia aku nei he mau hoakaka ana no ke ano o na alii o kela ame keia Papa, e like me ka mahelehele ana a ka poe kahiko ma na Papa, a pela auanei kakou e ike aku ai, i ke kulana kupono o kela a me keia alii ma kona Papa iho. Papa i ke Ln Niaupio. He alii nui ka makuakane, ma ka aoao o kona makuakane, a me kaaoao o kona makuahine, a ua kapu ko laua mau aoao elua. Pela no hoi ka aoao o kona makuahine, he alii nui oia ma ka aoao o kona makuakane, a me ka aoao o kona makuahine, a ua like ko laua kapu, ua like ko laua mau Papa alii, ua pumehana ko laua noho ana, a o ka laua keiki ke hanau mai, ua kapaia he Niaupio. He kapu moe kona, hemo ke kapa ona alii nui ke hele aku i kona Hale. He ahi he wela ko na alii o keia Papa. Papa 2 ke Alii Pio. 1 I na e hui na alii Niaupio elua e malama iko laua kapu alii, o lilo ia hai ke kapu\ a e makee ana i ko laua kapu iho; a o ke keiki e loaa mai ana ia laua, ua-kapaia, he A/ii Pio. 2 Ina i noho hoao ke kaikunane me kona kaikuahine i hanauia mai e na alii Niaupio, he A/ii Pio ka laua keiki. He oi loa ke kapu o na alii i hanau ma keia Papa; aua kapaia he Akua. O ka po ka wa e kamailio ai i kanaka. Aole e hele i ke ao, o a-t mai ke aka maluna o keia poe alii, kukonilkonu ke kapu moe, kapu ahi, kapu wela. Pili ka Ikuiu i ke kapu o na alii o keia Papa. Pap n a \ ke Aui Naha. Eia ke ano oke Lii Naha. He elua makuakane, a he mau alii Niaupio laua, a hookahi alu wahine, a he Niaupio no hoi—a hanau ua alii wahine la me kekahi kane he keikikane, a he kaikamahine hoi kana i hanau me kekahi kane; a hoao ae la ua mau keiki alii la, raa ke ano makee i ke kapu alii o na makua, a o ka laua keiki ke hanau mai s oia ke Alii Naha.

Eia hou. Ina e hui ka makuakane, a he alii Niaupio oia, me kana kaikamahine, a hunona wahine paha, a he alii Niaupio no nae, a loaa mai ke keiki na laua, ua kapaia he A/ii Naha. He kapu no ko na alii o keia papa. He kapu moe, e like me ke kapu o kona mau makua. Ua makee nui na alii i keia mau ano hoohui ohana ana, no ka aua Jeapu aliL Papa 4 kk Aui Wohl Aia a hui ke alii Niaupio kane i kekahi alii nui oia ka wahine, a pela hoi, he alii Niaupio ka makuahine, a he alii nuika makuakane, ua-kapaia, he Alii No ka Pio a me ka Niaupio ke kapu moe, a \ na e kahea ia mai ke kapu moe, imua o ka Niaupio, alaila, a o ka IHo j>aha, ua moe na alii nui, ame na mea a pau ika wa e ia ai, aka, o ka Wohi, aole ta e moe, no ka mea, oia kona haawina aiiia kiekie ma kona ano Alu IVM • Eia hoi keia. Ina he Niaupio, & Pio paha ka makuahine, a he'Wohi ka makuakane, a o ke keiki e loaa mai ana na laua, uahiki po iaia ke lawe lua i na

kapu o kona mau makna-a pela no| hoi, ke hui ka Kiaupio. a Pio jaha ka| ma.kuakane T a he Wohi hoi ka makua-1 hine, aua hiki no ke iawe ia ia mau kapu a elua e ka laua keikl Papa 5 ulo Alil I ka wa kahiko, aia i Lihue, Wahbira, ame Halemano o Oahu, kahi noho paa o i kapaia he Lo. He poe alii kapu lakou e like me ke kapu 0 na Niaupio a Pio hol Aole lakou e hele i ke ao, aia po lakou hele; a no ko lakou noho mau iiaila, ua kaulana lakou i ka wa kahiko. Aole lakou e hoohuikauia lakou me ka poe alii ialolalo mai, aka, hoomau loa no lakou i ka malaaia i ko iakou kapu me he akua ia. Ua hui me keia Papa alii kekahi o na kupuna aiii o kekahi mau alii e ola nei, ua pili ia lakou keia ano, a ua piii no hoi i na Papa alii e ae 1 hoikeia maluna. Papa 6 k.e Ai.n Papa. Eia ke ano, aia a hui ke alii Niaupio, a Pio paha ka makuahine, a he kaukau alii ka makuakane, a o ka laua keiki ke hanau mai he alii Papa. He alii nui oi»ma ka aoao o kona makuahine. He aoao ikaika o ke alii ana ka aoao oka Papa, a ua hiki no iaia ke lawe i ke kapu oka aoao o kona makuahine, aka, o ka noho ana o na alii i kā wa kahiko, he poe akahai lakou, he nana aku a nana mai, a o ka aoao haule ole iho ma na aoao elua oia no ka lakpu aoao hapai loa; nolaila, hookuukuu malie ihp la na Lii i hanauia ma keia Papa a haule malalo iho o na Papa alii mua i oleio ia maluna. Papa 7 ka Lokea Alii. £ia ke ano o na Lii o keia Papa. Ina i hui ke alii Niaupio ka makuakane, a he alii Pio paha, a o ka makuahine he alii nui, aole nae ona kapu a o ka laua keiki ke hana u mai, ua kapaia, he Lokea Alit. A ua olelo ia no hoi, he 'Alii Wohi i kahi manawa. He mea nui nae ina makuahine o keia ano ka haawi i ka lakou mau keiki na na Alii Niaupio, a Pio, a Naha, a Wohi hoi, i kiekie ae ai ka lakou mau keiki, a i hiki ai ke komo iho ma keia Papa he Lokea Alii, a he Aiii Wohi paha. I kekahi manawa nae, he wahahee wale no ia mau ano hana. a i kekahi wa, aia no na na kane e hooiaioia mea, e like me Liloa ia Umi, a me Kauikeouli ia A. Liholiho, ame kekahi poe e ae. Papa 8 He Laauli Alii. Eia ke ano o keia Papa alii. I na i hui, alii ohana nui ka makuakane, aohe nae ona kapu; a he ohana alii nui ka makuahine; a ua like pu no ko laua alii ana kekahi me kekahi, a o ka laua keiki ke hanau mai, ua kapaia, he Laauli A/ii\ ahe Lii no Laauli. Papa 9 Kaukau Alii. He aiii nui ka makuakane, a he wāhi alii iki ka makuahine, a he alii nui ka makuahine, a he wahi alii iki ka makuakane, a he kaukau alii ka laua keiki a mau keiki hoi. Papa io Kukaepopolo. Eia ke ano o na alii o keia Papa, he he alii iki ka makuakane, he noanoa ka makuahine; a he alii iki ka makuahine, a he noanoa ka makuakane, a o na keiki a laua, ua kapaia he Kukaepopolo. Ma keia mau mahelehele ana ke kulanaalii e hiki ai i kela a me keia alii ke lawe i na kapu a lakou i ike ai ua kupono i ko lakou kulana iho, a e hiki ai hoi ke waiho aku i ka mea aole no-

na ia haawina. Ke manao nei kekahi poe, o Keawe Nui ko lako'u kupuna, a manao iho, ua alii nui oia, a he kapu moe kona mai ia Keawe nui mai; a he kapu Wohi paha. Nui na wahine a ua Keawe la i hoao ai, a hanau keiki aku la a makena wale. He kupuna alii oia no na alii nui Kapu a me na Lii Wohi a me na' Papa alii e ae, e like me ke kulana alii 0 na wahine ana i hoao aku aL Ua noho aku no ia i na wahine alii mau ohana; a me ka poe noa, a nolaila, aole i iike ke koko aiii iloko o kana mau keiki a pau i hanau mai ai mai ia Keawe mai. Nolaila, ua lilo kana mau keiki me na aiii nui wahine kapu ole, a me na aiii wahine malalo mai, a i ka poe noa, 1 poe kanaka no kana mau keiki alii i loaa me na alii kapu maoli. j Ua haawi oia i kona kapu moe ia I Kalaninuiiamamao, i kana keiki me ka-1 na alii wahine kiekie Lonomaaikanoka, no ka mea, oia kona hooilina aupuni, a me kana hiapa Ua loaa no nae ia kapu i kahi mau keiki e ae no ana me kekahi mau wahine kiekie e ae ana. Ua haawi oia no Keeaumoku kana keiki me Kalanikauleleiaiwi he alii nui i kona kapu Wohi; a ili mai la ia kapu ia Kalaniopuu me Keoua kana mau ke~ | iki. A o kana mau keiki e ae me na wahine i ano haahaa mai ko lakou alii, 1 aole no oia i haawi ia lakou i keia mau kapu; aka, he poe alii no nae lakou. A ina no hoi e uhai aku ka mooalii ma ko Maui mau aoao alii, a mai ia Piilaift mai, alaila, e likeana no na kuamoo o ka pili ana o ke alii mai īa Piilapi mai a hiki i keia wa, me ka pUi ana o ko Keawe i olelo mua ia, a e hele mai ana no ia alanui alii, a loaa mai o KekauUke, puka mai na Niaupio, na Pio, a pela no ka Wohi Pela no ma ka aoao o Kakuhihewa okoOahuaoaa £ heie ana no ka ia-

| ina poloiei o na ialani alii nona ke ka- \ |pu wila ke ahi ke okaa ame ka ? j a e hele pu ana no mai laila maa ka ao- \ ao o kanaka. | A e like roe ka Iho ana ibo o ke alii ? Niaupio a Pio ina ia he kane a wahine j paha i na lii o na Papa malalo iho; a o | kana keiki mai hoi i ka Papa lalo mai j a peia ka iho maa ana, alaila. ua hau- j ie loa ke koko kiekie o na kopuna alii Niaupio a Pio la i kana inamo e ob nei i keia wa a nolaila, aole e hiki i ka mamo haule loa e ola nei ke lawe wale ae i ua mau kapu alii la o kona kupuna aiii nui Niaupio, Pio, Naha, a W ohi hoi