Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXII, Number 11, 17 March 1883 — Page 1

Page PDF (1.87 MB)

This text was transcribed by:  Healani Huch
This work is dedicated to:  James Irwin Fernandez, Jr.

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

BUKE XXII, HELU 11   POAONO, MARAKI 17, 1883.   NA HELU A PAU 1111

 

NA HOOLAHA.

 

MAIKAI KA HOI

KA PAPA,

A ME

KA LAAU O KOU HALE.

NOHEA LA?

KAI NO HOI NO KAHI O

WAILA MA.

Nana aku no hoi la la ohi ka lo o ka laau o Makawao, i ka ua mea hoi o ka nani.

NA PAPA!  NA PAPA!

A ME

Na Pono Kukulu Hale

O na Ano no a Pau.

AIA MA KE KIHI O NA ALANUI

Papu me Moiwahine,

HONOLULU,

Malaila e loaa ai e like me ka makemake no ke

KUMUKUAI MAKEPONO LOA.

 

PAPA!  PAPA!  PAPA!

NA PAPA HULUHULU,

NA PAPA MANOANOA,

NA PAPA I KAHIIA,

NA PAPA KEPA,

PAPA HOLE KEOKEO,

PAPA HOLE ULAULA.

 

Na Laau, Na Laau,

NA KUA,

NA KAOLA,

NA AAHO,

NA MOLINA,

NA PEAPEA.

PINE HULUHULU,

PINE I KAHIIA.

NA PAPA A ME NA LAAU ULAULA.

PILI ULAULA,

PILI KEOKEO,

PANI PUKA,

PUKA ANIANI,

          PANI PUKA ANIANI,

        PUKA OLEPELEPE.

 

PENA

O NA ANO A PAU,

Hulu Pena mai ka liilii a ke nui,

Aila Pena,

Aila Hoomaloo,

Waniti, Pate,

 

Na Lako o kela a me keia Ano.

 

NA AMI PUKA HALE,

NA AMI PUKA PA,

ANIANI

 

PEPA HALE A ME NA LIHILIHI,

E loaa no malaila.

 

PAAKAI HELU I

O

KAKAAKO ME PUULOA.

 

        No ke Dala Kuike e loaa no na mea a pau i haiia ae la no ke Kumukuai Emi Loa.  O na Kauoha mai Hawaii a Niihau, e loaa aku no me ka hooko pololeila.  E kipa nui ilaila i ike i ka eiaio.                                  905  tf

 

NA HOOLAHA.

 

W. O. SMITH

LOIO!   LOIO!

Helu 36 Alanui Kalepa, Honolulu.

 

W. R. KAKELA,

He Loio a he Kokua ma ke Kanawai.

He Luna Hooiaio Palapala.

 

CECIL BROWN.

Loio a he Kokua ma ke Kanawai.

A he Agena no ka Hooiaio ana i na Palapala no ka Mokupuni o Oahu.

Helu 8 Kaahumanu, Honolulu, H. P. A.         2-1y

 

ASA KAULIA,

LOIO A KOKUA MA KE KANAWAI

Ua makaukau au e lawelawe i na hihia a pau ma keia Oihana imua o na Aha a pau o ka mokupuni o Oahu.  E loaa no au ma Koolaupoko, Heeia, a ma Honolulu i kekahiu wa E hooko ia na kauoha mai na wahi a pau o ka mokupuni me ka eleu a me Kahikiwawe.

 

Jno. Lota Kaulukou,

LOIO A HE KOKUA.

Ua makaukau oia e lawelawe i na hihia a pau o kela a me keia ano iloko o na Aha Hookolokolo a pau o keia Aupuni  Ua hiki no hoi ke hana i na palapala a pau e pili i ka Oihana Loio me ka eleu.  E loaa no au ma Heeia Koolaupoko, a ma Honolulu no hoii Kekahi manawa.

901-tf

 

C. C. COLEMAN,

Amara a he mea hana Mekina

Kapili Kapuai hao lio.

A ME KA

Hana ana Kaa Lio, etc.,

Hale Hana ma Alanui Alii,

                             905-tf                                                          E kokoke la i ke Alanui Papu.

 

KALE KULIKA,

Luna hooiaio

PALAPALA KUAI, MOLAKI,

 A ME NA PALAPALA OIA ANO.

Luna Hooiaio Palapala Aelike mawaena o na Haku a me na Kauwa.  Luna Haawi Palapala Mare.

Ma ke kihi o ke Alanui Moiwahine me Kaahumanu,

kulanakaauhale o Honolulu, ko Hawaii Pae Aina.

159-tf

 

Richard F. Bickerton,

[PEKETONA.]

Loio a he Kokua ma ke Kanawai.

Keena hana Helu 23 Alanui Kalepa,

Elua puka ma o aku o ka hale kauka o Kauka Minuteole.

          E hele ana oia imua o na Ahahookolokolo a pau o keia Aupuni ma na ano hihia a pau, ina paha ma Oahu nei, a ma na Mokupuni e ae.

          Ua makaukau mau oia i ka hana ana i na Palapala pili kanawai o kela a me keia ano.

          Ua hiki no hoi iaia ke hoaie dala aku ma ka morakiana i na aina ma ka ukupanee haahaa loa.

          E hanaia na hana me ka hikiwawe a me ka uku haahaa.

 

JAMES M. MONSARRAT,

[MAUNAKEA]

Loio o he Kokua ma ke Kanawai.

Imua o na aha Hookolokolo a pau o keia Aupuni.  E lawelawe ana no hoi ma na hana pili i ka hooponopono waiwai, me ka imi ana i na palapala Sila Aina, ka hana ana i na Palapala Kuai, Hoolimalima a me ka hoaio dala ana.

A HE LUNA HOOIAIO PALAPALA.

Keena hana alanui Kalepa.

                     Jan. 3, 1880.                                                                              944-1y

 

Joseph E. Wiseman,

LUNAHOOPONOPONO O NA WAIWAI PAA

A ME

Luna Imi Hana,

Helu 27 Alanui Kalepa, Honolulu

Luna Hoolimalima no na Rumi, na Hale, a me Luna Kuai me Hoolimalima o na Waiwai Paa ma na wahi a pau o ka Paemoku.  Luna imi Hana no ka poe a pau i nele i ka hana ole ma na wahi a pau i makemakeia ma kekahi mokupuni o ka Paeaina.

          N. B.--Na Palapala Hoolimalima e hanaia me ka eleu; e ohiia na Bila Aie a me na hana e ae a pau e pili ana i na hana Oihana Kalepa me ke eleu a me ka pololei.  O na Unuhiolelo a me na Maheleolelo ana, e hookeia me ka maikai.  O na kauoha a me na kamailio ana maloko o na leia no kekahi o na hana maluna ae, e hookoia me ka eleu loa.

1076-1y

 

MAKEMAKEIA.

          Ua makemake ia ka poe mea ILI KAO MALOO a me na ILI BIBI, a pela hoi me na ILI MIKO o na ano a pau, e kuai mai i ko lakou mau ILI me makou, a e haawi no makou i ke KUMUKUAI KIEKIE LOA o ko kakou Makeke.

C. BREWER & CO.    (Burua Ma.)

 

ANA AINA!  ANA AINA!!

Frank Pahia a me Samuel M. Kaaukai.

KEENA HANA--Aia ma Alanui Moi, kokoke loa i ka Uwapo o Hooliliamanu.

1096 tf

 

          HE MOOLELO NO

       Kapena Pelelika

HE WAHI KOA KAULANA NO PERUSIA.

          Aia he mau makahiki loihi i hala ae nei, e noho ana na aupuni o Geremania me Farani iloko o kekahi uluaoa hoomakaukau kaua nui, a o ka hopena oia mea, ua komo kino aku la keia mau aupuni nui elua iloko o ka hookahe koko weliweli, iloko ae nei o kekahi mau makahiki loihi i hala ae nei.

          Ua kahea ia na kanaka kupa mai o a o e ka Moi, e komo koke ae lakou iloko o na laina koa kiai aupuni, e paa hoi i ko lakou hae imua o na enemi a kihi i ka haulehia ana.

          Aia ma kekahi o na okana aina kuaaina loa o Perusia, e noho ana keia wahi kanaka o Pelelika.  He kanakolu a oi kona mau makahiki i keia wa, aka, o kona ano a me kana mau hana, me he mea la, ua hana ia mea me ka eleu a me ka mikiala hana.  He wahi kanaka ano kuonoono iki no o Pelelika, oia hoi, he mau pa aina nui a me na hale Kakela kiekie e ku ana, he mau tausani o na holoholona a me kekahi mau waiwai liilii e ae.

          O ka leo kuahaua a ka Moi, o kela a me keia kanaka kupa o ka aina, e komo koke ae lakou me ka hookaulua ole, iloko o na laina koa.  Ua komo aku la ua wahi Pelelika nei iloko o na laina koa kiai aupuni, a maki aku la lakou i kahi a na puali koa Farani e hoolulu ana.  O Pelelika, aole loa oia i lawelawe iki i keia mea o ka pu a me ka pahikaua, aka iloko o keia manawa, ke paa nei oia i na pono kaua no ka enemi.  Ma ke kauoha a ko lakou nei Alihikaua Nui, ua kauoha kokeia mai la o Pelelika, nana ke alakai ana i na puali kaua mua loa.  Ma ka Pelelika alakai ana i kona mau wahi koa he haneri a oi, ua hoeha ia aku la he mau tausani o na koa Farani iloko wale no o na minute pokole.

          No keia lanakila i loaa ia Pelelika, ua hookiekie koke ia ae la oia ma kekahi kulana e ae, oia hoi he wahi Kapena.  Ua hoomalamalaia ke kulanakauhale o Perusia, a e lele ana na ahi kao, no keia lanakila hiwahiwa i loaa i na koa o ko lakou aina.

          He elua a ekolu komo kino ana o Kapena Pelelika iloko o na hoouka kaua nui, e alo ana i na poka e lele makawalu mai ana imua o kona mau maka, e hili ana i na elau pu a na enemi me kana wahi pahi, aia nae iloko o keia mau mea a pau, aole loa o Pelelika i loaa i kekahi palapu o ke kahua kaua, aka, o ka lanakila a me ka holo o na hana, oia hookahi ka mea i ike ia e na mea a pau.

          Mahope mai o ia manawa, ua nui na lanakila i loaa i na koa o Perusia, a nolaila, ua opa pu ia aku la na koa Farani a pilipu i ka paia, a hooholo ia ae la ka lanakila na ke aupuni o Perusia.  Huli hoi aku la na koa aupuni i ko lakou mau home pakahi, me na manao hauoli o na mea a pau i komo kino iloko o ke kaua, e loaa ana na pomaikai he lehelehe wale.

          Oiai ke aupuni o Perusia e noho hou ana me ka maluhia, kahea ae la ka Moi i na koa a pau i komo iloko o na hooikaika ana no ka maluhia o ko lakou aina, e akoakoa mai no kona haawi ana aku i na pomaikai o ka luhi o ke kahua kaua.

          Ua hele mai la na kanaka a pau iloko o keia leo kahea, a o Kapena Pelelika hoi kekahi iloko o keia heluna, ka mea nana na hana koa wiwo ole iloko o kekahi mau kahua kaua.  O ka Moi, haawi ae la oia i na inoa hanohano a me na uku makahiki i na mea a pau, a i ka hiki ana mai i ko Kapena Pelelika manawa, huli mai la ka Moi a ike mai la iaia nei, pane mai la oia i ka i ana mai--

          "Ia oe e ke kanaka hookiekie," wahi a ka Moi, "no ka loaa ole ia'u o kekahi hewa e pili ana nou, nolaila, ke kipaku aku nei au ia oe, e hele loa oe pela mai loko aku nei o ko'u aupuni."

          O Pelelika, iloko o kana mau hooikaika ana he nui wale maluna o ke kahua kaua, me ka mauna ana i kona ola, me kona manao, e loaa ana iaia kekahi mau pomaikai, eia ka aole.  O ka hua o kona luhi, he kipakuia mai loko aku o kona aina hanau; "Heaha la hoi kana," wahi a Pelelika iaia iho, "E loaa no i kahi wa ka lanakila i ke kanaka hewa ole maluna o ka mea hewa."

          O ka mea mua loa a ua wahi Pelelika nei i hana ai, oia hoi kona kudala ana i kona mau waiwai a me kana mau holoholona, a me ka home o kona mau makua.  I ka wa i pau ai i ka lilo, alaila, ua loaa iaia nei he puu dala mahuahua e hiki ai iaia ke hele kaapuni i ka honua a hiki hou i kona aina.

          I ka makaukau ana o kona la hele, haalele aku la oia i kona aina hanau, a pii pololei aku la ia maluna o na kuahiwi, e nihi ana maluna o na kualono, a e iho ana hoi ma na awawa, a i ka hala ana o kekahi mau pule a ia nei e hele nei, alaila, ua hele ia e ia he mau tausani mile ka mamao mai Perusia mai, a ke hele nei hoi oia maluna o ka lepo malihini.

          O keia huakai a ia nei e hele nei, aole loa oia i hui iki me kekahi kanaka, aka, ma ua kakahiaka nui nei no a ia nei e pii nei, aia hoi, lohe aku la oia i kekahi halulu ano e, a i ko ia nei alawa aha ae, ike aku la oia i kekahi kanaka nunui ano e, e ku ana oia ma ke kumu o na laau nunui loloa, no lakou hoi ke a@apuni he iwakalua kanaka ke hoopuni ia.  Ku iho la keia malaila no ka manawa, a iloko o na sekona pokole, kuloa iho la ua kanaka nunui nei ilalo, a@ ae la konu lima akau i ke kumu o na kumu laau nei, a hapai ae la oia i ke @kumu laau mai ka honua ae me ka malie, ke aa, ka lepo, a me na lala n@@ hookahi wale no lima, a kiola aku la oia i ka honua; a i ka wa i haule aku ai keia kumu laau ilalo, aia hoi, ua like ka honua me ka mea i hoonaueue ia ae e kekahi olai nui, ka haalulu o kahi a Kapena Pelelika e ku nei, oia hoi he hanalua mile a oi ke kaawale.

          "O ka oi kela o ke kanaka ikaika hookahi ma ke ao nei," wahi a Pelelika iaia iho.  No ka nui loa o kona makemake i kela kanaka ikaika, hookokoke loa aku la ia i kahi a ua kanaka ikaika la e ku ana, a ike mai la oia iaia nei e hele aku ana, hoomaha iho la oia i kana hana; a pane aku la o Kapena Pelelika iaia--

          "Aloha kakahiaka oe e keia kanaka ikaika," wahi a Pelelika, a aloha kakahiaka mai la no hoi kela.

          "Heaha kau hana ma keia wahi?" wahi hou a Pelelika; pane mai la ua kanaka ikaika nei, "O, e uhuki ana au i keia poe kumu laau i wahie na ko'u ohana."

          "O, manao au," wahi hou a Pelelike, "O kou ikaika hapai i na mea kaumaha a hele pu oe me a'u, alaila, pono loa.  "Aole anei ou makemake e hele pu mea'u i ka makaikai a puni ka honua nei, a na'u na lilo a pau?"

          Kunana iho la ua kanaka ikaika nei no keia mau olelo a ia nei, a hooholo iho la oia i kona manao, e hele ana oia i ka makaikai honua me Pelelika.  Nolaila, hoihoi aku la oia i na kumu laau ana i huhuki ai i wahie na kona ohana, e hala ai na makahiki he umikumamalima.

          Hoaikane iho la laua nei, a hoomau aku la i ka hele ana ma ke alanui.  He mau la ko laua nei hele ana, aia hoi ma keia kakahiaka, ike aku la laua nei i kekahi wahi keiki e noho ana maluna o kekahi puu pohaku, pii aku la laua nei a ko@@@@@ aku la ua wahi Pelelike nei i ke keiki opio,--

          "Aloha kakahiaka oe," wahi ana, a aloha kakahiaka mai la no hoi kela ia laua nei.

          "Heaha kau hana ma keia wahi? wahi a Pelelika, "O, e kali ana au i ka makani," wahi a ke keiki opio, "makemake au e heihei me ia."

          O keia mau olelo a keia keiki, ua hoano e ia ko Pelelika manao, no ka mea, o Pelelika kekahi o na kukini mama loa ma Perusia iloko o ko lakou wa e hele ana i ke kaua; huli ae la oia a pane hou aku la i ke keiki,--

          "He kukini no au," wahi a Pelelika, "aole he kanaka ma ko'u aina e hiki ke alualu mai ia'u."  "O ko'u mama," wahi a ke keiki opio, "ina i elua o'u wawae, alaila, ua like au me kekahi lio mama loa; ina hookahi o'u wawae e hoopili ia mahope o ko'u kua, alaila, ua oi ko'u mama manua o ka makani ikaika loa."

          O keia mau olelo, hoopau ae la o Pelelika i kona manao e heihei me ia.  Pane aku la ua wahi Pelelika nei i ke keiki opio,--

          "Ua manao au, o oe ke kanaka kupono loa e hele pu me a'u i ka makaikai honua; aole anei ou makemake e hele pu me a'u, a na'u na lilo a pau?"

          Ae mai la ua keiki nei me ke kaulua ole, a alua iho la aikane hoahele o ua wahi Pelelika nei e hele poai ana i ka honua.             (Aole i pau.)

 

KA MOOLELO

o

PILIPO KEKOA!

Ka Makai Kiu Ilikini

o

AMERIKA HUIPUIA!

A O KA

NANE HUNA O KA 1776.

MOKUNA I.

Ka Uhi Nalowale.

          Ua nalowale kela.

          Ua puana ia mai na huaolelo maluna ae e kekahi kaikamahine ui i kahiko ia me na aahu nani iaia i holo aku ai iloko o ka hale noho nani o Beramile.

          O na hopuna olelo ekolu, i hoike ae la maluna, ua pane ia aku imua o kekahi keonimana e ku ana mamua o ke kii o kekahi kaikamahine opiopio e kau ana ma ka paia, nona na helehelena a me na oiwi kilakila i kaha noeau ia e ka lima akamai o ka mea pena kii.

          O kekahi o keia mau keonimana, ua ano aoo, me na helehelena koa a wiwo ole.

          O ka lua hoi, he opiopio kona nanaina, a he nana kilakila hoi kona kulana, oia hoi kona mau kii onohi uliuli e kau pono ana maluna o ke kii uhane ole e kau ana ma ka paia.

          O Beramile ka inoa o ke keonimana mua, ka ona nona ua hale nani la, a o ka lua hoi, oia no o Wekila Pika, ke keiki a ke kaikaina a ka wahine a Beramile.

          He aha ka i manaoia e malama maloko o ua hale nani la ia po, mawaena o Wekila pika a me Mariona Beramile, ke kaikamahine kamakahi a ka haku nona ua hale la.

          Ua manaoia no hoi e malamaia ua aha mare la me ka maluhia mawaena o lakou wale no, no na kumu i kupono i ko lakou makemake.  E ike ia no keia mau kumu ma keia hope aku o ko kakou moolelo.

          He hapalua hora mamua iho o ka manawa i oleloia no ka mare.

          E kali ana ka makuakane a me ke kane mare no ka hiki mai o ke kahunapule, ia wa no hoi, (e like me ka mea i hoike ia ma ka pauku ekahi o ko kakou moolelo) i holo mai ai Lu Lavonia, kekahi o na pilikana o ka wahine mare, i mua o Beramile a me Wekila Pika a hoopuka mai la i na huaolelo hoolele hauli.

          Ua nalowale kela!

          Iaia i hoopuka aku ai i kela mau huaolelo ua hoomaopopo koke iho la na keonimana i ka mea ana e olelo nei ua nalowale, nolaila, ninau koke mai la laua me ka pihoihoi.

          Owai?

          Aka, kulana aku la nae o Lu Lavinia no ka nui loa o kona pihoihoi, a puana ailiili ae la kona leo me ka haalulu nui.

          O Mariona! mailoko mai la no hoi au o kona rumi, aole nae oia, ua nalowale paha.

          Ua nana pono aku nei nae paha oe?  wahi a Beramile i ninau aku ai.

          He makehewa ka nana hou ana aku nona wahi a ke kaikamahine i pane aku ai, me ka hooi loa ia aku o kona haalulu a me ka makau.

          He wahahee! wahi a Beramile, me ka leo kalakala.  Malia paha, ua hele aku nei o Mariona iwaho o ka malapua, e hoopiha ai i kona puuwai me na ea kupaoa aala o na pua.  E Wekila, e haele ae kaua e huli ia ia la.

          Hele mai la o Lu Lavonia a kalele iho la kona lima opio palupalu maluna o ko Beramile lima, a huli ae la kona mau maka uliuli me na helehelena haikea.

          Ia Beramile i ike mai ai i ke ano o kona @@@ ke anu maeele iloko o kona puuwai, a pane mai la iaia me ka leo ano huhu.

          Aole oe i hai pau mai nei ia'u e Lu.

         

          Oia hoi o Wekila Pika e ku ana me ka nape uluku o kona puuwai no keia hana, ua holo mai la oia a ninau aku la iaia.

          E Lu, e hoike mai.  He moolelo weliweli anei kau e hoike mai ana.  E wiki?

          Hooikaika ae la ua kaikamahine nei e kamailio, aka aole nae e hiki iaia ke wehe ae i kona mau lehelehe, no ka mea, ua piha loa kona naau i ka weliweli.

          E kamailio mai, e hoao oe e kamailio mai! wahi a na keonimana i pane like aku ai.

          Alaila, hoao ae la ua kaikamahine nei e kamailio.

          Ke hopohopo--

          Hopohopo oe i ke aha?

          Auwe, e na lani e hoopakele mai ia makou!  Ke hopohopo nei au, no mariona kuu hoapili aloha,--ua pepehiia.

          Meha iho la na leo kamailio o lakou no kekahi manawa, mahope iho o ko laua lohe ana i keia mea hou ano nui.

          Haikea ae la na helehelena o na keonimana a i elua, a ili mai la oi ka haawe a ke kaumaha maluna o ko laua mau puuwai.  Heaha kau mea i ike aku nei?  Heaha hoi kau mea ano nui e hoike mai? wahi a Belamile i ninau aku ai me ka manao kaumaha.  No kekahi mau minute pokole wale no a'u i haalele aku ai ia Mariona iloko o kona rumi a hoi ae nei no hoi au i ko'u rumi; a ia'u i hoi hou aku ai, ua nalowie nae kela.

          E like hoi me ka'u i olelo mua ae nei, malia paha, ua hele aku nei o Mariona iwaho o na malapua no kekahi mau minute e hooluolu ai.

          Aole, aole loa, ua make oia--ua make ua pepehiia o Mariona wahi a Lu.

          He kanaka hikiwawe o Beramile ma ka noonoo a he wiwo ole no hoi.  Hooholo koke iho la oia penei:  o keia nalowale kupanaha ana o Mariona, iloko o keia wa, oia no na hopohopo palaualelo lapuwale o kekahi kaikamahine opio e like me keia, a pane ae la:

          E Wekila, e hele ae kaua e huli ia Mariona, mawaena o na opu nahelehele; malia o loaa aku oia ia kaua, ina aole oia e hoi e ae i ka rumi.

          E papa, e papa, e hoike aku no au ano, wahi a Lu.  Auwe ka weliweli e, wahi ana i pane hou ae ai, me ka leo kapalili.  Pehea la e hiki ai ia'u ke kamailio no ia mea.

          E kali iki iho oe e Wekila, a e hele mua ae au iloko o ka rumi o Mariona, wahi a Beramile i pane mai ai a wehe ae la i kona lima mai ka lima mai o Lu.

          Aka, ike hou aku la no nae ke kaikamahine iaia a pane hou aku la?

          Alia, alia, mai hele aku oe iloko o kela rumi.

          E kii mua aku i na makamaka o kakou.  E kii aku i mau makai.  Ua pepehiia o Mariona--ua oki loa kona rumi i ke koko! ua okaoka lili ka uhimaka mare ona!  Auwe au e, au--, a kulana hou aku la o Lu Lavonia e hina iluna o ka papahele, aka paa e mai la nae i na lima o Beramile a waiho a maule aku la.

          Hai ia aku la ka lohe a puni ka hale a ala mai la na kauwa a haawiia aku la o Lu Lavonia iloko o ko lakou mana e malama ai, a komo aku la o Beramile iloko o ka rumi o kana lei aloha he kaikamahine.

          Hoao pu aku la hoi o Wekila Pita e hahai mahope ona, aka, huli e mai la nae ia, a pane mai la:

          E Wekila, aole oe e hahai mai ia'u, e noho oe malaila, ke hopohopo nei au e halawai mai ana ko'u mau onohi maka me na hiona manaoao a'u i makemake ole ai ia oe e ike!

          Aka, aole nae i hoolohe aku o Wekila i kana olelo, no kona hoomau i ka hele aku mahope ona, nolaila pane mai la o Beramile me ka leo huhu:

          Ke olelo aku nei au ia oe e noho aku; i ka wa e ola ana o Mariona, ua kuleana oe.

          Aka, i make oia, owau ka i kuleana hookahi iaia--aole no hoi o'u makemake e ike mai oe i ko'u kanikau ana i ka'u kaikamahine.

          Huli hou ae la o Wekila Pita a hoi hou aku la iwaena o ka rumi, a hele aku la o Beramile iloko o ka rumi nui o waena o ka hale.

          A pii aku la i luna o kekahi alapii nui a hiki imua o kekahi rumi nui mahope, oia hoi ka rumi o kana kaikamahine.

          E waiho hamama ana ka puka aniani e huli ana i ka malapua.

          E hamama ana no hoi ka puka o ka rumi, malaila kahe a @@ makuakane i ku iho ai me ka @@@ @@@ weliwele a ka manaonao.

          Aka, me ka ehaeha nui nae, komo aku la oia iloko.

          E waiho ana ke alo o ua rumi la i ke komohana, e hoomaamaamaia ana hoi ka rumi e na kukuna olinolino o ka la e kapio ana i ke komohana.

          He oiaio ka mea a ke kaikamahine i olelo ai, ua oki loa ka rumi i ke koko.

          Oiai, ua ike aku la ka makuakane, i i na hoike leo ole e waiho mai ana imua o kona alo.

          Aia hoi iwaena o ka papahele e waiho ana he ahua koko nui, a ma ia wahi hookahi no hoi, e waiho ana ka uhimaka mare i hele a oki loa i ke koko me ke okaoka liilii.

          I ka makuakane i ike ai i keia mau mea, ua hoopiha loa ia kona naau e ka weliweli a me ka manaonao.

(Aole i pau.)

 

O NEDE KA ILIO KUPANAHA.

          Aia ma ke kulanakauhale o Midway, ma Kenetuke, kekahi ilio ana kupanaha o kana mau hana, he mea punahele loa iaia na keiki liilii, ua hele mau oia me na keiki a kona haku i ke kula, a i ka manawa kula, ua komo pu no oia me na haumana iloko o ka halekula, a i ke kani ana o ka bele no ke kahea ana i kekahi papa, ua hele pu oia me na haumana, a i ka wa a ke keiki maka hope loa o ka papa e hoike ai i kana haawina a pau, e hoomaka no o Nede Ilio e ao me ka leo ano e, me he la, e heluhelu ana i kana haawina, a i ka pau ana kulou aku la oia imua o ke kumu.

          O kana haawina makemake loa, oia no ke sepela, he nui kona olioli ma keia haawina, a i ka wa e hiki mai ai iaia, alaila, e hapai oia i kona mau wawae mua a hoonunulu aku i kona leo, me ke kulou ana imua o ke kumu. 

          O kekahi mea ano e i keia ilio, he nui kona huhu i na e hana ino ia kekahi keiki o kona hale kula e kekahi poe e ae, a i na e hakaka kekahi mau haumana o kona halekula, e lele no oia mawaena e uwao ai.  Kupanaha no na hana a keia ilio.                                                                                      N. P. M. I.

         

          Ma ke ku ana aku a ka mokuahi Tokio i Kapalakiko, ua ikeia maluna ona he elima mau Gilibati maluna o kona oneki.

          He umi ka nui o keia poe a oiai lakou ma ka moana ua make aku la he elima o lakou a koe mai elima, a i ka wa i loaa aku ai i keia moku kalepa, ua onawaliwali loa lakou a ua manaoia aole hiki e hoola ia lakou; aka, ua ola lakou.  Mawaena o keia huina i hoikeia maluna, he wahine kekahi, a i ka wa i loaa ai iaia ka ikaika pono o ke kino, ua hanau mai loa oia i kekahi bebe.  Ua hoikeia he poe keia no ka paemoku Gilibati.

          O keia mau Gilibati, ua loaa i kekahi moku kalepa iwaena moana ua puhiia e kekahi makani ino mai ko lakou mau mokupuni, oiai lakou e holo ana mai kekahi mokupuni a i kekahi.

 

NA HOOHUAI O KA MALU ULU O LELE.

          Ke huki nei ke kaaahi a H. Turton i na ko o Kaanapali me ka hele uluulu no 15 kaa ko piha i ka huki hookahi ana, he mau kaa holowaa nunui keia no 5 huakai o ka la, ua like ia me 60 kaa o ka la, ua oi palima aku ka nui o keia mau kaa ko e hukiia nei e ka kaaahi mamua o na kaa bipi a me ka hoki.

          Oiai kahi kaaahi e holo ana ma kona alanui hao mawaena o kekahi mala ko ua lele ae la ka huna ahi mai kona puka uwahi a ka la-o e ahu mokaka ana ma kapa o kona alanui, ua holapu aku la ke alelo palaualelo o ke ahi i na ko e ulu koke mai ana a mamuli o ka eleu o ka wiliki, ua kuupau ia mai la ke kaa i ka holo nui a loaa na kanaka ma ka hale wili a ua holo hou aku la a kinau i ke ahi a pio, aole i nui na ko a poino.

          Ma ka Poakahi Mar 5, i hopuhopu ia mai ai ka poe i loohia i na mai ahi a unu ia aku la a ka halepaahao a ma ka Poaha iho nei i hiki aku ai e kauka Pika ma ke halepaahao e halo ai i ka poe mai, a ma ia po ana iho, ua hai aku la ka mokuahi Lehua i na mai po ka home malihini ma Honolulu, a e ko makou makamaka a hoaaloha maikai o ua lai Ulu nei kekahi i huipu ma ia huakai Sam. Kamoahakau, ke kakau olelo a ka Luna Auhau o Makawao, Abr. Fornanber.

          Ke kuupa nei o Kauka Pika i kona akamai lua ole ma ka haawi ana i na laau i ka poe i loohia i na ano mai a pau, a he oluolu waipahe kona nanaina, a he palupalu kona leo ma ke kamaiho ana, aole ana mea hoowahawaha a hookae hoi, aole hoi e like me na wahi kauka holo lio wale no o makou iho nei, a o ka puu dala ka laua e hahao ma na eke, e mahalo nui ia o Kauka Pika.

          Eia ma Lahaina nei kekahi haole kahi i uleu ai i ke pai ana i na kii o ka poe e naue aku ana i kii, aia kona hale hana ma Luaehu, ke Kahua hoi i hoomaka ia ai na Kanawai o Hawaii nei.

          Ke hula kui nei na opio puuwai liona o ua lai.  Ulu nei i keia hana hookala kupua, aia no ma Luaehu e hoohaluku nei i na po a pau, a me ke ao i na e hele aku no ke pai ana i kii, aia hoi e kainapu mai ana kekahi poe @@@ Puali Koa Maui Ponoi, e ua oki ia hana luhihewa, a i na paha he kena na kahi makua i kahi keiki e kupa wahi io hipi he ole ka hoolohe ia mai a o ka mea kena ole ia aku e hana oia ke hana ia, hoopauha no hoi.  Aia ka hoi hea ka luna makai? a auhea ka hoi ke kapena makai? aohe kapena he luna leka, aohe hoi he kau mai i ka hoailona ka pena, a auhea na kauwa makai? kai elua no wahi makai, aia no malalo o ka la nai o ka hale aupuni kahi i nonoho ai i ka puka iho.  Pela io, ae, he oiaio aia a he wahi mea kunewa iki ae ana aohe he nui loa, alaila, e miki e palu.

          Ua hoala ae nei kekahi poe keonimana o keia kulanakauhale he hui imi waiwai.  Ua elua paha kauna a emi a oi aku paha ka nui o keia poe, a ke la na nei ka manao o ka mea nona keia pulima, e hahai ana na pomaikai ia la kou, a ma keia mua aku paha e lilo ana lakou i mau Ona Miliona Hawaii no keia Kulanakauhale.  Ua koho ia ko lakou haku Puuku a me ke kahakaha olelo. I mua e ko Lahaina a kau i ka Hano.

                                                                   Sam. K. Kaihumua

 

NA LONO HUIKAT.

          Ma ke kulanakauhale o Mosakao i Rusia, he nui loa na hoomakaukau ai waiwa no ka la poni o ka Emepera, a ua oleloia kekahi ia o na hana uhauha dala nui a ke aupuni o Rusia e hana nei.  He keu aku a ka nani o na mea apau e hanaia la a ua luiia na dala heluna nui mamuli o keia hana.  Ua hanaia na pakaukau kahi e ai ka poe i konoia nona ka loihi he 11 mile a ua hui pu ia aku he 85 pakaukau pio kahi e waihoia ai na pai no ka poe i konoia he 100,000.

          Ua kauohaia o Rubena ka mea kau lana ma ka haku mele e haku oia i mele no ia la a e kauohaia ia hookahi tausani poe puhi ohe a me ewalu tausani poe himeni, e himeni i ua mele la.

          I keia wa, oiai keia mau hoomakaukau nui e hanaia nei, aole no i noho wale ka poe hui kipi Nihila, aka, ke hoolala nui ala ke poo nui, o ua hui la i na palapala kauoha i kela a me keia hui e noho liilii ana a puni ka aina, i ka lakou mau hana pakahi ma ua la poni la.  Aka, o ia mau hoolaha ana a ke poo nui o ua hui la, ua poho na manaolana, no ka mea ua loaa kekahi o keia mau palapala i na makai o Geremania a ke imi ia la na lua huna o kela a me keia hui kipi Nihila.

          O na hoolala hoouluulu kipi ma Irelani, ua hoalaia a ua lawelawe nui ia e ka hui hookahi wale no, a i noho manaia e ka mea hookahi, a ua ikeia kona ina o Helu 11.  Ua oleloia he hapa uuku loa o keia hui ka i ike maka iaia, aka, ma o kana mau kauoha, ua hookoia e na tausani kanaka.

          Ke hoomakaukau nei ka moku aina o Madagasaka i na mea lako kaua, a i keia wa ke welo la ka hae o ke aupuni Farani ma na kapakai komohana o ua mokuaina la.  No keia kumu ua pioo nui na kanaka o ka aina a no ia kumu ke hoala nei lakou i ka lawelawe nui ana i na mea kaua no ke kue ana aku i na Farani.