Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXII, Number 11, 17 March 1883 — Page 3
| This text was transcribed by: | Timothy Kapua Gapero |
| This work is dedicated to: | Awaiaulu |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
NU HOU KULOKO.
____________
E noho ana ke Kau Kiure o Aperila i ka la 2 o ia mahina.
He Adimarala o ka papa Ekolu ko ka manuwa Biritania Swiftsure.
Ua hoomailo hou ka mai pilipaa mau i ke Kiaaina Keoni Kamaki i keia wa.
Ua holo aku ka moku kaua Beritania Mutine i ke kakahiaka o ka la Sabati nei.
E akahele i ka pukuniahi e hoea aku nei ma kekahi kolamu o ka pepa o keia la, a mai hoopapa hawawa.
I ka la apopo e ku mai ai ka mokuahi Zealandia mai Kapalakiko mai, elike me ka hoike a ka papa kuhikuhi manawa holo.
Oiai aole i makaukau loa ka mokuna olelo hooholo o ka Aha Kiekie i manaoia no keia pule, nolaila ua kaulua iki ka puka ana aku a keia pule ae.
Ke ninau mai nei o Kumalaea, ahea la huai ka umu o Nuuanu? A ke pane nei kekahi poe, auhea kauwewe o ia umu ua pau i ka aiia e ka bipi.
I ke kakahiaka o ka Poakahi nei i hele aku ai ka Adimarala Laiana o ka moku kaua Beritania Swiftsure, me kona mau ukali, e ike i ke alii ka Moi.
Ua lohe waleia ke imi nei o Koalii i kumu akamai nana e ao aku ma na ninau pohihihi. A ke pane ae nei kahi poe, o Kahaoa ke kumu kupono, he liki ka hana.
“E ka Eleele,---” e ike no ko makou mau makamaka i keia mau lalani olelo maluna ma kekahi itamu o ua wahi Elele nei i kauia me na hoailona elua hoku mahope. “E ka Eleele”?
Ua ku mai ka mokuahi “Kulanakauhale o Kikane” i ke kakahiaka Poalua nei mai Kikane mai a ua holo loa aku oia no Kapalakiko i ka hora 7 o ke ahiahi.
Ua ku mai ka mokuahi Sueza i ka auinala o ka la Sabati nei, a maluna ona i loaa mai ai kekahi mau lono ano nui o na Aina e. E ike no ko makou mau makamaka ia mau nuhou ma kekahi kolamu o keia pepa o keia la.
Ma ka la 6 o kela mahina aku nei, ua hanau mai na Haupu me kana wahine ma ko laua home ma Maemae he keiki kane. Ma ia wahi no a ma ia manawa, ua hanau mai na Ehu a me kana wahine, ke keiki kane.
Ke halii hou ia nei ke alanui Papu me na pohaku liilii, a ke uhauia nei kona mau alanui o kapa me ka papa. O ke alanui Moiwahine kekahi e hana hou ia nei a ua like no kona hanaia ana me ke alanui Papu.
Ma ka auinala o ka la Sabati nei, ua aeia ko ka aina nei poe e holo aku iluna o ka manuwa Beritania Swiftsure no ka makaikai ana, a ua nui no ka poe i holo aku. Ua hoikeia ae no hoi he lono e aeia ana @@@@ @uka nei poe e holo makaukau hou iaia @@@@ o ka la apopo.
Ma keia la aku a hiki i ka pule hope o keia mahina, e hoopaa no au i na nupepa o ko`u poe lawe pepa i hookaa ole mai i na dala ma ko`u lima. E hoomanao i keia a e hookaa awiwi mai.
D. KAHALELUHI.
Luna NUPEPA KUOKOA.
Ma ke kakahiaka o ka Poaono nei, ua olowalu like mai la na oeoe o na mokuahi holoholo piliaina o kakou, oiai lakou e hoopili ana ma ko lakou mau uapo pakahi. Ma ia kakahiaka, ua ku mai ka mokuahi Iwalani, Maki, Bihopa a me Kilauea, a maluna mai o keia mau mokuahi i laweia mai ai he haluna nui o na mai lepela.
I ke kakahiaka o ka Poakahi nei, ua haule iho la kekahi o na luina o ka moku Kalepa Selina mai luna iho o na i-a o ke kia mua, a waiho pahu iho la iluna o ka uapo, me ka loaa ana o kekahi palapu manaonao ma kona poo. Ua laweia aku oia i ka Haukipila, a aole i liuliu mahope iho, ua make loa aku la oia.
Mawaena o na ohua o ka mokuahi “Kulanakauhale o Kikane” no K @ kiko i ke ahiahi o ka Poalua nei, ua ike iho makou i na inoa o keia mau kamaaina o kakou: T.R. Walker me kana wahine, S.T. Al @ . Nanikela Hawaii ma Kap @ @ o Se @ ena, a me ko kakou kamanao kahiko o Geo Lucas.
Ia makou i kilohi iho ai i na kolamu o ka nupepa puka pule o Kapalakiko aole i haulehia iho ko makou @@@@ ma kahi e olelo ana a e pili ana hoi no na hooiaio no kela ino nui e manaoia ana e pahola iho maluna o kekahi hapa o Amerika Hui, i wananaia ai e kela haole Kanada Wiggin’s; ua hala iho nei ka la i wananaia no ka pahola ana o ua ino nui la, a hiki i keia la, aole he lono i hoopuaia no ke ko ana o ua wanana la. E nana hou aku kakou no ka hooiaioia o ua wanana la, ma na lono e hoea mai ana ma ka mokuahi o ka la apopo.
Ua hoonee ae nei ka hui kalepa waiwai o Makapolena ma alanui Moiwahine, i ko lakou halekuai kalepa a i ka halepohaku o Kimo Kamapela ma ke kihi o na alanui Papu me Moiwahine, a o ka hui kalepa hoi o Hopaleka ma, ua hoi aku nei ko lakou halekuai kalepa a i ka halekuai i noho mua ia iho nei e Makapolena ma, ma alanui Moiwahine. O na waiwai hoi o ka halekuai o Likikini e ku nei ma ke kihi o alanui Papu me Kalepa, ua hoonee aku la a i ka halekuai o Keonikana ma kela aoao mai no ke alanui Papu. O keia mau hoololiloli ana o na waiwai a me ke kulana o keia mau halekuai elua maluna, oia no ko Kimo Kamapela ake e kukulu i halepohaku nui ma ke kahua o keia mau hale i ku iho nei. He hale pohaku nani ke kukuluia ana ma keia kahua a e ikeia no ke kulana o ua hale la ma kekahi kii ma ka pukaaniani o ka halekuai o Oka.
I ka Poalima nei ka holo ana o ka mokuahi Suez no Kapalakiko.
Ua hoopania ko Kaiwinui noho makai ana no ka apana o Kamoiliili, no ka ona.
O keia ka la hanau o Kamehameha III, a e hoomanaoia ana ia la i la kulaia aupuni.
Ua ike iho makou ma ka papa inoa o na keiki ulele hua o ka halepai o Kipikona i paiia ma ka Elele, he inoa Prof., ko kekahi!
Ua kaulua iho nei ka mokuahi Lehua i keia pule maluna o ke ala huki moku a i keia pule ae oia e holo aku ai no kona mau awa.
Ua hoi mai nei ka Luna Leta Nui mai kana huakai nana pono i ka holo mua o kana oihana ma Maui.
Ua hoikeia mai makou, ua hoounaia aku nei he kauoha i na luna alanui a pau o Maui aole e hoohana aku i na alanui no ka mea aole he dala o ka waihona Aupuni i keia wa.
He 500 tona ukana i laweia aku e ka mokuahi “Kulanakauhale o Kikane” i ka Poakahi nei, a ua hookauia aku iluna ona iloko o na hora 9 wale no. Eleu maoli na paahana Hawaii Poo La.
O ke kumu o ke kani ana o ke oeoe o ka mokuahi “Kulanakauhale o Kikane” i ke ahiahi o ka Poakahi nei mawaho o ka nuku o ke awa, oia no kona kuhea ana mai i ko uka nei poe e awiwi aku i na eke leta.
E hoopaa no au i na nupepa a pau a ko`u poe lawe pepa i hookaa ole mai i na dala ma ko`u lima, ma ka pule hope o keia mahina. E hoolohe i keia.
Kainoa.
Luna NUPEPA KUOKOKA.
Hoopaa no au i na nupepa a pau a ko`u lawe pepa o Koolau a me Honolulu nei, iloko o ka pule hope o keia mahina ke ole lakou e uku e mai ma ke Keena KUOKOA mamua ae o ka pule hope. E hoolohe i keia.
W.S. Lokai.
Luna NUPEPA KUOKOA.
I ka wa i komo iho nei kekahi kanaka iloko o ka oihana makai, a o ua kanaka la, he kanaka hoopuka manao mau maloko o ka nupepa, ua papaia mai oia e kona poo ma ka oihana, aole e hoolaha hou i na manao maloko o na nupepa ma ke ano kue i ka hana a ke aupuni.
Heaha la ia a kahi “Uhane aie nui” e walaau nei ma ka Elele no ka hoino o ka mea Paio aku i ke Akua? Eia nae ka mea apiki, aohe he hoike ae i kahi i Paio ai na makama ona ana i hoike ae nei aohe no hoi e malama i kana hana mau o ka apiki. L.
Mamuli o na lono i hiki mai maluna mai o ka mokuahi Sueza, e pili ana no ka make ana o ka makuahine ponoi o [@] Honolulu nei, na ia kumu i kono iaia e waiho iki aku i kona noho ma ka aha i ka Poakolu nei, a ua paniia kona hakahaka e Wilikoki mahele olelo.
Ma keia huakai mai nei a ka mokuahi “Kulanakauhale o Kikane,” ua halawai oia me kekahi ino nui ma ka moana, a o kona mau pea ua pau i ka nohaehae, a lilo hoi iloko o ka kai. Ua lilo pu aku no hoi he elua ona mau luina ma o kekahi ale hihiu o ka upa ana ma iho; ua pakele no nae ko laua ola ma ko laua pakela ikaika i ka au.
Mawaho iho o ko makou keena i ke@ahi la o keia pule, ua ike ia aku kekahi wahi koa kumau o ka Moi e hikaka he ae ana a e hoopuka ana i na huao@o pelapela; pela oia i hailiili ai a puka kekahi oia mau olelo imua o ka maka e ku ana ma ia huina, a huluiia ae ane ua olohe la o ke kanawai a noho ana ka hotele o Kewiki. Ka iho la ka hana i kona oiwi.
@ L.S. Keaniani o Kawaihae-uka i hoi mai no ka hui anu o ua aina ua kau@a la iloko o keia mau la, ke hele la n@ko o na hapauea a hinuhinu aiai i ka mea oka paa i ka hau. Nana no i@ike hou mai i ka pakele akelekele a@ ka hale noho o Kekahili mai pau @ a@i, i ka la 4 o keia mahina. Mai @ loa no paha ua hale la, aka, no k@@@ @ na lima kokua, pakele ai.
@@hi lono kaumaha i loheia mai @@@@ai o ka mokuahi Suesa, oia no ka @ke ana o Kauka Kamina, a ma ka@a i maa mau ia, Kauka Kuluwailii. He Kauka kahiko oia ma ko kakou @ poai, he oluolu kona mau nanai@he waipahe hoi kana mau lawelaw@.. He lono kaumaha keia i hoea nei ma ko kakou poai nei, oiai k@ mau makamaka e noho manao o@@ noia haawina kaumaha i kau iho ma ona.
I ke @ia o ka Poaha o kela pule aku nei malamaia e ka Puuku o ka Moi m@@ home ma Punahou, he wahi p@@ luau, a ua konoia no hoi na mak@a a me na hoaaloha ma ia papaain@ a lohe mai makou ua konoia ke@au Kuhina e hui pu aku ma na h@ ua papaaina la, a koe ke Kuhi@hu Moremona Kahiko. No ia k@ ia ana ona, ua hoololohe like iho Kuhina i konoia a hookahi ka n@@ ana a pau. He hoike maop@eia a hooiaio mai ana ua paa na @@ malalo o ka malu o ua Kahu M@@a Kahiko la.
Hu no@ aka a mamae ka iwi aoao i ka@ o kekahi mea kakau o ke Elele @@ poo “Ka poino o ka mea Paio @kua.” I ka`u nana iho he okoa @ ma ke poo he okoa na mana@o iho, ka i no hoi e e hoakaka @a mea nei i ka paio ana i ke k@@a hoi ana, eia ka he pule anaa@ i hoounauna ae nei. Owai l k@ ouna a ka poe o Kawaapae? k@@i o ka mea no i ku ae a hoike kumu no kona ao ia e na keiki @ohua i ka olelo ino a ua make kona Lunaikehala?
Ke ninau nei o Kamai, no ke aha la e papa ole ia nei ka hana ana o na hale hana hau i ka la Sabati?
Olapa mai nei ka “Old Man” la iloko o ka Elele. Alua pule i ikeia ai kona mau hiohiona ma na kolamu o ua wahi Elele nei. Was Masa ia?
He Luna Leta hana ka Luna Leta hou i keia was, ua haiia mai ia makou, ua lawelawe oia i ka hana me na keiki lawelawe, hookahi ka huki like ana i na eke, hoopiha, a wae hoi i na leta. Aole ka pela ka Luna leta mua iho nei, “he hana liilii wale no ka kana,” aole he hana nui.
Ma ka nupepa puka La Bulletin o keia kulanakauhale, i ike iho ai makou i keia mau kamailio ana, malalo iho nei ma ke ano nui penei: “O kekahi hale ma Kalihi, ua hooliloia oia i hale e nana pono ia ai e ko Kalihi nei poe ma ka la Sabati nei, ma o ka hiki ana mai o kekahi mau keiki hapa haole o Honolulu malaila. Lapuwale loa na hana i lawelaweia a e holoke ana na kaikamahine opio ma ka lanai o ua hale la e uwa ana me na leo ano e ma he la, he kahua hoomoana no na ilikini, a aole he hale no ka poe i hoonaauaoia. I ka wa i komo aku ai keia mau keiki hapa haole iloko o ka hale, ua oi loa ae na leo kupinai walaau me he la e wawahiia ana ka papaku o lalo, a o na hiona a pau loa ua oi loa aku mamua o ka laupuwale. O kekahi mau keiki hapa haole i hiki malaila, o kekahi no ia o na keiki hapa haole i hookohuaia iho nei ma kekahi mau oihana aupuni
Ma kekahi hunahuna mea hou o keia pepa o ka la 17 o Feberuari, ua ninau iho makou ma ua hunahuna la. O wai la kela mea e pa ana i kekahi pila Koliana ma kona lima a komo aku iloko o ka lanai Pohai? A ma na kamailio i like ma keia, a ma kekahi pule ae ua puka mai la he hapalua kolamu okoa maloko o ka Elele, e pane ana no ia wahi hunahuna a makou. Aole makou i pane aku a hiki iho nei i ka Poakolu nei, ua hoea hou mai la he wahi hunahuna ma ka Elele, e hoomaauwea ana no ka pane oleia aku. Aole makou i manao e pane aku no ia manao o ua mea la no @a mea ua helu mai oia i ko makou poko a he nui wale aku kana mau kamailio hupo ana. O ka makou wale no i ake ai e ike, owai la ua mea la; a oiai u@ike makou i kona mau manao, alaila o ka mea wale no i koe ia makou, oia no ke ao ana aku ia ia mai hana hou pela, oia wale ka makou. No ka hope o ko makou ke puana nei makou i ka laina mua o kona kukulu, manao—“E ka Eleele.”
Aia mawaho o ke awa o Mamala, kahi e ku nei ka manuwa Beritania Swiftsure, Adimarala Laiana. O kela ka moku kaua Beritania e lawe ana i ka hae o kona Aupuni, ma ke ano mana nui maluna o na Aumoku kaua a pau o Beritania, ma ka Moana Pakipika. He 4,000 tona kona kaumaha, a mai ka 800 a i ka 4,900 ka ikaika o kona mau enegini mahu. He moku hao oia a e lawe ana oia he 520 ola uhane. O keia moku no kekahi ma ke kaua ana mai nei o Beritanaia me Aigupita, a ina e hoomanao ana ko makou mau makamaka i no kii o na Aumoku kaua o Beritania e ki poka ana i na papu o ke kulanakauhale o Alekanadaria, i kauia ai mawaho iho o ka halekuai buke o Lopikana, alaila e ikeia no ke kii kekahi o keia moku kaua. He mau pu nunui ko keia moku o na ano hou loa, a ua hoolakoia no hoi oia me na ano lako kaua a pau. Eia pu no hoi maluna ona he mau Torpedoes (mea hoopahu) o ke ano i hanaia e kekahi haole i kapaia kona inoa o White. He hiki ke kiia keia mau mea hoopahu maloko o ke kai me ka palanehe loa, a i kahi i makemakeia ai, a i na he moku he mau mile ka mamao, e hiki no ke kiia keia mau mea hoopahu a hoopuehu liilii iaia me ka ike oleia. Kekahi keia o na moku kau a Beritania e kaena nui ai.
PEHEA KEIA HANA?
______
Ma ka la 18 iho nei o Feberuari, oia ka la Sabati, ua akoakoa ae he anaina nui o na kane a me na keiki opiopio mai ka 8 makahiki a pii aku, o na kanaka makua mai ka 20 makahiki a 30 a oi aku, me kekahi o ka lakou mau wahine pu; o ka hana i akoakoa nui ai na kanaka ma Keawaile, o ka heenalu i ka la Savati, hookahi Pukiki o Manuela, a hookahi elemakule i maalo ae ma ia pohai, o Nakakapalaau, nona na makahiki i aneane i ke 0 a oi, kani ka pihe uwa ana kanaka a me na keiki opiopio i loko o ka nalu, me ka leo hauoli o kela me keia iloko o ke kai, oiai, o ka la kulaia iho la keia o na paahana o keia Hui o ka la Sabati; i na la Sabati a pau e iho mau ana kekahi poe i ka luu wana, luu limu, a laweia maoli no kekahi poe, o na wahine hele no lakou i ke ku`i opihi, o na kane hoi iho no lakou me na ohe makoi liilii, hakii no lakou i ka ohema na wawae a iho i kahakai, a pela iho la ka hana a keia poe; o ka hapanui o ka poe e iho nei i ka heenalu he poe paahana wale no ia i keia poe kolohe nui wale.
Aole hoi oia wale no, o na makua mea keiki kahi e hookuu launa ole nei i ka lakou mau keiki mamuli o na hana kupono ole; oia anei ka hana pono a ka makua o ka hoku wale i ka lakou mau opio? O ke kumu nui o ka hoolana loa o keia poe ma na hana kolohe, o ka hopu ole ia, oiai, o ka wa e iho ai keia poe, o ka wa e hele ai o kahi poe i ka pule oia iho la ka manawa e ike ia aku ai o kela a me keia e iho ana i kahakai; o n kane na wahine a me na keiki pu; ma ka lakou hana i manao nui ai. O kahi hana nui ma keia Hui i na kakahiaka Sabati a pau, o ka inu uala ka kahi poe, o ka inu rama no hoi ka kahi poe, a pela wale aku; ua ao ia aku aohe nae he lohe mai, o ka holoi lole kahi hana nui o keia Hui, oiai, ke ike mau ia nei kekahi mau wahine e holoi mau ana i ko laua mau lole i ka la Sabati me ka ike no o keia mau wahine eono la i haawi ia mai no na hana pili kino o keia ola ana, eia nae, ke lawe ia nei e ka manao haakei o ke kanaka a i la heenalu, i la inu uala a hula i la inu rama a hakaka me ke kolohe, me ke kue maopopo i ka maluhia o ka la Sabati. O ka pono anei ia a oukou e nana mai ai e na keiki o ka halep@i a me na kini makamaka o kaua mai Hawaii a Niihau? A e pono i kou hanohano e kahea leo nui ae i na makai o ka apana a i ole i na poo ma ka oihana, na lakou e kiai a e malama i ka maluhia o ka la Sabati ma Halaula nei, a e ao pono ae oe e ke KUOKOA i na makua mea keiki aole e hookuu wale i ka lakou mau keiki ma na hana kupono ole, a o ka huina nui o na opio i ike ia ma na la heenalu he 29, o na kanaka makua he 25, a o ka huina pau o keia poe he 54; i na i ka pule pomaikai loa, o ka poe hoi no lakou na hale hoahu uala awaawa, o Omao, Ioane, Manoa, ma keia mau hale e akoakoa ai na kanaka I na ahiahi Poaono a me na kakahiaka Sabati a pau, inu i ka uala a ona, alaila hula a hana i na hana lapuwale.
Owau me ka oiaio,
S. P. LINOHAU.
N. Kohala, Hawaii, Mar. 8, 1882.
HE WA PILIKIA KEIA.
Oiai he wa pilikia keia, ua hoolaha ae nei na nupepa, a ua ike kakou aohe ka he dala o ka waihona o ke aupuni i koe; e ninau iho paha auanei kakou, Ka! Pau hoi i ke aha ke dala o ka waihona o ka lehulehu? Heaha ka kewa ke olelo ae ua pau ika ai ino ia e keia aha Kuhina.
Oia nae paha o ko lakou mea no nae paha ia i hoomau ia ai ma ia wahi i kuai, ke ka, hoolei a pau ke dala, koe o ka pala ko ka waihona o ka lehulehu.
Ina oia ke kuleana e aua ia ai o keia Aha Kuhina, ea, pehea ko kakou aoao e na makaainana, e noho aku auanei kakou e mahalo i keia hana ino elike me kekahi poe hapa noonoo o Honolulu nei, e olelo mai nei he make hewa ke kamailio ana aku i ka Aha Kuhina?
He olelo olalau ia, oiai ua waia ko kakou ipuka hale e ka nalo o ka pilikia ilihune, aohe dala o ka waihona o kakou, ua pau i ka uhauhaia e keia poe lokoino nui wale. A ina ua kupono keia mau hana pono ole i ka manao o ka mea nana lakou i makemake, alaila, he mea paakiki ma ko kakou aoao ke oki ana i na kumu laau ino iwaena o ka mahinaai aupuni, oiai ua makemake ia no e ka aoao lalau e ohi ae i ke dala, aka, i ka wa pilikia e like me keia ka nele i ka pala ole, e aa kakou mai kela pea a keia pea o ka aina, e hoao hou e hoala i mau halawai kue i na Kuhina a noi hou aku i ka Moi i na he wahi alanui ia e hiki ai, a o ka poe ike hoi ma ke Kanawai, e huli hoi lakou ma ka ike i loaa ia lakou, no keia kumuhana ano nui, no ka mea, ua kau ke oolea o ka mana ma ke Kanawai ma ka aoao lawe wale i ke dala mai ka waihona mai o ka lehulehu.
Ua hoomanaia na ka Moi ka makemake e koho i mau Kuhina nona, o ko kakou maa mau nae i na Aha Kuhina i pau aku la, he poe maiau lakou ma ka malama ana i ko kakou waihona, ua hooko pono lakou i na kauoha a kakou, ua hoala ia i mau halemai, na hale hoo-@ [@] Maemae maiau ia, a i lakou nei iho nei hoi, na lakou no e kukulu a pau nui ke dala i ka lilo, kii nui ae nei no wawahi, pau i kudala; akaaka ka olelo a kamalii, “ua ai oe, u, aole oe i ai, u.”Ua piha kapulu ka manao o keia poe Kuhina, a no ia kapulu, i ia mai nei e kekahi manao pepa naaupo o ke aupuni, a alina kakou, a kakou e painuu nei ka ua naauao, aohe he mea i koe, ua hiki no ke malama i ke aupuni, a i hoao iho la ka hana, hapala ia mai la he hupo, a ina he hupo ke aupuni, ea, mai noho palaka kakou. J. N.
HOIKE HUI O NA KULA SABATI O KALIHI
(Kakau ia no ke Kuokoa)
Ma ka la 14 o keia mahina, ua hoike hui na Kula Sabati o Kalihi-waena. Na mea alakai ma ka noho, Rev. S. Paaluhi, Luna Hoomalu, Thomas S. K. Nakanelua, Kumu Himeni o na Kula Sabati. Hoomakaia na hana me ka pule a ka Luna Hoomalu, a ua mele mai na Kula Sabati a pau ma ka himeni hui himeni 347. “Ma ke ao e naue nei.” Pau ia, hoomaka ka hoike ma ke Kula Sabati o Ziona, Kalihiuka, papa o na kane, o Daniela Kaneheana ke kumu 12 ninau baibala, 6 himeni a lakou i mele mai ai, ua kohu mau manu oo e kikiko`u ana i ka uka waokele o Kalihi.
Pau ia Kula Sabati o Eleukahana, Kalihiwaena. Papa o na opio wahine, o Mrs. Kahakalau ke kumu, 8 ninau Baibala, 4 himeni, eleu keia mau haumana, me ke kumu.
Pau ia, hoomaka hou ma ke Kula Sabati o Eleukahana, o Mrs. Backy Kaialoa ke kumu o na makuahine, ao S. Kaaiai, me J. Kaialoa ke kumu o na makuakane, me na elemakule kane. He himeni hoopahaohao i ka naau ka i mele ia mai e ke Kula Sabati o Eleukahana e pili ana i ka ai ana o Adamu a me Eva i ka hua kapu iloko ka mahinaai o Edena, me ka anela o ka Haku me kona eheu ku i ka hano, me ka nahesa e kolo ana ma ka papahele, pela iho la ke ano o na mea i hanaia, a ua lilo he mea haouli na ke anaina.
Pau ia, hoomaha ma ka hora 1 a oi, no ka paina awakea, a pau ia hui hou ma ka hora 2 a oi.
No ke Kula Sabati o Ziona, Kumu o na opio, o Miss Manaka he hookahi no ana haumana. Eleu no hoi keia kumu me kana haumana, 10 ninau Baibala 5 himeni.
Pau ia, no ka apana 2 , Kula Sabati o Eleukahana David Hoopii ke Kumu, e pili ana no na Wa kana haawina, 7 ninau, 4 himeni, ma ka olelo Beritania. A mahope o keia, ua ku mai o Mrs. L. Paaluhi ma kana mau haumana, a kaikamahine 3 keikikane, eleu keia papa kula me ka lakou mau leo mele. A mahope o keia, ua ninau ia o Mr. G. Koalii e Rev. S. Paaluhi ma na ninau e pili ana no ka Buke o Hoikeana.
Eia na poe kulana o ka aina i hiki ae ma ua ia la. Henry Waterhouse, B. W. Kawainui, Jos. M. Poepoe, W. L. Holokahiki me kana Lede, a me na puukani e ae o ke taona. Hookahi wale no mea mahalo nui loa ia e ke anaina, o ka ikaika o ke alakai nimeni Thos. S. K. Nakanelua i kona hookomo ana i ka ike i na haumana o keia mau Kula Sabato 3, he wa pokole ke ao ana i kekahi mau kula, o ka uniki no ka keia.
KA HALANAIA E KA WAI MA EUROPA
Oiai ka ua a me ka halana ana o ka muliwai ma kekahi mau aina o Europa, na ia mea i hoolilo iho i kekahi mau eka aina waiwai loa no ka hooulu ana i na mea ulu, i mau aina pohopoho a kupono ole no ka hoooulu ana i na mea kanu, a ua ike ia no hoi he ahulau poino ia a puni na aupuni nui o Europa.
Iloko o keia kau ma na aina o Europa, ua nui loa na anoano huika i kanu ia, a iloko o ka haule nui ana mai o na pakaua a me ka pii hikiwawe ana o ka wai o na muliwai a halana aku maluna o keia mau aina hooulu mea kanu, no ia mea i uhi pu iho i na anoano huika a hiki i ka wa i palaho ai a lilo i mea ole; no keia mea ua nui ka hopohopo o na aupuni nui o europa, no ka mea, ua koho wale lakou o keia kekahi o na makahiki e wi nui ana a puni o europa; a aole ma Europa wale no, aka, ma kekahi mau wahi e ae no kekahi. I hui pu aku me keia pilikia o ike maka ia a e manaolana ia nei e kau iho ana maluna o na aina o Europa, ua puka ae la kekahi mai ano ahulau mawaena o na holoholona, a he nui loa na huina o pau o ka make iloko o ka manawa pokole.
I keia wa, aia no kekahi heluna nui o na eka aina o na aina hooulu mea kanu o Europa malalo o ka wai, a o na aina apau o enelani e pili kokoke ana o na muliwai, aia no malalo o na wai, ua pii ae ka wai o na muliwai a ua halana aku maluna o ka aina. He nui na lono e puai mai nei mai kela a me keia poai o Europa, e hoike ana no keia poino hookahi.
NA LETA A NA MAKAMAKA E WAIHO NEI MA KO MAKOU PAKAUKAU
O kau Kumumanao e J. N. Kamoku, eia no ma ko makou pakaukau, a loaa he wa kupono hoolahaia aku.
O kau manao pane ia D. W. Alawa e J. K. Nahalepainiu, eia no ia ke luakaha nei me ka pumehana o ko makou Keena; oiai aia no olua a elua i ka aina hookahi, he mea pono no ia olua ke hui kino ae he maka a he maka a hoopau hoi i ko olua mau manao lilihuhu, nolaila ua manao makou e hookuu loa aku i kou m@@ ma ke @@@@@@@@@ oia, aole me na lima e laweia @ a kau.
O kou manao e Hery Kekalohe o Kalawao au i hoouna mai nei malalo o ke poo “Hoopau Dala maopopo,” ke noi aku nei makou i kou oluolu, e kakau hoomoakaka hou mai oe i hiki ke hoolahaia.
O kau wehewehe hoi e J. W. Kealo e pili ana no ka waiona, ua kauluaia e makou a hoopuka aku i ka wa kupono.
Owai la kou inoa ponoi e S. W. P. Ikepono o Kohala Akau? A hoike mai oe i kou inoa ponoi alaila hoike aku ko makou manao e pili ana no kou manao.
O kekahi mau leta iho a ko makou mau makamaka, a keia pule ae e hoike ia aku ai ko makou manou, me ke aloha.
NA LONO MAI HILO
Ua hoohuiia ma ka berita mare o Mr. J. Bohnenberg me Miss Emma Reinhartd, ma ka la 3 o keia mahina. Na Rev. Baker laua i hoohui. Nui no ka poe i akoakoa ae. –Ua kudalaia mai nei na pono a me na waiwai a pau o Petero Wahakane i ka la 3 o keia mahina, e ka luna kudala Hikikoki, elike me ka mea i hoolahaia ma ke kolamu o keia pepa. Nui no ka poe i kohokoho ae i na waiwai- Ua make mai nei kekahi kanaka o ka mahiko o Ookala ma o ka loaa ana o ka palapu pehu ma kekahi o kona lima. O ke kumu i loaa ai keia palapu a ma ia kumu i make ai oia, oia no kona paani ano pono ole me kekahi Pake paahana o ia hui mahiko hookahi, a moku ano ulia iho la kona lima a moku kekahi o na aa koko, a no ke Kauka ole o ia wahi e hiki kenana kokeia kona pilikia. Ua pehu ae la kona lima a ma ia kumu i make a oia. –Ua loaa iho he ulia poino maluna o kekahi keiki haumana Kula hanai o Hilo, ma o ka haule ana o kekahi pahu puna maluna o kona wawae a haki.-He maikai no na nanaina o Hilo.
KA HALE LETA
O ka Poalua o keia pule, oia kekahi ona la hana nui o ka Hale Leta. Ua lohe mai makou he 17 ka nui o na eke leta i hoounaia aku maluna o ka mokuahi “Kulanakauhale o Kikane” no Kapalakiko, oia hoi he ehiku-tausani a oi leta a me na ope nupepa, a oia no hoi kekahi o na hoouna leta mui ana i na aina e. I hui pu ia me keia maluna, ua hoounaia aku he kanakolukumamakolu eke leta nunui maluna o na mokuahi Likelike a me Iwalani, no ka huina nui o na leta he 2,274, me 6,274 a oi puolo nupepa. Ke huiia na eke leta a pau i hoopihaia a i hooanaia he 50. Aole hoi oia wale no, aka, o na leta kekahi o Kikane i laweia mai e ka mokuahi, hui pu iho he keu aku a ka nui o ka hana, aka, ua hana ia a ua hoounaia ma o a maanei me ka hikiwawe. Ua eleu na hana a ka Hale Leta.
NA HOOLAHA.
Ma ke Keena o ka Lunakanawai Kaapuni Apana Elua o ko Hawaii Pae Aina.
Ma ka waiwai o J. Kaai no Wailuku Maui i m@@e.
Ua heluheluia i @@ waihoia ka palapala noi a Ka @@@ k. e noi ana e hooponoponoia ka waiwai o kona makua o J. Kaai k. no Wailuku Maui i make, a e hooholoia i na hooilina.
Nolaila, ke kauohaia aku nei na kanaka a pau i @@@ o ka Poaha, oia ka la 13 o Maraki, 1883, ma ka hora 9 o kekakahiaka ma ka Hale hookolokolo ma Wailuku, oia ka la a me kahi i kohoia no ka hoolohe ana i ua noi k@ a me na mea kue ke hoikeia.
ABR. FORNANDER.
Lanakanawai Kaapuni Apana Elua o ko Hawaii Pae Aina,
Lahaina, Feb 21, 1883. 1109 @@
OLELO HOOLAHA.
He waki haule, ua loaa ia`u ma ke alapau Moi: a i na o ka mea a maa mea paha nana keia waki e kii koke mai, me ka hai pu ana mai i ke ano o ka waki, a i na e hala na la he umikumamalima mai keia la aku, alaila, e lilo loa no ia`u keia waki.
E loaa no au ma Kikihale. K. Mahoe.
1108 413*
Iloko o ka Aha Hookolokolo Kiekie o ke Aupuni Hawaii. Kalakaua ma ka lokomaikai o ke Akua, o ko Hawaii Pae Aina, Moi.
Ia William C. Parke Esquire, Ilamuku o ke Aupuni, a i ole i kona Hope. Me ka mahalo.
Ke kauohaia aku nei oe e kii aku ia Alexander J. Cartwright Jr. ka mea i hoopii ia, ina e waiho mai ana oia i kana pane i kakauia iloko o na la he iwakalua mahope iho o ka hook@ia ana o keia, e hele mai imua o ka Aha Hookolokolo Kiekia, ma ke Kau o Ianuari o ua Aha la e malamaia ana ma ke Keena Hookolokolo o ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Mokupuni o Oahu, ma ka Poakahi, la 1 o Ianuari, e hiki mai ana, ma ka hora 10 A.M., e hoike mai no ke aha la e ae ole ia ai ke noi a Theresa Cartwright ka mea hoopii, e like me ka mea i hoakakaia iloko o ka palapala hoopii i pakuiia. A e hoihoi mai oe i keia palapala me ka hoike piha o kau mau hana mamuli o keia palapala.
Ikea ka Mea hanohano A. Francis Juehl,
Lunakanawai Nui o ko Makou Aha
Hookolokolo Kiekie, Honolulu, i
keia la 4 o Ianuari, A.D. 1883.
[Sila o ka Aha Kiekie.]
(Inoa)) JNO. E. Barnard, Kakauolelo.
I keia palapala kii, ua pane ka Ilamuku penei:
KEENA O KA ILAMOKU,
Honolulu, Ianuari 1, 1882.}
Oiai ua imi au ia Alexander J. Cartwright Jr. i oleloia maloko o keia palapala kii, ke hoihoi aku nei au i keia palapala kii me ka hooko ole ia, no ka loaa ole ana o ua Alexander J. Cartwright Jr. la i oleloia iloko o keia Aupuni.
[Kakauinoaia] W.C. PARKE, Ilamoku
KO HAWAII PAE AINA,
Honolulu, Oahu. }ss
Ke hoike nei au ma keia, o ka palapala maluna ae, he kope oiaio a pololei ia o ka palapala kii i hoopukaia ma ka hihia oki mare o Theresa Cartwright kue ia Alexander J. Cartwright Jr., a me ka hoike a ka Ilamuku no ia mea, a mamuli o ua hoike la a ka Ilamuku, ua kauoha ka Aha ma ke Kau o Ianuari, A. D. 1883, e hoopaneeia ua hihia la a ke Kau o Aperila, A.D. 1883, a iloko o ia manawa kowa, e paiia i kope oiaio o ua palapala kii nei e like me ka mea i hoakakaia ma ke Kanawai, e kahea aku i ka mea i hoopii ia e pane mai ma ke Kau o Aperila i oleloia.
I hoike no ia mea, ke kau nei au i ko`u lima i keia la 3 o Feberuari, A.D. 1883.
[Sila o ka Aha Kiekie.]
JNO. E. Barnard,
1106 6t Kakauolelo o ka Aha Kiekie.
KUAI A KA ILAMUKU.
Mamuli o ka mana o kekahi palapala hooko i hoopukaia e R. F. Bickerton Esq Lunakanawai Hoomalu o ka Aha Hoomalu o Honolulu [@] hooholo mua, ia James Keau [@]makou [@]
no ka pono o D.W. Pua no ka @@@@@@ dala he Hookahi Haneri me 1 analima kumamahiku a me 65-100 keneta ($157,65-100), a no ka pono no hoi o Kamanuwai no Hookahi Haneri me kanaiwa kumamalima dala me 70 keneta ($195.70) Ua hoopaa au a e kauiia aku ana ma ke koho kiekie ma ka POAKOLU la 4 o APERILA M. H. 1883 ma ka hora 2 o ka auinala ma ka Halewai ma Honolulu keia mau waiwai i hoikeia malalo iho nei:
O na pono a pau a me na kuleana o Keau maloko o ka loko ia i ikeia ma ka inoa o Kuwili me na ia a pau maloko o ua loko la, a ua hoolimalimaia no Elima Haneri me elima dala ($505) no ka makahiki i hoolimalimaia ia Keau i oleloia maluna, a i kakauia ma ka la 4 o Ianuari 1882 e ke Kuhina Kalaiaina.
H mau loi kalo kekahi elua ma Kaliu Kalih-uka, me kekahi kaa lawe poi, he ili ka@@ kaa, he lio kalakoa me hookahi lio hulu iole, ke ole e uku mua ia na lilo.
W. C. PARKE,
Ilamuku.
Honolulu, Feb, 27, 1883 1109 5t
Aha Hookolokolo K, o ko Hawaii Pae Aina ma ka waiwai o LONO k, o Kau Hawaii i make kauoha ole, imua o ka Lunnakanawai Nui A Francis Judd.
Ma ka heluhelu ana a me ka waiho ana mai o ka Palapala Noi a Kapehe k. ka makuakane ponoi o Honolulu e hoike mai ana o LONO k, no Kau mokupuni o Hawaii, ua make kauoha ole ma Kau Hawaii ma ka la--------9 Iune M. H. 1882, a e noi ana e haawiia ka Palapala Hookohu Luna Hooponopono Waiwai ia Kapehe k, ka makuakane ponoi.
Ua kauohaia o ka POALUA ka la 20 o MARAKI M H. 1883, oia ka manawa i kohoia no ka hoolohe ana i ua noi la imua o ua Lunakanawai la, ma ke Keena Hookolokolo o keia Aha, ma Honolulu, a ma ia manawa a ma ia wahi no e hele mai ai na mea a pau i pili e hoike mai i ke kumu, i na he kumu oiaio ko lakou e ae ole ia ai ua Noi la. A o keia olelo kauoha e hoolahaia ma ka olelo Hawaii i Ekolu pule ma ke KUOKOA nupepa ma Honolulu.
Kakauia ma Honolulu, ko Hawaii Pae Aina Feberuari 27, 1883. A. F. JUDD,
Lunakanawai o ka Aha Kiekie.
Ikea; Jno E Barnard, Kakauolelo, 1109 3t
Aha Hookolokolo Kiekie o ko Hawaii Pae Aina, ma ka hooponopono waiwai. Ma ka waiwai o LUKELA KAAIMANU o Punaluu i make kauoha ole, imua o ka Lunakanawai McCully.
Ma ka heluhelu a me ka waiho ana mai o ka Palapala Noi a Kahaiao o Punaluu e hoike mai ana o Lukeia Kaaimanu no Punaluu Oahu, ua make kauoha ole ma-------ma ka la-----o Julai 1882, a e noi ana e haawiia ka Palapala Hookohu Lunahooponopono Waiwai ia Cecil Brown.
Ua kanohaia o ka POAKOLU ka la 14 o MARAKI 1883 ma ka hora umi o kakahiaka, oia ka manawa i kohoia no ka hoolohe ana i ua noi la, imua o ua Lunakanawai la ma ka Keena Hookolokolo o keia Aha ma Honolulu, a ma ia manawa a ma ia wahi no e hele mai ai na mea a pau i pili e hoike mai i ke kumu, ina he kumu oiaio ko lakou e ae ole ia ai ua Noi la. A o keia olelo kauoha e hoolahaia ma ka olelo Hawaii i ekolu pule ma ke KUOKOA he nupepa ma Honolulu.
Kakauia ma Honolulu, ko Hawaii Pae Aina Feberuari 19 1883. L. McCULLY
Lunakanawai o ka Aha Kiekie.
Ikea: J. E. BARNARD Kakauolelo, 1108 3t
PALAPALA HOOLAHA
Ma ke Keena o ka Lunakanawai Kaapuni Apana Elua o ko Hawaii Pae Aina..
No ka mea, ma ka la 21 o Sepatemaba ua hoopaneeia ka palapala noi a AIEA w, e noi ana e hooponoponoia ka waiwai o LAUPAHULU k, no Waihee i make, a e hooholoia i na hooilina.
Nolaila, ke kanohaia aku nei na kanaka a pau ke pili, ma ka POAHA oia ka la 15 o MARAKI, 1883, ma ka hora 10 ½ o ke kakahiaka ma ka Hale hookolokolo ma Wailuku, oia ka la a me kahi i kohoia no ka hoolohe ana i @@ noi la a me na mea kue ke hoikeia.
ABR. FORNANDER.
Lunakanawai Kaapuni Apana Elua o ko Hawaii Pae Aina.
Lahaina Feb 21 1883. 1108 3t
NA HOOLAHA.
PAPA! PAPA!
-NO-
ALLEN & ROBINSON
_____
Ua wehe ia oe maua
PA KUAI PAPA.
-MA-
Ka Uwapo o Pakake
____
Na Pani Ulaula o na ano a pau
Na Pani Paiea o na ano a pau.
Na Pili Hale Ulaula
Na Pili Hale Keokeo,
Na Pepa Molina,
Na Pepa Hoonani Hale.
Na Puaa a me na Aila Puaa!
Na kui o na ano a pau.
Na Pani Puka a me
Na Pani Puka Aniani.
Na Pani Puka a me
Na Olepelepe
______________
NA LAKO KUKULA O HALE
O NA ANO A PAU
_________
E @@@@@@ @@
KE KUMUKUA HAAHAA LOA
O keia Makeke
A. A. ROSA,
(AKONI.)
He Loio a he Kokua ma ke Kanawai.
A he Luna Hooiaia Palapala. Keena hana, aia ma ke Keena o ka @@@@ Kuhina
1101 1yr.
HE NUI ANEI KOU MAKEMAKE I NA
Mikini Humuhumu Lole!
Ina pela, e kipa mai no ma ka Halekuai @
KAKELA & KUKE
A malaila oukou e ike ai a makaikai i na ano
Mekini a WHEELER a me WILSON
Mai ke $40 a hiki i ke $50 ke kumukuai
ka mea hookahi.
NA MIKINI A SINGER!
ma ke $50 pakaki me ke ano
MIKINI A WILCOX ME GIBBS
Ma ke $30 a hiki ke $50 ke kumukuai
I mea a pau ai ko oukou kanalua e na makamaka no ke
kupono o keia mau Mekini, e naue mai no
me ke kuihe ole, a e iki no oukou iho.
@@@@
___________________________________________________________________________
S. AUKAI.
LOIO! LOIO!!
Honolulu, Oct. 19, 1882. 1090 @@@
HALA TELA HOU!
KAUKAIWA
Helu 11, Alanui Nuuanu
KOKOKE I KA UWAPO.
B. HAMEEKAPU
Iune 22, 1882 [@]@@@@
[@]
NU HOU! NU HOU!
[@]
___________________________________________________________________________
NA WAIWAI HOU LOA!
NA PAIKINI O KEIA AU.
E Loaa no ma ka @@ Halekuai @
DILINGHAMA MA.
Ma Alanui Papu.
Oia na waiwai malalo iho nei:
Na Palau, Kaa Huilapalala, Kepala,
Piki, Oo, Koi, Koilipi, Na Hama
re Kamana o na ano a pau,
Na mea Hana a na Ka-
Mana, Poe Hamo
Puna, na Am-
ara a me
na mea
hana o ka
Poe Akeakamai
a pau. Pena Aila,
Vaniki a me na Palaki,
Panda, Poka a me na Kukae-
pele , Palaki Hamo Puna, Pulumi,
Pakeke, Kapu Holoi Lole a me na Papa
Holoi Lole, na Iputi,
na Pa Palai, na Ma
kau Lawaia, Na,
Aho Lawaia o na
ano a pau, na Kaula
o na ano a pau, na
Pahi, O, a me na
Puna, a he nui aku
No na mea i koe.
I KUPONO NO KA HOOHIWAHIWA ANA I NA HALE
____________
I hiki ole ia makou ke huai pau aku, aka, na oukou no e hele mai a e hoonuu iho. O keia maluna ae, e loaa no ma ka halekuai o
Dilinahama Ma,
1036—3m] Ma ka helu 37, alanui Papu