Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXII, Number 12, 24 March 1883 — NUHOU KULOKO. [ARTICLE]

NUHOU KULOKO.

0 ka Poalima nei ka "Poalima Mai- i kai." b ! Ca nahu hewa ka Ekh i na kahu ona- ua kuamuamu ae nei no i ke " koioa kau aliua." L*a holo ka manuwa Adimarala Benunia S*viftsure i ka hora 10 jx>noi o u Poaha neL Aole he hiki i ka mokuahi Aīaki ke l.iwe ina ukana ma kona awa ma Kilauea, Kauai, no ka nui o ka ino. Ua huikau na moku Kuna Kekaulu(i;i ame Uilama ma ke awa o Hanalei, »na o ko laua luaieleia e na ale huhu, Ua hoike mai oS. K. Kaaiai ia niakou no ka lawe ana aku o kekahi luina o Uhua o Kelekoma kona inoa i ka oinole kini o Kauhi ma ke ano kalohe, n;.a Kikihale ae nel Ka ko makou makamaka C. K. Pa i huike mai ia makou i ka hooholo ana o ka ekalesia o Kohala, e lulu a-e kokua j ka pilikia a me na hemahema o ke Kala Kahunapule, no na dala he 150. 1 ka Poakolu nei ka holo ana oka moku Manuwa Amerika Lakawana. He hookahi wale no Manuwa e ku nei iiia ke awa, oia ka Manuwa Amerika / i \nhusctt. Na na keiki aukai o ka manuwa Adirnara!a Beritania Su*iftsure ke eo o ka h<H»kuku kinijx>po Kilikika (Cricket) ina Kulaokahua ika Poalua nei. He t-<) hanohano keia i na keiki aukai, a he make ino loa no ko uka nei poe. K malamaia ana he hoike hapaha e na Kula Sabati o Kawaiahao, a me Kaumakapili i ka la apopo, ma ko laua niau kahua pakahi, ma ka hora 10 o ke kakahiaka E naue nui ae ena makamaka e ike 1 ken hana maikai. 0 ka Poaha nei ka la hanau o ka Kmepera Uilama o Geremania, a o ka pihaana ia o kona mau makahiki he 86. Ala na lono hope mai nei, tīa hoikeia ke noho la no ua Emepera Ia me ke kino ola maikai, a me he la e hala hou ana ho he mau makahiki loihi hou 0 kona noho Emepera ana no kona aina nui palāhalaha, ke ole e loaa kekahi [iilikia poino ulia iaia. Ua lohe mai makou, e hoounaia aku *na i ko na aina e kekahi o ko kakou | "tau Kuhina uhauha, no ka misiotia luili da[.\ no kakou waihona. Pehea la e loaa a j a j (j a | a aka p oe mea (iala? A hear» ]a ka Bona hoopaa ma *a aoao o ua la i kumu e loaa mai ai ke dala iaii*> t Kuailoia mai. He hookahi pakeo iki ka ka Eldc i hoopiha iho i V.ona kino me na huaolelo hoopunipuni a ha* nai imua o kona poe heluhelu, N e le la ca, i na manao maikai a maemiK?? Pela no. ( \Vasa masa /) Heaha ke kumu! 1 loa ka hapa—ona e r.o 10 otia nei i ka nupepa - ma kona i ana mai, U ua hoololi ' 0 nei ke Kuokoa i kana kamailio ana mai me na Kuhina a i ka Noho Aiii;" oia no nae paha, no kona noho ona hooponopono ana ke kumu o kona ike ole ana i na kalai kuokoa ana a keia pepa i na Kuhina a me ka lakou mau hana apakee, a he nui wale aku a nui wale aku? Wela hou. E ike no ko makou mau makamakn 1 kekahi mau manao waiwai, e hoee aku nei ma ka aoao mua o ka pepa 0 keiala; e heluhelu iho a e hoomaopopo pono ika manao nui o ua manao la. He malamalama nui ke loaa ana iko makou mau makamaka ke heluhelu iho lakou a hoomaopoj>o pono. Aole ma i ia aoao wale no makou e kono aku nei ' ko makou mau makamaka e heluhelu O >tnaopoj)o, aka, ma na aoao no a |>au kakou Hiwahiwa Pookela. Aole * ka mokuL} 1 ® k* ki ke 00^e ' a kaholo c na kai inaiiK ?f,< ' < ' a,,/ > nene a ukai c huakai aku n& na Kona - Ma keUl h nule aku nei me ikelike Ike ! niniia makou, uakifc oike niao P°P oi3 ■ » I .ihaina ika haialu? °'? ,u:uvahc a no kona mau awa mauH hora """ »ke pu ia mai no hoi ua ku Imua ae ona manawa maa iu u X™] kIK ai «o ke kaena a kur Qir jH)c a me ko kekahi mau wahi e ae* i-' holo o luHi/am. " 4 He nui ka_ ix>» \ akaakoa ae ma k; uua{H> ika la Sabati no . . nuikaikai ana ia luna o ka iu^ u Beritania Swi/tsttre. Piha uwapo, hookeke aku a hookeke mai n: kanaka, pela ka haiia mai ia makou, ; noia kumu uahauleaku kekahi mai 'inea iloko o ke kai> a pulu loa iho la n; |x)no aahu. O kekahi mea i haiia ma ia makou, oia no ko lakou pinana an; Huna oka me ka hoo^Mnopoiu ple, hehi kahi i kekahi, noho hoi kah pluna 0 kekahi, a o na hiohiona a j>au mku maob ik* kaunaele. Kipakui; lakou e ke alii waapa—hopohopo nu iho la o lilo kahi noho'na a ike ole hc i ka manuwa. Ma ka Poaono o kehi pule aku nei ua h.iawi ae ke keiki lalawai o Waima nalo, he ahaaina luana nui no ka Adi U)ara!a Beritanūi Uaiana ame konamai X-kaU. ma kona home ma Waimanalo l a kooo ia no hoi no keia pai>a&in; Ka Moi, ai ua kauoha j>u ia no hoi b puali puhi Aupuni e naue aku ma lai aa e ia |Kt]>aaina* Ma k< kakuhiaka o ka Poaono nei, uakau aki la ka MOl me kc*ja mau Ukali a me kī puah puhi ohe 0 mokuah " a laweia la no kahi c jujuama, a iiia laokal) nei, ua ku hou mai^ a mokuah Ike kulanakaul% n ei, me kana ukana uhane i lawe mua H ku al Ma ke ahiahi no ka Poakohk m i jja naawi ae na Kuhina uhauha he pulahula i huipu ia me kekahi wahi pa luana, no ka Adimarala Beritania i pie kona mau .\liimoku, nialoko okt Ahaolelo a Keena Hookolokok p* Aliiolaei Hale. | Ua minamina makou ma ka hoik« ak u imua oko makou mau maka | f heluhelu, aole i makaukau a aok I «oea aku ana i keia pule, Ka Moku

na Oielo Hooholo oka Aha Kiekie, i manaoia e paiia i kela mau pule aku nei a me keia pule. Aka, o keia neie ina, aole maluna o makou ka hemahema, aka, ua kaa no nialuna o na hokua 0 ka |>oe nana e hoomakaukau ana: no laila, ma keia hemahema ana r e hooikaika ana no makou e j.<aiia a hoolahaia i ke akea i keia pule ae. E ahonui mai e na makamaka a hoea aku. O keb Olelo Hooholo a hoea aku, oia no ka Olelo Hooholo a ka Aha Kiekie ma ka hihia koi kuleana aina oka Moiwahine Emma. Ua minamina pu no hoi rnakou no ka nele pu ana o keia pule i ka moolelo o 14 Pilijxr Kekoa," e like no me na haawina o ka makaukau ole o ka Oleio Hooholo o ka Aha Kiekie. peia no me keia moolelo; a e like me ka makou i olelo ai maluna ae, e ahonui, pela no makou e olelo hou nei, e ahonui hou mai i keia. Ua haule a i ole ua jx)ina paha i ka hapa-ona a Ona hoopono[X)no oka Ekk, kekahi mau inoa hanohano o Kipikona, a oiai ua makaukau mau ko makou Pinaau a ua paanaau ia mau inoa iaia, nolaila, ke pakui pu ia aku nei malalo iho o na inoa hoohanohano 1 hoolahaia a penei: Mea Mahaloia Walter Murray Gibson, Kukina Nui, o ko na Aina E, Hoa o ko ka Moi Ahakukamalu Alii, Peresidena o ka Papa Ola, Peresidena o ka Papa Hoonaauao, Hoa oka Papa Hoopae Limahana, Hoa Naila o ka Oihana Hoohanohano alii o Kalakaua, Hoa o ka Oihana Hoohanohano Alii o ke Kalaunu o Hawaii, a Hoa Alii o ka Papa Klua o ka Oihana Hoohanohano alii Imef)eriela o ka "La Hiki mai'' o lapana, Kahu Moremona kahiko o Ziona Hou ma Lanaio ka hoomana o ka "la hope," Ka Hoopunipuni Nui ma ka Eaeaina Hawaii, Ke Kahuhipa, Ka Iliohae me ke ka])a hulu Hipa, Ka Alopeka Maalea, o Laskamana, a |>ela aku, a j>ela aku, a pela aku. Aole loa e hiki i ka maalea oka hapaona e noho Ona hooponopono nei i ka Ekk ke kapae ae i keiamau inoa hanohano pehea la i poinaia ai? He jx>ina no paha. ' Ma'ke o ka Poaono o kela pule aku nei, hele mai la kekahi o na 'Muina oka Elek" a imua o makou me ka manao hookano, a kono mai la e hoike aku makou ika mea nana i kakau kela hunahuna mea hou a makou o ka pepa oia la i kauia me ka L., malalo. Ua pane aku makou, aole he. hiki ke hoike waleia na inoa oka poe e kakau manao nei no ke Kuokoa, no ka mea, he kue ana ia i ka laahia o ka oihana hoolaha nupepa. Aka, paakiki mai la no oia, a ua hooleia aku no, aka, pakoIu a paha kona koi ikaika ana mai, a pakolu a paha ka hooleia aku. Alaila, hoohuahualau mai la oia me ka maopopo ole iaia ka mea nana i kakau ua hunahuna la me ke koho hewa lalau ana Ime ka manao e palaka ana makou, a | hooia aku i kapa, aka, ua hoka oia, a jua !jele kana mea i manao ai e pomaikai ana oia, a haalele aku la makou iaia ;me kona ano hoka. Maanei e nana mai kakou i ka makou hoohalikelike ana. Owai la ka mea hilaliila ole, oka mea anei i hele kin6 mai imua o makou ! a kono hookano mai imua o makou e hoike a i ole, o ka mea anei a ka Ekk e makawelawela nei no ka hana pololei a me ka hilinaiia, i hele pololei aku imuao kekahi "luina o ka Ekie" a i maoli aku, he makehewa ka hoole ana 0 A7/i, no ka mea, ua Kipi iho no o Kekipi ia Eli—Kai a e holo pee wale no oia a aole e nalo ? Haina ka inoa i loheia, o Kipi ia Kckipi\a Elikai —Apa. Kohu ole la ke Kuokoa i ke aha ? Makee anei ke Kuokoa i kela mau wahi huaolelo Prof? Noelo, lili, hoonino|le anei? Aole, aka, na kono aku oia i | kona poe heluhelu a me ko ka Ekk pu a me kona ona hoo{>onopono, e nana pono a e noonoo iho i ke ano o kela mau hna olelo. Heaha la ke ano o kela mau huaolelo i hoopokoleia a me ka hoomohala loa ana Professor? Ke i mai nei ua wahi Ekk nei, o ke ano ka he "hana hoomakeaka." Lalau loa, naaupo, hupo haalele loa. Hoi hou e ao i ke kula i ike a i naauao, ke kuailo nei no makou i ka makou ninau—O ke ano o ia huaolelo, he mea i ike ma na hana akeakamai na mea jK)hihihi hohonu i loaa ole i kekahi j>oe e ae, he mea 1 piha i ka naauao, ia lakou e kohu ai ia inoa he Pro/essor. He hapa uuku o ia poe mawaena»o na haole e noho nei ma fco kakou mau poai nei, a he nele loa hoi mawaena o na kanaka maoli, aka, i kekahi hoonoho hua kepau o ka '•alepai o Kipikona, ua kapaia kekahi o kor<i inoa he Prof, no ke akamai ka ina n» 4< hana hoomakeaka." Ina pela io ka o ka Ekk, alaila, he Prof, ' noa ° ona lunahoop 000 !? 0110 • loa kona ak » mai 1 ka mc " a hua ae i ka in,,' o ka e noho hoopono|K>no nei i /?fet t la aku, a peia aku. - Pehea hoi keia? ff Wtr. ■ ' u Nawai no na la na olelo, ke emi hope nei ka waiwai % me ka holomua oka »inft?—Ekk, Mar. 21 —Auwe I e ka ohana moonihoawa, mit ko. oukou hupo a nui ka makapo, ke haha !ima net a ke olalau mai nei na kaniaīiin ana. Aole anei na ke Kuokoa a me ka Pat Ai*a ? Na laua no na Torptdm hoopahu o keia mau īx U&lau (oa na hoopilipili ana au e ka aole i nmauia ka ninau n»\\*aena o ke kanaka hookahi i ikeia ka holomua o kana mau hana, a mau kan:ika |uha, aka, ua ninauia mahea ka holomua a me ka waiwai mawaena o na hookele o ke aupuni me kona mau jk»iio iho? Mahea ia ka holomua o na hookele ana a ke au{Hini e ku nei i keb wa, ma na hana alanui anei ? Ma ka huai ana anei o ka umu o Nuuanu a loaa he alahele kupono no na kanaka ? Ma ka hoopuipuiia ana | anei o ka waihona aupuni ? Ma ka ho- [ akea ana anei i ke awa kumoku a me j ka hoohohonu i hiki i na moku nunuike komo loa mai iloko ? Oia anei ka holotfHa? Aole loa, aka, ona hana holo* mua e ikeia nei iwaeha 0 ka aina i keia wa, ok no na hoiomua ma ka lu ana i ke <k*la ma na hana uhauha a iloko o na ekeeke o na Kuhina, oia ka holomua ona hookele aupuni e ikeia nei i keia wa, & aole ma na hana i hoi* keia maluna kahi i ikeia e holomua ai ka aina ame ka wai««i Mai lux>hali-

ke hawawa oe e EUU* mai lawe mai i ka holomua o na hana a kekahi kanaka a mau kanaka paha, a kapa iho, he ho lomua ia no ke aupuni ma o kana hookele ana: he hilahila ia mau hana he hoopilimeaal Ua lohe mai niakou ua hopuia ka Ona o ka mea nona ka haiekuai bipi a ka Euk e painuu mai nei ma ke alanui Hoieie, nokahuihuika o naiobi|M,nokoaaana, anae kanawahine ika Makai. ua oki oe e hoka ana. 0 ke kumu no ka ia a ka EUU e kuawiii mau mai nei no ka huihui a ono o ka io bipi oua hale la, hc (t?»4i)halekuai bipi ua {Ona) la a he ona na hooponopono ka ona o ka nuj>epa EUU o ka auna manu hookahi Aha ' īfc/a. Ma ke ahiahi oka Poakahi nei, ua puhi hui ae ka puali puhi Ohe o na keiki Hawaii o kakou nei, me ka puali puhi Ohe ona keiki aukai oka Manuwa Adimarala Beritania Sivifture l ma ke Kuea o Ema ma Alanui Ema. Aole keia he puhi Ohe hookuku elike me ka ka EUU hoopunipuni i hoolaha ae nei, aka, ua hawiia ia anaina puhi Ohe ma ke ano hooluana a hoohauoli i ka lehulehu. Ma keia ahiahi, ua lele auna mai la kela a me keia mai ka mea e noho ana i ka noho Kalaunu a i na makaainana, a hoopihaia iho la la na noho o ka poe i hiki mua a kuku hoi ka poe i hiki hope aku maloko a mawaho oke Kuea. Ua maikai no na leo i puhiia e na puaii a elua, a maanei ke haawi nei makou ina mahalo kaulike maluna o napuaii a elua, aole makouemahalo kapakahi elike me ka ka EUU aka, mahalo kaulike makou —Ua maikai no na puali a elua. Ua oo hewa mai nei kekahi "luina o ka EUle" ma kekahi o kona mau kolamu, e olelo ana no ka ike oie kao L P.,* a me S. L. D., i ke ano o ka paio 1 ke Akua; ua hoikeia aku ma ka pule i hala ma ke Kuokoa, no ka hoakaka ole o ka mea kakau i kahi i paio ai o kona mau hoa kula i ke Akua, aoie nae oia i hoike mai; eia kekahi, ua hoike ae oia i ke kipi ka o L. P., a me S, L. D., i ke aupuni; no ke aha oia i heje ole ai e hoike i ke aupuni, he mea kupono i ke aupuni e imi mai i keia mea, ua pili keia mea kakau i ke kanawai he huna hewa, a lalau hou ae no ka ike ole i ka haioielo; o oe e ka mea kakau ka oi loa o ke akamai, ke hele la kou akamai a wehe ke kuka ma Kawaiahao no ka piha loa ike akamai. Ka i no hoi no kou ike ole, hoi ai oe ike Kuia Kahunapule eao al Ka 1 Poiolei wale ka hoi ko poolelo ma Dan. 12: 3, i okoa ke pooleio, a i okoa ke kumuhana; hu no hoi ka aka ia oe eka haumana a Halawale. Palolo hou mai nei no ke ano karistiano ole ka o na olelo ma ke Kuokoa oka pule i hala; pehea ka hoi ko kapa ana i ko hoa kula, <l he keko p r ii laau no Kaanapali," he hana karistiano ia au, ea? Ka I E ka hookamani, e unuhi mua oe i ke kaola iioko 0 kou maka iho, alpila, hoao e puhi i ko hai. Ka ino ua kohu pono kela inoa maiuna ou he "Uhane aie nui," no ka mea, o kau hdna ia e noho nei, a e apiki nei 1 kou poe makamaka; e pono e hoomanao koke oe i kela mea au 1 hoopunipuni ai i kekahi hoa hapa-ha-oie o ka A O. I. P. K., o Kawaiahao, a e hoihoi koke aku i kana, a i ole ea, e uhai mau no ka haatfe 0 ka pilikia ma ka ipuka o kou rumi T (helu 3) a i pane hou mai oe, e ho-a ia ana he ahi Heiene maialo o kou moe a hiki oleiaoe ke noho hou, a hoi aku i kou wahi i hele mai ai. E hoomanao i kela po ho-a kukui a me ka po hula Hawaii maioko o Haieaiii; a e hamau o hoea aka. L.