Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXII, Number 13, 31 March 1883 — NUHOU KULOKO. [ARTICLE]

NUHOU KULOKO.

r rān a ma ka aoao eha oka pepa o - i no ka Olelo Hooholo o ka Aha { — — ! f uehe ia ana he Aha Mele e ka Opiopio o Kaumakapili, i ka . £ .ua o Apenla e hiki mai ana, ukali pu aku nei ke Kuhina Ka—i ka Moiwahine Kapiolani ma huakai i HawaiL >U'una oka mokuahi Likelike i ka •»■•e'.ua nei ī kau aku ai ka Moiwahine .«m r.o Hawaii I kt awakea o ka Poaha nei i ku mai . e -~-,'Kuahi Pake me na heluna Pake no kokakou mau mahiko. f :keia no ke kii o ka mokuahi Serm a nvakou i hoolaha aku ai i kela puie aku nei ma ka halekuai buke l-eiikana-L*a ;>aa mai nei ke Ala Huki Moku U Ma o Hilo, Hawaii, a aia iluna o i ka mokuahi Li kahi i kau ai no ka x?rnaemae ana. hoonukaia nei ka hana ana o ka o lalo loa, o ka hale uinihapa o Kimo Kamapela ma na kihi ona .anui Papu me Kalepa. Ua hookohuia o W. O. Kamika i la- _ ne» ka Papa Kahu o ke kula Nui o :'.inahou, ma kahi o Mika Holoopio i aku. Kia nia na poai o ke kulanakauhale :. niakai kiu mai Kaleponi mai, i holo . u nei ia nei e huli i kekahi lawehala kanaka o ia wahi, a i manao waa eia oia ianei kahi i pee ai. Ke iaha nui nei kekahi ano mai ma\s.;ena o na lio o ke kulanakauhale nei ano ia kumu, ua nui na lio maikai a !iiinamina nuiia eko lakou mau Ona • akahū i make ma o keia mai. 0 I>avida Flitner kekahi o na haole kamaaina o keia kulanakauhale, a i maa mau ia ma kana hana uwati, ua l.ki'hia ia oia i kekahi mai pupule, a ua laweia aku oia i ka Halepupule. 0 ka moku birigi Hazard> ua hoolinulimaia iho nei e ka hui mahiko a honlako limahana, a e holo aku ana oia no na Mokupuni liilii o ka hema aku nei no ka huli mau limapaahana hou. 0 ka hale pahupahu a ai haukalima o Kamuela Nolena ma ke alanui Hoteje mamua iho nei, ua lilo ma ke kuaiia ana i na Hoahanau Haka, a ke hoomaen.aeia nei uahalelanokonaliloae i hale ]>aina ma keia mua iho. i No ka hohonu loa o ka mokuahi Tokū\ a ku mai iloko o keia mau ia pokole, aole oia e komo loa mai ana iloko nei o ke awa, aka, e ku ana no oia iwa- 1 ho, pela ka hoikeia. 0 ka moku Kalepa liu Hennan i ko- j mo mai ai ma ko kakou awa nei iloko! 0 ka mahina o lanuari, no ka manao e i hana hou i kona wahi liu, ua kuaiia iho nei oia ma ke Kudala a ua lilo ia Kimo Kamapela no na dala he 3,700. L'a hoomaha iho nei ke kula nui o Punahou no elua pule, a i ka la 13 o j keia mahina ae oia ka Poalima e hoo-' maha ai na kula Apana Aupuni a pau. | K nana i ka hoolaha aka lunakula ma j ke kolamu ma ke Kauoha. 1 1 ke ahiahi o ka Poalua' nei ka | make ana o Jason Perry Esq. kekahi o ( na kuj>a kamaaina o keia kulanakauhaie, a Kanikela hoi o ke aupuni o Potu- j gala, a ma ia kuiana oia i noho ai a hi- j k» wale i ke kikoo ana mai o na linia menemene ole o ka make. Hc 276 laikini kuleana hookele kaa hoolimalima ka i haawiia aku i na kalai>va kaa, a mai loko ae o keia huina, ua haawiia aku i na kalaiwa kaa Hawaii, 140, S6 i na haole. a he 45 i na kalaikaa Pake. 1 a lohe mai makou e hookuuia ana o Kauka Makipine e holo aku i na Aina t no ka hooluolu ana i kona kino, no kekahi mau mahina, a ua lohe pu mai | no hoi makou, e hoonohoia ana ke Ka- j uka Palani ma kona makalua, oiai oia e | kaawale aku ana. ; I ke kakahiaka o ka Poaha ua hanee iho la na papa kua o ka uwapo ma ke alo ponoi iho o ka hale dute kahiko. He ahua iliili nui ka i hoahuia maluna 0 ua uwapo la a no kona kaumaha i hoohanee iua uwapo la. He popopo no paha ko ka uwapo ke kumu o ka hanee ana. Aia ma ka aoao eha o ka pepa o keia la, e puka aku nei na leta a na makamaka, i hoopokoleia a i hooponopo" no hou ia e makou, a ma ia aoao e ike P ll no hoi ko makou mau makamaka i ko makou manao no na leta ana mae waiho nei ma ko makou pakaukau. Ma ka auina la oka Poaha nei, ma ■ ka uapo inakai iho oka hale hnna 0 Kuke ma, he mau puaa make ekolu e *aiho ana i ka la, no luna mai oka moku a make kiola ia. Ama ia auina k no, kii aku la ekolu keia mau puaa make a lawe i mea ai na lakou. Ua maniao aku hoi ke au o ka **aupo ia kakou, eia no ka newa nei, ole ka pouli ou e Hawail E pau kl* hana ma keia mua aku—He mau aawaa-iki oaaupo oiaio keia.

I ka auina la o keia la e weheia ai na ipuka oka hale o ka poe ilihune ma Makiki, i ka poe a pau e ake ana e komo e makaikai ia loko, eia he wa kupono no ko makou .mau makamaka e hele a e makaikai i keia hale nanl Malalla ana ka puali puhi ohe, a e hoholaia ana he wahi papaaina hooluana. 0 Mika loane Halliday, he haole malama hale pahupahu ma ka Apana o' Honokaa, Hamakua, Hawaii, ua hopu-| ia ma i nei oia no ke kuai waiona i ka-; naka me ka laikini ole, a ua hoomoeia ī kona hookolokolo ana a i ke kau hookolokolo kaapuni ma Hilo. 1 keia pule ae e hoopuka aku ana makou i ka moolelo hou o ka Towera 0 Ladana, i kulik'e ai me ka makou i hoolaha mua aku ai ma ka pepa o ka la 170 keia mahina, a ma ia pule aku paha e hoopukaia aku ai ka lua o ka moolelo i hoolaha mua loa ia al Ua hemo mai kekahi ona pupule o ka Halepupule i ke kakahiakao ka Pookolu iho nei, a e paa ana oia me kekahi koi ma kona lima, ua ikeia oia ma ka "huina a Kale" e nakanakaauahooheiia oia i ke kaula a paa a ua hoihoi hou ia, e noke ana oia i ke alualu i na kanaka e oki i ke koi. O Lee Chat, kekahi o na Pake pilikoko o C. Afona, a he kupakako kahiko no kona halekuai, ua holo mahuka iho nei oia me ka lawe pu ana he heluna dala nui aua nalowale oia. Ua haalele iho nei oia mahope nei he heluna nui o ka poe a na i aie aku ai e noho poino ana maanei. Ua hoao ka moku Kuna Sige/a e hoolele i kona mau ukana lanahu ma ke awa o Huelo, i Maui, a aole he hiki no ka nui loa o ka ino o ke awa, a ua hoihoi o&oa mai nei oia ia mau ukana lanahu ianei. E hoomanaoia no hoi ma keia awa hookahi kahi i ili ai ka moku Kuna Pirina. Ke hoopololei aku nei makou i kekahi mau manao komo hewa, i komo a i j puka ike akea ma ka moolelo hoike a ka makua Laiana o ka la 24. ma kahi e oleloanaika makahiki 73 "ka make | ana o kuu keiki ma Anierika," o ka polole£malaila, ma ia makahīki ka niake ana o Keiki, kekahi o na kumu ao i ho--10 pu mai me Kakina ma. A ma ka makou hunahuna nuhou o kela pule aku nei e olelo ana, o ka mokuna olelo hooholo o ka Aha Kiekie e pili ana no ka hoopiikoikuleanaaina oka MoiwahiEma, ke puka aku ana i keia pule, aole, aole oia ka pololei, aka, o ka lua o na olelo hooholo a ka Aha Kiekie e pi--11 ana no na waiwai o Moehonoua. Ua kaa keia hemahema ma ko makou aoao, aka, ke hoopolelei hou aku nei ma- | kou i maikai ai a i pololei hoi. Ke i mai nei ka E/e/e o keia pule ! maloko o kona manao pepa mua, "he 1 oiaio na olelo a ke Kuokoa, a aole hijki ke hoole ia," ma kana kamailio ana ;no ka oluolu oka lahui. Aka, wahi a ua Elele nei, "eia ka hewa o ke Kuokoa, aole oia i hoike ae i na hana ino I a me na hana hoala haunaele a ka poe [aloha ole ia Hawaii." Kuhihewa loa I ka Elele, ua hoike pinepine makou i na | hana kupono ole a ka poe aloha ole, a I no ia kumu i ili mai ai na olelo hoino a !ka EUIe maluna o makou. A e hiki !no hoi ia makou ke pane hou, mamuli j o keia koi ana a ka Eh'l<\ o ka mea i : kaulana mua ma na aina e a hiki wale i ko kakou nei aina no ka apiki, a i ike maopopoia no hoi, ua awa kana mau i hana, aole oia he hookele kupono no ko kakou aina e j)ono ai. O na Baibala hou, ua hiki mai nei, a eia no ma ke Keena Buke o ka Papa Hawaii, ma ka Hale Luina, ma Ewaae oka Hale Leta Aupuni. Elua ano o na Baibala i loaa mai nei. O na Baibala elua dala pakahi, a o na Baibala I.uakini, nani ulaula kaekae gula, he umikumamalua dala pakahi ke kumukuai. Ua loaa mai no hoi na Kauoha Hou liilii, he kanakolukumamalima ke- | neta pakahi. Aole i hiki mai na Kau- | oha Hou Halelu. Ona Kauoha Hou i hapahaole ua hiki mai, he ekolu hapa|ha ke kumukuai. Nolaila, o ka poe i makemake i kekahi o keia mau buke, e loaa no ke kii mai, a kauoha mai paha. O na "Gospel Songs" me na leo mele ma ka olelo haole, ua pau iho nei, a e kauoha hou ia ana. A. O. Polkpe. JK L. P. H. Makehewa ka noho Peresidena ana 0 Kipikona no ka Papa Ola, oiai ke hookaawale nei o Kipikona i ka poe i loaa i ka mai Pake, eia nae ma kona ha- j le ka mai Pake ka oi aku i ko kela poe ana e hookaawale nei; o ka mai o kela maluna o lakou wale iho no, oka | Kipikona mai hoi e hoolaha nei, ua pi- ; ha ka aina a hu mawaho, ku ka maea o ke ino o ka ua mea o ke kalohe; hemanao ko'u i na he poo 'e ae ko ka Papa Ola, i na la ua kiloi ia keia mea ino wa--1 le. O keia mai ino i laha iko Kipikona hale, ua omoomo akunei ka poe bebe o kona halepai i ka wai awa o ka naaupo, a ua maona, eia mai ke luai aku nei i ka hoojxiilua i ka naaupo; nawai no i i mai ke kai paakai e, o ko oukou wai e inu ia, ua ike no oukoU ua Hu ka maka o ka poe mua ia kai paakai a Ki--1 pikona i kapi ai, pipili aku no, e iaa ka l hoka la, aohe e hiki ke pale mai i ko'u manaa I- N.

No ka hiki ole i na noonoo ena o kaj hapa ma oka Ehh ke pane polo!ei| maī ma ke kalana naauao i ko makou \ mau manao o kela pule aku nei, nolai- ( la. ua puulu ae nei oia i ko makou mau \ manao a i mai nei, o ka manao mua: he mea. a pela aku a hiki i na manao he umi a oi o makou, e Hke me kana( o ka heiu lalau ana, a i iho la ma ka \ h.ipa hope o kona manao, he opala wa- \ le ka ka nui oka makou. No ka hiki I oie i ka luna hooponoj..ono bebe hawa-1 wa o ka Elele ke pane mai i ka makou ma ke ano naauao, a ua ike no oia, aole he wahi uiuiki iki kahi e hiki ai iaia ke pane mai, nolaila, hoolalau wale ae nei no kana pane ana, a i mai nei he opala. he mea, he 010, a pela aku. He hoike maopopo keia e hooia mai ana, aole i lihi launa kona luna hooponopono iwaena o na poai o na luna hooponopono naauao, a iwaena hoi o na luna hooponopono kalai naauao. Ua i mai nei o Eleie, no ka hele ana aku o kekahi mau mea a ninau i ka mea i kapaia he Poropeka "akamai hana hoohiakeaka;" malia paha i hele aku ua mea la e nana pono i ke ano o ua wahi Poropeka la—he kanaka nui a momona paha, loihi pilalahi paha, poupou a peke paha, heaha la kona ano, a iko lakou ike pono ana i kona ano a me kona kulana, oiai oia e hana ana malalo o kekahi mea ma ka hana he iniki hua kepau, i iho la paha laua iloko iho no o laua, ka! ina paha he Poropeka io keia mea a ka Eieīe e nokenoke nei,heaha la hoi ka mea i loaa ole ai kana ha- j na kuokoa nona ponoi iho malalo o ka-! na mau hookele "akamai hana hooma-i keaka ? " Heaha hoi! Ka ka Elele no j ia e noke mau mai nei he Poropeka, he peni hookahi, he aloha lahui, a pela aku, aole nae he wahi mea a aponoia | 0 kana mau kamailio ana e ka lehule- j hu. ! Ke i mai nei ka hapa ona o kahi Elele no kona helu ana i ka nui o na' manawa i hoopukaia ai ka inoa 0 ka pepa ana e noho hapa ona nei, e makou a me ka Pae Aina, a ua ike oia ua j piha ke kanakolu aoi manawa. O ka' nupepa e hoolaha mau ia ana kona' inoa e kekahi mau nupepa e ae ma ke! ano pane a hoopololei ana paha i kana mau kalai ana, mai ka hoopunipuni, wahakole, kuamuamu, a pela aku, a i ka pololei, hoike me ka oiaio, kalai ma ke kulana naauao;.he hoike maopopo loa ia e hoike mai ana imua 0 ka lehulehu, he nupepa ia e hoao ana e hoolaha i na manao hoopunipuni iwaena o ka lahui, a he nupepa hoi e hoao ana e ao hewa aku i ka lehulehu me ka hoouhiuhi ana 1 ke kaona oiaio o na kalai ana, a o ke kaona oiaio o ia mau kalai ana, ua ike ia e kekahi mau nupepa e ae, a nolaila ko lakou pane ana a me ka hoolaha ana ika inoa oua pepa la. He makehewa kau kamailio olalau ana e kahi hapa otia o ka nupepa E/e/e, o hoi no a ka Ona nui, noke iho no i ka ona. O kuu pokii aloha ua hala—Ma ka la 15 o Maiaki, 1883, ma ka Panalaau 0 Kalaupapa, Molokai, ua haalele mai la i keia ola ana kuu pokii aloha oia o John Ailama Robinson Kekahulilani. Ua hoomailo loihiia kona kino e ka mai lepera no 12 makahiki i hala. Ua waiho mai la oia mahope nei he wahine me na keiki eha, a ine ke kaikuaana. Ua hanauia oia ma Waioli, Kauai, na Mr. R. Robinson me Mrs. Keliikanakaole ma ka la 28 o Feberuari, 1849, nolaila, he 34 makahiki me 15 la kona ola ana ma keia ao mauleule, a hoi aku la ika aoao mau oke kanaka. Ua hoonaauao ia oia ma na kula apana a me ke kula hanai o Waioli i Kauai, ujwj)uka mai oia mai laila mai a ua lawelawe 1 na hana e pono ai ka noho anA a hiki 1 kona hoohuiia ana ma ka berita maemae o ka mare me Miss Kaono o Anahola, Kauai, a na laua mai he eha mau keiki e ola nei. 1). L. Robinson Kalakupuaihawau. Niupaipai, Maemae.