Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXII, Number 13, 31 March 1883 — HE MOOLELO NO Kapena Pelelika [ARTICLE]

HE MOOLELO NO Kapena Pelelika

HE WAHI KOA KAULANA N0 PERUSIA. 0 na hoahele o Pelelika e hele pu nei, oia hoi o Kanaka ikaika, he ikaika kona ma na mea kaumaha o na ano a pau; o Kanaka mama, he mama kona e hiki ai ke heihei a eo ka makani ikaika loa; o Kanaka ihu nui, he ikaika kona pukaihu e hiki ai ke hoohina ia na kumulaau nui a me kekahi mau I mea e ae; o Kanaka papale biva, he papale kupanaha kona ke manao oia e hoomaaliii ia ka wela o kekahi wahi hahana loa o ka wela me ka ohu o ke kuahiwi, a e hoolilo ia no na mea a pau e ku kokoke ana i mau pauku hau; 0 Kanaka kipu pololei, he akamai lua ole kona ma ke kipu ma kahi i makemake ia e ku ka nalo, ina i elima a umi paha mile ke kaawale. Nolaila, ena poe heluhelu, ua hiki mai kakou i kahi e ike ia ai na hana pakahi a na hoa'loha 0 Pelelika, ana hoi i lawe hoomakaikai ai a puni ka honua malalo o kona mau lilo ponoL 1 ka wa i hehi hou ai ua wahi Pelelika nei i ka lepo o kona aina makuahine, he mea hou loa ia i na kanaka kuaaina o ua aina la, ke ano e o ko Peleiika mau helehelena iloko o na makahiki loihi 0 keia kaawale ana. Aka, o Pelelika, ua hiki no iaia ke hooniāopopo i ke ano 0 na wahi a pau. Noho iho la o Pelelika ma iloko o kekahi hale hotele nui, me ka olelo ana aku i ka Haku o ka hotele, he poe malihini lakou mai na mokuaina hema mai 0 Asia, Ninaninau aku la o Pelelika i ka Haku o ka hotele, heaha la na mea hou o keia aupuni, pane mai la ua haole nei, u he hoolaha akea ka ka Moi

o Perusia nei i na mea a pau e make-; make ana e heihei pu me ke kaikama- ■ hine alii, oia hoi, o ka mea e make ai o j ke Jcaikamahine alii, alaila, o kana kane ia e male ai, a e lilo no ke aupuni ina-1 lalo o kana hookele ana; a ina hoi e j make ana i ke kaikamahine alii, alaila, e uku aku no ka mea i eo i ka Moi i na dala, aole e emi mai malalo o na hanen tausani dala elima." Pane hou mai la ua wahi Pelelika | nei i ua haole nei, " pehea ka mama o ua kaikamahine la?" wahi ana. "0, aole he mea like a'u e hoohalike aku ai ia oe no kona mama, no ka mea, o na lio heihei mama loa o ka Moi i lawe ia mai nei mai na aina hikina mai, ua lilo loa lakou i mea ole i ua kaikamahine alii la, aole loa lakou e pili kokoke aku mahope ona iloko o hookahi mile, aiwa loa aku hoi ina he mau mile he umi, e haalele ia no lakou no kekahi mau mile loihl" " Ua eo no anei kekahi mau heihei i ua kaikamahine aliī la iloko iho nei o keia mau la pokole ?" wahi a Pelelika "Ua heihei iho nei no elua manawa me kekahi o na keiki alii o ka aina nei, ua holo wawae ke kaikamahine alii, a ua holo na keiki aiii maluna o na lio holo loa i hoouna ia mai na aina e maL i O keia mau lio holo, ua haalele ia laua 1 he mau mile ka loihi, a eo no i ke kaikamahine alii, a ua uku iho nei laua i ka Moi, he elima hanen tausani dala { pakahL'" ] O keia mau olelo a ka Haku hotele j ia Pelelika, lana ae la kona manao, ua' hiki mai ka manawa e hooko ia ai kona makemake ma ka male ana i ke ka- j ikamahine a ka Moi, ina e eo iaia ma 1 ka heihei, a e hoolilo no ia i kona mau j hoaloha oia kona mau kakaolelo a me j aa alihikaua. % | Ma ka hora eiwa o ke kakahiaka, hai i aku la oia i kona mau hoaloha, e he!e | ana oia e ike i ka Moi, e e hoopaa aku | oia i kana pili heihei kokini me ke kaikamahine alil Haakk iho la oia ia lakou, a pii pololei aku la oia i kahi o ka MoL l kona wa i hiki aku ai i ka

pukapa, ninau mai la ke JBSa heaha la kona makemake, a hai āku la no hoi keia, he makemake oia e ike i ka Moi no ka heihei me kana kaikmmahine alii Lawe ia aku la keia lono a hiki imua! oka Moi, a i kona lohe ana. kauoha | koke aku la oia iaia, e hele koke aku imua ona. I kona wa i hiki aku ai, nana maila ka Moi iaia nei,a ninau iaai v- ; ' ' ! ,l He makemake heihei anei kou me kuu kaikamahine alii? M Ae aku la 0 Pelelika. ; <s O ka mea eo ai o kuu kaikamahine alii, ua ae au e male oia i kuu kaikamahine a ina oe e eo ana ia'u, heaha ka nui o kau mau dala e hoopaa mai ai no keia pili?" wahi a ka Moi. "Aole owau ke kukini," wahia Pelelika, u aka, ua loaa ia'u ke kanaka nana e holo keia heihei. Oka pili, aole he nui o ka'u mau wahi elala, aka ua manao au, ina e eo i ke kaikamahinē alii, alaila, e noho kauwa no au me o'u mau hoa'loha nou a hiki i ka pau oke ola ana ma keia ao." O ka Moi, ae mai la oia, ina e eo ana ke kaikamahine alii ia Pelelika, alaila, e male ana oia me ua kaikamahine la, a ina hoi e eo ike kaikamahine alii, alaila, e hana aku no ka Moi e like me kona makemake maluna o Pelelika a me kona mau hoa'loha, he kauwa kuapaa. 0 keia ae ana o ka Moi e male kana kaikamahine alii me ka mea e eo ai, aole oia i manao, he hiki i ka mama o kekahi mea ola kino ke eo kana kaikamahine ma ke kukini. oua kaikamahine alii nei ka oi o ka mama a puni o Europa, a ua ike ia hoi ia mea e na kanaka a pau. % Hai mai la ka Moi, ma ka la apopo, hora elua o ka auina la, e heihei ai laua ma ke kahua heihei akea. Hoolaha ia ae la na pepa pai ma na alanui e hai ana no keia heihei i ka la apopo. Hoi aku la o Pelelika a hiki i ka hotele, a hai aku la i ka mea hou i kona mau hoa'loha no keia heihei. Ona mea a pau maloko o ua kulanakauhale nei, e ninau ana lakou, owai la ka mea 1 aa aku e heihei me ke kaikamahine alii; a ua olelo lakou, ina eeo ana ke kaikamahine alii i ka malihini, alaila, e male ana oia i ua kaikamahine ui la o Perusia, ka mea hoi a na keiki alii e olelo pinepine ai a e makaleho ai hoi, pehea la e hooko ia ai na iini ana o ko lakou mau puuwai. Ika uhi ana mai oka po a i ke ao ana ae, ua hoomaka ae la ka hele ana o kela ame keia ma ke kahua heihel O keia la, oia kekahi ona la nui loa ma Perusia. Ua pani ia na hale oihana i ka hora 12 awakea. Ua puka ae na puali koa e hookahakaha ana maluna o ke kahua heihei, a ia wa no hoi i ike ia aku ai ka Moi a me ke kaikamahine alii e holo mai ana maluna o ke kaa aliia hiki i ko lakou hale i hookaawale ia, a*malaila lakou i luana ai me ka ohana alii no kekahi mau minute, a hiki wale i ka wa a Pelelika a me kona mau hoa'loha elima i kaalo ae ai maluna 0 kekahi kaa nui 0 ka holele ma», a lawe ae la no hoi o Pelelika i kona kulana iluna o kekahi aleo kiekie, a ilaila lakou i hooluolu iki ai no kekahi mau minute pokole. 1 ke kupono ana ae o ka manamana kuhikuhi hora i ka hora 2 o ka auwina la, ua kani koke mai Ia kekahi ole puhi, e kahea mai ana i ke kukini a Pelelika e hele aku e ku ma ke kahua heihei, a iioko no hoi o ia manawa, ua haalele iho la o Pelelika i kona kulana mua īluna o ka aleo, a hele aku la me kanaka kukini mama, a hiki ma ke kahua heihel Oiai laua eku ana malaila, ua huro mai la ke anaina kanaka me na leo pa- ! henehene o ka hoomaioka, e uwa ana i ke ano o na helehelena ano ole o keia wahi kukinl ,Ua olelo ae na mea a pau, e haaleleino iaana keia wahi kukini kiiaaina e ke kaikāmahine aiii no na mile he umi aoi aku. Aka, o Pelelika , a me kana aikane mama, ku iho la la!ua me ka pihoihoi ole no na leo kupunai ano ole e uwa aku ana ia laua. Hoko no hoi o na sekona pokole mahope mai oia manawa, ua ike ia aku la ke kaikamahine alii e heie mai ana ma ke kahua heihei a iloko oia manawa i huro ae ai na kanaka me na leo hauoli, e,o!eio ana, na ke kaikamahine alii ke eo o keia laheihei, aok hookahi ikanaka e hiki ke ukali aku mahope o kona meheo. Heie mai la ua kaika--1 mahine alii nei a he mau anana ka mamao mai ke kukini aku a Pelelika,

fca iho U oia niahila me ka makaukau ®UL Iloko o ta manawa, hek mai la ka L«makanawai o ka la heihn, a haawi I pakahi mai h b laua nei he mau Pika< : wai eiua, me ka olelo mai o ua Luna- ! kanawai nei, aia o ka mea o iaua e hoi Likts «&a a hiki i ke Kahua heihei me i s mile, alaiia. he hoike ana mai u. i - |ua holo ia e Liua he 15 mi!c iwaho o |ka punawai, a he 15 mile i ka huh hoi ana mai. piha ke 30 mi!e no keia hei hei. a o ka mea o laua e hiki e ana 1 ka pahu hopu me ka piha o ka Pikawai ! i ka wai, e hooholo ia no ia e na Lunakanawai o ka heihei, nana ke ea O keia mau mla heihei i hai ia aku ai ia laua he 30 mile ka ioihi o ka pa hu heihei no ka holo ana aku a me ka hoi ana mai, me ka piha o na Pikawai | a laua ika wai o keta punawai T ua ae ! pakahi mai laua rue ka maonopo. Nolaila kuhea mai la ka Lunakanawai i na mea heihei e ku me ka makaukau. Ku iho la no o Pde!ika ma ka aoao 0 kana kukini, a he mau keiki alii hoi ma ka aoao oke kaikamahme alil I ka manawa i kahea mai ai ka Lunakawai ua makaukau anei laua i keia manawa, he mau $ekona pokole mahope iho o ia manawa, pohau ho mai la kona leo i ka huaolelo—E Holo—iloko no o ia sekona pokole i kuupau iho ai ke kaikamahine alii i ka holo, nana akuoeia la,hu kamakani ma kona mau aoao. Huro ae !a na kanaka ika ma ma o ke kaikamahine alii e holo aL% nona hoi ka mama ika lakou hoohalike aku, e Uke me ka manu o kekahi Uo holo loa e holo nui ana. Hoomau aku Ia na kanaka i ka huro ana 1 ke kaikamahine alii a hiki i kona nalowale ana aku la iloko o na ululaau loloa e ku mai ana, nona hoi ka manawa he 15 minute mai kona haaleie ana aku i ke kahua heihei a hiki i kona naiowale ana aku la iloko o na laau. OPelelika-a me kana kukini, eia no laua ke ku nei no i ka pahu hopu, e noke ia ana i ka uwa ena kanaka me ka henehene ia o keia kukini kuaaina. Aka, i ka wa i nalowaie aku ai ke kaikamahine alii iloko o kela ululaau no na minute he 15, iloko oia manawa 1 huli ae ai o kanaka kukini mama, aolelo aku la ia Pelelika, e hapai ae i kona wawae akau maho{X! o kona kua, a 1 ka wa i kau ae ai o ua wahi wawae nei ona niahope, iloko o ia $ekona i oih aku ai ua wahi kukini nei me ka mama 1 oi paumi aku i kokamakani ikaika loa e puhi ana, a iloko wale no o na sekona he umi, kaalo ae la ua wahi kukini mama nei ma ka aoao o ke kaikamahi ne alii, mekekuupau hou ana aku 1 kona mama no ka luawai aniani wai anuenue. (Adlt »fa*-)