Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXII, Number 14, 7 April 1883 — KA PANE IA ELELE POAKOLU. [ARTICLE]

KA PANE IA ELELE POAKOLU.

(Kakauia no ke Kuokea.) Eka Elele, Aloha oe: Ua ike au i kau wahi aloha ana mai ia'u, a oia hoi ka'u e panai aku la. Ua aloha au i ko uwe ana iho i ka ninau Wohi. "O ka Elele anei ka Wohi? Wohi ma owai la? He oki loa oe, a lie ole loa maoli." Ke haule mai la ou waimaka, hokai ua hoa kamalii, he uwe wale. Uwe r. "Aole kakou e paie ar>a no kakou iho." Uwe 2. "Ua maopopo no ia oe, aole o Elele he alii.' Uwe 3. "Aole no au he alii e kohu ai ia mau ninau." 0 ka ike, a me ke koho a ka mea kakau, aole no nau e kahi Elele, aole no na ko wahi keiki, aole na kahi hu nona, aole no na ke kahu hipa hoomea īnea, aka, ei aku no ua mea la ma ke kua e ku mai la; a he wahi kanaka iki iho hoi, he wahi lawe leta paha ia. t ka mea maa nae ma na kamailio nupe pa, o na manao i kakau inoa ole ia ilo ko o kekahi nupepa, no ka pepa ia mau manao a pau. A me ia ano i haule aku ai ia mau hauna newa oolea a keia ao ao i ko hokua e ka E/e/e, a nau hoi u e hoihoi aku i kahi au i manao ai. Eia keia mea hoohuoi a keia aoao, e ke koi ana mai "Ina nae hoi oe e hoi ke pono mai ana oe ia oe iho, e hoik* aku no au ia'u." Owai hou hoi keiai Maluna koke ae, o ka E/e/e ka mea pa ne, alaila, ua ikeia no kona kino, h* wahi keiki hapahaole, a i ole ia, o kah hunona paha; a heaha aku la ka mea koe ? Ua kakau noonoo ole; a he naau po no. O kona kahua hooikaika loa. oke pale Wohi ia Keliimaikai a me Kekua okalani. He mea kana e makau nei. : i ulu mai loko mai o ka makou haina 110 kana ninau, "Nowai ia kapu i kek wa?" No na moopuna a Keliimaikai wahi a inakou. Ma keia haina, ua hooikaika loa e huna iho ia Keliimaikai t nalowale; e huna iho a nele i ka \Vohi e hapala aku a nele o Kekuaokalani i ka Wohi ole, a i ka nele hoi o Kekuao kalani ika moopuna ole. Nolaila, kt hoololiloli mai nei ka E/e/e, o Kepooka lani oia ka o Keliimaikai. O Kejx)oka lani hea keia au e kapa mai nei ? O Ke \K)okalani nele anei i ka Wohi ? Eia mai keia. Kepookalani, aoh< wahi pili mai ia Keliimaikai. Lonoikahaupu k. noho ia Kalanikau leleiaiwi w., loaa o Keawepoepoe k'; : o Keawei>oe|)oe k. noho ia Kanoena w. hanau o Kameeiamoku k; a o Kameeiamoku k. noho ia Kamakaheikuli w. hanau o Kepookalani k.; a o Kepooka lani k. noho ia Keohohiwa w., hanau o Aikanaka k v ; a o Aikanaka k. noho h Kamae w., hanau o Keohokalole w.; a nana mai ka Ohana AHi e noho nel Eka paa Buke a Malo, aia la, aole he hui o keia Kepookalani me K*lii maikai. E nana hou iho. O Umi k. noho ia Piikea w., hanau o Kumalae k.; a e Kumalae k. noho ia Kunuunuipuawalu w., hanau o Makua k; a o Makua k. noho ia Kapohelemai w., hanau 0 I k; a o I k. noho ia Kawalu w. hanau o Ahu k.; a o Ahu k. noho ia Kaoui w. } I\anau o Kapihi k; a o Kapihi k. noho ia Uniiulaikaahamanu w., hanau o Heulu k.; a o Heulu k. noho ia Ikuaana w M hanau o Keaweheulu k.; a o Kea weheulu L noho ia Uiuiani w. T hanau e Keohohiwa w.; a o Kepookalani k. noho ia Keohohiwa w,, hanau o Aikanaka k.; a o Aikanaka k. noho ia Kamae w. hanau o Keohokalole w.; ka makua hine o ka Ohana Alii e noho nei Ma keia Papa, nele hou no ua Kepookalam nei i ka hookaki ole ana me Keliimaikal Aia ko lalau eka Ehh, % manao mei oe, aia a IUo o Keliiumikai ia Kepookalani» alaila» nek 0 Kelumaikai ike kapu Wohi ole? Aole ia e nele he laau nui, ua ike'a e ka poe kahiko, ua ulu, ua hihi, ua mole. He kapu Wohi ko Keliiniaikai, ua ike ka 1

poe Hawaii kahiko. a me Maul a me Oahu. He oiaio he inoa hou o Keliimaikai. a o kona inoa maoli, o Kalaninuimalo kuloku; a na ko Maui poe i kapa i keia inoa hou o ua AHi la no kana mau hana maikai e pilikia ole ai ke kanaka, nolaila. mahalo nui na kanaka a kapa aku la i keia inoa o Keliimaikai. O kana wahi e auau ai, ua laa ia, kana wahi e noho ai ? ua laa ia, a pela na wahi a pau loa i pili i ua Alii la. ua laa ia mau mea. Oke kumu {laa ai, a 1 kapu ai na mea a pau i pili ai iaia, no kona kapu: oia no ke kapu Wohi i ili iaia mai kona makua mal a mai ke kumu maL E noke wale no ka EUU ika hoole aole loa e hemo ia kapu mai iaia aku. Ke palepale hou ae la no ka EUU ia Kekuaokalani, u AoIe no ona kapu Wohi, he kahuna ka na Liholiho, he kahu ak.ua, īa Kekuaokalani ka paa o ke akua oia o KailL" Aohe oiaio, e hoole loa ana makou, aole loa he kahuna o | Kekuaokalani. aka, he mau mahele ana ia oka waiwaL Oke aupuni ko Liholiho, oke akua ko Kekuaokalani; a e like no hoi me ka Kaleiopuu i hana ai, haawi oia i ke aupuni i kana keiki ia Kiwalao, haawi hoi oia i ke akua oia o Kaili ia Kamehameha i ke keiki a ke kaikaina. He mau mea nui ia, oke aupuni a me ke akua, aole loa e waiho ia ke akua i ka lima o hai, aia no o mua a o muli, no laua ia waiwai. He okoa loa no na kahuna, he Papa okoa ko lakou. Ke paa nei ko makou manao, he kapu ko Keliimaikai mai kona kumu mai a hiki iaia, nana ia waiwai a me kana mamo. E like me ka makou hoike mua ana: O ka Papa Alii, ua pili ia i ke koko, a o ke kapu, ua pili ia i na Papa mua, a o na Papa hope o ka Papa o na 'Lii, he mau Papa ia i nele i ke kapu ole. Ua pane makou i kau ninau ma ka makou palapala mua, aka, aole nae oe i ana; aka, ke hoomau aku nei makou i ka makou haina mua. Ona moopuna a Keliimaikai ka mea nona ke kapu | Wohi." A ke ninau hou mai nei, "Owai nei mau moopuna nona ka Wohi?" O ka makou hele no a pili, pili no a paa, paa no a hiki i keia wa. iKa Moiwahine Emma Kaleleonalani. 2 Ke Keiki Alii A. K. Kunuiakea Kukailimoku. Pane mai la o Elele, ''No Ole Kukahi ka po, ihea kahi i hooili ia ai keia kapu Wohi?" A pane ka oiaio, he io, he iwi, he koko oiaio no Keliimaikai, na Alii nona ke kapu Wohi. Pane hou o Elele, "No Ole Kulua ka po, aia ia wai ka malo o ka Wohi, a owai ka inoa oia malo?" A pane ka oiaio, hilahila ke pane ae no ka malo, ua hiki no i ka oiaio ole ke olelo ae, eia ka malo oka Wohi. E like auanei me ka malo o Aikanaka i hilinai ole ia e ka Aha Hookolokolo, e lilo ai o Moehonua he keiki na Aikanaka. Pane hou o E/e/e, "No Ole Kukolu ka po, nawai la i hooili aku i keia kapu Wohi ?" A pane ka oiaio, aohe mea kuleana e ae e hooili mai, na ia mau moopuna no e lawe no laua iho i ko laua waiwai ponoi. No ka mea, mai loke ponoi mai laua o Keliimaikai, he io, a he koko. A o na ninau hou i koe aka E/e/e, he ano like no ke ano me na ninau mua. He mau mea keia i hoomakaukau ia i wahi kumu pale. Hookahi mea nui loa i pili i keia mau ninau Wohi, e na mea pili a pau i ke kulana kapu Alii, ua hoopau ia a ua waiho na 'Lii hope loa nona ke kapu, oia o Keopuolani a me Liholiho, a o Kekuaokalani ke Alii hope loa i ku ma ka aoao o ka aua kapu, oia kela kaua ainoa i Kuamoo. A ua waiho niakou ma ko makou mau manao kumu mua e palepale ana i ka poe i kuleana ole ia mau kapu, a pela no ko makou hoikeike ana aku i ka Papa 0 na Alii nona ke kapu. Aole loa makou i noonoo mua, he mau mea ka makou e kamailio ai no na kapu a me na Papa Alii, aka, na na hana ika la Poni Moi; 1 kona kahea ana mai i kekahi mau mea o ke au kahiko, e like me keia mau huaolele: " Keliikapu Hoano. Ka Wela. Ka Moe. WohL Kuakahili. Kapakuokaohiaku. Kapalaoapae. Kukuiaikeawakea." Aole i imi ia ka Noho Alii e noho aimoku ia nei, ma keia mau ana Ua hala i hope keia mau mea, a ina e hoala ia ana ia mea, a e hooku ia ma na Papa'Alii a me na kapu, alaila, e hoole ia mai auanei ka aoao Poni Moi, ua nele ia mau inoa. Eia malalo oke Kumukanawai ke kuleana o ka Moi, a o ka malama pono ia o ko loko, oia wale no. | No KeopuolanL Aole he hoole a ke|ia aoao, oia no o Kalanikauikaalaneo; 1 aka, o ka makou mea kue nui i ka ka ! Elelt y o kona hoole kalohe mai ika | Niaupio o keia Alii a me kana keikL | Aole makou e ae aku i kau lauwili wa- ! le, aole hoi e nana aku i kau mau hoike wahahee. Ke palepaie mai nei no ko ke Kuokoa waiho ole aku i ka Papa kahuna. A i mea aha no ia a makou e hoike aL Heaha ka pili oia mea me ka ninau o keia wa? He ole loa. Nolaila, aole a makou wahi noonoo ilaila, a ina i manao oe e hoike ae i ka Papa kahuna, aia no ia ia oe.