Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXII, Number 15, 14 April 1883 — NA LEI O HAWAII. [ARTICLE]

NA LEI O HAWAII.

| {Kaknu ia no kt Kuokihh) E ka EUU PiHikoin, ua oleio mua ! makou, a 0 ka poe apo ,mele wale. O ! na mele kupuna o na aiiikahiko, a hoo- ; iii wale aku i ka poe e, he kaiohe ia a j»neka ailuie." Ke hoomau aku nei | makou ia mau oieio. Ooee ka EUk, a ma kou hookohukohu e pale mai nei i ka makou, ke hapai l\ou nei makou ia mau oieio a hooiii hou akuikena aoao, he apo mele wale, helawe wale, he iohe. Ke hooie mai la oe, aohe ka he oiaio o ka makou, no ka hooiiiana o Kauikeouii i kana keiki i kona mau inoa a }XUt. « A o kau mau Kumu paie. "O ka heie mai ona Hulumanu a hooiii no ina mele inoa o K 111 no Kamehame» |ha IVmahope iho o ka make ana o •K. 111. 2O ka heie maio ka poe malama inoa, a hooilino Kamehameha V., ■ mahope o ka n\ake ana o KL IV. 3 O jka hooiliia mai oua mau mele īnoa !a Ino Lunaiiio I mahope o ka make ana oK.V. 40 ke pale ole oH. Kala ma i keia poe kahea inoa i ka wa i kahea hooiiiia ai na inoa ia K. IV, K. V. 5 A e iike me ke kue oie ia ana, o na hooiii inoa ana i keia poe pela no i niana ai, a i paa ai keia hooili inoa ana ia KaUkaua I."

Ke alakai hou u la. kena aoao e ke kuhihewa. Ikawa i noho ae ai oK. \ . i ka Noho Alii, ua hapuku mai ia Oia i na aina ponoi o Kauikeouli, ana i hookuleana ai nona p«onoL a i hookoia e na Luna Hoona, oia kekahi o na Aina ua paa anei keia hao ana, kaili ana, aiunu ana iho a K. V. i ua mau aina la, ma ke ano he waiwai no ka I Aiii? Aoie Ua hauie ia mau hana» Eia ua mau waiwai ia ke hoi mai nei ina Hooilina ma ke Kanawai. E nana i ka olelo hoohoio a ka Aha piha o ka la 2 o Aj>erila, 1883, e haawi ana i kana olelo hooholo, no ka pono o ka hoopii a ka Moi Wahine KaleieonalanL Ae. E !ike me ka paa ole o na hana lawe aina a Kamehameha V, Lunalilo I, a me Kalakaua I i ua mau aina ponoi ia o Kauikeouii, peiano e liio ai keia mau hana iawe wale inoa o K. I\". K. V. Lumalilo I a me Kaiakaua I. A o ka aoao nona ka hookohukohu ana iho, a olelo iho i ka hilahila oie. "Peia no lakou i hea ai, a i hooili ai i na inoa oK. 111 maluna o Ka&kaua ma kala i6oNovemaba 1876." He mea kupono ole ioa keia i ka aoao o ka lawe inoa wale, a ke hoao iho maiuna o keia kumu, a /'mau kumu a kou mea kakau e hiiinai la iluna o ke kumu kohu ole. Aoie ia he mea ku i ka Hanohano o ka Noho Alii ana oka Moi, ke ae wale aku oia ina oielo ao a hai. Eia ke oia nei o Pahau i noho i ke alo o H. Kalama mai kona mau la opio mai, a ua lohe pono i keia mau hooili ana i kona mau inoa. Ke ola nei o Paalua w, me Kamakauahoa i noho i ke alo o Kamehameha 111, he mau kahu ponoi no ua keiki alii ia, a o laua pu kekahi a me kahi poe e ae e lohe mau ana i ka olelo o Kauikeouli, "o ko'u mau inoa no auanei a pau, no kuu wahi keiki no ia." Ke hoike mai nei na pale ana mai a ka aoao lawe mele, a ke maopopo nei ia makou ke kino kanaka o ko ka Elele mea kakau, he uhu kaalo wale ae no iloko 0 ke au oko K. 111, noho ana aupuni a e apo wale ana, a alunu wale iho no i keia wa.

Ke pane hou mai nei, ua nana makou i ka Palapala Hooilina a K. 111 no ka Nohoalii, a me ka Leialii, aoie loa he wahi pili o keia mea i ko kaua kahua kamaiiio; eia kaua i ka lawe mele wale o kena aoao, he okoa ka Hooilina o ka Nohoaiii, a me ka Leialii, ua paa ia i ke Kumukanawai a me ka Palapaia Hooilina aka, o keia o na meie inoa, aia no oia i ka waha kahi i paa ai, aia no a haawi, aiaiia liio.

A e iike me ka K. 111 i olelo aku ai ia Kaiole, "oia mau mele anei a pau o'u au i kahea mai la a me o'u mau inoa a pau, e hooili mai oukou no kuu wahi keiki."

Aole he o keia aoao, i ke koho ana o K. 111 ia keiki hanai ia A. Liholiho i Hooilina no ke aupuni. Ke ae nei keia aoao me ke kaulua ole. Aka, aole nae o keia nele ana o keia keiki ana, he nele mai ke'Lii mai. Ua hookahua no o K. 111 iloko ona i ka haawi ana i ka pomaikai no kana mau keiki elua e lilo o A. Liholiho ka Hooilina mua, a ke make alaila, e ili aku ke aupuni i ka lua o kona Hooilina, a ua kuka aku oia i keia mau manao ona me Keoniana kona Kuhina — A o Keoniana ka mea nana i papa aku i ke alii e hoihoi aku no ke aupuni i na kaikaina. Me ka ikaika loa o ka Keoniana ma keakea ana i ka laua keiki, a me kona hoololi ana i ko ke alii mau manao, a oia ka mea i hoololiia ai ko ke alii manao, a hanaia kona Palapala Hooilina e koho ana ia A. Liholiho kona Hooilina no ka Nohoalii a me ka Leialii. Ma ko kakou Kumukanawai mai ka mua, a i ka hope, aole loa e ike iho ana ua komo keia mea he waiwai no ka Nohoalii, he oki loa a he ole loa maolL Ke helu mai nei nae oe i au mau hoike au i lohe ai, oia o loane li-li-Ehu, Kaunawahi, Timoteo, Kaomea, Hikiau, Koahou, Malie, e hiki ana ia lakou ke hele mai e kokua ia oe, a e manalo ai ko lawe mele waie? Aole ou hoike me ka waha—aohe hoi ou hoike me ka pepeiao i lohe i na olelo a Kauikeaouli, a e ola nei, e hiki ai ke hoike mai he waha, a he waha. Hemahema ke na aoao, eia ka makaukau maanel Eia 0 Pahau w, Paalua w, Kamakauahoa w, Manaohia w, he poe keia i ke alo |X)noi o Kauikeaouli i ka hapanui o ko lakou manawa oiai o Kauikeaouii e ola ana. a O ka po o ka ia 16 o Nov. iSj6 i hooiliia ai no Kaiakaua, a oia ka ka wa kupono loa e papani aku ai i ka aha i na hea inoa a pau.'' Mai ia manawa a i keia wa, he wa waie no keia e hiki ai ke hoihoi mai i ko hai kuleana, a piii iaia. He hana hilahiia ole waie no ka aua waie iho no i ka haawina o kahi keikl Hookuuia aku kona wahi haawina. A 1 na ua hoohoio o Kaaimoku e iima nui iho ia niau mea, oia iho la no, aka, o ka makou iohe poiolei, i kokua ia e na hoike kino oia» oia ka makou i oieio ai, a e oleio nel U E ao mai ana anei ke Kuokoa i kana hoike ana imua o ka iehukhu, he keiki kamehai oA. K. Kunuiakea na

K 111, oiai o Kaeo me i-ahiiahi makua ponoi oua keiki nel" He mea nui io keia, a he mea hiki ole ke huna; iho; ua nui na hoike. ua ionoia a puiu, ua oleio hnna oie ae o K 111, nlna ponoi ia keiki ahe nui na hoike o keia mau olelo a na; a he mau hailona hoi i maa i ka malamaia; aka, he mea ano e nae keia 110 keia au, a he mea nae i manap n uj no ke au i haia, oia ke ano nui ona alii i ioaa ai e like me Umi na LHoa, e iike me Kaieiopmi na Peleihoiani f Kamehameha na Kahekih. a peia no keia keiki aiii na KaukeaoulL He wahi mea inoino paha no keia au, aka, auhea ka mea pono e oiek> ae ai, 0 ka wahahee anei. a o ka oiaio paha? ma ka oiaio ka makou. O ke keiki o keia ano i loaa me na alii nui he aala ia no keia wa, i hala a he makai ika poe makee aiii; manao anei ko ka Elele mea kakau. ua maikai ioa ka poe i hanauia i keia wa, mai na mea i maie waie ia mai no? Aoie. Ke paaia nei e ka poe i lohe ka mooieio o na keiki ikeia o ka loaa ana, o na makua o keia ano ae la. Ahe mau mea ia e hoike ai i na i na hana ma kahi malu—a ke ku mai la na hiona oka makua maluna na keiki o keia ■ ano. He mea hiiahiia io keia. AkaJ U| huaiia ae la keia mea, no ka ikeia, oka haawina o keia keiki a ka makua i haawi ai, ua kaili waieia. Makemake loa ka Elele e hoopouii i ka aoao o ka iehuiehu, aka, aole e hiki ana i kau mau kaiohe a pau ke uhi iho Ika oiaio a ko makou mau makua i oleio mai ai ia makou. Hooia iho ko ike iloko 0 ko waihona hawawa a waiho maiie aku—He ike i unuhiia mai loko mai o ke kalohe. A mahope e hoike aku makou ike koena o ko makou mau manao mua.