Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXII, Number 17, 28 April 1883 — Page 3

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

OLELO HOOLAHA

 

No ka mea, ke hiki mai nei kekahi mau palapala ma ke keena o ke KUOKOA ma ka inoa o D. W. Aiwohi: a no ka mea hoi ua palapala mai kekahi poe o Hawaii. e hai mai ana ke hookaalakou i ko lakou uku nupepa ma ka lima o ua D. W. Aiwohi nei: nolaila ke hoolahaia aku nei. ua haalele mai o D. W. Aiwohi i oleloia i keia Keena, a ke papaia aku nei i na mea a pau, aole e hookaa i ke dala uku nuppa ma kona lima.

NA KE KUOKOA.

 

NUHOU KULOKO.

 

@ u puka aku ai ko @ no na "Lei Hawaii."

 

@ ka makou kuailo no @ Kamaaina

 

@a @ Adimarala Hiena @ puka aku i keia mau pule

 

I ke kakahiaka o ka Poalima nei, iho @ ka moku manuwa Geremania

 

            @ he nuhou o ko na aina e o ke@  keia pule ae hoea aku: e hoo@ ka ono.

 

Ma ka hora 10 o ke kakahiaka o ka@ holo ai ka Iwalani no @ awa mau o Maui me Ha-

 

@ makaikai aku ka Moi iluna @ mokukaua Rukini i ka Poakahi

 

@ la no ka uwahi o ka luapele i keia wa, wahi a na lono i hoi-

 

@u aku ka moku kuna Consuelo @ Kahului, Maui, mai Kapala@ @ na la holo he io me ka

 

@  paina puaa ka i malamaia @ @ hoo@ha nupepa Hawaii ma @ @ @ kekahi o na lala ma Apua, @kea o ka Poalua nei, he $10 ka @ia no ia wahi paina.

 

Haaleleia ka malamalama o ke @ uwila o ka moku manuwa Rukini i ke ahiahi o ka Poakahi nei, maluna o ke kulanakauhale a hala loa aku @ palena mawaho.

 

He 65,000 koa o ka puali koa ku@ ka mokuaina o Venekuela, Amerika Hema, a iloko o ia puali he 30 @  Kenela, ua like keia me elua koa i Kenela hookahi.

 

He walu paina luau ka i haawiia e @ Alii ka Moi ma Kona hale waapa i ka auina la o ka Poaono o kela pule. Malaila pu na Kuhina kahi i luana ai - @ mau lealea nohoi kekahi i malamalama malaila.

 

He 25,000 kanaka i hoolimalimaia e @ ma ka oihana hana Kika ma ke kulanakauhale o Nu Ioka: he 827,000,000 Kika me 230,000,00 Kikaliki i hanaia ma ia kulanakauhale i kela a me keia makahiki.

 

Aia he kanaka ma ka mokuaina o Luisiana, Amerika Hui, i mare i ka wahine he umikumamaono makahiki i hala ae nei, a iloko o ia mau makahiki, @ hanau mai ko laua puhaka he umikumaono keiki.

 

Ua olelo ae kekahi kanaka kua laau Ka mokuaina o Texas, Amerika Hui, 1,000,000,000 kapuai papa o na kua wale no e paa ai ke alanui hao kaa ahi, hanaia la a hiki i ua mokuaina la.

 

I ka Poalua ka la 8 Mei, e kukulu ia ai ke Kia Hoomanao o Kamehameha I ma Kohala. E holo ana na Moi @ na puali koa hui o ke kualanakauhale me ka puali puhi ohe pu.

 

Akahi no a ala ka hiamoe o “Tome ka Ilihune, kekahi o na moolelo o ka Elele, i keia pule, a i keia pule no hoi hiolani hiamoe aku ana kekahi o na moolelo o ko kakou pepa. i ka hiamoe @ kau a Niolopua.

 

Ua hoohuiia ke kulanakauhale o Pi@apia me ke kulanakauhale o Nu Ioka me ka uwea olelo telepona, a ua @ ua oi ae ka heluna uwea telepona @ i hoomoeia mawaena o keia mau kulanakauhale, mamua o kekahi mau kulanakauhale nunui e ae o ka honua.

 

O W. O. Smith me Lorrin A. Thurston, he mau loio o ke kulanakauhale nei, ua hui ae laua no ka lawelawe ana i ka oihana loio ma keia kulanakauhale. Malalo o ka inoa hui Smith me Thurston. Aia ko laua keena oihana ma ke alanui Kalepa.

 

I ka auina la o ka Poakolu nei, i @ ai he aha hulahula Europa i hui @ ia me kekahi wahi paina, maluna o ke oneki oka moku manuwa Geremania Ua konoia ko ke kulanakauhale nei mau kamaaina e hui pu aku ma ia hana olioli ana.

 

Ua lonoia ae ui ikeia kekahi kanaka ano huluhulu ma na ulalaau o ka mauna Hualalai e na kanaka hoohuli bipi a kao o laila. He helehelena kanaka kona o kona kino holookoa nae he huluhulu. He kanaka nuhou io kela, ina he oiaio.

 

Ua loheia mai he lono maluna mai o ka mokuahi Bihopa i ke kakahiaka o ka la Sabati nei, he lono e i ana ua pau i ke ahi he 30 eka ko o kekahi mala ko o Isenberg ma Lihue Kauai; ua manao waleia he ahi ia na kekahi poe kolohe - aole nae i ikeia ka poe nana ua ahi la.

 

Ua huli hoi mai ke Kiaaina Dominis mai Maui mai.

 

E nana i na Olelo Hoolaha e puka aku nei ma ka pepa o keia la.

 

E ku mai ana he mokuahi iloko iho o keia mau la me kekahi heluna nui o na paahana Pukiki.

 

I ka Poaono o kela pule aku nei i hoolaaia ai ka hale halawai o ka Aha hui Opiopio haole o ke kulanakauhale nei.

 

I ka Poaha nei i pahola aku ai ka Moiwahine Emma he papaaina nui o na mea ai Hawaii ma kona kahua hale ma Waikiki, no na aliimoku manuwa Geremania.

 

Ua hoohuiia ma ka berita mare o Alika, Kapena o ka mokuahi Mokolii, me Haliaka Dwight, wahine mua iho nei a Jas. Dwight, e J. Paikuli ma Kaalaea, Koolauloa, Oahu.

 

I ke kakahiaka o ka Poalua nei i holo aku ai ka Moi me na Aliimoku o na moku kaua e ku nei ma ke awa, i Waimanalo, maluna o ka mokuahi Waimanalo. O na keiki puhi Ohe kekahi i ukali pu aku.

 

Ma ka pa Kula Kahunapule, ma ka wanaao Sabati Apr. 22, ua hanau mai he keikikane mohaha a maikai na Samuel Kaaloa, me Mrs. K. Kaaloa; o ka ekolu keia o na keiki i hanauia iloko o ke Kula Kahunapule i keia makahiki.

 

He kipu mawaena o kekahi mau Punalua ma Kapauhi ae nei i ka po Poakahi nei, aole nae he ola i poino, no ka mea ua nui na lima uwao; ua hookolokoloia ka mea i hoao e kipu imua o ka Aha Hoomalu i ke kakahiaka Poalua nei, a ua hoopaiia he 5 dala me ke koina o ka Aha.

 

Ua hoopiiia a ua hookolokoloia imua o ka Aha Hoomalu o keia kulanalauhale, na Hoahanau Kawainui e ka Hope Luna Makai o Wailuku, no ka hoolahaia ana he manao maloko o ko laua pepa he manao i ku ka i ka laipila, a no ia kumu i hoopiiia ai laua. Ua waiho loa ia aku ka hihia i ke Kau Kiure o Iulai ae nei.

 

O ka Pake hope i loaa i ka mai Kamola Poki iluna o ka mokuahi Madarasa e ku nei mawaho o ke awa, ua make oia i ka Poaono o kela pule aku nei, a ua oleloia ua kiolaia kona kino make iloko o ka opu hohonu o ka moana. Ua olelo hou ia no hoi, ua ano ola ka mai on na Pake mai mua elua.

 

He ano hoohaunaele mawaena o na Pake i hoomaluia ma Kakaako i ka auina la o ka Poalima o kela pule; ua malu koke nae ia omamalu, ma o ka hiki ana anku o na makai ku huina, a o na poo pake i manaoia na lakou i hoao e hoala i ka haunaele, ua hoopaaia i ka hao, a ua laweia a hoopaa i Kawa. Ua hookolokoloia lakou imuaoka Aha Hoomalu, a ua hookuuia.

 

Mai hoohalike ko makou mau makamaka heluhelu me ka lunahooponopono o ka Elele, a me Muhee Hololua Osiloa, ma ka pono heluhelu wale iho no i na manao o ko kakou pepa me ka hoomaopopo ole i ke kaona; a ko pono, e heluhelu akahele i na manao a e hoomaopopo pono. Ke kono nei makou i ka lunahooponopono o ka Elele, e heluhelu akahele i ko makou mau manao, o pela makou e kono pu aku nei i kona poe kakau manao e ukali pu ma ia meheu.

 

Ma ka la 8 o Maraki i hala, ua kiiia mai e ka lima menemene ole o ka make o Kekuaiwa makuahine ponoi o ka wahine a Rev. Maka, i hala aku nei i na paemoku Kilibati. Ua piha na makahiki he 80 o lona ola ana ma keia ao, he wahine haipule oiaio oia a ma ia kulana oia a hiki i kona kalaunuia ana me ke kalaunu nani ma kela aoao. Ua kuu kona luhi, ua maha. Poma@kai wale ka poe e hoopili paa loa aku ana ma na kapuai o ko kakou Haku.

 

Ke puapuai mau mai nei na lono mai Maui a me Hawaii, no ka nui o na hana hoohaunaele a hakaka ma na mahiko mawaena o na paahana mamuli no o ka ona @ama. Ma ka mahiko o Paia, Maui, i ka po Poaono la @ o keia mahina, ua ulu ae he hakaka mawaena o kekahi mau paahana Kilibati he eha ko lakou nui; ua hakaka lakou me na pahi a me na pauku laau a ua loaa ka eha mainoino maluna o kekahi a ua paa hoi kekahi mau mea iho iloko o ka halepaahao. Ma ka Apana o Waiohinu, Kau, o ka hooha waleia o ka poe hala ole o ka poe i inu a ona i ka @ama, ka hana e ike mau ia la ma ia Apana. He mau pule i hala ae nei ua ulu ae he ano hoopaapaa mawaena o kekahi mau paahana Kilibati, a no ia kumu ua pii a ke kai o kahi o laua a nanahu aku la oia i ka ihu o kona hoa a ua moku. O ka ona mau o na kanaka ka mea e ike mau ia la ma kekahi mau apana o Hawaii i keia wa, ma o ka inu ana o na kanaka i ka rama i hoounaia aku mai Honolulu, a ma o na rama okolehao i puhiia ma ia mau apana: o ka rama okolehao ka rama e ike pinepine ia la ma Kau, a ua oleloia ua puhiia ua raina la ma ka apana o Kamaoa. He wahi ia, wahi a ka lono i hoikeia, i piha i na alualua ana a ma ia mau ana e puhiia ai ka rama okole hao.

 

O ka mana o ke Kanawai i hana muumuuia ai e ka Makai pihi helu 15 ma ka po Poaono o ka la 17 o Maraki ma o kona hopu ole ana i kekahi kanaka ona’ma Kakaako; i ka po Poaono nei, ua hooko ponoia ke Kanawai o ka aina maluna o ua kanaka la e kekahi o na Makai Kiai Pake, ma o kona hopuia ana a unuia i ka halawai: ma ke ahiahi o ka la i hoikeia maluna. ua hoi aku keia kanaka i kona hale me na hiohiona hoomakue o ka waiona maluna o kona mau nanaina, a @ kona hiki ana i ka hale a liuliu, hoomaka koke no oia i kana hana mau o ka hookuee i ka no ho’na maluhia o ka ohana; o ka hana ana i hana ai, oia no kona paluku ana i kana wahine a he paluku ana i kau wahi o ka make, wahi a ka hoikeia mai, alaila lele hou aku la oia e hakaka kuikui me kona makuakane; ua nonoke laua a o na hua oia hana he alina ma ko laua mau kino. a me kona paa ana iloko a ka Halewai.

 

HE HOAKAKA

 

Aloha oe e ke Kuakoa: E oluolu oe e ae mai i kauwahi kaawale o kou mau kolamu, na’u e hoike aku i ka oia io e pili ana i ka olelo hooholo a ke Ahahui Ekalesia o Oahu nei, no ke noi a ka ekalesia o Kaumakapili no H. Walakahauki i haiolelo no ka makahiki hookah. Oiai ua ike au ma ka moolelo o ka Aha i hoopokoleia, ua hooleia ka kela noi a ka ekalesia. Eia ka pololei maoli, ua hooholoia e ae aku i ke noi a ka ekalesia o Kaumakapili, a ua hoololiia nae kela hua haiolelo, a ua hookomoia ma kona wahi na huaolelo “kokua,” kiai.” a “alakai.” Oia ka io maoli o ka hoike a ke komite i hooholo lokaiia e ka Aha, me ke aloha pumehana ika ekalesia a ia H. Walakahauki. A penei e maopopo ai:

Eha pauku o ka hoike a ke komite. O ka pauku mua, he olelo wehewehe mua i pili i ka malama ana i na rula o ko kakou mau ekalesia a pau, i paa iloko o ka Buke Lawe Lima, a i maa mau i ka hanaia. A malaila ua hoakaka laula ia na kumuhana i maa mau i ko kakou mau ekalesia e pili ana i ke kulana o ka haiolelo, i ole e kuhihewa kekahi mea ma keia hana, a olelo iho, ua uhaki ia na rula i hooholoia a i malamaia mai ka mua mai no ka hoolilo ana i kekahi mea i haiolelo a i kahunapule paha. A penei ua pauku mua la, i lawe ia mai noloko o ka hoike a ke komite:

“Ua noonoo ke komite i keia palapala hoopii e pili ana i ka hoonoho ana ia Henere Walakahauki i haiolelo no ua elakesia la no ka makahiki hookahi. He mea hou keia hoonoho ana i kekahi hoahanau i haiolelo, oiai, ua malama hoi oia i ka oihana kalepa. Aole kupono ke kukulu ana i kekahi kumu hoohalike no na hana ano hou e hoopilikia ai paha i kela (kekahi) mau ekalesia i ka wa mahope. Ke hoapono nei keia Ahahui no ka eleu, ka lokomaikai, ka hooikaika o keia hoahanau i alohaia, i pauleleia, i mahaloia. Aka hoi, ua kanalua ko oukou komite i ka “hoapono hikiwawe” i kekahi hoahanau i haiolelo, i ao ole ia ma ka oihana laa e like me na mea maa mau.”

Ma keia pauku, ke ike nei kakou, aole i kanalua iki ke komite no ka hoapono ana ia Henere Walakehauki. Ua hoike i ko lakou manao aloha, paulele, a mahano nona. Aka, ua makee lakou i na rula paa o ko kakou mau ekalesia. Alaila, eia mai ka pauku elua o ko lakou hoike, a oia ka olelo hooholo maoli i hooholoia:

“Nolaila, ke hoike nei keia komite i keia manoa: E hooholo keia Ahahui i ka hoonoho ia Henere Walakahauki i kokua, i kiai maluna o ka ekalesia o Kaumakapili, me he mea (ma kea ano) alakai la no ka hooponopono ana i na hana ekalesia no ka makahiki hookahi.”

Ma keia olelo hooholo, ua aeia ka manao o ke noi a ka ekalesia o Kaumakapili, me ka hoololi ana nae i na hua, a ma kahi o ka hua haiolelo, ua hookomoia he kokua, a he kiai, a he alakai no ka hooponopono ana i na hana ekalesia. Oia iho la no, aole i hoole ia ke noi a ke ekalesia, ua aeia, me ka mahalo aku a me ka hoapono aku no ia Henere Walakahauki no ia hana. No ka maopopo ana ua hemehema ka palapala hoopii a ka ekalesia ma ka hookomo ana i ka hua “haiolelo,” oiai ma ko kakou mau rula, he kulana ia i manaoia no ka poe e imi ana i ka oihana laa o ke kahunapule. A nolaila, ua hoakakaia ma ka Buke Lawe Lima no hoao mua ana, a me na hoolala ana imua o ka Aha o ka poe i manaoia no kela oihana. Eia nae, ua maopopo aole pela keia, aka , he kokua euanelio no ka ekalesia no keia makahiki, a ua hooholo ia pela me ka manao oluolu loa a me ke aloha pumehana i ka ekalesia a ia H. Walakahauki; aole loa i komo ka manao iloko o kekahi mea e hoeha aku a e hoohalahala aku ia lakou, oiai he mau lawehana pu kakou a pau no Ka@is@o, e imi pu ana i na inea e pono ai na hana o kona aupuni iwaena o kakou.

O na pauku elua i koe o ka hoike a ke komite, ua aponoia ka hookuu ana o ke ekalesia o Kaumakapili i ko lakou kahu mua iho nei, ia Rev. M. Kuaea Penei:

“Ua hoaponoia ka hookuu ana ia Rev. M. Kuaea no kona nawaliwali, a ua hoikeia keia ekalesia o Kaumakapili he ekalesia kahu ole. Ke aloha nui nei keia. Ahahui i keia hoahanao a me keia ekalesia no keia poino i loaa ia lakou.

“Ke noho nei kakou me ka manao haahaa imua o ka Haku no keia pilikia nui ---Ke hoike nei keia Ahahui i ko lakou aloha i ka ohana popilikia o keia hoahanau i aloha nui ia: me ka mahalo ana i ka ekalesia no ko lakou manawalea ana a me ka hoolako ana i ka uku makahiki i keia kahu i waiho waleia mai kona oihana mai (aku)” C. M. Hyde, J. W. Kaapu, E. S. Timoteo, Komite.

Ke manao nei au, aole hiki ia kakou ke kuhihewa hou aku i ka hana a ka Aha no keia mea, ua aeia, a ua hooholoia me ka hoapona a me ka mahalo aku, ka manao maoli o ka palapala hoopii a ka ekalesia o Kaumakapili.

A. O. Polepe

 

[Mahalo makou no keia mau hoakaka wehewehe maluna, a ina o keia mau wehewehe maluna, i paa pu iloko o ka moolelo o ka Aha i haawiia mai ia makou no ka hoolaha, ina no ua paa ma ka moolelo o ia Aha i hoolahaia ai a i hoopokoleia i kela pule aku nei.]

 

NUHOU WELIWELI MA KE

TAONA O HILO.

 

E ka Nupepa Kuokoa e; Aloha oe: Ma ka po o ka Poakolu ka la 18 o keia mahina, i ke kulu aumoehora 1 a oi, ua kipu ia 3 haole maloko o ka pa hale o Clark, (haole amara @ i hiko o Hilo nei.) Eia na inoa o na haole i kipu ia: 1 A. S. McColum, (kamana aupuni.)

2 H. Tennet, (kamana aupuni.) 3 C. M. White, (kumukula no ke kula hui o Hilo nei.) Na C. Casper, a me J. Burnett i kipu.

Eia ke kumu o keia kipuia ana: O Casper me Burnett, he mau Makai Kiu laua no Hilo nei, a na laua i hopu iho nei kekahi poe haole kuai malu i ka rama me ka laikini ole; a pela no hoi na Pake, na laua no i hopu. A ua hookolokoloia keia poe kuai malu i ka rama imua o ka Lunakanawai Hoomalu o Hilo nei a ua ahewaia; a ua hoopii hou ka poe i ahewaia imua o ke kau jure o Mei ae nei.

O. H. B. Car kekahi i hoopiia no ke kau jure; ua enemi loa ia keia mau haole Makai Kiu e na haole me na Pake kuai rama me ka laikini ole o Hilo nei.

Ma ka la 18 ua ike ia he wahi Olelo Hoolaha hoopahenehene e pili ana no keia mau Makai Kiu, oiai o Casper me Burnett, ua pili aloha loa laua i na wa a pau, aole i kaawale kekahi me kekahi; hele pu, noho pu, ai pu, pela ko laua ano e noho nei ma Hilo nei.

Ua hoolimalima laua i kekahi rumi o ka hale o Clark, malaila laua e noho ai, a malaila no hoi laua e moe ai i ka po.

He mea mau no keia mau Makai Kiu ka hoomakaukau no laua iho i kekahi pu panapana mamua o ko laua hoi ana e moe ma kahi moe. A ma ke ahiahi o keia la i hai ia ae la maluna, i ke kokoke ana aku i na hora o ka poeleele, ua hoi laua i ko laua rumi moe; i ka makaukau ana e moe, ua hoopiha laua i ka laua pu panapana a piha, moe like no laua iluna o ka moe, aole nae laua i hiamoe iki ma ia po, ua hia-a loa ia laua a hiki wale i ka hoea ana aku o ka poe hiu powa i ka hora 1 a oi o ka po o ka la 18 i oleloia.

He nui wale ka poe i hele aku e powa i ke ola o keia mau Makai Kiu. Hele aku la keia poe haole powe a komo aku la ma ka rumi nui, a wawahi aku la i ka puka o ka rumi kahi o laua e hiamoe ana; i ka wa i noha ai ka puka o ka rumi, ua lele akoakoa aku la keia poe powa iloko o ka rumi, a paa loa aku la ka a-i o Burnett; ia wa, ua lele awiwi loa mai la o Casper e pale i keia pilikia, a hakaka like lakou; ia wa, ua paa loa o Burnett iluna o kahi moe aole e hemo; ua hooikaika o Casper e loaa ka pu panapana e waiho ana iluna o ke pakaukau, i ka loaa ana, ua ki koke ia o H. Tenent a ku ma ke kua a kokoke e hoea loa ma ke alo; ua holo kapakahi ka poka a kokoke e hoea malalo iho o ka piko. O keia H. Tennent oia ka mea nana e puliki ana i ka a-i o Burnett, elua poka iloko ona aole i hemo; o A. S. McColum, ua ki ia a ua ku elua poka, ma ka iwi aoao ke ku ana, aole nae i hemo iki ka poka, ua manaoia e make ana; o C. M. White hoi, iloko o keia hakaka huikau ana iloko o keia wahi rumi, ua ku aku la ka poka ma ka aoao a kokoke e puka loa ma kekahi aoao; o ka nui o na haole powa, ua pau lokou i ka holo.

O keia poe ka poe i loaa ia na poka lokoino a aloha ole e noho hoehaeha la iloko o ke kino; o H. Tennent, ua noho hakaka laua me Casper no ka hana ana i ke alanui o Hilo nei, oiai o Casper, he hamo puna kana hana malalo aku o H. Tennent ka luna hana alanui o na uwapo o Hilo nei. No ia kumu, ua noho enemi mua laua kekahi me kekahi, akahi o hookoia na iini.

Ua haawi pio mai o Casper me Burnett ia laua iho imua o ke aupuni, a ma ka la 19 hora 10 A. M. ua hookolokoloia a ua hoopanee ke aupuni a ike pono ia ke ano o ka poe i eha, make paha, a make ole paha. O ke kumu hoopii a ke aupuni, he “hakaka hoeha me ka pu.”

Ma keia po no, ua lohe ka Makai Nui Severance i ke kani kamahao ana o keia pu panapana, a ua eleu koke oia i kana oihana, me ka hele ana io a ianei o ke taona e huli pono i ka poe i eha a i ku paha i ka pu, me na haole kauka 3. Mamuli o ka hoike pololei ana aku a Casper me Burnett i ka Makai Nui, ua kipu ia o Tennent me kekahi poe haole e ae, i kii aku e powa ia laua; ua ike ia ko lakou mau helehelena, e hopu aku ana ke aupuni ia lakou no ka hui powa. &c

Ma ka nana ana, e ku ana i ka pono no haole Makai Kiu, aole paha e ahewa ia ana. Na ke Akua no i kokua mai ia laua, i lanakila ai laua maiuna o keia poe haole hui powa he nui wale.

Me ka mahaia.                                                            E. P. Hoaai.

 

NA LETA A NA MAKAMAKA.

 

Penei ka I. S. Keaniani: Lapuu ke kino Pio mahope. Ke ike hou ia aku nei o Tamaki Nuhanuha Puuohau e palululuku ana i kona puniu olohaka ma ka Elele Puahiohio, a e hoohana ana i kana makapeni kumumu oi ole i kona hoa Kalaukoa Paionia ma na kalai ano ole me ka imi epa ana. Ke i mai nei oia, o ka hoole ana aku o Kalaukoa aole e pane hou he haawi pio ana aku ia. Ka! Ina he kalai olelo naauao oe alaila e hoohana i ka puniu a nani alaila kalai naauao iho aole ka uanei o ke kalai a ke kanaka naaupo loa oia kau e nokenoke ma nei.

Ua oi aku kuu mahalo i na kalai ana a ke keiki Paionia oiai ua kalai pololei oia maluna o ke kumuhana, a ua hoohana pono hoi i kona puniu ma na ike maemae. Penei ka Kaluaokahaku: Ma ka Poalua ka la 17 o keia mahina ua ilikiia iho e ka nalu ka waapa o ka moku kuna Waiehu a kau ana iluna o ke aa; ma Paukaa i Hilo nei kahi i pilikia ai keia waapa; ua poino iki no ka waapa a ua pakele no hoi na sela. Kahi awa keia e poino mau nei na waapa, a i keia waapa hoi pahu-a Penei ka J. Makaikai:

Ma ka Poalima ka la 13 o keia mahina i hoike ai ke kula beritania o Kahaluu, Kona Akau, nei. Ua akoakoa ae na makua keiki a me ka poe makaikai; ma ko’u nana ana i ke ano a me ke kulana o keia kula, a i ko’u hakilo ana i na mea i ao ia i na haumana, ua ike au ua ao ia na haumana ma na buke i ao ia ma ke ano hoopanaau; ua manao au ma keia hana a ke kumu ua ao oia i na haumana ma na mea paanaau i kumu e mahalo aku ai na makua keiki a me ka poe makaikai. Ma ka Poaono la 14 ae, ua kikoo dala nui aku na kumu kula aupuni i ka Puuku Kula, a o ke panai i haawiia mai, aole he dala.        Penei ka L. Pomaikai:

Ma ka la Sabati ka la 15 o keia mahina i haawiia ai he haiolelo nui ma ka luakini o Kauahaao, Kau, nei e Keoni Kalama. O kana Poo Olelo aia no ma Mataio, penei no ia: “Heaha ko oukou manao no ka Mesia.” Maikai no na wehwehe ana, nui no hoi ka poe i akoakoa ae, a nui no hoi ka hauoli.      Penei ka Iaea.

He u ana he kumakena, he leo kaumaha me ka ehaeha o ka naau he lono i hiki mai i ko’u manawa ua hala aku ko’u pokii; ua hala kela, Auwe! Aloha. Ua hala e kala ma kela aoao, ua kuu kona luhi.       Penei ka H. Bareka

Ma ka la Sabati ka la 15 o keia mahina, ua ike au i kekahi kanaka ma Kualoa nei ua nui kona Ona ua wehe oia i kona kapa a holo olohelohe; nui kana mau hana lapuwale. E ka lahui e nana mai i keia he hua keia o ke kanawai hoonoa wa ona i pahola iho nei ma keia lahui.           Penei ka J. Nalua:

“E kaulia auanei au ma ka laau kea, e kauo mai auanei au i na kanaka a pau ia’u nei” Eia ka leo kahea a ko kakou Hoola ke kahea nei me ka palanehe o na hua olelo aloha; o kona kau ia ana ma ka laau kea, he kaulahao ia nana e kauo ia kakou e hele i ona la, e nana i kona kau ia ana ma ka laau kea, me na inea maeele a ke ehaeha launa ole ona hewa inea. Ea, auhea kakou na hoahanau i ike a manao i kona make ana, e hoomanao kakou ua lawehala kakou iaia, e hoopiha mai kakou i kona hale e waiho aku i na wahi uluna i na kakahiaka Sabati a e hele mai e hoopiha i kona hale.

 

KA HANA A KANAKA.

 

Ua hoikeia e ka nupepa Courier o ke kulanakauhale o Bufalo, mokuaina o Nu Ioka, i keia huina helu aiwaiwa malalo iho, a i laweia e ia pepa mai ka Papa Helu Kanaka o Amerika Hui, o ka Makhiki 1880, e hoike ana i kela a me keia alanui like ole kahi i hoohana ai kela a me keia kanaka a wahine pu; penei:

Poe Hana Keaka; huina nui, 4,812; 2,992 kane, 1,820 wahine. Kaha Kii; huina nui 9014; 7,043 kane, 2,061 wahine. Haku manao; huina nui 1,131; 811 kane 320 wahine. Hoomaemae Umiumi: huina nui, 441,851; 41,946 kane, 2,902 wahine. Kahunapule; huina nui, 64,698; 64,553 kane, 165 wahine. Huki niho; huina nui, 12,314; 12,253 kane, 61 wahine. Kauwa Ohana: huina nui, 1,075,655: 136,745 kane, 938,910 wahine.

Poe Hoolaha Nupepa; huina nui 12,308;12,020 kane, 288 wahine. Loio; huina nui, 64,037; 64,062 kane, 75 wahine. Poe Hookani mea kani; huina nui, 30,477: 17,295 kane 13,182 wahine. Kauka; huina nui, 227,110; 73,335 kane, 154,375 wahine. Kalepa Kaahele; huina nui, 28,158, 27,886 kane, 272 wahine. Hana Pahukupapau; huina nui; 5,113; 5,058 kane, 55 wahine. Amara; 172,726: kane wale no. Kamana a me na hana pili. 373,143; kane wale no. Hana Mikini; 101,130; kane wale no. Hamo Puna; 102,473: kane wale no. Humuhumu Lole Wahine a me na mea like; huina nui, 285,401; 3,473 kane, 181,728 wahine. Pena me Vaniki: huina nui, 128,556; 128,299 kane, 256 wahine. Hana Paipu Kepau me hana Paipu Gas i  19,383; kane wale no. Hoonoho Hua a me na mea like; huina nui, 72,726; 69,270 kane, 3,456 wahine. Ohi Welu: huina nui, 2,206; 1,430 kane, 776 wahine. Tela Lole; huina nui. 133,756; 81,658 kane, 52,098 wahine.

 

HOOLAHA HOU.

 

HOOLAHA HOOKO MORAKI A ME KE KUAI

 

I kulike ai me ka mana kuai maloko e kekahi paiapaia moraki i haawiia e Wahinemaikai me Daniela Escheverria ia Rev. H. Binamukakauia ma ka la 4 o Sepatemaha 1879, kakau ia ma ka buke 61 aoao 192, 103, a oiai o na palapala eia ma ke lima o Lorrin A. Thurston ka Luna Kauoha, ma keia ke hoikeia aku nei, ua manao ka Luna Kauoha e hoopaa i ua palapala moraki la no ke ano uhakiia o na olele ae like, a ma ia hooko ana i ua palapala moraki la, e kuaiia aku ana ma ke kulala akea ma ke keena kudala o E. P. Adamu ma Honolulu, ma ka POAONO ka la 19 o MEI ma ka hora 12 awakea, na aina i hoakakaia ma ua palapa la moraki la, oia keia malalo iho:

O kela aina a pau e waiho la ma Honolulu, Oahu, i hoakakaia ma ka Palapala Sila Nui, Helu 4,456, ia Mahana, nona na ili he 991 ana na, i hui pu ia me 4 Loi Kalo, ke kahua hale, a me na hale maluna o ka aina i hoikeia.

No na mea i koe, e ninau i ka mea nona ka inoa malalo, ma kona keena oihana ma ka helu 38 Alanui Kalepa.

 

Lorrin A. Thruston

Luna Kauoha

Honolulu, Apr. 25, 1883. 1117 4ts

 

HOOLAHA HOOKAPU AINA

E ike na mea a pau ke nana iho i keia, owau o Kauhaiulei k, ka hoa hui o Waioahukini k, ma ke kuai ana i ka aina i kapaia ka inoa o A-u, a me Kuilei, e waiho la ma Hamakua, mokupuni o Hawaii, nona ka Palapala Sila Helu 2584.

Nolaila, ke papa loa ia aku nei na mea a pau maluna o ua mau aina la aole e kii waleia.

O keia mau aina a’u e hoolaha aku nei, oia na aina e olelo ia nei e na keiki a ke kaikunane o ka wahine mare a H. N. Waioahukini ua lilo ia lakou i ke kuaiia, a e hooponopona ana lakou i keia mua aku me ke ano hoopunipuni a apuka, oiai eia no au a me Kahea w, ka pililoko ponoi o Waioahukini. E nana pono i ke kalohe. B. Kauhaiuiei

Honokaa, Hamakua, Hawaii, Apr. 24, ‘83

1117 4ts

 

HOOLAHA A NA LUNA HOOKO

Kauoha o Charles Titcomb, i make.

Ke hoolaha nein a ma nona na inoa malalo iho, ina he koi ka kekahi i ka waiwai o Charles Titcomb i make aku nei, e waiho mai ia koi i na mea nona na inoa malalo iho nei, iloko o na malama eono, o haule nuanei.

A ke kauoha nei. ina he waiwai o ka mea i make ma ka lima o kekahi mea e waiho nei, e hoihoi koke mai ia waiwai i na mea nona na inoa malalo nei. A pela hoi ina ua aie kekahi i ka mea i make, ehookaa koke mai ma ke keena o William O. Smith ma ke Alanui Kalepa, Helu 38. ma Honolulu.

Alfred S. Hartwell

William O. Smith

Na Luna Hooko Kauoha

Honolulu, Aperila 19, 1883. 117 2@ i

 

NA HOOLAHA.

 

LOLE MAKEPONO

 

Ke Kuike a loaa no ia ma kahi o

 

Kakela me Kuke.

 

E laa na

AHINAHINA, KALAKOA. KEOKEO, LEPONALO, PENA, AILA, AILA HONUA, ANIANI.

 

NA MEA PIULA,

Kopa, Aila Hoomaloo, Kui Kakia, Pakeke,

Tabu Kaula, Noho Lio, Hulu

Palahi, na Palumi, ahe agena

no na mokupuni o Hawaii

neino na Laina

kini-nao

Lainakini Maoli, Ki-lika, Palule Kalakoa,

Alapia, Kelepa, Na Lole kupono i

ka Wawae, Palule Huluhulu,

Na Lole Huluhulu, Na

ka hoohelo ana, Li

Lole no pini,

Lihilihi, etc.

AME NA

Mikini Humuhumu

MAKEPONO LOA

A he mau

MEA AI KAHI:

KA PALAOA, KOPAA

RAIKI, PIA, HOOHU

PAAKAI, HUAALA,

PIA KULINA, KOPE,

-A HE-

 

Laau Lapaau Kaulana Loa

A DR. JAYNE,

LAAU HOOMAEMAE KOKO

LAAU HOOPAU NAIO,

PENIKILA, HUAALE,

LAAU KUNU,

 

Me na Laau Hamo, a Pela ‘ku.

340 tf

 

HE NUI ANEI KOU MAKEMAKE I NA

Mikini Humuhumu Lole!

 

Ina pela, e kipa mai no ma ka Halekuai o Kakela & Kuke!

A malaila oukou e ike ai a makaikai i na ano

Mekini a WHEELER a me WILSON

mai ke $40 a hiki i ke $50 ke kumukuai ka mea hookahi

NA MIKINI A SINGER!

ma ke $50 pakahi me ke ano

MIKINI A WILCOX ME GIBBS

ma ke $30 a hiki i ke $30 ke kumukuai. I mea e paa ai ko oukou kanalua e na makamaka no ke kupono o keia mau Mekini, e naue mai no me ke kuihe ole, a e ike no oukou iho.

508 tf

 

 

NA HOOLAHA.

 

NU HOU! NU HOU!!

 

Eia aku nei o Charles J. Fishel i Amerika Huipuia a me Europa. no ke kuai ana i

waiwai hou o na lako aahu o na kane me na wahine a me ka oihana humuhumu me ka

emi loa.

 

Ua loaa mai nei hoi ma ke "Suera"kekahi ia mau waiwai, a e kuai ia aku ana i

keia Poaopo me ke emi loa no ka manawa mua. E hele mai a e wae no oukou iho. Na ka hikimua ka loaa mua. 1115 tf

 

 

MAKANA LA KULAIA

 

KUAI!

 

MA KA

 

HALEKUAI LOLE NUI O

 

HONOLULU NEI.

 

E makana waleia aku ane he

mau ku pena i ka mea kuai mai

a hiki aku i ka $1.00 a oi aku ka

lilo i ka wa hookahi.

 

EWEHE MUAIA ANA IKEIA LA

 

MA KA HALEKUAI LOLE NUI

 

O

 

HONOLULU

 

He Kuai Manuahi Launa ole.

He Kuai Hoopoho a Hoopakika

     E hele nui mai e na makamaka.

   E wae oukou makemae

iho i na

waiwai o kela a me

keia ano he nui

wale.

A. M. MELEKI

 

HELU 104 ALANUI PAPU

 

NU HOU! NU HOU!

 

Na Waiwai Hou Loa!

NA PAIKINI O KEIA AU.

 

E Loaa no ma ka ka Halekuai o

 

DILINGHAMA MA.

 

Ma Alanui Papu.

 

Oia na waiwai malalo iho nei: Na Palau, kaa Huilapalala, Kopala, Piki, Oo, Koi,

Koilipi, Na Hamare Kamana o na ano a pau, Na mea Hana a na Kamana, Poe Hamo Puna, na Amara a me na mea hana o ka Poe Akeakamai a pau. Pena Aila, Vaniki a me na Palaki Pauda, Poka a me na Kukaepele, Palaki Hamo Puna, Pulumi, Pakeke, Kapu Holoi Lole a me na Papa Holoi Lole, na Iputi, na Pa Palai, na Ma kau Lawaia, Na Aho Lawaia o na ano a pau, na Kaula o na ano a pau, na Pahi, O, a me na Puna, a he nui aku no na mea i koe.

 

I KUPONO NO KA HOOHIWAHIWA ANA!

NA HALE

 

I hiki ole ia makou ke huai pau aku, aka, na oukou no e hele mai a e hoonuu iho. O keia

maluna ae, e loaa no ma ka halekuai o Dilinahama Ma, 1036-3m] Ma ka helu 37, Alanui Papu.