Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXII, Number 17, 28 April 1883 — HE MOOLELO NO Kapena Pelelika [ARTICLE]

HE MOOLELO NO Kapena Pelelika

1 jHK WAHI KOA K.ALI.ANA NO PEKL'aIA. 0 ka pii mahuahua 0 na paia 0 ua hale nei, oia ka mea nana e hoopilikia mai ana i ko lakou nei nanea nialie ana me ka maikaL Hilinai ae ia lakou nei ma na paia o ua haie hao nei, Mrela ae la ko lakou nei mau pepeiao no ka nui loa o ka nana ae la lakou nei maluna o ka pajjakaukau, oia like ana no ka wela, a aole no hoi he wahi oluolu iki o ua hale nei i koe; wili ae la o Peleiika i ke poheheo o na puka, ua paa mai la o waho i ka laka ia, a nolaila,, hoao iho la lakou nei ma na ano a pau e hiki ai lakou ke pakele ae mai ka papaa ana maluna o na papahele hao oua hale nei, a aole nae he hiki, nolaila, oial lakou nei e noho ana iloko o ke kulana pilikia loa, hoomanao ae la o Pelelika i ka hana a kekahi a kona mau hoaloha, oia hoi 0 kanaka Babale Btra e hoomaalili iho 1 ka wela 0 keia ahi lalapa e a nei. "E kanaka Babale Biva," wahi a Pelelika, "aole anei e hiki ika īkaika 0 kou papale kamahao ke hoomaalili i ka inaina o keia ahi wela?" "Ae, v wahi a kanaka Babale Biva, M ua hiki ia'u ke hoomaalili i ka wela o keia papahele hao, ina he mau tausani manawa kona enaena ana; a e hoolilo no hoi au i keia mau mea a pau e kuku nei imua o kakou i mau pauku hau paakiki." 1 ka pau ana no 0 na olēloa ua kanaka nei, ia wa no oia i huki iho ai i kona Babale Biva kamahao e kau ana i ka piko o kona poo a pili ma kona mau pepeiao, a ia wa no i iho mai ai kaohu o ke kuahiwi a komo iloko o ua hale nei, a hoolilo ia ae la na noho, he mau noho hau, he papakaukau hau, na pahi na o a me na puna, na lilo ae la lakou he mau poke hau, na mea ai e kau ana iluna oka papakakau, he hau wale no lakou, o na paia 0 ua hale hao welanei, he hau wale no ke aiai mai

ana. Noho aa la lakou nei iluna o na noho hau, a iloko o na minute pokole wale no, ua opili ae la lakou nei me ka haukeke ana 110 ka nui loa o ke anu o loko o ua hale nei. O ka Moi lokomo a me kona mau ukali, eia no lakou mawaho o ua hale hao nei kahi i kali ai a hala keia mau hora loihi, aīaila, manao la lakou nei, ua pau loa o Pelelika a me kona mau hoaloha i ka papaa a make lakou. Aka, i ke kokoke ana e ao ua po nei, manao ae la ua Moi nei e hele aku e nana }>ehea la o Pelelika ma i keia manawa, ua pau loa paha ko lakou mau kino i ka palahe, Hoouna aku la ua Moi nei i kona Alihikaua e hele pu me ia a wehe i ka puka pani hao, a oiai lakou i hiki aku ai mft ka ipuka, wehe ia ae la ua pani haa nei, a iloko o ia wa i ike aku ai ka Moi ia Pelelika a me kona mau hoaloha e noho mai ana iluna o ko lakou mau noho hau, ua hele a haukeke no ka nui loa o ke anu. He mea kahaha nui loa iho !a ia i ka manao o ka Moi ke ano o ko lakpu loaa ana i ke anu, oiai he ahi nui loa keia maialo o ka hale hao. Manao iho la oia, aole i hooko.kana kuke nui i kana kauoha, nolaila, holokiki aku la ua Moi nei a hiki imua o kana kuke, a huhu aku la oia iaia me ka manao e lawe ae i kona ola no kona hoolohe ole ana i kona leo. Kamailio mai la ke kuke i ua Moi nei, ua manao oia, o ke ahi ana i hoa ai malalo o ua hale hao nei, ina e kŪoi ia kekahi holoholona ola ilo ko olaila, alaila, e hoolilo ia no kona kino i puu lehu iloko o na sekona pokole loa. Komo !ai aku la no ka Moi a ike maka i ke ahi e a ana, a na ia mea i hoopau ae i kona kuhihewa uui no na mea i hana ia e kauia kuke, Huli hoi aku la oia a imua o kona mau Alihikaua, hai aku !a oia i kona manao, me ka olelo aku, nakona Alihikaua e hele aku e kamaiHo ia Peialika, aole e male kana kaikamahiue alii punaliele i ke kanaka e like me Pelelika ke kulana haahaa loa, ao euku dala aku ka Moi īaia no ko lakou mau iilo o ka hale hotele ameiu wahi e ae a lakou e makemeke ai e heie, na ka Moi ka lilo ana ia nuu mea» a e haawi mai no ka Moi i kekahi mau eke dala e like me ka hiki ia lakou ke kwe. O | keia uiāu oielo a ka Moi, kwe aku lal , ka Alhikaua a hiki imua o Pelelika, hai

| aku la i na mea a paa » hai ia mai e ka I Moi, a ua oluolu ioa | ia hoi o Peielika ja me kona mau' hoaloha no keia | mau hana lokomaikar nui aka Mol Puka lanakih mai la o Pelelika ma iloko o keia make nui* a hoi aku la i ka Hoiele a lakou e*ttoho ana. Oka lakou nei hana nui ißwo o keia mau mau la, oia kela olelo a ka Moi ia e lawe ana i&kou i kana mau dala elike me ka hi&£jjjfe iako» ke lawe, ifo Ta iakou,**ei i kekahieke nui e hiki; v ai ke paa iloko he mau jfciona dala ka ntii, a ua hana ia ka j>aa e hijfi ai ke nahae ole he mau tausani holoholona ke komo iloko. ' Iloko o na la ekoluio keia hana ana a lakou nei i keia eke ? nui, ua paa ae la ia me ka makaukau i fea hookomo mai i kana ukana he maii dala. Nolaila, ma ke kakahiaka b kekahi la ae, hele aku la lakou nei imua o ka Moi, a hai mai la oia i kona oluolu loa i ka hiki ana aku o Pelelika ma a me kona mau hoaloha iua kakahiaka la. Ninau mai la ka Moi, ina ua.makaukau lakou no ka hele ana i kekahi aupuni okoa aku. Ae aku la o Pelelika me ka leo

nahenahe, a mino aka iho la ka Moi no ka ike ana mai i kekahi eke nui e paa ia ana e kanaka ikaika. Kena ae la ua Moi nei e lawe ia mai kekahi mau eke dala eha ma ka haneri tausani dala pakahi o ke eke. a iloko no hoi o ia wa, lawe mai la kekahi poe kanaka he iwakalua a oi he mau ekedala nunui eha a waiho iho la ma ka aoao o kanaka ikaika, hopu iho la ua kanaka nei a kiola aku la i ua poe eke dala nei ika wa hookahi me kona lima akau wale no a komo aku la iloko oke eke. Hookuku ae la ua kanaka nei i u'a eke nei ana, aohe wahi i piha iho o ka honua o ke eke, nolaila huli ae la o kanaka ikaika ika a pwl;. ,Ja—"aole wahi i piha iho oke e&e a makou me keia mau wahi kenikeni uukii i haawi ia mai nei.'' L Oka Moi, i kona lohe ana i keia, . he mea hoonaukiuki loa iho laia i kona | t manao. I mea ekoai ka olelo a keia } kanaka, pane mai la oia ia Pelelika

ma, —e haawi mai ana oia ina dala a pau loa o kona hale alii ame kona aupuni, a i hiki ole ia lakou neike lawe, e hoopaa pio ia no lakou nei a hiki i ka make ana. Kena ae la oia 1 kona mau Alihikaua e lawe ia mai na dala a pau o ka hale alii a me ka hale aupuni maluna o na kaa. Iloko no hoi oka manawa pokole, kuku ana na kaa kikane na na hoki he umi e huki ana ke kaa hookahi, ua hele no hoi a piha i ke dala o na ano a pau. Ua manao ka Moi, aole e hiki ana ia lakou nei ke lawe, nolaila kona kumu i kauoha ai i na dala a pau loa oke aupuni e lawe ia mai, aka, o keia kanaka e paa nei me keia eke nui, ike aku la ka Moi i ka hehi ana aku 0 kanaka ikaika i kekahi wawae ona ia lalo o ke eke a koo ae la hoi oia i kona lima hema iluna e ka waha, lalau ae la ua kanaka ikaika nei i ke kaa hoki e ku ana ua piha i ke dala a hahao aku la oia i ke kaa kikane a me na hoki a komo like aku la lakou iloko o ke eke me ke dala. Hopu aku la no oia ina kaa hoki dala i koe iho a hookomo aku la ia lakou a pau ioa iloko o kana eke me na kahulio pu. He iwakalua kaa kikane i komo iloko pkeia eke. nui me na hoki he mau haneii, na kahulio he kanalima a oi, a o ka heiuna waiwai io 0 ke dala, aole i emi mai malalo o ka iwakalua miliona aoi aku, * o ke eke nae, hookuku ae la tta iMka nei iluna, aohe nae he wahi i lihilauna ae i ka hapalua like o ua eke nei u O keia wale iho la no anei na dala a ke alii i olelo ai, e lawe makou me ka hiki? w 44 A01e anei he mau dala aupuni aku i koe?* 1 pela i pane aku ai ke kanaka ikaika ika Moi, ao ke alii hoi 1 kona wa i lohe ai i keia mau olelo, he mea e kona ukiuki nui, aka, e kali no |xiha oia no ka manawa pokole, a i hiki ole b lakou ke lawe i kela eke nui, alaila, ua makaukau kona mau Hma e lalau aku ia lakou a hoopaa i mau pio. No na dala ole aku a ka Moi i koe iloko o kona aupuni, manao ae la o Pelellka, he mea pono no iakou e hele ma ka lakou huakai hele oiai e kau ana ka la maluna ae o ka iiikaī, nolaila, liuliu ae la iakou nei e hele aku» a o ka maka hoi o ka Moi a me na kanaka a pau ? eia lakou ke nana nei i keia eke dala nui, me ka manao e pilikia ana lakou ika Moi ke hiki ok keia eke ia lakou, aka, o konaka ikaika, hookuku ae la ota i ua eke ne» iluna a ine he ' '■■. ¥■■■ '

mea fa i ka nanl aku, ua !ike pu me kekahi kumu laau nui a me kona nrau h!a ka he!e a kikoola i na kaakikane a me na hoki. Wiliwili ae Li ua kana- 4 ka ikaika nei i kona mau pulima, raa f iho ia korta iima akau ma ka waha o ke eke. hapaī ae la oia me he wahi o}ula' !a. a kau iho !a maho]:?e o kona kua, a ' hele aku la iakou ma ka lakou huakai | he!e. Huro na kanaka a haalele wale, i ka lia n>ea o ka ikaika launa ole mai o keia kanaka, a 0 ka Moi hoi, ke minamina nttt nei oia no ka patf loa o ke da!a o kona aupuni, a }>ehea la oia e hana ai i kumu e hoi hou mai ai kela eke dala a Pelelika ina e lawe ia. Kuka iho la ka Moi a me kona mau Aiihikaua, e kali iakou a puka aku 0' Peleiika ma mawaho o na palena o ke | kuianakauhale, aiaila, hoouna aku la 1 ka Moi i kekahi o kona mau Alihikaua me na koa kaua lio i lako me na iako kaua, e hopu pio aku ia Peleiika ma a me kona mau hoaioha, no ka aihue i ke dala o ke aupuni 0 Perusia. He wahi hora hookahi a oi keia hele ana o Pelelika ma, ])ukaaku la lakou 1 nei mawaho o na palena o ke kulanaI kauhale alii, e pii ana ma ka aoao'o ke-

! kahi wahi puu, a oiai lakou* nei e pii malie ana me ka nanea, aia hoi, ua hoopuiwa koke ia lakou nei i ka lohe ana aku i na kapuai lio e holo mai ana me ka mama loa, a i ko lakou wa i kaalo maiai ma keia aoao o ka puu, aia hoi, ike aku la iakou nei i na koa kaua lio he elima haneri e holo nui mai ana io lakou nei me na pahikaua ma ko lakou mau lima. Hoio pololei ae 1a na koa kaua lio ma ka' aoao kiekie mai o ka puu, a pani mai Ia i ke alanui kahi a lakou nei e pii aku nei. Oka oua puali nei, kukala mai la oia me ka leo nui, i ka pane ana mai— ' "Ma ke kauoha a ka Moi ia'u, ke| hai aku nei au ia oukou, he mau pio oukou na'u, a e haawi pio mai hoi i keia manawa!" O Pelelika, e like no me kona ano mau, o ka lawe i na ano kanaka kupanaha, huli ae la oia ia kanaka ihu nui nana e imi aku ko lakou pono i keia hora o ka pilikia, nolaila, o ua kanaka ihu nui nei, ku iho la oia mamua o lakou nei, a pane aku la i ua Alihikaua nei—

1 44 Ma ka inoa 0 Pelelika ko makou haku maikai, ke olelo aku nei au ia oe, e hookaawale koke ae oukou ma ko makou alahele i keia wa!" O keia mau olelo ake kanaka ihu nui i pane aku ai, he mea e ka ukiuki nui o ka Alihikaua o na koa lio me kana mau olelo pakike, a e like no hoi me ka hilinai ana o ke kanaka ma kona aoao wale iho no ka ikaika, pela no keia Alihikaua i manao ai na kona mau koa wale no ka ianakila ina e hoomaka ia keia hakaka. Noiaiia,. haawi ae la oia i kana kauoha mua a me kahope, e hoio aku na koa lio he elima haneri a hehi aku i ko lakou mau kino a pejx? liilii ma ke kapuai o ko lakou mau lio. Holo mai la na koa kaua lio me ka mama nui, a e haalulu ana hoi ka honua no ka ikaika o ko lakou mau kapuai, a oiai lakou e hele mai ana me ka ukana a ka make, aia hou hoohaiiu mai la ua kahaka ihu nui nei i kona puka ihu i na koa kaua lio, komi iho ia kekahi lima ona maluna, a puhi aku la kekahi puka ihu ona i ka makani jxiahiohi6. haluiu ikaika pakaawili, e like ka ikaika me ka pukuniahi e hoouna ana i ka poka mai kona waha aku, pela iho la ka ikaika o keia makani puahiohio i puhi 1a aku la e ka ihu o keia kanaka* a loaa jx>no aku la ua poe koa kaua lio nei i ka makani, ua lilo k>a lakou i mea c4e,- e puhi ia ana i ka lewa me ko lakou mau lio pu me na lakokaua, a i ko lakou wa e hapai ia ia e ka makani puahiohio he mau haneii ahana ke kaawaie mai ka honua ae; «ia hoi ioaa iho la bkou i ke kaomi makani oka !e*ea maluna iho, ua wahwah aku la na koa a me na liomai ka lewa aku a haule iluna oka puu; I walawaia hou aku Ja mai lupa aku o ka I puu a hiki 1 ka honua, ; Uā pau ioa iaI kou ika make aohe ahailona Ko iho ia ka manao lili kohu oie a keia Moi, a waiwai iho ia 0 Pelelika a mekom mau 1 hoaloha no keia eke dakt mii mai ke! I aupuni mai o Perusia* Kaana like iho | Ukou neii a loaa o keia huakai j makaikai, a nuu miHona ka loaa o 1 kela a me keia iloko o keia eke dala, | oohiia, kapaia iho ia ka inoao keia! poe kaeaka | NAONA MIUONA MAKAIKAi; HONUA | Aloha